aamborstig – nearboarstich, dimpich, dampich; zie ook longziekte
aamborstigheid – follens
aan – het is ~ jullie: it stiet oan jim
aanbod – ferskot
aanbouw – kleine ~: keboef, kombof
aandacht – omtinken; vol ~ luisteren: mei alle oandacht harkje, yn stive oandacht taharkje, opnimstich/diger harkje; de ~ vasthouden: yn ‘e besnijing hâlde/ha; geen ~ krijgen: net teld wurde
aandachtig – opnimstich, diger
aandoen – iemand een proces ~: ien foar it rjocht bringe, ien ferkleie
aandringen – oanstean, oantrune, oanpoene; sterk bij iemand ~: ien nei de ljirre/lever tingje, ien faksearje/oansitte; sterk ~ op: degenje om
aandurven – zie wagen
aangenaam – tréwes, floatich; zie ook prettig
aangeschoten – sikkerich (beetje dronken)
aangeven – oanbringe; een pasgeboren kind op het gemeentehuis ~ – it wiif ferkleie
aangroeisel – ~ aan boten: skrab
aanhalig – floatich
aanheffen – ophelje
aanklagen – ferkleie
aanklampen – iemand op straat ˜: ien praaie
aankoeken – ~ van sneeuw onder schoeisel: balje
aankomen – erop laten ~: derop stean litte; het komt erop aan: it giet derom; als het erop aankomt: as de skrinkel by de/it flym komt
aankomend – yn hope > syn skoandochter yn hope
aankunnen – interje, baas/mânsk/treast wêze, stean; ik kan dat karweitje wel aan: ik kin dat putsje wol ginne/risse, ik bin dat putsje wol treast, ik stean foar myn wurk, ik haw it yn streken
aanlegsteiger – steiger, steger
aanleiding – oanlieding > se soenen der alteast reden út nimme kinne om …
aanmanen – zie manen
aannemelijk – dat klinkt ~: dat komt op ‘e klink
aanpakken – tasette; poatoan; iemand stevig ~: ien hoffenje, ien omstean leare; van ~ weten: op ‘en fjouweren beslein wêze
aanraken – oanreitsje, roere; de zijkanten ~: kantroeren
aanranden – tenei komme/wêze, oantaaste, oanpakke
aanrander – weer waarbij aanranders aktief zijn: oanpakkerswaar
aansnijden – het eten ~: it lyk oantaaste (humor.); een brood ~: in bôle opsnije
aansporen – oantreastgje, oanpoene, oantrune, feugelje, fegelje; ~ tot werken: goarselje
aanspreken – iemand op straat ˜: ien praaie
aansteken – oanjeldzje (van vuur); een pijp ~: de brân deryn sette
aansteker – fjoeroanstekker
aanstellerij – babbelegûchjes, fifelegûchjes, fifelefûferijen, fifelefazen, fizefazen; bekakte ~: kommensok, komkak
aantal – tal, oantal; een ~: in mannich, in mennich, in stikmannich/mennich, in tal, guon, in diel, in part; een groot ~ …: in macht oan …; in ~ toenemen: oanwinne, oanrigelje; het ~ kieviten neemt toe: de ljippestân wint oan
aantasten – oantaaste, skeine; door vuur aangetast: fjurrich > fjurrich hout
aantrekkelijk – hibbich/hebbich; ~ voor kopers: keapsjoch
aantrekken – oanlûke, neinimme; ~ van kleding: oanstrûpe, oandwaan; ik trek me er niets van aan: ik feroarje my der net om, ik wurd der net oars fan, ik wurd der oars noch oars fan; hij trok het zich heel erg aan: hy hie der och sa mei te dwaan, dat leit him hiel heech, dat sit him hiel djip.
aanvaardbaar – dat is niet ~: dat kin der net lâns, dat kin der net op troch, dat is derby troch
aanvegen – oanstrike > it bûthús oanstrike
aanwezigen – geachte ~: garren en harren
aanzien – nu ben je weer wat om aan te zien: no bist wer wat hibbich/hebbich; het weer laat zich goed ~: it waar jout him goed oan
aap – nu komt de ~ uit de mouw: o, wie dat de kiksaus, no komme de keallen út it hok, no komme de pipen út de sek, no komt de aap út ‘e mouwe
aardappel – rjappel, jirpel, ierpel, earpel, ierdappel, eardappel; vergroeide: knoarhoanne; slappe verschrompelde ~: smûs
aardig – floatich; dat is niet ~ van je: dat stiet dy net sa moai; iemand niet ~ vinden: oan ien syn fuotstappen genôch ha, ien net lije kinne/meie, ien net snuven hearre kinne/meie, net mei ien kinne
aardigheid – voor de ~: om ‘e niget
aartsconservatief – ~ persoon: domper
aarzelen – wette, wifkje, jin ferhâlde > no’t dy safolle jild bean wurdt, moatst dy net ferhâlde
accijns – ymposten
accolade – strik
achteloos – sûnder eftertocht, sûnder erch
achter – ergens iets ~ zoeken: earne wat út tinke
achterbaks – njirrich
achterklap – flabyt, zie ook roddel
achterlopen (van klok) – efterlik gean
achterneef – zie neef
achternicht – zie nicht
achterste – zie kont
achtertuin – mijn achtertuintje: myn efterlik blikje
achteruit – ~ gaan: fertiigje, efterútbuorkje; het gaat ~ (lichamelijk of financieel): it kin net lykhâlde
actief – warber
activiteit – ~ beloont zichzelf: de geande foet wint
actualiteit – de ~: it wâljen fan ‘e wrâld
adem – op ~ komen: op siken komme, jin ferhelje, útpûste; ~ tekort komend: dimpich
ademen – sykhelje, sykje, azemje
adopteren – oanhelje
af – ik kom maar niet van die diarree ~: it liifrinnen wol my net belitte; hy kan het niet met de mond ~: hy kin it net mei de mûle ôflizze; ~!: ham!
afbeelding – ôfmieling
afbladderen – zie bladderen
afblijven – blijf af!: ham!
afbrokkelen – ôfbroazelje, (van een gletscher:) kealje
afdrijven – ~ (van een bui): ôfjeie
afdruipen (fig.) – ôfdrosse
afdruk – ~ van iets (bijv. kledingstuk) in het lichaam: dane, daan
afgrond – ûngrûn; aan de ~ brengen: yn it ûnleech stoarte/fiere
afhandig – ~ maken: ûntlúzje, ûntfytmanje; geld ~ maken: ponglúzje
afhangen – ervan ~: deroan stean
afhankelijk – ôfhinklik; ~ van: (al) neffens; ~ van wie/wat/ …: ûngelyk wa; ûngelyk wa’t it freget; ~ van: al nei’t … seit > al nei’t de lânsdouwe seit
afkerig – ôfwearzich, wearzich, skoftich, fij, skouderich, bekstallich
afkeuren – ôfkarre; ~ van geleverde goederen: bekatsje
afleiding – ôflieding; ~ bieden: feravensearje
aflevering – de tweede ~ van het tijdschrift: de twadde jefte fan it tydskrift
aflopen – verkeerd kunnen ~: raar komme/bekaaie kinne; dan kan het wel eens raar ~: dan kin der wolris raar wat efterwei komme; het is onzeker hoe het zal ~: it hat syn útfallen; het is slecht met hem afgelopen: hy is keal weikaam, hy is der raar foarwei kaam
afmaken – zie doden
afmatten – zie afpeigeren
afnemen – ~ (van de maan): fersitte
afpeigeren – ~ door rondjachten: ferjitterje, ferjetterje
afranselen – ôftichelje, omseamje, neisjen
afrastering – freding, ôffreding; ~ met schrikdraad: batterijfreding
afreageren – zich ~: jin útwierje
afslachten – ferslachtsje
afsnauwen – ôfsneuterje, ôfsnuterje
afspreken – ôfprate, opsprekke; een datum ˜: in datum stelle; iets afgesproken hebben: sa ôfpraat wêze
afstammen – skaaie > hy skaait fan prinsen
afstammingsleer – skaaileare
afstand – ôfstân, distânsje, ein; een lange ~: gâns/risnabel in ein
afstapje – delstap
aftroggelen – geld ~: ponglúzje
afvoer – ~ van water: kylgoate, kylgroppe, kylgreppel
afwachten – we moeten het ~: it stiet noch yn it hûs, it hat syn útfallen
afwezig – absint (ook in de betekenis van verstrooid)
afwijzen – warsje; afgewezen worden bij examen/sollicitatie etc.: kitse; afgewezen worden in de liefde: in blauwe skine rinne, blau krije, in ôfskriuwer krije
afzetten – rûpelje
afzwakken – ferhimmelje (van bewering)
agent – ~ van politie: blaumich, blauwe mich
akelig – zie naar
al – zo sprak hij, ~ harkende: seid er klaujendewei; wat zei hij ook ~ weer?: wat seid er hast wer?, wat seid er mar wer?; daar heb je het ~: dêr is it al sa; ~ dente: rutergear
alcohol – zie drank
alcoholist – ~ zijn: jin oan drank misgean
algemeen – over het ~ genomen: yn allen
allemansvriend (hond) – floatige hûn
alles – van ~ en nog wat: lykfol watte
altijd – altyd, altiten, jimmer, jimmeroan, al syn dagen
alvleesklier – de koarte lape, fetlape, minneflatte
amandelontsteking – brún, brune
ammenooitniet – foar gjin hynder
anders – het is ~: it leit op in oar moer
andersom – ~ doen: oarsomje
anker – voor ~: te’n anker
anti-luismiddel – jachtwetter
anti-roosmiddel – jachtwetter
antwoord – antwurd, andert; ~ geven: azem jaan, beskied jaan
apart – zie buitengewoon
arbiter – zie scheidsrechter
argwaan – premoasje, premomsje
arm (bijv. nmw.) – earm, earmelytse
arm (zelfst. nmw.) – de ~ uit de kom: zie kom
armoede – earmoed; tot ~ vervallen: earmelytse wurde
armslag – weer wat financiële ~ hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne
arresteren – oanhâlde, oantaaste
as – gloeiende ~: gleonte; onder ~ bedekte hete kolen: berutsen fjoer
assortiment – ferskot
asymmetrisch – wankant(ich)
averecht – krom, krang; zie ook recht
avondeten – jimmet
avondeten – jimmet, oarmet
avontuur – aventoer, eksploat
baardaap – burdman, burdaap, boskbear
baarkleed – pelle
baarmoeder – liifmoer, limoer, skûlliif, lêch
baas – zie meerdere
bacterie – bacteriën: libben guod
badjas – sjammeloek
baksteen – kapotte of misvormde ~: brik
baliekluiver – brêgetraper
band – leren of metalen ~ om klomp: leaf > it leaf oer de klomp
banen – zich een weg ~: zie weg
bang – bang, benaud, eangstich, yn jins skiterke; erg ~: spoekbenaud, deabenaud; ik ben ~ dat …: ik ha soarch dat …; ~ zijn: eangje; niet snel ~: net foar in bytsje bang; ergens niet ~ voor zijn: earne sa bang fan wêze as in krie/as de âlde roeken fan in sjamme; ~ zijn voor dieven: de dief oan ’t gat ha; ~ worden: it jin oansjen
bankroet – rut, blut, blus, fallyt
baren – zie bevallen
barst – skuor; ~ langs het voegwerk van een muur: treding
beademen – beäzemje, beämje, lucht jaan; beademd worden: lucht krije; kunstmatig beademd worden: oan ‘e slangen lizze
bed – bêd; naar ~: op bêd, op ‘e koai, te koai; naar ~ gaan: út ‘e wei gean, frou Bedstra opsykje, efter it breiden broekje krûpe, nei de Bakkefeanster dunen gean
bedaard – zie rustig
bedaren – bedarje, betommelje
bedeling – zie bijstand
bedenken – zie verzinnen
bederven – ferdommenearje; het bedorven hebben: it raar ferspijd ha; het voor zichzelf bedorven hebben: jins eigen stâl ferbûke ha
bedisselen – benjeskje
bedlegerig – bêdridich
bedoeling – hij heeft er een geheime ~ mee: hy hat der in erchje by
bedonderen – ferevelje, oer de rêch strike (financieel)
bedrag – dofke, plôk
bedreigen – feil jaan
bedreiging – een ~ vormen voor iets: in ding feil jaan
bedreven – betûft, yn it sâlt bebiten; ~ zijn in: slach ha fan
bedriegen – zie bedonderen
bedrijf – klein ~ dat weinig werk meebrengt: kluorkerij
bedrijvigheid – wâljen
bedstede – achterste slaapplaats in de ~: weach; achterwand van de ~: weach
bedwingen – zie beheersen
beeldig – bylderich
been – raar op zijn benen staan: raar op syn lewant stean; weer op de ~ zijn: wer by de wurken wêze, wer op it aljemint wêze; weer op de ~ zijn en wat licht werk aankunnen: wimelje
begeleiding – met gitaar~: ûnder de gitaar
begerig – graach > hy wie graach op/nei iten
begeven – hij begaf zich naar het kasteel: hy sette op it kastiel ta
beginnen – begjinne, úteinsette, oanfange, it stik oantaaste, losgean; er is geen ~ aan: der is gjin begjinnersein oan
begrafenismaal – leed
begrafenisstoet – in visioen voorziene ~: begangel
begrijpen – foar it begryp/oardiel krije; hij kan het niet ~: hy kin it net byinoar krije
behalve – behalven, as > it folk is omkaam, as de kaptein
behandelen – die dokter behandelt mij: dy dokter giet oer my, dy dokter masteret mei my; iemand langdurig medisch ~: ien masterje en plasterje
beheersen – bedimje, behearskje; zich ~: jin behearskje, jin betwinge, jin bedibberje, jin bedimje
behoefte – behoef, ferlet, bederf; geen ~ aan iemand hebben: oan ien syn fuotstappen genôch ha
behoren – naar ~: yn it folle
behoudend – zeer ~ persoon: domper
behuisd – klein ~ zijn: husearje
behulpzaam – tsjildich
bejaard – jeltich, jierrich > in pear moai jierrige minsken
bekendmaken: oer de streek bringe, buorkundich meitsje, op ‘e skille ha
bekeuring – iemand een ~ geven: ien preses meitsje
bekijken – bekijk het maar: louloene
bekneld – knyld, yn ‘e knipe
bekoelen – de verstandhouding is bekoeld: it is mei ús wol oergerze
bekomen – op siken komme, jin ferhelje
bekommeren – zich ~: ealgje
bekonkelen – bestekke
belangstelling – ~ voor: niget oan, sjenee foar
belasten – ergens mee belast zijn: ta wat stringenearre wêze
belasteren – iemand ~: ien de kroan op ‘e kop sette; ien by it gat ophelje
belasting – ymposten
beleefd – hoflik, fetsoenlik, manierlik
beleefd – fetsoenlik, hoflik > ~ blijven: jins fetsoen/ferstân hâlde; ~ zijn: jin stalle
beleid – met ˜: mei ferdrach; iets met ˜ doen: mjitte yn wat raamje
belevenis – aventoer, eksploat
beloop – op z’n ~ laten: op ‘e rongen slepe litte
beloven – belove, belôvje, ûnthite, tasizze, goedsizze, hite > se sei goed foar in miel, at se it net dienen, dan hiet it net bêst
belust – ~ op: graach op/nei > hy wie graach op lekker iten
bemerken – ealgje; zie ook opmerken
benaderen – oankomme, interje, benjonke; iemand vriendelijk, behoedzaam ~: ien op ‘e lije side oankomme
benauwd – near, nearzich, benaud; ~ weer: luensk/ljuensk/brodzich/brodsk waar
beneden – kom naar ~!: kom ûnder!
benenwagen – billewein, skuonmakkersweintsje, arbeidershynder
bepaald – ~ iemand: zie iemand
bepalen – zo is het bepaald: dat stiet derta
beperken – beheine, bepealje, ynpealje
beperkt – beheind; verstandelijk ~: zie verstandelijk
bereikbaar – goed ~: handich > dat doarpke leit dêr handich, sa oan ‘e dyk
bereiken – gemakkelijk te ~: handich
berispen – zie vermanen
berisping – zie vermaning
beroep – berop, wurk, affearen
berucht – berucht, mâlferneamd, raar/skean/kwea/slim ferneamd
beschadigen – skansearje, taboeie; door vuur beschadigd: fjurrich
beschaven – feredelje, beskave, besnoeie
beschermen – ferdigenje; elk beschermt het eigene fel: de hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem
beschikbaar – feil; ~ voor seks: geil en feil
beschikking – ter ~: feil
beschuit – ~ met suiker: sûkerbak, poppebak
beschuldigen – beskuldigje, op ‘e rêch skriuwe
beslag – in ~ nemen: naderje, eigenje
besluiteloos – ~ zijn: net witte oft je skite of mige moatte
besmettelijk – ~ zijn (van kleding e.d.): smoargje, smoarkje; ~ zijn (van ziekten): oanhingje, oanslaan, útsprute, oeraardzje > gryp wol gauris oeraardzje
besmetten – oanhingje, oanslaan, útsprute, oeraardzje
best – zijn ~ doen: flyt dwaan: de beste in zijn soort: (weareld-)brekker; mij ~: om my kin ’t wol
bestaan – zij heeft dat ~: sy hat dat fertoand
bestaansminimum – bederf
besteden – besteegje, bestelle > dat is oan him net besteld
bestraffend – iemand ~ toespreken: op ien kibje
bestralen – bestraald moeten worden: foar de stralen moatte
bestrijdingsmiddel – ~ voor insecten: flit
betalen – betelje, útpûlkje, bosse; moeten ~:ta de bûse moatte; slecht ~: by de tomme heine, yn/op ‘e jister hâlde
betekenen – betsjutte; te ~ hebben: ynhawwe > dat hat net folle yn, wat soe dat spul ynhawwe?
beter – na ziekte weer ~ zijn: klear wêze, wer by de wurken wêze, wer op it aljemint wêze; hij wordt al een beetje ~: de sykte jaget ôf, hy komt al wat by
beteugelen – yn de stokken krije, bedimje, delsette
betreffen – wat betreft de visserij: (de fiskerij) oanbelangjende (de fiskerij), wat de fiskerij oanbelanget, wat de fiskerij oangiet, op it stik fan ‘e fiskerij; wat dat betreft: op dat stik (fan saken); betreft (boven een brief): ûnderwerp; wat dat betreft: fandat
betrekken (van de lucht): grymje, tichtsette, grûnje, berinne
betrouwbaar (van apparaten): grif
betweterig – wetich
beunhaas – sloaier
beurs – met gesloten ~: lyk op lyk
beurt – bar; een ~ geven: in wan jaan
beuzelen – fiterknotsje (zie ook verdoen)
bevallen (baren) – op it waarm bêd lizze, mei wêze/moatte, in wâldreis meitsje, bernje, yn ‘e kream lizze; moeten ~: jongwiivje, yn ‘e kream moatte
bevallen (aanstaan) – noaskje, foldwaan, oanstean, flije, wat talykje; dat bevalt Jan niet: dat binne boer Jan syn guozzen net
bevallig – kwier, kwikker (alleen vrouwen)
bevalling – kreamerij, kreambêd, waarm bêd; een zware ~ hebben: mei wêze; de ~ x dagen achter de rug hebben; x dagen âldkreams wêze
bevestigend – een bevestigende zin: in jahitende sin
bevestiging – ~ van een zeis aan de stok: ham
bevriend – ˜raken: aardichheid oaninoar krije
bewaarheiden – bewaarheid worden: neikomme, útkomme
bewaken – beweitsje, bekaadzje
bewaring – in verzekerde ~: yn bewar
bewegen – snel met de handen ~: tyskje; heen-en-weer ~ in de wind: tyskje; zich ~: ferwege; de bewegende delen (van een apparaat): it geande wurk/de geande wurken
beweging – beweging, beweech, ferweech (zie ook gebaar)
beweren – hij beweerde dat we het verkeerd deden: hy hold út/woe ha dat wy it ferkeard dienen, hy ornearre, wy dienen it ferkeard
bewerkstelligen – bewurkmasterje, beweare, bewarre, beoarderje, bewurkje > ús riedsleden ha safolle beward dat ús merke ôfskaft wurdt
bewolking – met verspreide ~: lappich > in lappige loft
bewusteloos – wei, út jins ferstân, bewusteleas, bûten westen, bûten wêzen
bewustzijn – bij zijn ~ blijven: by jins oardiel bliuwe
bezig – dwaande, beuzich; druk ~: sa beuzich as in holder/lyts baaske
bezit – schamel ~: bederf; haar hele ~: har hiele bederf
bezoek – ~ van vrijer aan zijn geliefde buiten de gestelde tijden: binnenbeurtsje
bezuinigen – soberearje
bezwaar – zonder ~: sachs, fergees
big – bigge, biggel; gecastreerde ~: bargebigge
bij – ~ Jan thuis: te Jannes, by Jannes; twee ~ twee: by twaen, linke twaen; goed ~ zijn: net ferrotte wêze
bijbaantje – foantsje, ynstruier
bijdehantje – snarre
bijeenzoeken – gearfandelje, gearswylje, telâne sykje
bijgebouw – klein ~: keboef, kombof
bijkomen – ik dacht dat ik niet meer bijkwam van het lachen: it ha my omtrint bedien; zie ook bekomen
bijna – ~ alle mensen: amper alle minsken
bijstand – bystân, bedieling, omdieling, de jûne byt
bijster – niet ~ slim: net botte/bjustere tûk, neat te tûk
bijverdienste – foantsje, ynstruier
bijzonder – niet ~: sa sûnders net
bil – broadsje, stút, zie ook kont
binddraad – siseltried
binden – gebonden soep: lomich/limich sop
binnenweg – opdyk
bit – mûlstik (van halster)
blad – geen ~ voor de mond nemen: gjin flij foar de mûle nimme
bladderen – (van verf) felje, bledderje, blierje; (zodanig dat vlekken ontstaan) fleare, flearje
bladstil – blak, blakstil
blaken – ~ van gezondheid: ankje
blaten – bletsje, bletterje, bloarje, balte, blaaie
blesseren – geblesseerd: blêsd
bleu – blea, bleu, skruten, skrutel, ferlegen, skrikkel
blik – loaits, eachweid(ing); iemand geen ~ waardig keuren: gjin each nei ien draaie
bliksem – wjerljocht; om de ~ niet: om ‘e wet net
blindelings – blynseach
blinken – blinkend: glier
bloedzuiger – ierkloarker
bloed – gemengd ~: griemmanke bloed
bloei – in de ~ van zijn leven: yn de klink/fleur fan syn libben
blok – het ~ huizen: de streek; kantig ~: klibbe; een blokje spek: in klibke spek
blokkeren – tichtsette; de weg ~: it paad damje
bloot – ~ geschoren huid: bloat, bleat
blootstellen – blootgesteld zijn aan: bleat stean foar
blozen – in kaam krije, in kleur sjitte/sette/krije
blut – blut, rut, blus
bocht – omkromte; zich in rare bochten wringen: jin ferhâlde
bodem – boom, boaiem; een bodempje in de maag leggen (voor drank): in flierke yn ‘e mage lizze; dubbele ~ (fig.): erchje > hy hat der in erchje by
boeiend – meinimmend
boeman – sjamme
boer – boer, húsman, lânssiet; ~ met landbouw: bouboer; ~ met runderen: komelker, greidboer
boerenkool – moes
boete – zie bekeuring
bok – ~ van een boerenwagen: foarkret; gecastreerde ~: wear
bol – in je ~ geslagen: yn ‘e plasse/sinnen slein
bolster – een ruwe ~ met een blanke pit: in hurd man op in weak tsiis
bombarie – zie vertoon
bont – kjirremjirre > in kjirremjirre kopke mei puntsjes en rútsjes
boom – een groepje bomen: in tropke beammen
boomstronk – beamsears, stobbe
boord – ~ van een overhemd: opsetsel
boos – lilk, lulk, kribbekeurich, prot, noartlich, noartsk, kiezzich, brûkel; ~ kijken: sjen as in âld kwartsje; ~ maken: op stoom jeie, it lân op jeie; ~ zijn op: it grou ha op, it smoar yn ha op
boosaardig – njirrich
bordeel – bordeel, stil/ferkeard hûs, knip, fûgelkouwe; geheim ~: hossebos
borgpen – ~ in een as: leaf > it leaf yn ‘e as keart it tsjel; in een schaar e.d.: nearring, njirring
borst – met platte ~en: ynpannich; aan de ~ drinken: ninne
borstvoeding – tate, ninnen; ~ drinken: ninne
bot – bonke, skrebonkel, skrinkel
boterham – ~ op namiddag: jimmet, oarmet
bouwen – huis ~: húzje
bouwsteiger – steiger, batterij
bouwvallig – brekfallich, wankelmoedich
bovenlip – vooruitstekende ~: brealippe
bovenstaand – niisneamd
braadkuiken – panpyk
braaksel – koarre, spui, biggels
brand – in ~ vliegen: flam slaan; in ~ staan: yn flammen stean; door ~ beschadigd: fjurrich; zelf aangestoken ~: eigen fjoer
brandstichting – eigen fjoer
branden – baarne, brâne, yn flammen stean; de kachel begint flink te branden: de kachel jout him ôf
brandverzekering – brânkas, brânkast, brantkas, brantkast
breken – brekke, skuorre; ~ van een ei door een kuiken: hikje
brengen – het mooi kunnen ~: it moai (op syn fuotten) delsette kinne, it moai opsizze kinne
bres – voor iemand in de ~ springen: ien syn wâl ophâlde
breuk – breuk; iemand aan een ~ opereren: ien fan ‘e breuk snije
bril – lezen door een bril: brilje, brulje, brilkje, brulkje
brochure – blauboekje
broeierig – brodzich, soel, lumich
broekzak – (broeks)bûse, lotse
broer – ergens een broertje dood aan hebben: earne in broer oan ferlern ha
brommen – brimje, grânzgje, gnoarje
brooddronken – wyldseauwich
bruidstaart – hylkekoeke
brullen – brinzgje
brutale – de brutalen hebben de halve wereld: de ûnskeamele hat in tredde diel fan ‘e wrâld
bubbelen – brobbelje, kraalje
bui – soms heeft ze zo’n schoonmaakbui: dat húshimmeljen komt har soms samar oan, soms hat se lêst fan himmelderitis; erge regenbui: goate, goatte; er kwam een zware ~ opzetten: de see kaam oer it lân
buik – vlinders in de ~: wjirms yn ‘e mage
buiten – naar ~: derút, ta de hûs út; van ~ Friesland: om utens wei
buitengewoon – bûtengewoan, bûtenwenstich, ûnfoech; iets buitengewoons: wat oars/mear as kom-al-den-dei
buitenland – in het ˜: fier om utens; uit het ˜: om utens wei, út ‘e bûtenlannen
buitenlander – bûtenlanner, útlanner, frjemde, frjemdling
buitenlands – bûtenlânsk, útlânsk, frjemd; een ˜ uiterlijk: in útlânske skôging
buitenmuur – zie muur
buitenspel – beskied
buitensporig – ûnfoech
bukken – jin dûke; gebukt staan: te bok stean, te near stean
buurt – daar in de ~: yn dy streek (qua plaats en tijd), dêrbyom
capabel – geskikt, kompabel, fearich
carriereperspectief – met ~: mei tasizzing om fierder te kommen
castreren – lobje > dêr hie ik him de knopen fan ‘e jas; gecastreerde big: bargebigge; gecastreerde bok/ram: wear
cel – zie gevangenis
charmant – een charmante vrouw – in kein, kwier, kwikker frommes
chef – prinsepeal
cliché – mandewurd, mandetaal
colporteren – sutelje; hij colporteert: hy giet/is by de streek
compliment – opstekker, fear yn ’t gat, fear yn ‘e broek; een ~ geven: op it stuoltsje sette
compost – dwinge, dwingel, dwinger, dwingeguod, dwingerij
compromis – niet tot compromissen bereid: ûnferwrikber
conclusie – mijn ~ is: myn konklúzje/einsluten is
confectie – makkeklean
confectiezaak – makkekleanwinkel
conservatief – ~ persoon: domper
consternatie – zie opschudding
constipatie – ferstopping; een einde aan de ~ maken: iepen liif meitsje
contact – ~ leggen: kontakt knotsje, bannen knotsje; ~ hebben met: alliânsje ha mei, yn alliânsje wêze mei
contant – ~ geld: ree jild, jild op fingerseinen
contract – sater; zie ook overeenkomst
conversatie – geen stof van ~ meer hebben: gjin gagel mear ha, it praat út ha
corona – corona, koroana, de koroanasykte, it kocheljen
corset – oerliif, ûlf, ulf, riuwliif
covid – zie corona
crime – kriensen
crisis – in een geestelijke ~ zitten: it mei jinsels te krijen ha
criticus – Jan krityk (humor.)
daad – die, died, stik
daag – ja ~!: tankje de hearlikheid!, lou loene!
daardoor – troch dy wei
daarom – omdoch (als ontwijkend antwoord op waarom-vraag); fandat (wat dat betreft) > fandat mei ik him net lije
daaromtrent – om dy streek
dag – morgen komt er weer een ~: zie morgen
dagelijks – daagliks, dageliks, deistich, deisk; ~ verschijnsel: kom-al-den-dei
dame – dames en heren: manlju en froulju, garren en harren, bêste minsken
damp – flam; ~ afgeven: stymje, sykje (van thee) > der kaam al wetter út de hantsjettel
dampen – zie damp
damsteen – houtsje
dandy – darkert
dapper – fiks, krigel; zie ook moedig
darm – blinde ~ (van koe): sekein
dat – ik wist niet ~ …: ik wist net dat/at …
dazen – zie draaien
deftig – jentich, eptich
degelijk – streksum
dekken – (bij vogels) trêdzje, feilje; de kosten niet kunnen ~: de kosten net hoedzje kinne
delirium tremens – jeneverpan
den – din
denken – zie nadenken
dennestam – lange ~: juffer, jiffer
dente – al ~: rutergear
desda – aaa (as en allinnich as)
deugd – trêft > de trêften fan it Fryske folk
deugdzaam – ~ leven: jin ta deugd oanstelle
deugniet – dogeneat, dogeniet, strank, boef
deur – er is iemand aan de ~: de klink fan ‘e doar hat byt; dat doet de ~ dicht (fig.): dat is de hals, no ha wy de hichte
deurklink – klip
diagonaal – oerhoeks, skrank, skriks
diarree – ~ hebben: oan/yn ‘e poeperaasje/poeperij/skiterij wêze, yn ‘e snerte wêze; ik kom maar niet van die ~ af: it liifrinnen wol my net belitte
dicht – (van weefsels) folhandich, ticht
dief – bang zijn voor dieven: de dief oan ’t gat ha
diefachtig – gnobbich
diefstal – stellerij, diefstal, tsjefte; bang zijn voor ~: de dief oan ’t gat ha
dienst – in militaire ~: ûnder tsjinst
dienstbetrekking – hier
dienstdoen – de dienstdoende scheidsrechter: de skiedsrjochter fan tsjinst
dienstklopper – blaumich, nustjesiker
dijk – weg tegen ~ op om wagens aan de andere kant te kunnen laten komen: apparel, labberel
dik – grou, groulivich, swier, te swier, stevich, een beetje ~: mûtel; ~ worden: spek sette
diner – zie avondeten
ding – dat is niet Jan zijn ~ (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net
dinges – mukkes, himkes, manje
diplomatiek – ~ optreden: ien heine en slaan, it wat muierje, it wat ploaie en skikke > wij moeten wat diplomatiek zijn: wy moatte net sa bot/raar/rûch
direct – zie zometeen
dode – rijke ~: wyndeade; arme ~: waaideade
doden – deadzje, deie; ~ van slachtbeest: kilemoarje
doedelzak – lillepiip, (lillepypkers)bonge
doel – in het ~: yn it hok
doelpunt – een ~ maken: in goal sette
doen – ergens iets te ~ hebben: earne oanslach/beuzichheid/besonje ha
dof – (van haar): rûpsk
dokken – bosse, ta de bûse
dol – dûm, mâl
dom – ~ persoon: sûch; niet ~: net ferrotte; ~ zijn: ien fan ‘e fiif misse
dominosteen – brik, houtsje
dommelen – dodzje, dollejoarje
donder – om de ~ niet: om ‘e wet net; met ~ en geweld: mei stoom en faasje
donker – in het ~ zetten: ferdonkerje; door het ~ overvallen worden: benachtsje, betsjusterje
dood – ~ zijn: yn de hokjes stean, wei wêze; hij is ~: it libben is derút, it is mei him dien, hy is út ‘e tiid, hy is hjirwei~ gaan: zie sterven
doodskist – fet, deafet
doodskleed – pelle
doodziek – ~ zijn: nei de lodde rûke; hij is ~: it siket mei him om ‘e ein / om it lêste, it giet mei him op it lêste / op ‘e ein ta
doofpot – in de ~ gestopt worden: ûnder ‘e domper komme
dooi – zacht of vochtig wordend door ~: ûntlitten, ûntlittich
dooien – dooiend: ûntlitten, ûntlittich
door – ~ en ~: troch-ende-wer-troch, op-en-út
doordat – trochdat, troch’t, troch de wei dat
doorgaans – trochgeans, trochstrings, meast, almeast, meastal, meastentiids, troch de bank, foar de hân wei op, trochinoar
doorgronden – grûnje
doorkoken – laten ~: de soad der efkes oer gean litte
doorschemeren – foarútkomme
doorschijnend – glier
doorsnee (adj.) – troch-de-banks > in troch-de-bankse boer
doorspekken – doorspekt: trochsingele
doorvertellen – trochkrantsje; snel ~: mei de waarme hân oerbringe
doorzagen (fig.) – gesigeseach
doorzeven – doorzeefd: trochsingele
doorzichtig – zie doorschijnend
dorpel – zie onderdorpel
dorst – toarst; ~ hebben: hetsich wêze
dorstig – zie dorst
dovemansoren – dat is tegen ~ gezegd: dat is praten tsjin ‘e wyn
draagkracht – it moet naar ~: it kin better fan ‘e skeaf as fan ‘e bân; ieder naar ~ laten betalen: de skiep snije neffens dat se smoar ha
draaien – het draait me voor de ogen: it wurdt my kjirremjirre foar de eagen; daar draait het om: dêr giet it by út
drachtig – foal (van paarden, schapen en varkens); niet ~: gust
dralen – zie treuzelen
drank – drank, kidel/hippel/koeraazje/spraakwetter, kleare fet (humor.); de ~: it tinne guod; drankje: sûpke, kiperke; een lekker drankje: in lekker slokje; behoefte hebben aan ~: hetsich wêze; aan de ~ zijn: jin oan drank misgean; de ~ laten rondgaan: ombringe > der waard nochris ombrocht
draven – jotskje
dreumes – zie klein
dribbelen – fottelje
drie – ~ verschillende soorten: tredderlei soarten
drillen – goarselje
drinken – stevig ˜: in kûle yn it glês lûke; te veel ~: jins mage ferputskje; vrij ~ hebben: frij drinken/gelach ha
drogen – droegje, druie; heel snel ~ van wasgoed in de wind, zodat het hard wordt: skrokdroegje
drommel – zie duivel
dronken – skeef, blau, kachel; beetje ~: sikkerich, oansketten; ~ zijn: in stik lead op ‘e holle ha, byt ha
droog – skrok; wanneer het zometeen ~ is: aanst yn in droege buie
druk (zelfst. nmw.) – ~ uitoefenen: stringenearje; iemand onder ~ zetten: ien nei de ljirre/lever tingje, ien oansitte/faksearje;
druk (bijw.) – ze waren ~ aan het praten: se hienen (it) drok praten; hij heeft het ~: hy hat it drok/bannich, hy is bannich; een drukke dag: in bannige dei; iedereen ~ mee aan het werk: alle kikkerts op ‘e redens; zich ~ maken: jin beskaaie; een drukke boel: in grutte beswaaiing; erg ~ in beweging zijn: bauje
drukken – drukke, triuwe; zich ~ (in het werk): om ‘e stûke rinne/springe
drukkend – ~ weer: ljuensk waar
drukte – wâljen, ûnstalten; koude ~: fizefazen, kommensok, komkak > wat hat dy man in kommensok
duel – kampslach
duidelijk – ~ te zien: beskielik, beskiedenlik
duimschroef – iemand de duimschroeven aandraaien: ien de tommeskroeven oanlizze, ien nei de ljirre tingje
duin – wit ~: blinker, blinkert
duister – zie donker
duisterling – domper
duisternis – zie donker
duits – hij is van Duitse afkomst: hy is fan poepe-aaien útbret (humor.)
duivel – wie voor de ~ ben jij?: wa duvel bisto?; om de ~ niet: om ‘e wet net
duizelig – een uitzicht om ~ van te worden: in gril gesicht
duren – duorje; het gaat zolang het duurt: it giet salang’t it fuotten hat
durven – alles ~ zeggen: nearne foar omhelje
dutje – knipperke; een ~ doen: knipperje, in knipperke dwaan, it fel oer de eagen lûke/ha, eefkes op ‘e rêch stean
duur – djoer, prizich, djoerabel, durabel, kossel; dat wordt een dure grap: dat rint gâns oan, dat is ponglúzjen, dat hat men net foar moaisjen; een nieuwe is te ~: der kin gjin nijen op stean; hij is ~: hy hat goeie swarte inket yn ‘e pin
duurzaam – duorsum, streksum; het is ~: it kin duorje
dwaallichtje – hippertsje, diggelfjoer
dwarsbomen – dwerse kneppels smite, kapsje meitsje
dwarsdrijven – iggewearje, tsjiniggewearje, yn it gat hingje, de hoarnen yn ‘e wâl stekke
dweperig – dierber
echo – echo, wjerlûd
echt – ~ waar: feit-wier
echtgenoot – oarehelte, partelot, sydsulver (vrouw), sydswurd (man), brijsieder (vrouw), it (âld) parlemint (vrouw)
edel – de edele delen: de teare dielen
een – ~ en al: ien, al den wearlich > it wie dêr al den wearlich krusen
eenmaal – het is nou ~ zo: it jout neat
eens – ze waren het lang niet altijd eens: it wetter wie lang net altyd ien wei rûn, it wie net ien lucht; daarover zijn we het ~: dêr bin ik jo partij net yn
eerlijk – earlik, risnabel; dat is een eerlijke strijd/verhouding: dat is partuer
eetlust – skroei; de ~ verging haar: it iten en drinken fergong har
egoïstisch – eigenikkich, eigennuttich, ~ persoon: eigennutsiker
ei – twintig eieren: snies
eigen – eigen, mûlriem (taal), húsriem (taal); elk beschermt het ~n het felst: de hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem
eigenwijs – eigenwiis, eigensinnich, noaswiis, snichelich, dwars; ~ zijn: iggewearje, yn it gat hingje
eikel – ikel, aker, kûgel
eikenschors – kif
eind – aan het kortste ~ trekken: yn ‘e weach sliepe, yn ‘e heinste keap wêze; aan het langste ~ trekken: yn hâldershân wêze
einde – het ~ van het liedje was: it einbeslút wie; ergens een ~ aan maken: eat ôfbreidzje/ôfliede
eindelijk – einlings (en te’n lêsten), lang om let, by einsluten, by eintsjebeslút, op ’t lêst, al syn dagen
einder – zie horizon
eisen – zie vergen
elders – oarsearne, oarewei
elk – elke dag: alle dagen; ~ moment: alle stuiten
elkaar – uit ~ groeien: keutelmaatsk wurde, oergerzje mei; het goed voor ~ hebben: it goed yn streken ha > No is it mei ús doch al sa tsjok oergerze
emancipatie – je moet de ~ niet te ver doordrijven: hja by de kij en hy by de brij, dat is ferkearde buorkerij
emeritaat – met ~: mjirkes
enerzijds – iensdiels
eng – aaklik, yslik
enig – ~ kind: ienlingssoan, ienlingsdochter
enorm – zie groot, zie ongelooflijk
enschede – Ynske(dee)
epidemie – goarre, jacht, gibe, pest, pleach; er heerst een griepepidemie: de gryp giet om, de gryp wreidet, de gryp docht in trochtocht
ere – in ~ hersteld worden: ta syn âld rjocht komme > yn oarlochstiid komt hynder-en-wein wer ta syn âld rjocht
erfenis – erfenis, erfskip, oanstjerte
erg – slim, ergerlik; dat is heel ~: dat is oer alles hinne; het ergste moet nog komen: it slimste is noch benefter > ergerlike sosjale tastannen
ergerlijk – ergerlik; ergerlijke muziek; muzyk fan Jan-kom-kidel-my > ergerlike stadich
ergernis – argewaasje, ergernissen: kribbekeurichheden
erkennen – tjilde; iets moeten ~: wat ynskikke moatte
ernstig – ~ zijn: earnje
ervandoor – ~ gaan: útnaaie, útpike, derop ôfgean
eten (zelfst. naamwoord) – ~ laten liggen: earte, oarte
eten (werkwoord)- we ~ vandaag pannekoeken: it jout hjoed pankoeken
etenstijd – iterstiid, brijklok (alleen ’s avonds)
etter – otter
etteren – drage (lett.), narje (fig.); zie ook pesten
even – om het ~: likefolle, allikefolle, egaal, dierber; om het ~ wie: lykfolwa; dat is om het ~: dat makket/sjakt/nukt neat, dat is ientûtmem
evenaren – oankomme, hâld ha oan
evenwicht – in ~: yn lykwicht, op ‘e domp; in ~ zijn (van balans): lyk yn it húske stean
failliet – ~ gaan: fallyt slaan, hoekedakke gean, om ‘e klink gean; bijna ~ zijn: oan reapsein wêze, op skrabbersein wêze, oan legerwâl sitte
faillissement – dat draait op een ~ uit: dat kin gjin touwen hâlde
familie – folk; tak van de ~: staach; van goede ~ zijn: út in goed laach komme
fascineren – yn ‘e besnijing ha, ûnder beslach ha
fatje – darkert
fatsoen – je ~ houden: jins ferstân hâlde; met ~: mei skik
fatsoenlijk – fetsoenlik, kreas, kristlik (en minnistlik); dat is niet ~ van je: dat stiet dy net sa moai; zich ~ gedragen: jin stalle
feature – skaaimerk
feminisme – zie emancipatie
fier – jentich
figuur – stal, bestek > fan bestek wie se wat licht en oan de lange kant
fijn – het ~e ervan willen weten: sines derfan ha wolle; zie ook: prettig
filterbak – ~ aan regenpijp: klinzebak
finaal – zijn vinger was er ~ af: de finger wie der gnod ôf
financieel – weer wat financiële armslag hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne
flat – flet/flat (it)
flauw – loen
flauwvallen – fan jinsels falle
fles – een ˜ openen: in flesse oansprekke; een ˜ wijn openen: zie wijn
flesopener – kurketrekker: koarkelûker; ˜ voor kroonkurken: dopkewipper, wipperke
flexibel – het is goed om een beetje ˜ te zijn: men moat inoar wat skikken (kinne), wat ealer hout, wat bûchsumer twiich
flink – een flinke afstand: risnabel/gâns in ein; zie ook dapper
flonkeren – wimelje
foetsie – poater, wammes
fooi – foan, oefke, toefke, ferfal
foppen – kulle, foar it lapke/soaltsje/de gek/de mâl hâlde, tefiter nimme
fopspeen – nûn, nun, nunne, sobber, styk, stykje
fors – gewûpst, gewant, foars, mânsk, hibbich; met ~ ontwikkelde ledematen (van dieren): skulich, skuilich; met ~ ontwikkelde ledematen waarmee men zwaaiende bewegingen maakt: longerich; zie ook dik
fout – een ~ maken: in flater meitsje, in bok sjitte
franco – frachtfrij
fratsen – kueren, fizefazen, babbelegûchjes
fut – fuort, fizekree, kriich, piid, kom-al; vrouw zonder ~: bretske(muoi)
futloos – zie sloom
gaan – hoe gaat het met jou?: hoe is it mei dy?, hoe hast it?; iemand liever zien ~ dan komen: oan ien syn fuotstappen genôch ha; ga je naar Kollum?: giest/drigest nei Kollum ta?
gaanderij – zie galerij
gaar – gear, nôch; bijna ~: rutergear
gaffel – klie, strampel
galerij – ~ in kerk: kreake, hinnematte (humor.)
gang – (hal) gong, hal, perteal; in volle ~: yn folle trein; je gang gaan: jins goai gean; je eigen ~ gaan: jinsels weidzje, jins eigen swee slaan; iemand zijn ~ laten gaan: ien betsjen litte
ganzenpas – poepemars
garde – de oude ~: de âlde hap
gareel – in het ~ houden: manearje
garnaal – grenaat, poarre
gat – ~ in stuk gereedschap waar de steel doorheen steekt: húsling; in de gaten hebben: yn ‘e gaten/rekken/kikert/lampe ha; zie ook kont
gave – jefte, gave; bovennatuurlijke gaven hebben: mear kinne as sljocht hin-en wer/sljochtweihinne
geaardheid – bestean
gebaar – gebeart, meneuvel; gebaren: gritsen, gratsen, gridzen, grytsen; onfatsoenlijke gebaren maken: piuwe
gebeente – biente
gebeuren – barre, bykomme, beslaan, syn beslach krije, beslachbûgje, omgean, him ferhâlde; het is nu wel gebeurd: it is no wol makke; het is gebeurd: it is dien/oer/beierd/foarby
gebeurtenis – stik, foarfal, ynterfal, eksploat; dagelijkse ~: kom-al-den-dei
gebit – byt
gebonden – zie binden
geboortedorp – mijn ~: myn âld doarp
geboortevlies – pôge
gebrek – mankemint, skawankje, gebrek, brekme; gebrekken: lekken en brekken; geen ~ hebben: gjin krimp ha
gebrekkig – een taal ~ sprekend: healbekken, healbekkich; ~ Fries: apefrysk
gebruik – brûkme, wizânsje, jestaal; volgens ~: model
gedachte – in gedachten verzonken: yn syn mimerij fertiisd, yn ‘e stúdzje wei, yn ‘e prakkesaasjes wei
gedienstig – zeer ~: lot en flot
gedijen – dije
gedoe – gedoch, gedoente, geduvel, gemiter, hinnekommen, spul
gedragen – zich: jin hâlde (en drage), jin brûke, jin manearje
gedurende – oer > dat hat oer in jier sa west
gedwee – hearrich, noatich, manearlik
geest – de ~ krijgen (opeens bezield raken): de guit krije
geestelijk – in een geestelijke crisis zitten: it mei jinsels te krijen ha
geestverschijning – sjamme
gehakt – gehak; bal ~: rôltsje
gehandicapt – ûngelokkich, gehandicapt, handikapt, gebrekkich, beheind, mishipt, mishypt; verstandelijk/geestelijk ~: zie verstandelijk
geheel – zie helemaal
geheelonthouder – ôfskaffer
geheim (zelfst. naamw.) – in het ~: efter it gerdyntsje
geheim (bijv. naamw.) – geheime bedoeling: erchje > hy hat der in erchje by
geheimzinnig – het is ~ stil in de natuur: it waar lústeret om
gehorig – hoar, lústerich
geil – glei, geil, gleon, hyt, hjit, hetsich, pystich, leidich; ~ en beschikbaar: geil en feil > in geile protter (van vrouwen)
gek – gek, mâl; hij is~: it is him yn ‘e plasse/sinnen slein; te ~ voor woorden: oer alles hinne; voor ~ staan: foar merakel stean; voor de ~ houden: de gek oanstekke, foar de kroade ride, yn ‘e govert ha/nimme, de eagen útstrike
gekarteld – keabeld, keabele
gelang – al naar ~: ûngelyk; al naar ~ de situatie: nei de tiid seit; al naar ~ hoe het landschap is: nei’t de lânsdouwe seit > hy komt oer in kertier of oer in oere, ûngelyk oft er de bus hellet
gelaten – lot
geld – jild, splint, stokmantsjes, skotspikers, tomkrûd (humor.), smoar (humor.); veel ~ komen te kosten: gâns oanrinne; geen ~ hebben: gjin sint op ‘e melis ha; je ~ of je leven!: ôflizze!; zeg eens hoeveel ~ je ervoor moet hebben: set him ris op jild; ~ in een portemonnee: prinsepeal; meer ~ zien dan er in werkelijkheid is: hûnseagen oer it jild ha; ~ in het laadje: stryk-yn-‘t-laadsje; weer wat ~ hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne; voor geen ~: foar gjin hynder; er geen ˜ voor hebben: der it smoar net nei hawwe
gelden – zich laten ~: jins bakje byskowe
geldgebrek – jildpine, jildkrapte, bûdelpest (humor.); ~ hebben: op it strân sitte
gelegen – er me wat aan ~: der is wat oan fêst
gelijkspel – ~ zijn: kamp stean
geloof – twee geloven op een kussen, daar ligt de duivel tussen: se binne net fan itselde houtsje; niet al te streng beleden ~: kop-en-pantsjegelove
geloven – hij geloofde het niet: it woe him net oan, it woe him net ealgje; hij kon het maar niet ~: it woe net yn him del, hy woe it net wier ha; dat zullen jullie wel willen ~: dat sille jim tastean; het wel ~: jins bestek makke ha
gemaakt – opdien (adj.), opdwaanderich (adv.)
gemak – met ~: mei fleur, sachts
gemakkelijk – zie makkelijk
gemaskerd – ferkaapmomme
gemeen – gemien, stildeunsk
gemeenschappelijk – ien en mien; ~ bezit: mandélichheden
gemeenschapsgeld – van ~: út pake’ pong, fan it grut ieslok
gemeenschapsruimte – treemter
gemelijk – zie nors
gemiddeld – trochhinne; een gemiddelde boer: in troch-de-bankse boer; ~ is dat 10%: trochinoar is dat 10%
gemis – zie missen
gemoed – op het ~ werken: oan ‘e lever komme
genaamd – by namme > in man by namme Dykstra
genealogie – sibbekunde, skaaileare
genezen – opkomme, opknappe, opklearje, betterje, opbetterje, oerbetterje, genêze, wer better wurde, wer sûn wurde, de sykte ferwinne; ~ zijn: klear wêze, wer by it spul wêze; van een ernstige ziekte ~: it krekt helje, it op ‘e dea ôf helje, it op it naadsje ôf helje, dertroch skuorre, it fier/krekt helje iemand ~: ien opmeitsje; ien de kwaal ôfnimme, ien heelje; iemand van een ernstige ziekte ~: ien foar de dea weihelje/weiskuorre; hij moet ~ worden: de kwaal moat derút; een poot ~: poatopmeitsje; zie ook beter (worden), behandelen
geneesmiddel – zie medicijn
geniepig – stildeunsk
genieten – ergens van ~: oan eat te gast gean; van de zon ~: jin yn ‘e sinne skoarskje
genoeg – ~ zijn: wol ta kinne, rekke, strekke; hij had ~ koffie gehad: hy wie sêd kofje; nu is het ~ geweest: dat is de hals
genoemd – zie noemen
geraamte – biente, bonkerak, skrinkelman
gerecht – voor het ~: foar de knobus, foar it stekje, foar it rjocht, foar de hearen; voor het ~ brengen: oanbringe, oansette by it rjocht
gerust – gerêst, rêstich, dryst > dat kinst dryst oannimme
geschikt – ~ voor: snijd foar
geschil – skeel; een ~ verzachten: muierje, heine en slaan; zie ook ruzie
geselen – giselje, poenje
geslaagd – zie slagen
geslachtsdeel – de geslachtsdelen: de teare dielen; it spultsje (fan in man); zie ook penis
geslachtsgemeenschap – it lizzende wurk; ~ hebben: op-en-delderje, oer in frou te wurk wêze, fan ‘e sokken gean, in frou bekrûpe
geslachtsziekte – ferkearde sykte
gespierd – gewant, gewûpst, spiersterk
gesteld – ergens op ~ zijn: earne op set wêze
getergd – faksearre
geul – gludze
geur – lucht, rook; een lekkere ~ afgeven (van thee): sykje
geuren – lekker ~ (van thee): sykje
gevaar – in ~ brengen: feil jaan
gevangenis – it grut pakhús (humor.), pake pakhús (humor.); in de ~: ûnder de blauwe pannen (humor.); cel in de ~: betonkouwe (humor.)
gevel – pij, pei
gevolg – dat blijft niet zonder gevolgen: dêr sil in bear tommelje
gevorkt – gevorkte tak: strampel
gewaad – gewant, klaad
gewerveld – kernte; gewervelde dieren: wringedieren
geweten – gewisse, konsjinsje; met een knagend ~: mei in writend hert; zonder ~: fan ‘e konsjinsje snien
gewetenloos – fan ‘e konsjinsje snien
gewillig – maklik, manearlik
gewonnen – zie winnen
gewoon – ~ verschijnsel: kom-al-den-dei
gewoonlijk – oerskik, ornaris, dei en wei, geanswei
gezeglijk – manearlik
gezellig – smout, gesellich, smûk; ~ wat praten: klasjenearje
gezicht – gesicht, antlit, troanje, faasje
gezicht – antlit, sjoene, wêzen, wezen
gezichtsveld – hij heeft een beperkt ~: syn wrâld is sa grut as in protteraai
gezond – sûn, hebbich, hibbich, dogens; ~ eten: streksum iten; er ~ uitzien: ankje; angelje; niet helemaal ~: heal, net rjocht flot
gezondheid – stralen van ~: ankje, angelje; glans van ~: ang, angel
gierig – skrok, deun, skrabeljeusk, gjirrich, fûl, earnich
gierigaard – zie vrek
gietijzer – gettenizer > in gettenizeren panne
glans – ~ van nieuwheid/gezondheid/frisheid: erf, nerf
glas – zijn eigen ~ ingegooid hebben: jins eigen stâl ferbûke ha
glaslatje – ruodsje
glazenmaker – reizende ~: glêsdrager
glijden – glide, glydzje, skuile, glysterje
glimp – skimp > ik ha mar in skimp fan him sjoen
gloeien – gloeiende as: gleonte
gniffelen – giizje
goal – zie doel
godgans – godgânsk, godgânsklik, gânsgaar
goed – dat komt al weer ~: dat sakket al wer nei it gat; (als antwoord op vraag hoe het gaat:) heurich en fleurich
goedgeefs – zie gul
goedkoop – goedkeap, omskik; dat is ~: dat hast foar moaisjen
golven – wâlje
gooien – zie smijten
goor – gore taal: ûnhuerich praat
goot – goate, goatte; wigvormige ~: kylgoate, kylgreppel, kylgroppe
goud – voor geen ~: foar gjin hynder
graag – jerne, graach, gra; het minst ~: leedst; niet ~: leaver net, leafst net, net leafst
graaien – skuorre, kreamje, tyskje, hoffenje, ramaaie
grabbelen – zie graaien
grap – voor de ~: foar de poerlegrap, út de grap, túlkjendewei
gras – polletje ~ dat na het maaien nog overeind staat: strop
graspol – na het maaien nog overeind staande ~: strop
gratis – fergees, om ‘e nocht; ~ drinken: frij gelach ha
grendel – skoattel; kleine ~: kikkert, (sturt)waarle, slingeraap, lokje
griep – gryp, de Russyske pip; tijd waarin de ~ heerst: goarrige tiid
griezelig – zie eng
grijpstuiver – grypstoer, grypstehealstoer, rattelsint > voor een ~: foar in sipel en in snipel
grimas – grimassen: minen
groeien – goed ~: dije, tiere, tierje; het wil goed ~: der sit helm yn; uit elkaar ~: keutelmaatsk wurde, oergerzje mei; ~ in aantal: oanwinne, oanrigelje; voorspoedig ~: dije > It is mei ús tsjok oergerze
groeikracht – helm, tier, piid
groeimogelijkheden – met ~: met tasizzing om fierder te kommen
groeipijnen – waaksdom > waaksdom yn ‘e knibbel ha
groenblijvend – jimmergrien
groepje – een ~ bomen: in tropke beammen
grof – hij was zeer ~ in de mond: yn ‘e mûle wied er sa rûch as tou; ~ taalgebruik: rûchkâlt
grond – weer vaste ~ onder je voeten krijgen: de grûn wer krije
gronde – ten ~ gaan: telider gean, nei beppe kelder gean, nei gychem gean, nei de barrebysjes gean
grondmist – grûnmist, krûpeltsjedauwe
groot – grut; zeer ~: ûnbidich, bombidich, ûnfoech; ~ ding/dier: aartsfader, jûkel, baas; ~ ding: poffel; een ~ ding dat versjouwd moet worden: it lyk fan Jentsje; de wereld is ~ zat: de wrâld is gjin protteraai
gul – gol, foldédich, foldiedich, rynsk, goederjousk
gulden (bijv. nmw.) – ~ snede: godlike fyk
gulden (zelfst. nmw.) – gûne, stokman(tsje)
gulp – gulp, gulft
gulzich – roppich, grúsaardich
guur – goarrich
haak – haken en ogen: heakken en oezen: haken en ogen hebben: stringenearje
haakje – kikkert, lokje
haantje – ~ de voorste: opperteur, pytsje-de-foarste
haar – onregelmatig geknipt ~: hier mei hakkels; het ~ rees hem te berge: it hier gong him (rjochtrazend) oerein stean; persoon met veel en ruig ~: boskbear
haardstel – hurdguod
haarkloven – zie muggenziften
haas – vrouwelijke ~: moer
haastig – fifelefoars; ~ persoon: sjit-yn-‘e-sûpe; haastige spoed is zelden: zie spoed
hagel – geluid dat neervallende ~ maakt: ratteljen
hak – de hakken in het zand zetten: de hoarnen yn ‘e wâl stekke
hakken – hout zo ~ dat het vierkant wordt: hout beslaan
halen – er valt iets te ~: der is heljen oan ‘e klink; er valt niets meer te ~: it hea is op en de ko is dea
half – drie en een half: fjirdel, etc.; ~ rijp: twiryp, twiripich
halfbloed – griemmanke bloed
halfrijp – twiryp, twiripich
hals – ~ over kop: hol oer bol, holderdebolder
hand – geen ~ uitsteken: gjin hannen teweechslaan; met de andere ~ schrijven: oarsomhandich wêze; van de ~ doen: fan ‘e hân slaan; beginnen bij wat het meest voor de ~ ligt: foar de hân wei op begjinne; de handen om de ogen vouwen: de hannen om ‘e eagen skulpje
handelbaar – ~ maken/worden: behelterje
handelsreiziger – reizger
handicap – een vrouw met een ernstige ~: in slim ûngelokkich frommeske
handig – in ~ ding: in hânsum ding; zie ook vaardig
handpalm – hol
handwarm – gnobbe, gnobbich
hanetree – trêd(sel)
hangen – ergens blijven ~ (blijven praten): earne wâlhout krije/fine
harig – ~ persoon: boskbear
haring (van een tent) – hjerring, puonne
hark – klauwe, klauwer; deel van de ~ waaraan de tanden zitten: tinedrager
hartig – een ~ woordje met iemand spreken: zie toespreken
hartzeer – ergens ~ van hebben: earne oanstriid fan ha; hij heeft er echt ~ van: hy sjocht der earlik wier net fan ôf
hatelijk – njirrich
haverklap – om de ~: om in hapskear, allegeduerigen, aloan, alle klapsketen, hieltiid, slach op slach, om it hoartsje, om it hurtsje, hieltyd wer(oan)
hazepad – het ~ kiezen: hazzelieren gean, útnaaie, útpike
hearing – zie hoorzitting
hebben – daar heb je het al: dêr is ’t al sa; heb je het tegen mij (humor.): mienst my? dan mienst it úteintsje fan myn noas ek!
heer – de ~ en mevrouw Jansma: Jansma en de frou, fam. Jansma; dames en heren: garren en harren
heersen – er heerst een griepepidemie: de gryp giet om; er heerst een rare stemming: der hinget in nuvere stimming
heet – hyt, gleon; zie ook geil
hefboom – hevelpeal
heimelijk – heimelijke bedoeling: erchje > hy hat der in erchje by
heimwee – ûnwennichheid, jank; ~ hebben naar: jankje nei
hekel – een ~ hebben aan: it mier ha oan, in broer ferlern ha oan, de pest ha oan, de mint ha oan, it grou ha op
hekelen – hoffenje
hekkesluiter – efterkommer
hel (bijw.) – glier
helder – klear, gril; zeer ~: lotterklear, sa klear as in gril
helderziend – ~ zijn: it twadde gesicht ha, de foarloop ha
helemaal – hielendal, alhiel, gaar, risnabel, foargoed, tige; zijn vinger was er ~ af: de finger wie der gnod ôf
helling – skeante, falling
helpen – skewiele, hantrekken dwaan
hemd – het ~ is nader dan de rok: in ko slikket gjin frjemd keal, in hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem
hemelschreiend – het is ~: it raast/skreaut/miicht oan ‘e protters
herfstkat – stoppelkat
herhalen – nochris sizze, efterhelje
herinneren – zich ~: jin heuge, jin te binnen bringe kinne, foar jin krije kinne, heugenisse ha fan
herkennen – weromkinne, teplak bringe kinne
herstellen – opmeitsje (overgankelijk); opkomme (onovergankelijk) > de pasjint kaam wer wat op
heus – maar niet ~!: as oars wat!
heuvel – hichte, skeante, kling
hiel – open ~ van het schaatsenrijden: skythakke
hij – hij, hy, er, mukkes, himkes, omkoal, de man
hijgen – hymje; ~ van inspanning: oefje, stinne; ~ door longproblemen: smûge
hinder – ûnstee
hindernis – die ~ is overwonnen: dy pûkel is fan ’t liif
hitsig – leidich, zie ook geil
hoer – hoer, ferdivedaasjefamke, papierblazer, ûlkje; ze is een ˜: se hat in winkeltsje ûnder de skelk/rok, zie ook prostituee; naar de ~en gaan: by de ûlkjes rinne
hoereren – huorkje, in winkeltsje ûnder de skelk ha, in bline nearing driuwe, skiere knibbels ha
hoerig – geil en feil
hoeveelheid – mannichte, hoemannichte, timpe, partij
hoewel – (al)hoewol’t > as/al woe se it net, it moast doch
hok – hok, keboef, kombof
hondepoep – hûnestront; pas op voor de ~: tink derom, allegear liuwen oan ’t keatling
honderd – niet meer ~ procent (bij ’t verstand): net mear alte-alte.
honderdtal – fiem
hondsdol – hûnsdûm, mâl
hongarije – Hongarije, it Ongerslân
honger – ˜ hebben: ophongere wêze
hongerig – skrok, ropsk, roppich, lardich, ophongere; ˜ als een paard: ophongere as in wolf
honingraat – wurk
honkvast – hoekfêst
hoofd – uit het ~ praten: ûntstride, ôfprate; ik heb een zeurderig gevoel in mijn ~: de holle singeret my; ~ van kind: poalle
hoofdluis – middel tegen ~: jachtwetter
hoofdsteun – ~ van een scheerstoel: beklingsbankje
hoofdzaak – prinsepeal
hooghartig – fjêrich; ~ lopen: snjitte
hoogte – op de ~ zijn van: op ‘e hichte wêze mei, akkoarte wêze mei
hoogtepunt – hichtepunt; ~ van het leven: middeishichte fan it libben; ~ tot besluit: útsetter; ~ als spektakel: klapstik
hooi – te veel ~ op je vork nemen: tefolle op ‘e hispel nimme
hoorzitting – harksitting, hearpetear
horen – ik heb van Geart wel gehoord dat hij zou komen: ik ha oan Geart wol heard dat er komme soe; zoals het hoort: model; van ~ zeggen: van hearren en sizzen, neffens sizzen, neidat de weareld my ferteld hat
horizon – kjim, eachein; tot aan de ~: in gesicht fier
horloge – haloazje, raap
hort – veel de ~ op zijn: it rinskoart oan hawwe
hossen – jotskje
houden – ze moeten zich aan het reglement ~: dat reglemint dêr moatte se bylâns; daar houd ik van: dat is myn flij
houding – in een rare ~ zitten: jin ferhâlde
hozen – eazje, eazgje, gjalpe, gjalpje
huid – geschoren ~: bloat, bleat; de ~ verkopen voor de beer geschoten is: foar Sint-Jan fan hjerring roppe
huidig – notiids
huilebalk – gappenbek
huilen – gûle, skrieme, janke, trienje, gûzje; nu niet ~: no net lyts wurde
huis – ~ bouwen: húzje; klein huisje: klintsje, krûpyntsje; naar ~ gaan: de klompen thúsbringe
huishouden – húshâlden, húshâlding; een ~ van jan steen hebben: der raar troch brûskje
huishoudtrap – lear
huisjesslak – dopkeslak
huisraad – hûsree (it)
huiswaarts – ~ gaan: de klompen thúsbringe, dy kant út gean
huizenblok – zie blok
hullen – gehuld: betrollemolle
humeur – een slecht humeur hebben: spuonsk wêze, net te brûken wêze, in mâl steed yn ‘e holle ha
huppelen – hippe, trobbelje
hut – hutte, klinte (zie ook huis)
hutspot – moes
huur – hier, hiering; veel ~ betalen: op in hege hiering sitte
huurcontract – hiersater, hiersetter, hiersetel
huwelijksbootje – in het ~ stappen: tegearre ûnder seil gean
huwelijkscontract – makbrief
huwelijkskoek – hylkekoeke
hypotheek – een ~ nemen op: ferhypteekje, jild nimme op
hysterisch – zij is ~: sy hat de limoer
ideaal – dat is het ~: dat is de slach
idee – ynfal; dat is geen goed ~: dat moast mar net; geen ~ hebben van: gjin aan/premoasje/premomsje/begryp ha fan
identificatie – zie persoonsbewijs
iedereen – elkenien, eltsenien, elkien, elkmis, elk, alleman, iderien, gyld en wyld
iemand – een bepaald ~: in dy-en-dy; wat voor ~: hoe’n ien; zomaar ~; lykfolwa
iff – zie desda
ijs – laagje ~ dat ontstaat als na dooiweer het water dat op het ijs staat weer bevriest: heiter
ijsberen – skilderje, kruse
ijsheiligen – swartehagekjeld, swartehagewinter, hagedoarnwinter
ijveren – degenje
ijverig – bitsich en hetsich; ~ zijn: op ‘en fjouweren beslein wêze
ijzer – nog een ~ in het vuur hebben: twa pannen oer it fjoer ha
ijzerdraad – kramtried; dun ~: siseltried
illusie – drôch(byld); illusies: fizefazen
immuun – ymmún; ~ maken: minymsterje
imposant – zie indrukwekkend
impotent – ~ zijn: gjin inket yn ‘e pin ha, neat kinne
in – alle ins en outs: alle innen en oanen
inbeelding – zie illusie
inbouwen – ingebouwd raken: in brul op ‘e noas krije
inbrengen – zie vertellen
inburgeren – ien en mei wurde, de Joaden in Joad wurde, de Griken in Gryk wurde
incident – ynterfal
indenken – dat kan ik me ~: dêr kin ‘k ynkomme
Indië – Nederlands ~: Jan east (humor.)
Indonesië – Jan east (humor.)
indruk – ~ maken: op ‘e lever taaste; dat heeft een diepe ~ op hem gemaakt: dat kin er noch tige skoan foar him krije; de eerste ~: it (earste) oankommen > hy is stoef yn it oankommen
indrukwekkend – een indrukwekkende gestalte: in man mei in gewûpst foarkommen, in baas keardel, in mânske keardel
inenten – intsje, ynintsje, faksinearje, in prip/prip/spuit(sje) jaan
informeren – fernimme, de hichte helje, pinfiskje
ingetogen – noatich (niet per se van aard), ynbannich (van aard)
inhalen – bykomme
inham – gloppe
inhoud – ~ van een portemonnee: prinsepeal
inkeer – yntinken > ta yntinken komme
inkijk – (te veel) ~ biedend: gapsk
inkoopsprijs – voor ~: op (it) sliten
inktvlek – mot
inlaten – zich ~ met: ynsile mei
inperken – bepealje, ynpealje
inschrijven – zich laten ~: zie opgeven
insect – kerfdier
insectenbestrijdingsmiddel – flit; spuit met ~: flitspuit; ~ gebruiken: flitte
inspannen – zich ~: jin warre, degenje
instabiel – rank
intelligent – zie slim
intensieve zorg – yntinsive soarch, IC, afdeling ~: IC, slankje-en-skermkeôfdieling; op de afdeling ~ liggen: oan ‘e slangen lizze
interesseren – dat interesseert me niet: dat nukt/sjakt my net, dat leit my flak/sljocht, dat is my (al)likefolle/ientûtmem, dat tel ik gjin bean
intimideren – ferkatse, ferkasse
intomen – die moet ingetoomd worden: dy moat in kaam op ‘e noas ha
intussen – zie ondertussen
inzakken – ~ van grond door ondermijning: ynpoalje
inzetten – iets ~ bij een weddenschap: der wat tusken sette; zich ~ voor …: degenje foar, jin foar … spanne, jin ynspanne foar …, war dwaan foar …, jin warre foar
irritant – zie ergerlijk
irriteren – de keel ~: heare
jakkeren – jetterje, wiskje, jeze
jan – ~ met de pet: Jan slingerkul
janhen – Jan sleef, Jan skûtelwasker, weiten hin, njuske fint, stik koekedaai
jantje van Leiden – zich er met een ~ van afmaken: it wurk in feech om ‘e snút jaan
jeep – syp
jegens – jins, njonken
jeneverfles – swarte man
jewelste – van ~: dat it sta seit, fan komsa, sa haste net
jicht – flearen
joekel – poffel, jûkel, aartsfader
jong – te ~: minjierrich; ~ geleerd, oud gedaan: wat der jong ynkaam is, ferleart sa gau net; ~ en oud: gyld en wyld
jumilage – stalkebûn
kaak – tsjeak, kevel; met de kaken malen: kevelje
kaart – doorgestoken ~: bestutsen/ûnderstutsen wurk
kaarten – gaan ~: mei de printebibel oan ‘e gong gean
kaas – je de ~ niet van het brood laten eten: jin net op ‘e kop skite litte
kaas – geen brood met ~ en boter eten: suvel op suvel, dat is wurk fan ‘e duvel
kabouter – eardske, ierdmantsje
kadegeld – wâljild
kalenderjaar – almenaksjier
kalm – zie rustig
kalven – ontijdig ~: kealferlizze/ferbringe/fersmite/ferdije
kam – tand van de ~ van een vogel: tak, takke, takkel
kamerjas – sjammeloek, badjas
kandidaat – ~ zijn: yn ommenaasje wêze
kandij – stukje ~: grúske
kandijklontje – grúske
kanker – raar/ferkeard spul/guod, in rare sykte; hij heeft ~: it is ferkeard mei him
kannibaal – minskefretter, kannibaal, oeger
kans – kâns, aventoer; de ~ is groot dat … – It is folle dat …; de ~ bestaat dat …; it hat aventoer dat …
kant – aan de ene ~: iensdiels; de kantjes eraf lopen (lui zijn terwijl anderen werken): om ‘e stûke rinne/springe
kantelen – kinterje
kapot – stikken, rampoai, feravensearre; kapot slaan: rampoaie, telider slaan (wat sterker dan stikken slaan);
kapstokhaakje – kikkert
karakter – aard, bestean
karig – iemand ~ bedelen: ien by de tomme heine, ien op/yn ‘e jister hâlde
karwei – kerwei, putsje, oanslach, beuzichheid, besonje; kleine karweitjes doen: nifelje, piele, knúskje; karweitjes op een schip doen om het op te knappen: skiemanje; moeilijk ~: poepetoer, heksetoer
kast – kast, kas: grote eikenhouten ~: (grutte) keeft; provisiekast: spine
kater – boarre (mannelijke kat); kater (hoofdpijn na drankgebruik); een ~ hebben: pine yn ’t hier ha; lêst ha fan de man mei de hammer
katholiek – roomsk, fan it houtsje
katrol – over een ~ lopen (van touw): skiivje
kauwen – kôgje, kevelje; ~ van groente: fnaskje
keelontsteking – brún, brune
keer – per ~: skofts, miels
kerfstok – op zijn ~: op syn breaprikke
kerk – tsjerke; van tijd tot tijd een andere ~ bezoeken: sleatsjebaaie
kermis – merke, bil; van een koude ~ thuiskomen: raar op ‘e kofje komme
kerven – kerntsje
keukentrap – lear
keurig – ~ leven: jin ta deugd oanstelle
keurslijf – zie corset
keus – hij had geen andere ~ dan hem in de sloot te gooien: der wie oars gjin rie op, as dy moast yn de sleat; die jongen was haar ~: dy jonge wie har begryp
keuvelen – keuvelje, klasjenearje
keuze – een grote ~: in grut ferskot
kieskeurig – sinnich, tier, keken, pizerich, pizelich, pizich; niet ~: grúsaardich, maklik; kieskeurige periode: pizersrite; ~ persoon: pizeler
kijken – sjen, gûkje, gûkerje; scherp ~: de lekkense brul opsette; het wel bekeken hebben: jins bestek makke ha; zo ver als men kan ~: in gesicht fier; ~ zonder te kopen: gapstokken keapje
kijker – sjogger; ~ maar geen koper (op boelgoed e.d.): gapstôk
kikker – kikkert, froask, frosk, pei, jork
kilo – kilo, twipûn; tien ~: tweintich pûn
kind – ~ noch kraai: moer noch minske, kyn noch kúk; zonder kinderen: lask; een ~ krijgen: zie zwanger; zwak ~: skroedsje
kinderachtig – lytsbernich; ~ persoon: oaie
kinderloos – lask
kinderoppas – kak-en-piswyfke, hûswarder
kinderstoel – kaaie
kink – een ~ in de kabel: in krinkel yn it tou
kip – hin, pyk, kyp; gebraden ~: panpyk; met de kippen op stok gaan: mei de hinnen op ‘e beam gean
kippenpoep – hinnekjitte, hinneklameie
kippenren – loop, jister
kisten – yn ’t fet bringe/lizze (van een lijk)
klaar – klear, dien; het is nu wel ~: it is no wol makke
klaarspelen – oprêde, rêde mei, skiemanje
klagen – sjamperje, sjimperje, simperje, sjankerje
klaplopen – derop libje
kleding – zie kleren
kleed – kleed, klaad; ~ over doodskist: pelle
klein – lyts, behindich, nederich; ~ mens: begrypke, poarre, lytse pyst, bûkemantsje, blaaswei, pjirk, kribelekrab > nederich fan postuer
kleinigheid – tataast, hapskear, wysjewasje
kleintje – niet voor een ~ vervaard: net foar in bytsje bang
kleinzerig – searkreunich, maltintich, tsjirmerich; ~ persoon: tsjirmer
klemmen – de deur klemt: de doar slimmet/twingt
klere – zie kolere
kleren – nette (doordeweekse) ~: ferklaaiersklean, -pakje, útrinnersklean; nette ~ aanhebben: yn ‘e stisel wêze, yn bras en das wêze; goed in de ~ zitten: goed yn ’t bewant sitte; afgedragen ~, geschikt voor weer en wind: swabber; met te weinig of te dunne ~: yn it lask
kleur – een ~ krijgen: zie blozen
kleuterjuffrouw – kak-en-piswyfke
kleuterschool – beukerskoalle, bewarskoalle, bewaarskoalle
kleven – klibje, slimje
kleverig – kliemsk, kliemerich, kliemend; ~ roggebrood: pikkebrea
kliekje – hotsje, stealtsje, krouske, kroske
klimmen – iemand helpen ~ door gebukt te staan of de handen te vouwen: ien te bok stean
klinknagel – nearring, njirring
klok – hij is een man van de ~: alles giet by him op ‘e klokslach
klomp – band om de ~: zie band
kluif – een flinke ~: in poepetoer/hekstetoer, heksewurk, in hiele klobbe
klus – zie karwei
kluwen – kleaune, knikkel, knekkel
knaagdier – kjifdier
knallen – ~ (van de kurk uit een fles): klokke
knap – tsjep, kreas, moai; een knappe vrouw: in kein frommes
knarsen – ~ met de tanden: knirkje
kneep – daar zit hem de ~: dêr sit him de knobus/oast
knekelhuis – bientsjekou
knie – knibbel, smoarskine
knijpkat – kikkert
knipoog – met een ~ (fig.): túlkjendewei
knippen – geknipt voor (fig.): snijd foar
knoop – slecht gelegde ~: poep, poepeknoop
knotten – knoarje
knuffel – knuffeltje (meisje): trolpoeske
knuffelen – oankrûpe, krûpe, oanhelje, nodzje, knobje, trolje, trôlje
knuppel – kneppel, preuveleintsje (hum.)
koe – de ~ bij de horens vatten (fig.): it stik oantaaste
koek – gesneden ~ (fig.): snijd brea
koekoek – koekoek, koekút; dank je de ~: lou loene, tankje de hearlikheid
koel (onverschillig) – zie onverschillig
koel (van temperatuur) – koel, skrousk
koelbloedig – ~ zijn: kikkertsbloed ha
koestal – zolder boven ~: hilde
koesteren – zich ~: jin skoarskje
koffie – kopje ~: bakje kofje; opgewarmde ~: boumantsjebier, stille brommert; tussentijds kopje ~: binnenbeurtsje
koffiering – daan
koken – even laten ~: zie doorkoken; net niet laten ~: wâlje
kolere – krijg de ~: krij de kleare/koarts/pest/pleuris, skyt omheech, rin te skiten, waai yn in knoop
kolonel – kernel
kom – de arm uit de ~: de earm út de kom/it potsje
komen – hoe kom je daar nou bij: hoe kinst it derút stjitte, praatsto fan dingen?; kom maar op!: skrik!; daar komt niets van in: dêr sil neat fan yn stean; nog moeten ~: noch benefter wêze; kom maar op met: skrik fan
komma – skrapke
kommaneuker (fig.) – nustjesiker
konijn – vrouwelijk ~: moer
koninginnebij – moer
kont – kont, poepert, efterst, gat, ljirre/ljirstik (humor.), strampel, koer, batterij
kooltje – gloeiend ~ in stoof: gludze, gloeze, gluorker
koolzuur – ~ bevatten: kraalje, brobbelje; limonade met ~: zie limonade
koop – één ~: ien keapjen; te ~: feil > it hûs is feil
kooplustig – graach
koopman – reizend ~: pakkedrager
koord – ~ door zoom van een zeil: lyk
koorts – koarts, tsjinst
koortsuitslag – útrinner
koosjer – kouster
kop – ~ of munt: zie kruis; ~ koffie of thee: bakje
kop-van-jut: slach-jut-op-‘e-kop
kopen – keapje; tot ~ uitnodigend: keapsjoch; kijken zonder te ~: gapstokken keapje
korrel – op de ~ nemen: op it harspit nimme
korst – een ~ vormen op een wond: koarste sette
kort – te ~ doen: bekrinke; aan het kortste eind trekken: yn ‘e weach sliepe
kostbaar – kossel, djoerabel
kosten (werkwoord) – kostje, jilde > veel ~: gâns oanrinne
kosten (zelfst.nmw.) – de ~ er wel uit hebben: derút rinne/drave; we halen de ~ er wel uit: it kin lykhâlde, wy rinne/drave der wol út; zie ook geld
kostganger – thúslizzer
koud – ~ laten: likefolle/dierber wêze > ik tocht dat it dy ek net likefolle wie; een koude wind: in knisterjende wyn/loft
kraai – kind noch ~ hebben: zie kind
kraambed – kreambêd, waarm bêd
krampachtig – iets ~ proberen: jin ferhâlde
kras – skras; een ~ in het ijs: skuor, skrab
krediet – ~ krijgen: it op ‘e kikkert krije
kreet – gjalp; een ~ slaken: in gjalp jaan/ophelje
kreupel – kwelts, bryk, krik (
kreupelhout – kreilguod
kribbig – zie humeur
krijgen – ik krijg wat van die jongen: dy jonge, men soe der apen mei fange; niets ~ tijdens het ronddelen: om ‘e stûke rinne/springe
krimp – geen ~ geven: gjin krimp jaan, gjin keap jaan
kringloop – rûngong
kritiek – de situatie is ~: it giet derom; de toets der ~ doorstaan: stringhâlde
kroeg – kroech; geheime ~: hossebos
krom – ~ lopen: mei in bocht yn ‘e rêch rinne
kruis – ~ of munt: letter of liuw; in het ~ grijpen (onzedelijk betasten): yn it krús taaste/sette
kuchen – knigge
kunnen – dat zou wel eens zo ~ zijn: dat hat der wol wat fan; hij kan het slecht: it giet him ôf as in baarch it saffraaniten; hij kan het niet meer: it is him ûntkaam > it hurdste rinnen is him ûntkaam
kurk – knallen van een ~ in een fles: klokke
kus – tút, pat, pea, lytske. fûgel; iemand een ~ geven: ien de mûtse tasmite
kut – fod, fodze, fotse, klink, kut, preut, boekje mei twa blêden, flotgerzen
kwaad – het kan geen ~: it mocht gjin kwea
kwaal – kwaal, krupsje, sjocht, sjochte, sjochtme, krankens, pok, pôk, sykte; lijden aan een ~: oanhelle wêze mei in krupsje; een veelvoorkomende ~: in goarre, in jacht
kwalijk – ~ nemen: zie verwijten
kwetsen – op it sear komme
kwijnen – kwijnend: goarrich
kwijt – zie foetsie
kwispelen – wimpelsturtsje
kwitantie – kwitânsje, rispis, ûntfangstbewiis
laag (bijw.) – leech, nederich > in nederige doar
laag – laagje op water e.d.: hûd, flues
laat – het kan iets vroeger of later worden: it kin wolris gybje; hoe ~ is het: hoe âld is de sinne
lachen – hij lacht zich een bult: hy laket him in stiselbult, hy skuort him de bûsen út, hy fernielt him, by bedocht him omtrint, hy it slop/near fan it laitsjen; ginnegappend ~: giizje; vriendelijk ~: wyt laitsje; heel hard ~: jin kertiere
ladder (om te klimmen) – leider, ljedder, ljerre
ladder (in kous) – gaal
lakken – opgnisse
lang (van persoon) – útlein, langstallich; ~ en mager: skredich, mei in rêch as in pûn tabak; ~ en mager persoon: skraits
langzaam – ~ vorderen: sliersakje; het gaat zeer ~: it eint as de man yn ‘e moanne; it giet sa hurd as in mopshûn in hynder opfrette kin, it giet sa fluch as in fûgeltsje dat ko hyt
lantaarn – ~ met petroleum voor de verlichting van de stal: flearmûs
last – lêst, lijerij, hinder, ûnstee
lasterpraat – smelle praatsjes
lastigvallen – voortdurend lastiggevallen worden: op ‘e brânwacht stean
laxeermiddel – jalappe
leeftijd – âldens, jierren; een bepaalde ~ hebben: safolle jierren op ‘e rêch ha > at ik no ris 25 jier minder op ‘e rêch hie
leeg – bovenste deel van een reservoir dat nog ~ is: wan > de bak is net fol, der is noch in hânbree wan
leegloper – brêgetraper
leerling – een goede ~ zijn: goed fan oannimmen wêze
leesbaar – het is lekker ~: it lêst hurd fuort
lekker – zich niet helemaal ~ voelen: jin net rjocht kouster fiele, net rjocht halich wêze, wat heal wêze; niet ~ in je vel zitten (fig.): it mei jinsels te krijen ha; dat vind ik ~: dat is myn flij
lekkernij – pree, oefte
lengterichting – in de ~: lâns, yn it lang
lenig – zeer ~: sa linich as in gjirde
leren – iemand iets ~: ien mei wat opfokje; jong geleerd, oud gedaan: wat der jong ynkaam is, ferleart sa gau net; goed kunnen ~: goed fan oannimmen wêze
lessen – ferslaan > jins toarst ferslaan
leunstoel – brieder, briedstoel, pakestoel, soarch
leven – libben, leven; zijn hele ~: al syn libben, al syn dagen; sa âld as er is; een teken van ~: in grant fan libben; in de bloei van zijn ~: yn de klink/fleur fan syn libben; op ~ en dood: libben om libben, om dea; ik leef voor jou: yn dy is al myn sin; een ~ leiden: in libben lizze, dertroch skaaie, derhinne skaaie, derlâns skaaie; een ~ als een prins: in heare(n)eintsje libben, in libben as smoarge beane > by dy lju skaait it der winterdei mar sober lâns
levensgezel – partelot
lezing – praatsje, lêzing
lichtpuntje – sinneskyn yn in reinbui (fig.)
liefdesverdriet – ~ hebben: yn ‘e kwynmoanne wêze
liefje – pop, skatsje, tutelboutsje
liesbreuk – iemand aan een ~ opereren: ien fan ‘e breuk snije
liggeld – wâljild
lijken – ~ op: lykje op, lynje oan (de kant fan), belykje; het lijkt mooi weer te worden: it waar jout him goed oan; dat begint er al meer op te ~: dat komt al wat by; dat lijkt nergens op: is dat no wurk?; dat lijkt zeer Fries: dat beart wakker Frysk; dat zou nergens op ~: wêr soe dat hinne
lijn – iemand aan het lijntje houden: ien op ‘e tok hâlde
lijst – ergens een ~ in een rechte hoek omheen zetten: knisse
lik-op-stuk – feech-op-fyt
limonade – priklimonade: frisdrinken, knikkertsjebier, brobbeltsjeguod, suertsjewetter (humor.) > in buske frisdrinken
linnenkast – grote eikenhouten ~: (grutte) keeft
lint – rozet van ~ op kleding: dof
lip – de ~ laten hangen: de lippe sette (zie ook bovenlip)
list – listen: raanjen
liter – mingel, halve ~: healmingel; bus/kan van dertig ~: tritiger bus/kanne; flesje van een halve ~: healmingels fleske
litteken – groede, wapen, gaal
logisch – het meest ~: foar de hân wei op > wy sille mar foar de hân wei op begjinne
lol – voor de ~: om ‘e niget
lommerd – jan Snotleppel (humor.)
lomp – ~ persoon: hispel op in brijpot
long – de longen: de longen, de pûster; ziekte aan de longen: krupsje/sykte oan de longen/pûster, trûs, trudze, goartigens
longziekte: trûs, trudze, goartigens; lijden aan een ~: goartich wêze, smûge; zie ook aamborstig
lont – ~ van een kaars: kous, piid, pit, lont, lonte; te lange ~ die een kaars doet druipen: dief > der is in dief oan ‘e kears
loodsen – prakkesearje > ien ta de doar út prakkesearje
loopgraaf – rinfuorge
looppad- > pad
loopplank – lângong, barte
lopen – sullig ~: kloatsekje; in gedachten ~: pesjantelje; waggelend ~: poddebûkje; moeizaam door de modder ~: peazgje, peatskje, mjukselje; nuffig ~: snjitte; met brede stappen: dauwestrike; over een katrol ~ (van een touw): skiivje > panderje, keutelje, sliersakje, skeanbilje, kloatsekje, sjompe, sokkebalje, sjoelfuottelje, fuottelje, stampe, stappe, trêdzje, skilderje, strampelje, jotskje, giuwe, kruse
los (niet vast) – los, wippelich, wannich
los (open) – los, iepen, op, oan
losbandig – ~ persoon: hikkespringer, wyldekat; ~ zijn: derop libje, der rûch trochgean, keatsje
losbol – een ~ zijn: keatsje
ls (lezer gegroet) – eala!
lucht (uitspansel) – loft, swurk; een zeer betrokken ~: in loft as in brijwein
lucht (gas) – lucht, wyn > foldwaande wyn yn ‘e bannen ha
luchtdruk – swang
lui – luie donder: loaie skevel; liever ~ dan moe: dy’t syn lea sparret, sparret gjin rottige apels; ~ liggen: mudzje; ~ toekijken terwijl een ander werkt: om ‘e stûke rinne/springe
luieren – mudzje
luim – aan iemands luimen toegeven: ien ljúnje
luis – lús, hippentrip; hoofdwater tegen luizen: jachtwetter
lukken – slagje, lokke, beslachbûgje, beslaan, tribelje, flije > it spande al even, mar doe besloech it doch; it woe mar net tribelje
lummel – smachel
lurven – bij de ~ pakken: by it skriel ha
lusten – iets ~ dat men vroeger niet bliefde: eart waard foer
maaivoeten – dauwestrike
maaltijd – kleine ~ op namiddag: jimmet, oarmet
maan – moanne, poepesinne (hum.); volle : ljochtmoanne; bij het licht van de volle ˜: yn ‘e ljochtmoanne
maat – hij kan geen ~ houden: hy wit fan gjin beroai; de ~ is vol: dit is de hals
maatregel – zware maatregelen treffen: in raam omraak dwaan, fanwegen komme
macht – beswaaiing, possenaasje; veel ~ hebben: gâns ha om by te setten, gâns yn ‘e possenaasje ha; geen ~ hebben: baas wêze dêr’t de biezemstôk stiet
machteloos – ~ zijn: mei de klok op ‘e rêch stean
machtsvertoon – boos ~: flearmûswjukken
mager – zeer ~ zijn: derút sjen oft men fan ‘e galge fallen is; lang en ~: mei in rêch as in pûn tabak (zie ook lang)
maken – te ~ hebben: te meitsjen/krijen/dwaan/lymjen en te kramjen/út te stean ha, fan dwaan ha, oan ‘e pet ha
makkelijk – maklik, manearlik (karakter); ~ met eten: grúsaardich
maling – in de ~ nemen: zie gek
man – graag aan de ~ willen: feintepine ha; er is geen ~ over boord: dêr is gjin ko mei om ‘e hals; de ~ moet het voor het zeggen hebben: mânshân boppe
manen – moanje, ribbeklopje, robbeklopje
manier – zijn ~ van praten: syn praat
mankement – zie gebrek
mankeren – zie schorten
mantel – iets met de ~ der liefde bedekken: eat yn ‘e jamkste fâlde slaan, eat mei goedlikens beflappe
marskramer – pakkedrager
masker – masker, momkape; met een ~ op: maskere, ferkaapmomme
massa – de grote ~: de grutte kliber
mat – op het matje moeten komen: foar de knobus moatte, mei it wetter foar de dokter moatte
matador – matador, matsjedoar
matig – ˜ zijn met iets: mjitte yn wat raamje > mjitte yn iten en drinken witte te raamjen
mechaniek – wurk, wurken, oerwurk
medelijden – begrutsjen, meilijen, meifielen, euvelmoed
medezeggenschap – ~ hebben: meikedize
medicijn – medisyn, doktersguod, mastersguod, medikaminten, genêsmiddels; ~ tegen ziekte X: guod foar sykte X; ~ tegen longklachten: trûspoeier
meedelen – fertsjutskje, meidiele, te witten dwaan, trochdwaan, fernije
meedingen – yn ommenaasje wêze
meer – er ~ van willen weten: sines derfan ha wolle/moatte
meerdere – prinsepeal, baas; hij is in alle opzichten zijn ~: hy kin him wol om en oer
meerderjarigheid – verklaring van ~: hantlichting
meestal – zie doorgaans
meevaller – ynstruier, ynstruiing, stryk-yn-‘t-laadsje
meisje – ~ van plezier: ferdivedaasjefamke
melk – wat in de ~ te brokkelen hebben: wat te kedizen hawwe, wat yn ‘e brij te brokkeljen hawwe
melktand – bûtertosk
mengelmoes – griemmank, kuozzemuos
mengen – zich ~ in een geschil tussen man en vrouw: tusken hammer en spit sitte
menigeen – party lju
mening – hij bracht zijn ~ naar voren: hy oppenearre him; naar mijn bescheiden ~: nei myn dom ferstân; daarin verschillen we niet van ~: dêr bin ik jo partij net yn; zie ook oordeel
menseneter – zie kannibaal
menstrueren – de boel ha, de buien ha, de bloeiïng ha, de regels ha, it foar ’t krús ha, fervje, de reade flage út ha; zie ook ongesteld
merkwaardig – nuver, nuveraardich, singelier, apart, snoad, bûtenwenstich; het gaat er ~ aan toe: it bruit der nuver hinne; buitengewoon ~: fermaarde bryk; vaak merkwaardige opmerkingen maken: der nuver bykomme kinne; ~ persoon: apartstra, frjemde matsjedoar, raar houtsje, nuvere piter, rare piereman, nuvere porsleinstamper, kwasteloarum
mes – mes, mês, hogge; slecht snijdend ~: pogge; zie ook zakmes
mest – mjuks, dong, hinnekjitte (van kippen), hinneklameie (van kippen)
meteen – zie zometeen
meten – afstand ~ door stappen te tellen: trêdzje; zich kunnen ~ met: stringhâlde kinne mei (zie ook onderdoen)
meter – trêd (ongeveer)
meubilair – hûsree (it)
middelbaar – op het ~ onderwijs zitten: te learen gean
middelpuntvliedend – midswykjend
mier – eamelder, mychhimmel, mychhammel, mjammel; rode bosmier: sprok(ke)
mierenneuker (fig.) – nustjesiker
mietje – janmeiske, weiten hin, suertsje, mem har pop, njuske fint, stik koekedaai
mijden – een plaats ~: earne in hûn giseljen sjoen ha
millimeter – streek
minder – ik word er niet ~ van: it nimt my net ôf
minderen – ~ bij het breien: nearje
minne – zie schikken
minnekozen – ûnder de noas/amme komme; zie ook vrijen
mis – het is ~: it is kryk
misbruik – ~ maken van: jin misgean oan
misdragen – zich ~: jin misgean
miskend – hosk
miskraam – miskream, omflapper; een ~ krijgen (van dieren): kealferlizze/ferbringe/fersmite/fertije > ze heeft een ~ gekregen: se is it berntsje kwyt
mislukken – mislearje, mistribelje; steeds ~: net tribelje wolle
mismaakt – mishipt, mishypt, mismakke
missen – iets node ~: skeel hawwe oan; misgean ha; gaan ~: misgean krije
mist – mist, dize, damp; laag bij de grond hangende ˜: krûpeltsjedauwe, grûnmist
mistig – mistich, dizich, dizenich, dampich
modder – moeizaam door de ~ waden: peazgje, mjukselje
model – fetsoen > der in knap fetsoen yn knippe
moe – wurch; erg ~: (skjin) oanein, moardôf, deawurch, út ‘e liken; ik ben erg ~: ik ha ’t skjin wei; zeer ~ door inspanning: ferjittere, ferjettere; ~ van het feestfieren op een feest op kermis: fermerke, fermerkt
moederdier – moer
moederskindje – mem har pop
moedervlek – behaarde ~: mûs
moedig – boastich, net foar in bytsje bang
moeilijk – dreech, swier, lestich > in ~ karwei: in drege put, in taaie sneed, in poepetoer
moeilijk – dreech, swier, slim, hibbich, lestich, lêstich, stoer, fûstich; ~ karwei: kriensen > in stoere reis
moeite – ûnstalten; zoveel ~ had je niet hoeven doen: safolle tastel/drokte hiest net meitsje hoegd; ze heeft er geen ~ mee: se hat der gjin wurk fan; met ~: mei lijen; dat krijg je zonder veel ~: dat hast foar moaisjen
moer – geen ~: gjin rabantsje, gjin sprút, gjin skrevel, gjin miter, gjin sprusel, gjin krusel, gjin miter, gjin donder, gjin kloat, gjir sier
moerasland – dûkel, sompe
moetje – zie trouwen
mogelijk – best ~: dat koe wol
mokken – stildeunsk wêze, stúmje
mom – onder het ~ van: foar > dizze rjappels binne ús ferkocht foar bêst
moment – elk ~: alle stuiten; het kan elk ~ gebeuren: it kin alle stuiten barre; op dat moment: op dat stuit, op dat pas
mond – geen blad voor de ~ nemen: gjin flij foar de mûle nimme; niet op zijn mondje gevallen: mûlryp, bekjegau, mûltsjegau; persoon die niet op zijn mondje is gevallen: bekjegau, mûltsjegau
mondig – mûlryp, bekjegau, mûltsjegau; ~ persoon: mûltsjegau, bekjegau
montuur – brilleramt
mooi – moai, fraai, knap, tsjep, kreas, bylderich; ~ in de verte: fearskoan; op het mooiste punt: op ‘e klink; het mooiste moment: de útsetter; dat zou het mooiste zijn: dat is de slach; erg ˜: sa kreas as in krúsbei, sa moai as poes
mopperen – ôffervje, fûterje, lekskoaie
mores – ~ leren: hoffenje, omstean leare, neefhite
morgen – ~ komt er weer een dag: de loft is blau fan dagen
motorfiets – stoomfyts
motregen – storein, stower; aanhoudende ~: gnizer
motto – biedwurd; dat was zijn motto: dat hie er op syn buordsje
mouw – nu komt de aap uit de ~: zie aap
muf – moassich
muggenziften – kutkamme, eartetelle, splintersykje, strontsykje, stikelstekke
muggenzifter – nustjesiker, earteteller, splintersiker, strontsiker, stikelstekker
muilkorf – bekbân, bytbân, mûlbân
muilkorven – de bek bine
muis – ~ van de hand: mûs, kikkert
mummelen – prommelje, preuvelje, knoaskje
muur – buitenmuur: hússide
na – x niet te ~ gesproken: sûnder x ûnderstek te dwaan
naakt – ~ geschoren huid: bloat, bleat
naam – onfriese ~: poepenamme
naar – een zeer ~ gevoel: in danigen misgean; ~ aflopen: raar ôftriedzje, hûnje
naargeestig – njoer
naargelang – neigeraden (dat), dat
naarmate – neigeraden (dat), dat > dat ek al oanwoeks, dat it neier kaam
nabij – de nabije toekomst: de heine takomst, skielk
nadenken – prakkesearje, knobbelje
nagel (gereedschap) – metalen ~ die ergens in wordt gestanst: nearring, njirring
nagel (lichaamsdeel) – neil, neiel
nageslacht – neiteam, neiskaai
nakomer – efterkommer
nauw – nauwer maken: ynstûkje; ~ wonen: husearje; nauwe kleding dragen: yn ‘e klean sitte as in mûdhûn yn it fel
nauwelijks – het zal ~ gaan: it hat derom/deroan; ik was nog maar ~ thuis, toen kwam hij al: pas wie ik thús, as der komt er al
nauwkeurig – zie precies
navelstreng – sim
navolger – navolgers: neiskaai
navragen – fernimme, de hichte helje
neef – volle ~: folle miich; verre ~: trutling; achterneef: eftersusling, âlde miich; kind van achterneef: eftertrutling
neerkijken – op iemand ~ (fig.): op ien delsjen, gjin each nei ien draaie
neerkomen – het komt op hetzelfde neer: it is ien moer
neerzetten – commando om iets neer te zetten: stryk!
negeren – net telle
nek – met de ~ gebogen: dûknekkich
nemen – dat hoef ik niet te ~: dat hoech ik net op te iten
net – nette (doordeweekse) kleren: ferklaaiersklean; zeer ~ gekleed zijn: yn ‘e stisel wêze, yn ‘e pronk wêze, yn ‘e kreaze wêze, yn bras en das wêze
netjes – kibich, kreep
neus – in de ~ peuteren: spoekejeie; uit de ~ staan te eten (fig.): kikkertneuke, pûlfinkje; iemand iets aan de ~ hangen: ien wat oan it gat hingje; zijn ~ stoten (fig.): de noas stjitte, in lange noas krije
neusvuil – klompje ~: spoek
nicht – volle ~: folle miich; verre ~: trutling; achternicht: eftersusling; kind van achternicht: eftertrutling
nier – prôle, proalling, (van vee) lûntsje
niet – ~ no mooi: sa moai net
nietig – furterich, fotsen
nippen – nippe, priuwe, lipkje
nodig – ~ hebben: nedich/noadich/fanneden wêze/hawwe, brek wêze; ~ (naar het toilet) moeten: húskeneed ha, hurd út ‘e broek moatte, op it miel stean
noemen – de zojuist genoemde feiten: de niisneamde feiten; genaamd: by namme > in man by namme Dykstra
nog – ~ maar (als er voorheen meer waren): mar mear > ik ha mar twa mear
nonsens – poepelderij, koal
nood – need; in ~ zitten; yn ‘e myt sitte; uit de ~ helpen: út ‘e myt helpe
nooddruft – bederf
nooit – syn/jins libben net; je weet maar ~: men hat der gjin sizzen fan
noordwaarts – noardoan
normaal – ~ gesproken: zie gewoonlijk
normaliter – zie gewoonlijk
nors – noartsk, swart, brettich
notedop – nútsdop; in een ~ (fig.): yn in koart begryp/bestek, yn rûge halen
nu – tot ~ toe: ta noch ta
nuffig – ~ lopen: snjitte
nummer – iemand op z’n ~ zetten: ien in brul op ‘e noas sette
o – zie oh
ochtenderectie – moarnsereksje, lemierstiger (met als vrouwelijke pendant: daudobbe)
ochtendgloren – lemieren, ljocht fan ‘e dei, ljochtwurden
ochtendurine – nochteren wetter
odol – zie ochtenderectie
oefenen – jin hoffenje > ik koe my nei hertelust hoffenje mei dy fioele
oen – oele, oelewapper, sokses, sûch, hispel op in brijpot, olfert
oh (tussenw.) – ooh: oong; oh (ja)?: al?; ˜ wee!: o wai mir!
oliespuit – oaljesnip
om – te veel ~ …: te folle as dat …> te folle as dat it troch de mesken koe
omgaan – onzorgvuldig ~ met: raar libje mei
omgekeerd – zie andersom
omgeving – omkrite, omkriten, krite, lânsdouwe, gea, omfjild, fermidden, weareld, streek
omheen – ergens ~ praten: earne omhinne helje
omkopen – omkeapje, mei presintsjes troaie
omloop – in ~: yn ‘e wandel, yn omwanneling
ommezien – in een ~: mei in snjit, yn in omsjoch
omtrent – ~ 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999
omweg – ompaad, omwei; een lange ~ maken: by Dokkum/feeljekant om gean, feeljekantsje
omzichtig – ~ te werk gaan: de lekkense brul opsette
onaanzienlijk – furterich
onbelangrijk – sintersk, furterich; ~ ding: hapskear
onbeschaamd – ûnskeamel, ûnbeskamsum, ûnbeskromme
onbeschrijflik – ûntsjutsk
onbeslist – ~ staan: kamp stean
onbetekenend – fotsen, sintersk, stoertsk; ~ ding: hapskear > in sinterske negoasje
onbetrouwbaar – ~ zijn: it op ‘e rêch (stean) hawwe
onbezonnen – ûnberiedich, sûnder eftertocht
onbruik – in ~ raken: efter de bank reitsje
onderbreken – het werk ~: út it wurk brekke
onderdak – hinnekommen; voedsel en ~: rak en dak
onderdanig – hearrich, noatich
onderdeurtje – zie klein
onderdoen – niet ~ voor: meunsterje kinne tsjin, lykje oan, stringhâlde kinne mei, lykhâlde kinne mei, net ûnderdwaan foar, stean; ze deden niet voor elkaar onder: it wie stiif partij
onderdorpel – ~ van een raamkozijn: sille
ondergaan – (van zon/maan) toalje, tuolje
ondergoed – in zijn/haar ~: yn it lask
onderkoeld – zie onverschillig
onderkomen – hinnekommen; iemand een ~ voor de nacht bieden: ien benachtsje litte
ondernemend – weinig ~ vrouwspersoon: brektske(muoi)
onderscheiden – goed te ~ zijn: beskielik/beskiedenlik te sjen wêze
ondertussen: wylst, wilens, ûnderwilens, by de tiid, yntiid, ûndertusken, ûndertiid
onderuit – ~ gaan: ûnder fuotten reitsje
onderwijs – op het voortgezet ~ zitten: te learen gean
ondeugend – ûndogens; ~ kind: zie deugniet
ondiep – skol
oneffen – hulterich, klink
oneffenheid – pjukkel
oneven – hosk
onfatsoenlijk – ûnskiklik; dat is ~: dat foeget dy net, dat stiet dy net ta
ongelooflijk – een ~ lawaai: in leven fan komsa, in leven sa ha je net, in leven dat it sta seit
ongeluk – ûnk, ûngemak, ûngelok; een ~ krijgen: in ûnk hâlde, krije; een dodelijk ~ krijgen: ferhûneloartsje
ongelukkig – ~ zitten: jin ferhâlde
ongelukkige – stumper(t), lider
ongemak – zie ongerief
ongemakkelijk – ûnnoflik; een ongemakkelijke houding moeten aannemen: jin ferhâlde
ongeneeslijk – de ziekte is ~: der is gjin ferwin op, de sykte is ûnferwinklik, de pasjint kin net wer better
ongeregeld – ~ leven: der raar/nuver troch brûskje
ongerief – ûngeriif, misgean
ongesteld – ~ zijn: de boel/saken/regels/rite/floeiïng/bloeiïng ha, de reade flage út ha, de reade/Ingelske flage waaie litte, it yn ’t krús ha
ongeveer – likernôch, sawat, omtrint, oarnsje, om-ende-by; ~ zo lang/groot: fan dy-der langte/bridte; ~ in 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999
ongezond – zie ziekelijk
onhandelbaar – ~ zijn: in mâl steed yn ‘e holle ha
onhandig – ~ persoan: hispel op in brijpot, klongel, klongelder, knoffelder, knoffelhakke, kloat, sûch; hij is er erg ~ in: it giet him ôf as in baarch it saffraaniten
onherkenbaar – er door de gezichtsuitdrukking ~ uitzien: ûntmerke
onheus – iemand ~ bejegenen: ien omkromte bylizze
onkruid – vol ~: kjittich > in kjittige tún
onlosmakelijk – er ~ mee verbonden zijn: der as in aai yn it daai yn beslein sitte
onnadenkend – zie onbezonnen
onnozel – ûnnoazel, goedhinne, loen; ~ zijn: ien fan ‘e fiif misse
onok – zie ochtenderectie
onrechtvaardig – iemand ~ behandelen: ien omkromte bylizze
onrustig – ~ bewegen: (om)tyskje; ~ zijn: gjin duorjen ha
onsamenhangend – zie samenhang
onschuldig – op onschuldige toon: kwânskwiis
ontbranden – oanfange; doen ~: oanjeldzje
ontdekken – gewaarwurde
ontevreden – hij is er ~ over: it wie him min nei it sin/de mûtse
ontgaan – het is mij ~: it is my ûntmurken; it is by my lâns gongen
ontheffing – ûntheffing, hantlichting
ontkennen – ûntkenne, ûntstride, bestride, neehite
ontkennend – een ontkennende zin: in neehitende sin
ontkomen – ~ aan: weislagje foar
ontleden – útslachtsje; de zaak ~: de bûter útrane
ontslaag – zie ontslag
ontslaan – dien jaan; op vervelende manier ~: warsje
ontslag – ~ krijgen: dien krije; ~ nemen: maaie nimme; ~ aanzeggen: maaie jaan; voortijdig ~ nemen/aanzeggen: lytse maaie meitsje; tijdelijk ~ krijgen: opsje krije
ontstemd – ~ kijken: sjen as in âld kwartsje; zie ook boos
ontvangstbewijs – rispis, ûntfangstbewiis, kwitânsje
ontvlammen – zie ontbranden
ontwikkelen – zich voorspoedig ~: dije
ontwikkeling – ûntwikkeling, ûntjouwing; persoonlijke ~: minswurden, wêzensfoarming, karakterfoarming; algemene ~: beleardens
ontzet – kapot: feravensearre, ûntheistere; van de wijs: feralterearre, ferbjustere, derôf, fan ’t sintrum, fan ’t hynder, fan ‘e wize, ferheistere, ûntheistere
onvast – ~ op zijn benen: koaiïch op ‘e skonken
onvermurwbaar – ûnferwrikber
onverschillig – hertlau, kâldwei (adv.); het laat hem ~: it leit him flak/sljocht, it is him (al)likefolle, it is him egaal/dierber/ientûtmem, it nukt/sjakt him neat
onverwachts – oerskik
onvruchtbaar – staf, geld
onwelgevoeglijk – ûnskiklik
onwelgevormdheid – wankantens
onwelwillend – ûnskiklik
onzin – poepelderij, koal, wipwap; jij spreekt ~: do slachst bûten
onzindelijk – ~ vrouwspersoon: skiere têst
onzorgvuldig – ~ omgaan met: raar libje mei
oog – op die jongen had zij het ~ laten vallen: dy jonge wie har begryp; hij heeft een oogje op haar: hy smyt skieppe-eagen op har
oogklep – skrútlape, blynkape
ooglid – eachlid, eachslid
oogst – gemaak, rispinge
oogwenk – in een ~: yn in rep, yn in omsjoch
ooit – ea, al syn dagen
ook – ~ al: zie al; ~ wel: fergees > dan kinst dat fergees even foar ús meinimme
oor – zonder ~ (van potten e.d.): dôf
oordeel – een eigen ~ geven: in eigen beroai jaan
oorlelletje – earlapke, eartepûl (humor.)
oorlog – ~ voeren: oarlogje; door ~ te voeren verliezen: feroarlogje
oorsuizing – sinkelsûs > ik krige in sinkelsûs troch in earbân
oorveeg – maling, reis, trewinkel, earbân, watsjekou
oosten – uit het ~: fan easteradelen
oostwaarts – eastoan
op – alles is ~: it hea is op en de ko is dea; het eten was ~: iten wie der gjin koarelskrom mear
opborrelen – wâlje
opbrengst – ~ van het land: gewier, gemaak
opdat – dat > dat is nedich, sil it Frysk der net alhiel ûnderstrûpe
opdooien – opskuorre
opdraaien – iemand ergens voor laten ~: ien foar wat opstrûpe litte
opdracht – opdracht; ~ hebben tot: stringenearre wêze ta
opdrachtgever – lêstjouwer, prinsepeal
opdringen – ~ van eten: tapije
opdrogen – een opgedroogde pomp/put: in linze pomp/saad
open – iepen, op, oan, los; ~ hiel van het schaatsen: skythakke
opeten – beplúzje, behimmelje; niet ~: earte, oarte
opfleuren – zijn gezicht fleurde op: syn antlit blierre op
opgeblazen – ~ in het gezicht: blastich, geizich yn it gesicht
opgetogen – (h)oera
opgewonden – een ~ standje: in hoattelstoat, in bolderblast, in ûnlijich minske, in stêd sûnder muorren; een ~ standje zijn: fuort op ien ein wêze, mei de swevelprikke oanstutsen wêze, samar de skuon út ha
opgeven – zich ~ voor een symposium: jin oanjaan foar in sympoasium; het ˜: it oerjaan, kamp jaan, (it) ferlern jaan
opgewassen – zie aankunnen
opgewonden – hij was ~ dat hij ging logeren: hy sil útfanhûs, dêr hat er sa’n fnit mei
ophef – zie vertoon
opheffen – dreigend ~: ûnderhelje
opheldering – daar hebben we de persoon die ~ kan geven: dêr ha wy de libbene by de deade
opjagen – te veel ~: kikkertjeie, kikkertsjejeie
opknappen – by jins sûp en stút komme, opweidzje; weer licht werk doen als men na ziekte was is opgeknapt: wimelje; hij knapt al weer wat op: de sykte jaget ôf; karweitjes op een schip doen om het op te knappen: skiemanje
opkomen – wâlje; ~ voor: degenje foar
opleveren – opsmite, ôffervje; de golf die dat opleverde: de weach dy’t dêr fan kaam
opleving – een laatste ~: in blinkje foar de dea
oplichten – zie bedonderen
oplossen – fertarre > de wolkens fertarre, sâlt fertart yn wetter
oplossing – útkomst
opmerken (zeggen) – bybringe, fernije, oanhelje, op it aljemint/kleed bringe, opmerke
opmerken (gewaarworden) – gewaarwurde, opmerke, merkbite, ealgje, fernimme
opmerking – een snedige ~: in aai mei sâlt
opnemen – het voor iemand ~: ien syn wâl ophâlde
opnieuw – weroan
oponthoud – opûnthâld, wâlhout; zie ook vertraing
oppasmoeder – kak-en-piswyfke
oppassen – de lekkense brul opsette; ~ bij iemand thuis: húswarje, hûswarje
oppeuzelen – beplúzje, behimmelje
opportunistisch – iedereen is ~: de keamersdoar giet by elkenien nei binnen ta iepen
oppositie – tsjinkearende macht
oppotten – bûskje
oprakelen – opikkerje
oprekken – ~ van een ring: útstûkje
opruien – oprikkelje, opstokelje
opruimwoede – zie schoonmaakwoede
opschepen – hij scheept zijn vrouw met de kinderen op: hy lit it wiif mei de bern omtoppe
opscheppen – opsprekke, poffe en blaze, grutswee slaan, in steil wurd ha, biuwe, opdwaan, swetse
opschepperig – rombommich
opschudding – koaridon, alteraasje, reboelje, trewyn, opskuor
opspraak – in ~ komen: oer de streek komme/brocht wurde; in ~ brengen: oer de streek bringe
opstaan – oerein gean/komme, jin oerein jaan; altijd vroeg ~: skrander wêze; het is tijd om op te staan!: tiid op!
opstapje – fuotskammel
opstoken – ~ van vuur: jeldzje
optocht – staasje
opvallen – each jaan, bylkje
opvliegend – fuort op ien ein, opljeppen; een ~ persoon: in stêd sûnder muorren, in hoattelstoat, in bolderblast; een ~ vrouwspersoon: in ûnlijich minske; erg ~ zijn: samar de skuon út ha, mei de swevelprikke oanstutsen wêze
opwachten – gean op
opwarmen – opgewarmde koffie: boumantsjebier
opwellen – wâlje; kraalje (van tranen)
opwelling – oprizing, opstiging
opwinden – jin drok meitsje; zich snel ~: samar de skuon út ha, mei de swevelprikke oanstutsen wêze, in stêd sûnder muorren wêze
opzeggen – de overeenkomst ~: út it akkoart stappe, meiinoar ophâlde
opzicht – in velerlei ~: yn follen
opzichtig – útwrydsk, wyldseauwich, bylkjend
opzoeken – je hoeft zo iemand niet steeds op te zoeken: hoechst sa’n ien net oan te rinnen
orde – op ~: yn streken, yn ‘e klinken; zijn zaakjes goed in ~ hebben: it goed yn streken ha; hardhandig ~ op zaken stellen: duveldei hâlde, regaad meitsje
organiseren – beskaaie; goed georganiseerd: yn streken > se hat de organisaasje allinne beskaaid
organisme – organismen: libben guod
oriënteren – zich ~: jins bestek meitsje > hy makke syn bestek op ‘e Aldehou
oud – ~ wijf: âld fel; zo en zo oud zijn: safolle jierren op ‘e rêch ha; heel ~: sa âld as de strjitwei; zie ook bejaard
out – zie in
overall – boksebaitsje, oerstrûper
overbluffen – ferkatse, ferkasse
overdwars – lâns, foardwers
overeenkomen – lyk stean, strike
overeenkomst – de ~ opzeggen: út it akkoart stappe, meiinoar ophâlde
overgaan – dat gaat al weer over: dat sakket al wer nei it gat
overgaan – ferklasse, ferklasje (op school)
overleg – eftertocht; met ~: besteklik, streksum, mei oardiel
overleven – oerkomme, it libben hâlde, it libben derôf rêde; hij was bang dat hij het niet zou ~: hy wie bang dat er dermei hinnegean soe
overlijdensadvertenties – hokjes; ~ in de Leeuwarder Courant: skûtelbank
overloop – perteal, portaal
overnachten – benachtsje
overreden – ik kon hem niet ~: ik koe him net beprate/ginne
overrijden – hij overreed een kat: hy ried in kat oer/ûnder
overschietend – skealik
overslaan – overgeslagen worden: foarby reitsje; tijdens het ronddelen overgeslagen worden: om ‘e stûke rinne/springe
overstuur – oeral
overtreffen – de kosten ~ de baten: it kin net lykhâlde; overtreffende trap: oertreffende trep/trime, measttrime
overtrek – teek
overtuigen – opstride
oververmoeid – wyldseauwich, moardôf, moardop
overvloedig – ~ leven: út ‘e wisse libje
overwegen – ûnder de eagen sjen, op berie hâlde
overwerken – zich ~: jin feravensearje, jin oer de kop skreppe, jin knoeie (lichamelijk), jin ferwrotte (lichamelijk)
paaien – troaie
paal – peal; lange ~ van den of spar: juffer, jiffer
paar – zie stel
paard – oud ~: brik
paardenstaart (bij mensen) – hynstesturt, kattesturt
paars – pears, sangen; donkerpaars: felet
pad – ~ in koestal: mielling/mjilling
pak – (pakket) pak, pakket; groot ~: pakkelaris, pakkelaazje
palm (van hand) – hol
pancreas – zie alvleesklier
pandjesjas – zie slipjas
paraplu – paraplu, paraplots, plots, reinskerm, reinskaad
parasiteren – derop libje (klaplopen)
parasol – reinskaad
pardon – zonder ˜: sûnder willens
partner (levensgezel) – partelot
pas – het geeft geen ~: it hat gjin fal, it jout gjin fallichheid, it kin der net lâns; als het te ~ komt: at it mei de streek fan ‘e fioele útkomt; dat komt mooi van ~: dat falt moai yn ‘e fâlden, dat komt te stade
passen – niet goed bij elkaar ~: net pertoerje, net hierje; goed ~ (goed uitkomen): flije
patiënt – pasjint, lijer, sike, baksilledrager
pees – sine, pezen en peesvliezen: hier
peilen – grûnje
peilstok – gearde
peinzen – prakkesearje, neiprakkesearje, neitinke, moezje
penis – kul, fleartûkje (tsjin bern), de teare dielen
per – ~ keer: skofts, miels; ~ twee: de twa, linke twaen, by twaen; ~ persoon: de man; ~ dag: deis
personeel – folk
persoonsbewijs – ~ aanschaffen: itigje
pessimistisch – ~ zijn: troch in swarte/pijlekkense brul sjen
pesten – piere, narje
pet – er met de ~ naar gooien: der mei de mûtse nei smite
petroleumlamp – flearmûs
petto – in ˜ hebben: yn it fet hawwe, yn ‘e mûtse hawwe
peuteren – pûlkje
peuzelen – zie oppeuzelen
pijpekop – pyptsjettel
pikken – iets niet ~: zie nemen
pit – zie fut; zie ook lont
plaats – plak (it); in de eerste ~: tenearsten/ynearsten, op it foarste plak; van zijn ~ brengen: feravensearje
plaatsvervanger – ramplesant
plaatsvinden – syn beslach ha/krije, wêze
plaatsvinden – syn beslach krije, wêze, barre, foarfalle > it heamiel dat foel mar ien kear yn it jier foar
plak – onder de ~ zitten: altyd yn ‘e weach lizze, ûnder de plak/pantoffel sitte, mei in knip ûnder de fleugel farre, mei in skip yn ‘e fleugel farre
plakken – plakke, klibje, kleve; ergens blijven ~ (blijven praten): earne wâlhout krije/fine
plakker (persoon die lang blijft hangen) – soarch fan ‘e wâl, sjitoanich man/frommes
plakkerig – zie kleverig
plan – plan, hiting; van ~ zijn: fan doel wêze, op ‘e lea ha > sa hie ik it net op ‘e lea
plassen – zie urineren
plat – plat, flak, sljocht, ynpannich (van vrouw met platte boezem); ~ op de grond: plat-út
pleister – sear lapke
pleiten – ~ voor: degenje foar
plenty – planteit
plezier – met ~ in het leven kan men veel verzetten: sin en wille kinne folle tille
plintetrapje – knibbelsmoar, wettertichte gatsjepanne, krintegewear, eartegewear
ploegbaas – hûnebaas
ploot – bloat, bleat
plotseling – hommels, fifelefoars, hoopstoop, heapsteaps, hookstrooks, ynienen
pluim – zie compliment
pluis – het is niet ~: it is in raar ding; het is daar niet ~: it is dêr net kouster
plukken – teppe, plôkje, rûpelje (van gevogelte of figuurlijk)
plunjezak – plonderpûde
pochen – zie opscheppen
pochet – lefdoekje
poeder – tot ~ maken: motsje > do mottest dy bakken atst der sa rûch mei omslachst
poen – zie geld
poepen – skite, drite
poging – beyskjen, haal, writen, set, raam, wraam, smeet; een ~ doen: in skot/skoat weagje, besykje, der in grap fan ha, der in set fan ha, de batalje oangean, war dwaan, prikken yn ’t wurk sette/stelle, jins heil sykje, jins trekken waarnimme, jins gelok beproevje, in kâns/kânske weagje; een ~ om: tingje nei, stribje nei, wurkje oan, jin sette ta, wurk meitsje fan, teset gean oer, yn it aventoer sette
politie – skiere iel (humor.), blauwe miggen (humor.)
politieman – zie agent
pooier – poaier, huorrebaas
pootstok – domper
portaal – portaal, porteal, pei
portofoon – rinprater
potjeslatijn – bargedútsk, apegryksk, bargelatyn
pover – zie schamel
praatjes – ~ hebben: mantsjes meitsje
prak – prak, pei, krous, prûs; prakje ~: peike
prakken – peie, peikje, poazje
prakkezeren – prakkesearje, moezje
praten – uit het hoofd praten: ûntstride; zijn manier van ~: syn praat; een intelligente manier van ~: beslipe praat; erg vleierig ~: ljuentsje; babbelend ~: snakke; maar wat dom ~: derhinne snakke; goed kunnen ~: de bok melk prate; gezellig zitten te ~: petearje, keuvelje, klasjenearje; ergens blijven ~: earne wâlhout krije/fine
precies – het komt ~: it hipt nau; hij is heel ~: by him giet alles op ‘e klokslach
presenteren – nieuwe voorbeelden ~: nije foarbylden bybringe
pretje – dat is geen ~: dat is gjin tréwes
prettig – een zeer ~ leven: in heare-eintsje libben, in libben as smoarge beane
prijs – zeg eens hoe hoog de ~ is: set him ris op jild; een ~ vaststellen: prisearje; het ging voor een klein prijsje: it koe wat skikt wurde, it koe omskik; onder de ~ verkopen: de sloai deryn bringe
prijsstijging – ~ door tijdelijke sterke vraag: gieltsje, brúntsje > in brúntsje yn de rjappels
prik – zie koolzuur
prikje – (korte aanraking) pjuk, pripke, prikje; (injectie) prikje, pripke, spuitsje; (klein bedrach) sus; voor een ~: omskik
prikkelbaar – zie humeur
prikkelen – (pijnlik) ~: pimperje > de aftershave pimperet; (in de keel) ~: heare
prikken – prippe, prikke, pjukke; (in de keel)~: heare
priklimonade – zie limonade
prima – het is ~ dat je …: kinst fergees …
prins – prins; een leven als een ~: in heare(n)eintsje libben; op een toon alsof hij van de ~ geen kwaad wist: kwânskwiis
prinsjesdag – kofferketiisdei
proberen – je kunt het altijd ~: besykjen is it neiste rjocht
probleem – problemen: dûkelige dammen; niet over het ~ praten: nearne oer prate; in de ~ zitten: yn ‘e myt sitte; uit de ~ helpen: út de myt helpe, (glêd) út ‘e pikel helpe
procent – niet meer honderd ~: net mear alte-alte
promoveren – promovearje; opgean ta doctor; zie ook overgaan
pronken – bylkje; man die graag met zijn kleren mag ~: darkert
prostituee – frommes mei skiere knibbels; prostituees: skiere iel
provisiekast – spine
provoceren – úttrotsje (uitdagen)
pruilen – lipe: dwingen door te ~: lymstankje
psychisch – zie geestelijk
puberteit – de dagen fan ‘e optochte; jongen/meisje yn de ~: opslûpen jonge/famke
pui – pij, pei
pul – pûle (kannetje), bierkanne (bierpul)
pummel – smachel
punt – op het ~ van de wetenschap – op it stik fan ‘e wittenskip; op het punt staan: op ‘e sprong stean; als puntje bij paaltje komt: as de skrinkel by it flym komt
pushen – faksearje, oansitte, nei de lever/ljirre tingje, degenje
put – de ~ dempen als het kalf verdronken is: it deade hynder fêstbine
putdeksel – kolkslid
puur – gol, kleare(bare)
raad – ze was ten einde ~: se wie har rie tenein, se wie telider slein; ergens geen ~ mee weten: neat mei in ding opjeie kinne
raadsel – riedsel, riedling; dat is me een groot ~: dat is my in libben riedsel
race – in de ~ zijn (fig.): yn ommenaasje wêze
racen – jeze
raken – reitsje, roere; diep ~: oan ‘e lever komme; het raakt hem niet: it komt him net oan it gefoel, it glydt him by de klean del > dêr is krekt dat fine snaarke rekke dat ús oan ‘e hertier komt
ram – raam; gecastreerde ~: wear
rand – het was op het randje: it wie kilekile/wikkerdewik, it hie neat lit
realiseren – zie bewerkstelligen
recht – ~ en averecht: mesken en knopkes, rjocht en krom
rechtschapen – risnabel
reciteren – opsnije
recreatieruimte – treemter
redacteur – samler
redden – iets wel ~: oprêde, skrewiele
reden – een ˜ hebben
redigeren – besoargje
reet (aarsspleet) – strampel (zie ook kont)
regel – in de ~: oerskik; zo zijn nu eenmaal de regels: dat stiet derta
regelen – beskaaie, regelje, stalle; goed geregeld: yn streken > se hat de organisaasje allinne beskaaid, hoe sil ik dat mei it wiif stalle?
regen – rein; er is ~ op komst: it wâlet; we krijgen vandaag ~: it jout hjoed reinwetter; de regen wordt minder: it reinen begjint wat te lichten; kleine vlaag ~: swink; zachte ~: miggelrein; motregen: storein, stower; aanhoudende motregen: gnizer
regenbui – erge ~: goate, goatte
regenen – hard ~: eazje, eazgje, gjalpe, gjalpje; het houdt niet op met ~: der is gjin fersinding > de see komt oer it lân
regenwolk – pôk, joad
reinigen – himmelje, klinzgje
rekening – hoge rekeningen schrijven: goeie swarte inket yn ‘e pin ha
relishoppen – sleatsjebaaie
ren – loop, jister > de hinnen sitte nachts yn it hok en deis yn ‘e loop
rennen – hurdrinne (lange afstand), drave, stowe, jeze, jotskje, giuwe, fleane, bauje
rente – uitstaan tegen ~: op rinte stean > it jild stiet op rinte
reserve – wat in ~ hebben: wat efterút ha
respectievelijk – foar de stôk op
resterend – skealik
resultaat – ~ hebben: úthelje, útwurkje, fertuten dwaan > doe’t dat neat útwurke
reu – rikel
richting – ~ Groningen: dat út nei Grins (ta), de Grinzer kant(en) út
riet – oud ~ (als dakbedekking): outer, olter > bladeren van ~: reidleaven
rijgen – beste, bestelje (bij naaien), riuwe
rijk – ~ zijn: moai stiif yn ‘e rêch wêze, gâns te ferstriken ha; wie ~ is, kan meer geven: it kin better fan de skeaf as fan de bân; je rijker rekenen dan je bent: hûnseagen oer it jild ha
rijke – nieuwe ~n hebben weinig gevoel voor decorum: as de hûn komt ta heare, wit er beskie noch eare
rijp – half ~: twiryp, twiripich
rijzig – útlein
ring – ~ van neergezet serviesgoed: daan; wijdermaken van een ~: útstûkje
risico – een ~ vormen voor iets: in ding feil jaan
roddel – rabjen, rabberij, flabyt
roddelen – rabje; ~ over iemand: ien by it gat ophelje
roerloos – blak (wind/water)
roken – roke, smoke, blau jaan
rollebollen (van dieren): wâlterje
rommel (wanorde) – beierboel, tizeboel, bargeboel, jister
rommel (nutteloos spul) – túch fan guod, brol
rond – ~ 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999
ronddwalen – omdwelmje, omdoarmje, omdwirmje
ronde – omgong, gong, loop, rûntsje; de agent doet zijn ~: de plysje docht de omgong
rondgaan – de drank laten ~: ombringe > der waard nochris ombrocht
rondkijken – de kamer ~: de keamer yn ’t rûn sjen
rondslingeren – laten ~: yn beswaaiing hâlde
rondwaren – reizgje, wimelje
rook – reek, riik, flam
rookkanaal – ~ van een schoorsteen: boazem
rozet – ~ van lint op kleding: dof
rubber – ilestyk > in ilestiken bal
rug – met de ~ tegen de muur staan: mei de klok op ‘e rêch stean
ruggengraat – rêchbonke, rêchstring; zonder ~ (fig.): slopankelich, sûnder piid/kriich
ruiken – lekker ~ (van thee): sykje
ruilen – ruilje, roalje, rosje, ruilebûts(j)e, roallebûts(j)e, rûlebûts(j)e; verwerven door te ~: jin oanruilje
ruimte – ~ tussen twee dicht op elkaar staande huizen: wan, krimpe
ruïneren – geruïneerd worden: telider gean, hoekedakke gean, derûnder strûpe, nei gychem gean, nei beppe kelder gean, nei de barrebysjes gean
rust – tot ~ komen: bedarje, betommelje; bij sport en spel: beskied, bekoar
rustig – rêstich, restich, lot, kalm, bedaard, tuike-tuike
ruw – rûch; ruwe taal: rûchkâlt
ruzie – spul, skeel, rúzje, rûzje, bargebiten, strideraasje, deillisskip; ~ hebben: deilis wêze; ~ hebben met iemand over iets: it mei ien te krijen ha oer wat, mei ien harsenskraabje/hottefylje/krewielje; zich mengen in een ~ tussen man en vrouw: tusken hammer en spit sitte
samenhang – er zit geen ~ in: der sit slot noch styl yn, it hat slot noch styl
samenstellen – gearstalle, stalle
samenwonen – húzje, hokje, byinoar wenje, tegearre wenje, gearwenje, (tegearre) húsmanje
samenzweerder – gearstokeler
saneren – ~ van een huis op last van de gemeente: rakke
sarah – ~ zien (50 zijn): de liny foarby wêze
schaamhaar – flotgerzen (vooral van vrouwen)
schaamteloos – zie onbeschaamd
schaap – roepwoord voor schapen: sjúp
schade – skea, hearing, ûnstee
schaduw – in de ~ zetten: ferdonkerje; ~ van een overdrijvende wolk: koweskaad
schamel – skeamel, earm; ~ bezit: bederf
schatting – naar ~: op ‘e rûs; een ~ maken van: bestek opmeitsje fan
schaven – geschaafd (van lichaamsdelen): blêsd > mei blêsde smoarskinen
schavuit – skoelje, boef, punthûn
scheet – een ~ laten: furte, furtsje, ôffervje, ôfblaze, ôfskite, ôfpoepe, ôfmuffe, ôffjurje; een geluidloze ~ laten: muffe
scheiden – gescheiden zijn: faninoar, fan ‘e man/frou ôf wêze
scheidsrechter – skiedsrjochter, goeman; op uitspraak van de ~: op goemanne sizzen
schelen – wat kan mij dat ~: wat sjakt/nukt my dat no; het kan een paar minuten ~: it kin wolris gybje; wat scheelt hem: wat beweecht er; niets kunnen ~: neat lije kinne > it hie neat lit of hy wie fersûpt
schelp – skulp, núnder
schelpengruis – skil
schelpenpad – skilpaad, núnderpaad
scheren – over het water ~: skimkje; geschoren schapenvacht: bloat, bleat
scherp – skerp, fjurrich (nagels); ~ ruiken: fianich rûke
schertsen – túlkje
scheut – snjit, goat
schichtig – skoftich, huiïch, skrikeftich, skrikkerich, tsjelreauwich, kjelreauwich
schijnheilige – pilaarbiter
schikken – iets in der minne ~: eat mei goedlikens beflappe; goed ~ (goed uitkomen): flije
schikkingszaak – bylizzer
schilderachtig – bylderich
schilderen – fervje, opfervje, oerstrike; gebrekkig ~: malkje, dunnetjes ~: ealtsjes oerstrike
schimmelig – moassich
schoeisel – fuotark, fuotskoaiïng
schoen – de stoute schoenen aantrekken: it dryste span oanlûke, de ûnskeamele skuon oantsjen; wie de ~ past, die trekke hem aan: dy’t in noas hat, kin mar rûke
schoenlepel – hakkebiter
schommelen – touterje (op een schommel), haweve (een heen-en-weergaande beweging maken)
school – op een ~ voor voortgezet onderwijs zitten: te learen gean
schoonmaak – gedwongen ~ van een woning uitvoeren op last van de gemeente: rakke
schoonmaakwoede – himmelderitis
schor – heas, skoar; een zeer schorre stem: in lûd as in ferkâlden kikkert dy’t kukelu sizze wol
schors – ~ van een eik: kif
schorspad – kifpaad
schorten – daar schort wat aan: dat sit op in kwea moer
schouder – afhangende schouders: slûke skouders; met afhangende schouders: slûkskouderich; de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen: it kin better fan ‘e skeaf as fan ‘e bân; op de ~: op ‘e skots
schrapen – de keel ~: brimje, strôtskraabje
schrede – op je schreden terugkeren: jin bekoarje
schreeuwen – raze, skreauwe, balte, âlje, oangean, ketterje, kettermintsje, gûzje; in gjalp jaan/ophelje/útjaan
schreeuwlelijk – razer, balter, baltbek
schrijffout – pinskamper, skriuwflater
schrijlings – strampeld, strampeltsje, strampeloer, strampeltsje-oer; ~ lopen: strampelje
schrijven – iemand leren ~: ien mei de pinne opfokje
schrikachtig – kjelreauwich, tsjelreauwich; zie ook schichtig
schrikdraad – skriktried; afrastering met ~: batterijfreding
schrikkeljaar – stokkejier
schrikken – kjel/kel wurde, it jin oansjen; laten ~: in skrik ôfjeie, kjel/kel meitsje; snel ~: kjelreauwich/tsjelreauwich wêze
schrobben – aardappels ~: rjappelgrobbelje
schrobbering – zie veeg (uit de pan)
schuim – lijn van ~ op het water: liming
schuin – ~ toelopen van land: gearje; ~ praat: skou praat
schuitje – een ~ van de kaas maken: yn de tsiis kylje
schuld – de ~ schuiven op: it goaie op
schuld – oude schulden: dûkelige dammen; oude schulden vereffenen: dûkelige dammen stopje
schuldbekentenis – rispis
schunnig – skou, ûnhuer(ich), raar
schurken – zich ~: jin skoarskje
schuur – zolder boven ~: hilde
schuw – skou, skoftich
sentimenteel – dierber
serieus – earnstich; ~ zijn: earnje; niet ~ behandelen: net telle
servies – setje ~ als cadeautje: deseneetsje
sikkeneurig – zie humeur
sinterklaas – sinteklaas; voor ~ spelen: iemand die voor ~ speelt: kaaieman, kaaieboe
sintmaarten – sintemaarten; de vooravond van ~: brette-guozzejûn
sjoelschijf – brik
slaag – pak ~: wan bruien, waarme rêch, stryksum, huf; pak ~ geven: zie slaan
slaan – verrot ~: telider slaan, rampoaie; hard ~: bûtse, touwe; ~ (van mensen): hoffenje, omseamje, ôftichelje, neisjen, neiride, op ‘e hûd spylje, huf jaan
slaap – hij kon de ~ niet meer vatten: hy wie de sliep bjuster; kun je de ~ weer wat vatten?: kinst de sliep wer wat krije?; ~ tekort komen: sliep brekke
slaapbeestje (restjes opgedroogd vocht in ooghoeken) – slieploarte
slachten – kilemoarje
slachtoffer – slachtoffer, lider
slag – van ~ zijn: fan ’t sintrum, hynder wêze; ergens ~ van hebben: de guit fan eat ha
slagen – beslachbûgje, fertuten dwaan
slak – iemand die op alle slakken zout legt: nustjesiker
slaken – een kreet ~: in gjalp jaan/ophelje
slap – slop; ~ van het lachen: slop/near fan it laitsjen
slapen – sliepe, koese (zie ook bed), op ‘e rêch stean; vroeg gaan ~: mei de hinnen op ‘e beam gean
slavenhandelaar – ˜s: keaplju yn minskeflesk
sleutelbeen – skouderbonke, joadebonke
sleutelgat – kaaisgat
slim – tûk, pynter, goochem, net ferrotte; erg ~: sa snoad as roet
slip-of-the-pen – pinskamper
slipjas – hokseflapper, swellesturt, swellesturtjas
slippertje – glûperke
sloddervos – rûzebroek
sloffen – hij slofte naar de deur: hy kloatsekke op ‘e doar ta
slokdarm – slokterm, reade term, weaze
sloom – sleau; ~ vrouwspersoon: bretske(muoi)
sloot – sleat, kealledrinken (hum.)
slordig – sloarderich, rûzebroekerich; slordige vrouw: sloar
sluiten – slute, tichtdwaan, tichtsje
sluitingstijd – slutingstiid, sluterstiid
smaak – dat is mijn ~: dat is myn flij
smeersel – smiksem, smyksem, smarsel, salve
smijten – smite, soale, klinzgje, bruie
smikkelen – zie smullen
smoes – ferlechje, babbelegûchje, kachelachje (zie ook uitvlucht)
smullen – smûze, meure
snede – gulden ~: godlike fyk
snedig – een ~ gezegde: in aai mei sâlt
snel – gau, hurd, hurd-hurd, rêd, handich, hânsum, mei faasje, mei stoom, rimpen (zie ook weldra) > it giet mei geande weinen
snibbig – fits
snijden – open ~: opsnije > in ko de bealch opsnije
snoeien – benuttigje
snoeven – zie opscheppen
snotballetje – spoek
snotneus – snotnoas, snotbongel (jong persoon), kyk-yn-‘e-wrâld (onervaren jong persoon met praatjes); hij heeft een ~: de noasdrip/noaster hinget him
snottebel – klok
snuiter – rare ~: rare matsjedoar (zie ook merkwaardig)
soeps – niet veel ~: net folle aaps, brets
sokkel – zie voetstuk
soldaat – ~ maken: ta in lyk meitsje
somber – mismoedich, tryst
soort – een ~ heranalyse: in foech weranalyze; ons ~ mensen: úslju
sop – iemand in zijn eigen ~ laten gaarkoken – ien yn syn eigen sop gearsuorrelje litte
sortiment – ferskot
sparrestam – lange ~: juffer, jiffer
spe – in ~: yn hope
speciaal – zie bijzonder
specifiek – ~ iemand: zie iemand
speen – fopspeen of ~ van zuigfles: nûn, nun, nunne, sobber, styk, stykje
spek – gerookt ~: baken; een blokje ~: in klibke spek
spel – op het ~ zetten: derby op sette; even niet met het ~ meedoen: bekoar; bij een ~ niet mee kunnen/mogen doen omdat er dan een oneven aantal personen is: hosk wêze
spelen – ~ voor: sabeareboartsje
sperma – neuksel, neuksop, sas
spijker – de ~ op de kop slaan: de woartel yn it lid reitsje
spijkeren – vast ~: beneilje, fêstspikerje
spijkertrekker – rongizer
splitpen – splis
spoed – aandrijven tot ~: opfurtelje; haastige ~ is zelden goed: in stadige rinner komt der ek
spoedig – zie weldra
spontaan – ~ persoon: bekjegau, mûltsjegau
sport – dat is niet Jan zijn tak van ~ (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net
sprake – ter ~ komen: fan ‘e hispel rôlje, op it aljemint komme, oan ‘e oarder komme, op it kleed komme; iets ongestructureerd ter ~ brengen: ombommelje op wat
springen – met twee benen ~: trobbelje
spuwen – flybje, flibere, speie, spuie, koarje
staart – er met de ~ tussen de poten vandoor gaan (fig.): ôfdrosse
stadswijk – zie wijk
stal – bûthús; zolder boven ~: hilde
stalvee – sket
stam – lange ~ van den of spar: jiffer, juffer
stamboom – stambeam; mannelijk dier met indrukwekkende ~: faderdier; hengst met indrukwekkende ~: faderpaard
stammen – skaaie > hy skaait út in goed laach
stamppot – moes
stamvader – faderdier (van dieren), faderpaard (van paarden)
stand – tot ~ brengen: beävensearje
standje – een opgewonden ~: zie opgewonden
standvastig – zeer ~: ûnferwrikber
stang – op ~ jagen: op stoom jeie, it lân op jeie
steeds – hieltiid, hieltyd, aloan, allegeduerigen, alle klapsketen, om in hapskear, slach op slach; ~ groter: grutteroan (zie ook haverklap)
steeg – steech, stege, gloppe; zeer smalle ~: wan, krimpe
steek – ~ onder water: spytbokken, striker, rûkappel
steel – gat in stuk gereedschap waar de ~ doorheen steekt: húsling
steen – ~ bij dammen: houtsje; ~ bij domino: brik, houtsje; ~ bij sjoelen: brik
steiger (aanlegsteiger) – steiger, steger
steiger (bouwsteiger) – steiger, batterij
steil – skoar
stekelbaarsje – toarnderke
steken – het steekt nauw: it hipt nau
stekken (van planten) – ôflizze
stel (twee geliefden) – pearke, steltsje, spantsje, de jongelju
stelen – stelle, ûntfytmanje, fertsjusteremoanje, dievje, bûskje, bokse; (met medeweten van de bestolene, als weddenschap) patykstelle
stelpen – stimpe > doe’t er it blieden fan ‘e wûnen stimpt hie
stemgerechtigd – skotsjittend > in skotsjittend hûs
stemrecht – met ~: skotsjittend > in skotsjittend hûs
steriel – zie onvruchtbaar
sterfbed – sterfbêd, stjerbêd
sterk – zeer ~: ferwoest
sterrebeeld – ~ leeuw: bitelige Lieuwe; ~ tweelingen: Houk en Ansk; ~ kreeft: stikelige Douwe
sterven – stjerre, fertiigje, oer ‘e klink springe, om in luchtsje gean, de klompen op it boerd sette, de teannen omheech stekke; op ~ liggen: yn it stjerren lizze; zie ook doodziek
stevig – gewant, gewûpst, hecht, stiif; een stevige frou: in klos; een stevige kerel: in baas keardel
stiefkind – styfbern; stiefkindje zijn (bij het ronddelen): om ‘e stûke rinne/springe
stiekem – stildeunsk, stikem, teglûp, temûk
stijfkop – stiifkop, kopstik
stijl – dat is toch geen ~: dat is doch gjin dwaan gelyk
stil – stil, stikem, kalm, rêstich, noatich, nuet, njût; het is geheimzinnig ~ in de natuur: it waar lústeret om
stilstaan – ~ bij: sinne op
stilzitten – niet kunnen ~: it net stil hurde kinne
stoeipoes – trolpoeske
stoep – zie trottoir
stoet – staasje
stoethaspel – hispel op in brijpot; zie ook oen
stof – plukken ~: deade mannen; geen ~ van conversatie meer hebben: zie conversatie
stok – grote ~: preuveleintsje (hum.); een stokje steken voor: een boardsje skutte foar, in skoatteltsje strike foar; met de kippen op ~ gaan: mei de hinnen op ‘e beam gean
stollen – stjurje; van bloed ook: koarste sette
stormlantaarn – flearmûs
stortbui – goate, goatte
stout – ûndogens, stout; de stoute schoenen aantrekken: it dryste span oanlûke, de ûnskeamele skuon oantsjen
stoven – langdurig ~: meuke, smûze, snoarkje
straf – op straffe van: op poene fan
straffen – poenje
stralen – ~ van blijdschap: blierje, blierkje; ~ van gezondheid: ankje, angelje; ~ van sterren: wimelje
streek – streken: fizefazen, oanslaggen, kueren, raanjen; van ~: fan ‘e wize, fan ’t sintrum, fan ’t hynder, út it potsje, derôf
streep – ongelijke ~ (bijv. in haar): gaal
streepje – een ~ voor hebben: wat foarút ha
strekken – dije > ta eare dije
streng – strang; ~ zijn: stringenearje
strijken – ergens mee gaan ~: der mei wat op ôf strike
strijkstok – er blijft te veel aan de ~ hangen: der bliuwt tefolle oan ‘e pin hingjen
strompelen – strampelje
strottehoofd – strôtbol, knoop
struikgewas – strewelleguod, kreilguod, beamkeguod, strûkjeboel, strûken
stuip – set, pau, pauk
stuiten – ~ op: stjitte op; toen stuitte ik op het woord x: doe hat my it wurd x foar de fuotten rûn
stuiver – stoer, sinteryksdaalder (humor.)
stuk – zie kapot
subjacent – oanswettend, oanbuorjend
sudderen – langdurig ~: meuke, smûze, snoarkje
suikerklontje – grúske
sukkel – zie oen
sukkelen – (om)goarje
summum – (weareld-)brekker
symmetrisch – niet ~: wankant(ich)
taak – het is jullie ~: it stiet oan jim
taal – gore ~: raar/ûnhuerich praat; rare ~ uitslaan: raar guod spuie
tak – tûke; klein takje: prikje; gevorkte ~: strampel; ~ van een familie: staach; ~ in een boomstructuur: útspranteling; dat is niet Jan zijn ~ van sport (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net
takkebos – takke
talmen – zie treuzelen
talud – falling
tand – overblijfsel van ~: stobbelein; geen tanden hebben: holmûlich wêze; ~ van een tandwiel of een vogelkam: tak, takke, takkel, tine; ~ van gereedschap: tine
tandenknarsen – knirkje, knarseltoskje
tandvlees – toskfleis, gagel
tandwiel – kamrêd, kroanrêd
tappen (van schroefdraad voorzien) – graadzje
tarten – úttrotsje
taxeren – prisearje
te – te … om: zie om
techniek – de ~ beheersen: de hantaasten beet ha > hy hat de hantaasten fan it autoriden al goed beet
teder – klien
tegenkomen – toen kwam ik x tegen: doe hat my x foar de fuotten rûn
tegenspreken – tsjinprate, tsjinabbelearje, (tsjin)iggewearje
tegenstand – ~ bieden: partij biede
tegenvallen – mistribelje
tegenvaller – mistribeling, tebeksetter, ôfdijer, ôffaller; een vervelende ~ meemaken: de noas stjitte, in lange noas krije
tekeer – ~ gaan: jin kertiere
teken – een ~ van leven: in grant fan libben
tekenen – gebrekkig ~: malkje
telkens – hieltyd, hieltiid, slach op slach, aloan
temmen – nuet meitsje, bedimje, delsette, yn ‘e stringen hâlde, yn ‘e stokken hâlde/krije, derûnder krije, mak krije
terecht – telâne, teplak, terjochte; ~ komen: bedarje; daar komt niets van ~: dêr komt neat fan terjochte/te flecht/op ‘e hispel, dat wurdt neat
terechtwijzen – in brul op ‘e noas sette
terechtwijzing – ynsizzing
tergen – faksearje
tering – de ~ naar de nering zetten: de bek nei de byt sette (zie ook tuberculose)
terneergeslagen – telider slein
terreinwagen – syp
terugdeinzen – tebekskrilje; voor een moord niet ˜: foar in moard net stean, foar in moarn net omlizzen gean
terughalen – jullie moeten het maar eens ~ (gezegd tegen gastheer na etentje): jim moatte it ris ferfetsje
terugkomen – ~ op een afspraak: út it akkoart stappe
terugnemen – een uitspraak gedeeltelijk ~: it wat ferhimmelje
terzijde – dat ~: dat wol ‘k rinne litte
testament – ~ maken: testamintsje; zijn ~ willen maken: om pinne en inket roppe
tetanus – klem, de klemsykte
tevreden – tierd; ~ zijn: jins tier hawwe
thee – ik heb zin in ~: de teelippe hinget my
theeleut – teelippe; ik ben een ~: de teelippe hinget my
therapeutisch – na ziekte weer op therapeutische basis licht werk doen: wimelje > hy hat gâns in skoft lizze moatten, mar begjint wer wat te wimeljen
thuis – ik voel me hier niet ~: it is hjir gjin tréwes foar my, myn hjerring bret hjir net, ik ha hjir gjin haal
tij – het ~ keert: it wetter kantelet
tijd – juist op ~: pas ier; mooi op ~: yntiids, omskik; in de loop van de ~: by de tiid lâns; dat brengt de ~ zo mee: dat seit de tiid sa: je ~ verdoen: fiterknotsje, flinterknippe, printsjeknippe, parlefinkje (zie ook verdoen); er is ~ zat: de loft is blau fan dagen; ~ om op te staan~: tiid op!; geen ~ hebben: it net bybringe kinne; komt ~ komt raad: dan skyt der wol wer in fûgeltsje dat no noch gjin kont hat; hij neemt geen ~ om te eten: hy docht him gjin iten oan tiid
tijdens – ûnder, ûnder … wei
tijdig – yntiids, omskik
titel – opskrift
toch – wat kan het dan ~ hard zijn: wat kin ’t dan al hurd wêze
tochtig – op een onopvallende manier ~ (van koeien): stildeunsk
toedragen – zie gebeuren
toekijken – lui ~ hoe anderen werken: om ‘e stûke rinne/springe
toekomst – de nabije ~: de heine takomst; in de ~ kunnen kijken: de foarloop ha, mei de helm berne wêze, foartsjirmje, it twadde gesicht ha
toekomstig – takomstich, yn hope > syn skoandochter yn hope
toenemen – in aantal ~: oanwinne, oanrigelje; in kracht ~: oanboazje
toespreken – zeer boos ~: it mannewaar opsizze, ik leksum lêze/opsizze, de leviten lêze, op ‘e lea komme/falle, geweken nimme
toestand – tastân; het is een rare ~: it liket/wiist raar, it sit der raar foar/ta; toestanden: krewellen
toestemming – ik heb ~ om dat te doen > ik haw it frij om dat te dwaan
toetakelen – taboeie, omseamje, ôftichelje
toetasten – it lyk oantaaste; in raam dwaan
toeten – van ~ noch blazen weten: van oere noch pompstôk witte
toets – ~ van piano/orgel: toets, taast, brik; ~ aanslaan: poene; de ~ der kritiek doorstaan: stringhâlde
toevertrouwen – dat kun je hem wel toevertrouwen: leau dat him mar
toevoegen – tafoegje, byjaan, derop ta dwaan > in bytsje ljocht byjaan
toilet – húske, brilhûs. perteal; ze is even naar het ~: se is eefkes nei/op it húske; naar het ~ moeten: efterút moatte
tot – oant, ont, ta’t, tadat, salang’t, oantsalang’t > hy wachte salang’t se kaam
traag – ~ van begrip: staf
traan – trien; er blinkt een ~ in haar ogen; in trien kralet yn har eagen; tranen verbijten: triennen ferkropje
transparant – zie doorschijnend
trap – klein trapje voor huishoudelijk gebruik: learke; vergrotende ~: fergrutsjende trep/trime, meartrime; overtreffende ~: oertreffende trep/trime, measttrime
trede – tree (trap), treed (trap), trime/triem (ladder), treeft (rijtuig); breedte van een ~: oantree; hoogte van een ~: optree
tree – zie trede
treeplank – treeft
treffend – dat heb je ~ gezegd: dêr rekkest de woartel yn it lid
trek – geen ~ hebben in: gjin haal ha op
treuzelen – wette, njuskje, núskje, treuzelje, omseure, skytskoarje
trillen – ~ van handen: ridelje; ~ van de lucht op een warme dag: kattejeie
troebel – grûnich, tsjok; ~ zijn: grûnje
troep – zie rommel
trots – grutsk, fier, prot
trottoir – stoepe, trotwaar, gieltsjes, platsjes
trouwen – trouwe, boaskje; ze moeten ~: omke Marten sit derefter; zij zullen wel ~: it sil mei harren wol op in krijen gean
trouwens – sa net, dêrom net, oars
tuberculose – goartigens (bij vee); lijdend aan ~: goartich
tuinhuisje – stoepke
tussen – als er niets ~ komt, dan …: at der neat ûnder komt, dan …
tussendoortje – ~ op namiddag: jimmet oarmet
tussendoortje – flaubyt; binnenbeurtsje (tussentijds kopje koffie)
tussentijds – ~ kopje koffie: binnenbeurtsje; ~ bezoek van een vrijer aan zijn meisje: binnenbeurtsje
twee-onder-een-kap – dûbel hûs
tweedehands – twaddehânsk, healsliten, healbizich, brûkt
tweelingen – sterrenbeeld ~: Houk en Ansk
twijfelen – jin ferhâlde, wifkje, yn bestân stean, (van kompasnaald) wâlje
twijg – gjirde
twintigtal – snies
uit – de verkering is ~: de ferkearing is útskuord
uitblinker – útrinner, útljochter, matsjedoar, baas, baasman
uitbrander – zie veeg (uit de pan)
uitbundig – zie opgetogen
uitdagen – úttrotsje, skrik jaan; ~ tot: skrik jaan fan
uitdaging – de ~ aannemen: skrik wer(om)jaan
uiterlijk – yn it uterlike; ~ goed/vriendelijk: moai foar de hân
uitgaan (van een relatie) – útskuorre
uitgebreid – wiidweidich, omstannich, yn it brede
uitgeput – ferjettere, ferjittere
uithalen (resultaat hebben) – úthelje, útwurkje, fertuten dwaan
uithouden – fiterje, úthâlde, bankje
uitkijk – op de ~ staan: op ‘e weau stean
uitkijken – goed ~: de lekkense brul opsette
uitknijpen – financieel ~: zie uitmelken
uitkomen – (van een ei) hikje; goed ~: flije; financieel komt dat wat beter uit: finansjeel komt dat wat better oan; wat ik heb gezegd, zal zeker ~: wat ik sein ha, dat sil grif neikomme; als het zo ~: at it mei de stryk fan ‘e fioele útkomt; doen ~ (van een geheim): útbringe
uitkotsen (van mensen) – útpiuwe, ferhûddûkje, ferspije
uitlaten – ergens niets over ~: fan eat neat útlitte
uitleven – zich ~: jin útwierje
uitmaken – zie schelen
uitmelken – financieel ~: strike
uitpraten – uitgepraat zijn: gjin gagel mear ha, it praat út ha
uitrekken – zich ~: jin de lea speakje, jin útinoar jaan
uitroeien – mei wortel en tak ~: mei izer en oer útroegje
uitschelden – útskelle, útsegenje, útheuvelje
uitslag – ~ rond de mond t.g.v. koorts: útrinner; de ~ is onzeker: it hat syn útfallen
uitspraak – een snedige ~: in aai mei sâlt
uitstaan – iemand niet kunnen ~: ien net sette kinne
uitsteeksel – nakke, nakje, kikkert
uitstekend – útstykjend > in útstykjende beamwoartel
uitstellen – opstelle, ferskowe > hy stelde it wurk oan ‘e moarn ta op
uitvaren – ~ tegen iemand: raar guod, fjoer en flam spuie; jin kertiere
uitvlucht – uitvluchten: ferlechjes, babbelegûchjes, kachelachjes; uitvluchten bedenken: kachelachje
uitzicht – útsjoch, eachweiding, eachweidzjen; iemand zijn ~ ontnemen door bouwactiviteiten: ien in brul op ‘e noas sette
uitzien – er goed ~: besjen lije kinne; er niet goed ~: gjin sprekken lije kinne; er heel mooi ~: gâns bylkje; morgen ziet alles er weer heel anders uit: moarn sjocht alles wer út oare eagen
uitzingen – het ~ (fig.): it útwaskje
uitzondering – met ~ van: útsein, as > it folk is omkaam, as de kaptein
urineren – pisje, mielje, struile (grof), mige (grof)
vaak – gauris, opgelegen, faak, faken, fakentiden, dikmels
vaardig – ~ zijn: op ‘e fjouweren beslein wêze
vaardigheid – hantrekken
vacht – geschoren ~: bloat, bleat
vaderdier – faar, faderdier
vaderlijk – faderlik
vagina – fodze, klink, kut; zie ook kut
val – fal, flap, klam, stap, strik, strûp, strûpe, ~ voor bunzingen: murdeflap, murdestap; vallen zetten: fallen (út)sette
vallen – slecht ~ (van eten): raar opdampe; zie ook onderuit gaan
vals – njirrich (van karakter)
vanaf – ~ het moment dat: fandat
vastberaden – krankyl, beret
vastspijkeren – beneilje, fêstspikerje
vat – klein vaatje voor boter of mosterd: klip
vatten – de slaap niet meer kunnen ~: de sliep bjuster wêze
vee – het ~ dat op stal staat: it sket; het ~ van een boer: it beslach
veeg – ~ uit de pan: lik út ‘e panne, fodskuorring, hyp oer de noas; ~ uit de pan geven: útheuvelje
veel – in soad/protte/bulte/hopen/heap, gâns, de romte fan; wie ~ heeft, kan beter wat geven dan wie weinig heeft: it kin better fan de skeaf as fan de bân; ~ pijn: gâns pine, braaf pine
veeleisend – hij is zeer ~: hy hat in soad oan te jaan
veelzijdig – alsidich, yngreven
vel – ~ op melk e.d.: flij, flues, beppe himd (hum.); niet lekker in je ~ zitten (fig.): it mei jinsels te krijen ha
veluwe – feeljekant, felekant, filekant, fyljekant
venijnig – fits, njirrich
vent – ’s avonds een ~, ’s morgens ook een ~: moarns liken, jûns liuwen
ver – zo ~ als men kan zien: in gesicht fier
veracht – hosk, ferspuid, ferspijd, ferhûddûke, útpiuwd
verantwoorden – veel voor jezelf moeten ~: der in ilestiken gewisse op nei hâlde
verband – ferbân, wynsel, (sear) lapke
verbannen – ferbalje, kossebanne
verbijten – tranen ~: triennen ferkropje
verbreken – útskuorre (relaties, contracten)
verbruien – ferdommenearje; zie ook bederven
verdacht – lijst van verdachte personen: kealleboek
verdedigen – ferdigenje, bekaadzje; met woorden ~: ien syn wâl ophâlde
verdenking – ~ tegen: premoasje/premomsje op
verdergaan – ferfetsje, fierderfarre > far fierder mei jo ferhaal
verdienen – wel wat ~: derút rinne; er wordt daar veel verdiend: it is dêr allegear stryk yn ’t laadsje
verdoemen – ferwije
verdoen – tijd ~: kikkertneuke, flinterknippe, printsjeknippe, heaterskje, pûlfinkje, parlefinkje, fiterknotsje, de tiid ferdideldeintsje
verdragen – bankje, ferneare; dat eten kan ik niet ~: dat iten kin ik net úthâlde
verduidelijken – ferdútse, fertsjutskje (zie ook verklaren)
verdund (van drank) – lask; te sterk ~: ferpolske, ferpompt
verdunnen – fertinje, ferleskje, ferlaskje; te sterk ~: ferpolskje, ferpompe
vergelijk – dat is geen ~: it moat net lykje/skimerje
vergelijking – de ~ kunnen doorstaan: zie meten (zich ~ met)
vergen – fergje
vergeten – ik vergeet het gauw: it ûntleart my hurd; ik was het ~: it wie my fergetten
vergeven – het is er ~ van de mieren: it tilt der op fan eamelders, it libbet der fan ‘e eamelders, it wimelet/wrimelet/wimmeret/wimeret der fan ‘e eamelders
vergissen – fersinne, in bok sjitte; of vergis ik me?: of mist my dat?, of bin ik dêr mis mei?
vergissing – een ~ maken: in bok sjitte; zie ook vergissen
vergoeilijken – yn ‘e jamkste fâlde slaan
vergroten – vergrotende trap: fergrutsjende trep/trime, meartrime
verhaal – op ~ komen: jin ferhelje, op ‘e haal komme
verhemelte – ferwulft, gagel; ~ van paard: roaster
verhouden – zich ~ tot: stean ta > twa stiet ta fjouwer as ien ta twa
verkeerd – iets ~ zien: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen
verkering – ~ hebben: ferkearing ha, wat by ’t hantsje ha, oanslach ha, in feint/faam ha, oan ‘e man/frou/feint/faam wêze, wat oan ‘e side ha; ~ hebben met: gean mei, ha mei, de loop ha by, feint/faam wêze fan; wil je ~ met mij?: kin ’t ek wat wurde, ju?
verklaren – degene die de situatie kan ~: de libbene by de deade
verkleumen – ferklomje, ferpikelje
verkneukelen – zich ˜: skeuke fan nocht
verkommeren – niemand hoeft er nog te ~: net ien hoecht der langer te fertutearzjen
verkopen – ferkeapje; onder de prijs ~: de sloai deryn bringe
verkwisten – ferpûstpelskje, feravensearje, dertroch bringe/jeie, fergrieme, ferdommenearje, trochbringe, dertroch jeie
verkwister – spâlder
verlangen – ~ naar: longerje op, fierkje nei (zie ook vergen); zijn ~ is gegroeid: de winsk is him in sin wurden
verlegen – skruten, skrutel, ferlegen, blea, bleu, skrikkel
verlegenheid – in ~ zitten: op it strân sitte, yn earmelytse sitte/wêze
verleiden – ferliede, fertokje
verlengde – in het ~: yn it fierderop
verlichting – tegenstander van de ~: domper
verliefd – fereale, grien, mûskoppich; ~ zijn: in griene rite ha; erg ~ zijn: ealje; ~ zijn op: niget sjen oan, in sin ha by
verliefderig – loen
verliezen – kwijtraken: weitôgje, weislepe, weibringe; van een spel: ferspylje; ik verlies er niet op: it nimt my net ôf > no ha ‘k it wer ferspile
vermanen – earnje, teplak sette; streng ~: útheuvelje
vermaning – ynsizzing, prekaasje, fodskuorring
vermijden – zie mijden
vermoeden (werkw.) – eanje, ealgje, betinke
vermoeden (zelfst. nmw.) – aan; een ˜ hebben van: betinken hawwe op; slecht ~: premomsje, premoasje
vermoeiend – moedsum
vermurwen – niet te ~: ûnferwrikber
vernissen – opgnisse
veronderstellen – achtsje
veronderstelling – premoasje, premomsje
verongelukken – zie ongeluk
veroordelen – tot de dood ~: ta de dea wize; veroordeeld zijn: doem hawwe
veroorzaken – feroarsaakje, bewurkmasterje, bewurkje, teweibringe
verpesten – zie bederven
verpulveren – motsje, ferpulverje, ferpolverje
verrassen – útstrike
verrekken – zie vertikken
verrot – ~ slaan: telider slaan
verschalken – betrekke
verscheidenheid – ferskot
verschieten – van plaats ~: skrikke
verschikken – ferskikke, ferskeuke, ferheuvelje
verschillend – drie verschillende soorten: tredderlei soarten
verschrijving – pinskamper
versieren – opgnisse
versiertoer – op de ~ zijn: ridzje
verslagen – ridderslein (fig.)
verslapen – ferdraaie
verslikken – zich ~ in: jin fersjitte yn
versperren – de weg ~: it paad damje
verspillen – zie verkwisten
verspringen – skrikke
verstand – eftertocht; het ~ ergens door verliezen: it ferstân earne by opsette; hij heeft van veel zaken ~: hy wit fan in bytsje net; hij heeft veel ~ van auto’s: hy hat in soad doel oer auto’s, hy hat in soad autoferstân; met ~: besteklik, streksum
verstandelijk – mei it ferstân, mei minskeferstân; ~ beperkt/gehandicapt: simpel, ienfâldich, net alte-alte, net te tûk, krik, efterlik; ~ beperkt persoon: simpelsma, ûnnoazelsma, simpele siel
verstandhouding – een bekoelde ~ krijgen: oergerzje mei > It is mei ús wol tsjok oergerze
verstandig – besteklik, streksum
verstekbak – knisbak
verstekzaag – knisseage
verstijfd – hij stond als ~: it skeat him yn ‘e fuotten, hy wie yn ’t gat beneile, as fan ’t waar slein
verstoppertje – hem zijn bij ~: blinke > hy moat blinke
verstopping – zie constipatie
verstrooid (verdeeld) – fersille, ferspraat, fertoarke
verstrooid (afwezig) – ôfwêzich, yn ‘e memoarjes/stúdzje/prakkesaasje (wei), absint
vertakken – útsprantelje
verte – mooi in de ~: fearskoan
vertegenwoordiger (van een firma) – reizger
vertekend – een ~ beeld geven: ôfjaan
vertellen – opsnije (verhaal/vers), ferhelje, fertelle; al fantaserende een verhaal ~: stalle; niets te ~ hebben: neat te kedizen ha, baas wêze dêr’t de biezemstôk stiet
verteren – ferdouwe, fertarre
vertikken – ferpoffe, ferdije; dat ~ ik te enen male: dat ferpof ik sa wyt as wûpe; iets ronduit ~: eat planút wegerje
vertoon – veel ~ maken: de flagge heech opspikerje; met veel ~: rombommich, mei stoom en faasje
vertraging – opûnthâld, wâlhout; ˜oplopen: wâlhout fine/krije
vertrouwen (zelfst. nmw.) – er geen ~ in hebben: it in gat yn ‘e kop sjen
vertrouwen (werkw.) – niet te ~ zijn: it op ‘e rêch (stean) hawwe
vervaard – niet voor een kleintje ~: net foar in bytsje bang
vervangen – iemand ~: ramplesant foar ien stean
vervanger – ramplesant
vervelend – (van gedrag) hibbelich; ~ worden: hûnje > dat sil jûn foar jim hûnje
verwaarlozen – fertutearzje, fersloere litte, ferrokkelearje
verwachten – daar had ik meer van verwacht: dêr hie ik mear ferwachting fan hân
verwarmen – keer dat iets wordt verwarmd: hiting > yn trije hitingen moat it izer klear wêze
verwedden – ~ om: ferhâlde op, sette ûnder
verwelkt – wylkerich, wilich
verwend – bedoarn, poppich, memmich (overdreven van moeder afhankelijk); ~ en daardoor verwekelijkt persoon: mem har pop
verwerpen – fersmite, fier (wei) smite
verwijden – ~ van een ring: útstûkje
verwijfd – njusk, janmeiske-eftich; ~e man: weiten hin, stik koekedaai, âldwiif
verwijt – iemand iets verwijten: ien in brul op ‘e noas sette; iemand met onterechte verwijten bestoken: ien spytbokkens jaan
verwijten – te hâlden jaan, bylizze, in brul op ‘e noas sette > hoe doare jo my bylizze dat ik dat dien ha
verwilderd – een verwilderde tuin: in kjittige tún
verzachten – een geschil ~: muierje, heine en slaan
verzakken – door ondermijning ~ van grond: ynpoalje
verzamelen – sammelje, garje, gearje
verzameling – samling, gjirring
verzetten – de holle biede
verzinnen – optinke, betinke; verzonnen woord: makwurd
verzoek – met een ~ bij iemand komen: ien oanrinne
vestibule – portaal, perteal
vestigen – gevestigd: hûssittend
vet – iemand in zijn eigen ~ laten gaarkoken: ien yn syn eigen sop gearsuorrelje litte
via – fia, troch, troch de wei fan, oer, oer de skiif fan > út it Frânsk oer de skiif fan it Hollânsk
vieren – laten ~ (touw): sike jaan, bod jaan
vierendelen – kertiere, fearnje
vies – ~ zijn van: fij wêze fan; snel ~ worden: smoargje, smoarkje
vinden – ik vind het mooi: by my is it moai; wat vind jij ervan?: hoe stiest do derûnder?; hij vindt dat dat mooier klinkt: dat heart him moaier oan; dan vind ik ze het lekkerst: by my binne se dan op it lekkerst; het niet altijd goed hebben kunnen ~: it wetter wie lang net altyd ien wei rûn, it wie net ien lucht
vinger – door de vingers zien: oersljochtsje; iemand om de ~ winden: ien yn in fodsje beteare; iets in de vingers hebben: de hantaasten fan eat beet ha > hy hat de hantaasten fan it autoriden al goed beet
vingerafdruk – fingerprint; vieze vingerafdrukken: kliemen
vingervlug – hantsjegau
viool – keallebout (humor.)
virus – virussen en bacteriën: libben guod
vis – zich voelen als een ~ in het water: jin fiele as in mûdhûn yn ‘e reinwettersbak
visie – een verkeerde ~ hebben: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen
visioen – fizioen, drôchbyld, gesicht; ~ van een begrafenis: begangel; ~ van iemands dood: foargespins (zie ook: voorgevoel); vaak visioenen hebben: it twadde gesicht ha
vitaliteit – helm, tier
vlaag (opwelling) – oprizing
vleermuis – flearmûs, flearemûs
vleierig – fluensk, glaaierich, strikerich; ~ toespreken: fljuentsje
vlek – plak; inktvlek: mot; ronde ~ van neergezet serviesgoed: daan; hond met ~ om het oog: spoekkiker
vlieg – twee vliegen in een klap slaan: twa rêgen út ien baarch snije
vlieger – de ~ is verloren gegaan: de draak is priis
vlies – vliesje op water e.d.: hûd, flues; zie ook vel
vlijtig – zie ijverig
vlinder – vlinders in de buik: wjirms yn ‘e mage
vloedgolf – floedweach, stoarmfloed, sturtsee
vloeken – stevig ~: in pear grouwe knopen lizze; hy vloekte een paar keer stevig: der foelen him in pear grouwe knopen fan ‘e jas; ~ (van kleuren): skrikke
vlot – floatich > it wurdt dêr allegear floatich yn ferteld
vluchten – flechtsje, útnaaie, útpike, derút strike, hazzelieren gean, de wyk spylje, fan ruten spylje
vluggertje – (vrijpartijtje overdag): binnenbeurtsje
vlugschrift – blauboekje
vochtig – damp, dampich, klitsich, fochtich; ~ van ontdooiende grond: ûntlitten, ûntlittich
vochtinbrengend – ~e zalf: trochgeande salve
voedsel – ~ laten liggen/niet opeten: earte, oarte
voedster (vrouwtjeskonijn) – moer, ei, mot
voedzaam – streksum
voelen – zich niet helemaal lekker ~: jin net rjocht kouster fiele
voeren – met enige dwang ~: tapije
voet – op de ~ volgen: op hakken en teannen folgje
voetenbankje – fuotskammel
voetspoor – in het ~ van het Nederlands: yn ‘e fuotleasten fan it Hollânsk, yn it sok fan it Hollânsk, it Hollânsk soal befarrend
voetstuk – gemetseld ~: klippe
vogelbekdier – fûgelbekbist
vogelverschrikker – sjamme, tsjamme
vol – ~ met: trochsingele fan; de bodem is ~ van mest: de boaiem is foal fan dong
voldoen – fernoegje; zie ook genoeg
voldoende – zie genoeg
volgens – ~ mij: neffens my, nei myn bestek; nei myn dom ferstân (humor.)
volhouden – úthâlde, folhâlde, ferhâlde, útwaskje, fiterje
volkomen – zie volledig
volledig – folslein, kompleet; zie ook helemaal
volmachtgever – prinsepeal
volwassen – een man die zich ~ gedraagt: in jierrich man; half ~: handich
vonk – geinster
vonken – oanfange
vooral – fral, benammen, prinsepeal
voorbaat – bij ~: by foarried
voorbarig – ~ zijn: foar Sint-Jan fan hjerring roppe
voorbeeld – jestaal
voorbereidingen – tastel
voorbijgaan – ~ in het ronddelen: om ‘e stûke rinne/springe
voordeel – zijn ~ doen: foardiel/jern bespinne
voordeelpositie – een ~ hebben: yn hâldershân wêze
voordelig – streksum
voordragen – opsnije
voorgevoel – sommige mensen hebben daar vaak een ~ van: guon minsken leit soks op ‘e lea; ~ van iemands dood: foargespins; vaak voorgevoelens hebben: it twadde gesicht ha
voorhoofd – poatte (vooral onderste deel van ~)
voorhuid – ~ van een hengst: puls
voorlopig – foarearst, ynearsten, tenearsten; er is ~ niet te weinig: der is fuort net te min
voornemen – zich niet van zijn ~ laten afbrengen: gjin reden ferstean wolle
voorover – ~ staan: te bok/near stean
voorpret – ~ hebben: der fnit mei hawwe
voorraad – in ~: yn ’t foar
voorschot – werk dat men doet om een ~ op het salaris terug te betalen: poene, puonne
voorschrift – volgens de voorschriften: model
voorspellen – wytgje, foarsizze, foarút sizze > hy sei it al foarút, hja koe de takomst wytgje
voorspoedig – zich ~ ontwikkelen: dije
voorstellen – dat kan ik me ~: dêr kin ‘k ynkomme
voortaan – tenei, fierdersoan
voortdurend – zie steeds
voortgang – een trage ~ hebben: stringenearje
voortplanten – zich ~: jin fuortplantje; van vissern: meare, mearje
voortvluchtig – flechtfuottich
voortzetten – op het voortgezet onderwijs zitten: te learen gean
vooruit – nou, ~: no, fuort
vooruitgaan – > vooruitgang
vooruitgang – ~ boeken: foarútbuorkje, paden meitsje, oanwinne
voorval – foarfal, ynterfal, stik, eksploat; dagelijks ~: kom-al-den-dei
voorwendsel – ynbringsel, ferlechje, babbelegûchjes
voorzichtig – ~ zijn: by de flotgerzen lâns farkje
voorzien – op die jongen had ze het ~: dy jonge wie har begryp
vorderen – langzaam ~: sliersakje; (in beslag nemen) naderje, eigenje
vouwstoeltje – skammeltsje
vrede – hij heeft er geen ~ mee: it leit him net flak
vreemd – zie merkwaardig
vrek – nepert, fûlkater
vrezen – zie bang
vriend – freon, maat, kammeraat, kornút, stalke; ˜en worden: aardichheid oaninoar krije
vriendelijk – freonlik, aardich, tsjildich; dan zal ik minder ~ zijn: dan sil ik it oars mei dy oanpasse; ~ lachen: wyt laitsje; vleiend ~: lot en flot
vriendenprijs – het ging voor een ~: it koe wat skikt wurde, it koe omskik
vriendjespolitiek – kornútsjepolityk
vriendschapsverdrag – stalkebûn
vriezen – hard gaan ~: tasette, taknipe, tafrieze
vrijen – ûnder de noas/amme komme, koartegaarje
vrijetijdskleding – útrinnersklean
vrijgezellenfeest – gearjefte, feintebrulloft (voor de mannen), fammebrulloft (voor de vrouwen)
vrijstelling – frijstelling, hantlichting
vrijzinnig – ~e geloof: kop-en-pantsjegelove
vroeg – betiid, ier, skrap, omskik; zeer ~: ier en betiid; het kan iets vroeger of later worden: it kin wolris gybje; altijd ~ opstaan: skrander wêze; ~ gaan slapen: mei de hinnen op ‘e beam gean
vroeger – earder, eartiids, ynearsten, tenearsten, yn ’t foarige, foarhinne
vroom – from, dierber; persoon die ~ wil lijken: pilaarbiter
vrouw – een stevige ~: in klos; slordige ~: sloar
vruchtbegin – ~ in een ei: trêd(sel)
vuil – zie vies, zie vuilnis
vuilnis – ôffal, ôfeart, smoargens, túch, dwingelguod, fûlnis
vuilnisman – jiskeman, jiskekroader, jiskefarder, jiskerider, dwingelfarder, dwingelrider; vuilnismannen: jiskelju
vullen – foldwaan, folje, ferneare
vuur – ~ aan de schenen leggen: zie duimschroeven; door ~ beschadigd: fjurrich; vliegend ~: fjoerspatten
vuurwater – zie drank
waagschaal – in de ~ stellen: yn ’t aventoer sette/smite
waardig – iemand geen blik ~ keuren: gjin each nei ien draaie
waarheid – iemand de ~ zeggen: ien in brul op ‘e noas sette
waarschijnlijk – prinsepeal, nei alle gedachten, foar ’t neist, nei alle wierskyn; ~ wel: lichtal; zeer ~: yn ‘e midlike wei > yn ‘e midlike wei wurdt er net wer better; ik leau al syn dagen dat er it dien hat
waarschuwen – ik waarschuw je!: ik haw it dy te sizzen!
waarschuwing – ynsizzing
wachten – gaan staan ~ tot iemand komt: op ien gean
wagen – weagje; het ~: it stik oantaaste; die niet waagt, die niet wint: besykjen is it neiste rjocht
wageningen – Weinum, Weins
wagenwijd – yn it wiidst
waggelen – ~ als een pad: poddebûkje
wal – wallen onder de ogen hebben: pûden/kwabben ûnder de eagen ha, kwabbich ûnder de eagen wêze; van de ~ in de sloot: fan ‘e finne yn ‘e jister
wand – lewant, weach; achterwand van bedstede: weach, waach
wandelen – kuierje, gongelje, traapje, jin fertraapje, pizewantsje
wandeling – kuier, eintsje traapjen, slach om, tippeltsje, loopke
wandelgangen – in de ~: dei en wei
wanorde – disoarder, dusoarder; in ~ brengen: feravensearje
wantrouwend – erchtinkend; erg ~ zijn door mensen snel als mogelijke dieven te beschouwen: de dief oan ’t gat ha
war – in de ~: yn ‘e tiis; in de ~ sturen: yn ‘e bulten jeie; de boel in de ~ sturen: de wein yn ‘e weach menne
warboel – tizeboel, wilewaai
waren – reizgje
warmtevermogen – hiting
wasem – zie damp
wasemen – zie dampen
washok – puoskeuken, hok
wat – er liepen ~ kippen van de buurman op het erf: der rûnen fan buorman syn hinnen op it hiem om; zo sloom als ~: sa slûch dat, sa slûch as gjin byt
water – onder ~ staan: splis stean; onder ~ lopen: grosje; net onder ~ staan: sûp-en-de-byt stean, te sûp en te byt stean; steek onder ~: zie steek
waterafvoer – zie afvoer
waterdamp – flam > der kaam al flam út de hantsjettel
waterig – ~ kijken: sipelich sjen; waterige ogen: sipelige eagen
waterplanten – flaach; aangespoelde ~: kriik, kreek, kreak, jolm, jolling
watje – suertsje
wc – zie toilet
wedden – wedzje, ferhâlde, dertusken sette (zie ook verwedden)
wee – o ˜: o wai mir
weegschaal – baskúl, skealing, skealjes
week – zie zacht
weelde – in ~ leven: yn it folop libje
weer (adv.) – weroan
weer (nom.) – waar, gewier; er komt slecht ~ aan: de loft stiet op skiten en spuien, de loft jout him min oan, der komt in skip mei soere appels oan; mooi ~: sierlik waar; een lucht die zeer slecht ~ voorspelt: in loft as in brijwein; slecht ~ waarbij aanranders aktief worden: oanpakkerswaar
weg (adv.) – niet ~ kunnen: opbûn sitte; ergens al aardig ~ mee weten: mei in ding al aardich op ‘e stap wêze; zich een ~ banen: jin in paad sljochtsje; de ~ versperren: it paad damje; zie ook foetsie
weg (nom.) – dyk, wei; ~ tegen dijk of brug op om wagens aan de andere kant te kunnen laten komen: apparel, labberel; in de ~: yn it paad; een plaats uit de ~ gaan: earne in hûs giseljen sjoen ha
weggooien – neefhite
wegkwijnen – fertiigje
wegnemen – dat neemt niet weg dat …: der giet neat (fan) ôf dat …
weifelen – wifkje, wifelje, wette
weigeren – afkeuren en ~ van afgeleverde goederen: bekatsje; zie ook vertikken
weinig – hij is er ~ bekend: hy is der lyts bekend; ~ te betekenen: lyts te betsjutten
wel – ~ en wee: lok en lijen; ook ~: fergees > dan kinst dat fergees even foar ús meinimme
weldra – ringen, tel, gau
welgemanierd – manierlik, manearlik, fetsoenlik
welk – ~ mens/welke Fries laat zijn taal nu varen?: wa minske/Fries lit syn taal farre? (in verwijtende zin)
wellen – wâlje
wellicht – faaks, licht
wellusteling – punthoarn, punthûn
wellustig – zie geil
wemelen – wimelje (zie verder: vergeven)
wens – winsk, begearte > hy hie trije begearten
wentelteefjes – gau-en-swiet
wereldoorlog – de eerste ~: de earste oarloch
werk – iedereen mee aan het ~: alle kikkerts op ‘e redens; het ~ onderbreken: út it wurk brekke; na ziekte weer licht ~ doen: wimelje
werktuiglijk – by de sleur, út de sleur wei, yn de sleur wei
wervel – wringe; werveltje (grendeltje): lokje
westwaarts – westoan
weten – je weet maar nooit: men hat der gjin sizzen fan; ik wil er meer van ~: ik moat mines derfan ha; ik wil er niets van ~: ik moat der wat fan; hij weet veel: hy wit fan in bytsje net
wie – ~ doet er nu zoiets: wa minske docht soks no (in verwijtende zin)
wiebelig – rank > de boat wie rank
wiegelen – soeie
wiegen – widzje, ruoikje
wijd – wijder maken van een ring: útstûkje
wijdbeens – strampeld; ~ staan/zitten: skaaie
wijk – ~ in een stad: espel
wijn – een fles ˜ openen: in Frânsman de mûtse ôfslaan
wijnsteen – gezuiverde ~: krimmetaart, krimmetaat
wijs – niet goed ~ zijn: net goed wiis wêze, ien fan ‘e fiif misse
wijsneuzig – noaswiis, snichelich
wil – wil; Gods ~: Gods beskied
willen – wil het: sil it > dat is nedich, sil it Frysk der net alhiel ûnderstrûpe; iets wel ˜ doen: der gjin hûn fan wêze
wind – mûndersfeint (hum.); op de ~: op ‘e glûpe; zie ook scheet
windeieren – geen ~ leggen: gjin dôve nuten lizze, gjin deade miten lizze
windstil – blak
winnen – hij gaf zich gewonnen tegenover haar: hy joech it har wûn
winst – ~ op oogst: gemaak; ~ maken: derút rinne/drave; er wordt daar veel ~ gemaakt: it is dêr allegear stryk yn ’t laadsje
wintervoorraad – ~ voer voor één koe: koositen
wip – wip, wippe; in een ~: mei in wip/snjit, yn in omsjoch
wispelturig – ritich, twirrich, twirderich
wisselkind – pizich bern
wittebroodsweken – knyntsjedagen, wiggemoannen
woekeren (van ziekte) – fierder sette
woelen – omwine; het ~ der wereld: it wâljen fan ‘e wrâld
woestijn – westine, wyldlân
wolk – wolk; regenwolk: pôk; onweerswolk: tongerwolk; met verspreide wolken: lappich
wonderbaarlijk – zie merkwaardig
wonen – benauwd ~: husearje; op het mooiste punt ~: op ‘e klink wenje
woonhuis – stil hûs, ticht hûs
woord – verzonnen ~: makwurd; een hartig woordje met iemand spreken: zie toespreken; iemand die een ander op diens ~ probeert te vangen: wurdesifter
worp – smeet
wortel – met ~ en tak uitroeiien: mei ierde en oer útroegje
wrat – donkere en behaarde ~: maal
wreken – dat wreekt zich: dat besnijt him
wrevelig – stildeunsk
wurgcontract – kûgel-en-stropkontrakt
zaad – op zwart ~ zitten: oan reapsein wêze, op skrabbersein wêze
zaaks – niet veel ~: net folle aaps/brets
zacht – bol
zacht – ~ door dooi: ûntlittich, ûntlitten
zachtgekookt – salvich
zak – sek, pûde, kladde; zie ook broekzak
zakenlieden – kleine ~: affearenslju
zakmes – bûsmes, knyft, hogge, Koartjan (humor.)
zalf – smiksem, smyksem, smiksel, smyksel; ~ die in de huid doordringt: trochgeande salve
zaniken – zie zeuren
zat – appels zijn er ~: apels binne der planteit
zee – in ~ gaan met: ynsile mei
zeentje – zeentjes: hier
zeggen – de onderdirecteur heeft daar heel wat te ~: de ûnderdirekteur hat dêr gâns te kedizen; wat zouden de mensen er wel van ~: soe ’t ek in rare namme jaan; alles durven ~: nearne foar omhelje; zeg op/zeg het eens!: swear op!; niets meer te ~ hebben: gjin gagel mear ha, it praat út ha
zegje – zijn ~ doen: jins bakje byskowe
zeis – bevestiging van een ~ aan de stok: ham
zeker – het was ~ dat hij erdoor was: hy wie der foarfêst trochhinne: ~ zo groot als: tige sa grut as, ryklik sa grut as
zeldzaam – seldsum, inkeld > dat is in inkelde fûgel
zelfgemaakt – eigenoanret
zelfmoord – ~ plegen: jinsels tekoart dwaan
zet – iemand een zetje geven bij het klimmen: ien te bok stean
zeurderig – hibbelich; ~ gevoel hebben: singerje; een zeurderige spreektoon: team
zeuren – simperje, sjimperje, sjamperje, seamelje, eamelje, sanikje; pruilerig ~: lymstankje, sjankerje; steeds weer opnieuw beginnen met ~: gesigeseach
zicht – sicht, eachweiding, eachweidzjen, útsjoch
zichtbaar – (te) duidelijk zichtbaar voor anderen: gapsk
ziek – siik, min; een beetje ~: heal, net rjocht halich; ernstig ~: slim/raar siik; ~ zijn: it wei ha, min op ‘e lea wêze, wat ûnder de lea ha, wat skipe ha, mei in sykte oanhelle wêze; hij is ~: der sit in sykte yn him, hy hat in krupsje yn; ~ worden: ealje, it wei krije; ernstig ~ zijn: aardich ôfklaaid wêze, der raar/slim/min oan ta wêze; er ~ uitzien: tekenje; dodelijk ~ zijn: net wer better kinne > it komt net klear; zie ook doodziek
ziekelijk – goarrich, net rjocht flot, net rjocht halich, lijerich; ~ persoon: spuonnen doaze
ziekenhuis – sikehûs, sikenhûs; het academisch ~ in Groningen (UMCG): it akademysk; kamer in ~: sikehûs; kamer op afdeling intensieve zorg in ~: slankje-en-skermkekeamer
ziekte – sykte, kwaal, krupsje; ~ aan de longen: zie longziekte; zie ook kwaal/ziek
ziektekiemen – libben guod, syktekimen, smetsied, basillen, baksillen
ziel – (bolling in bodem van fles:) eilân > it eilân yn in flesse
zielepoot – stumper, skroedsje
zien – iets verkeerd ~: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen; het wel gezien hebben: jins bestek makke ha; zo ver als men kan ~: in gesicht fier
zier – geen ~: zie moer
zijweg – opdyk
zin – ze zijn niet naar zijn ~: se binne him mei it sin/de mûtse (zie ook trek); geen ~ hebben in: gjin sin/nocht/niget ha oan, gjin flam ha op, de wet ha fan
zingen – een lied gaan ~: in liet ophelje
zoek – zie foetsie
zoeken – ergens iets achter ~: earne wat út tinke
zoet – swiet; te ~: mjitsk; ~e waar: minnisteguod
zolder – ~ boven koestal: hilde
zometeen – aanst, aansen, aansens, daalk, drekst, demmy, dêrmei, mei-ien,
zon – in de gloeiende ~ bij windstilte: yn de blakke sinne
zondebok – lidstôk; de ~ zijn: hosk wêze
zondvloed – stjalpfloed
zorg – zich zorgen maken: noed ha mei > dêr hienen se gjin noed mear mei; ~ dragen voor: zie bewerkstelligen
zorgelijk – noedlik, nuodlik; een ~ geval: in ferlegen gefal
zorgen – ~ voor: rêde foar > dêrom haw ik derfoar ret; ervoor ~ dat: meitsje dat
zover – het is ~: it sil heve
zucht – een ~ slaken: in sucht litte, in swiere sike lûke
zuchten – suchtsje, in sucht litte, stinne (fig.)
zuidwaarts – súdoan
zuiging – ~ van de lucht: swang
zuinig – ~ doen: soberearje; ˜ moeten leven: kloek by ’t wâltsje lâns moatte
zuiver – zeer ~: lotterklear; niet ~ op de graat: net skjin op ‘e ribben
zuur – ~ van karakter: brienich; ~ kijken: taai/prot sjen
zwaar – swier, hibbich; ~ (van grond): eken, izeren
zwaarmoedig – zie pessimistisch
zwak – swak, slop, (zonder ruggegraat) slopankelich; ~ kind: skroedsje
zwakkeling – intermich, spuonnen doaze, suertsje, weiten hin
zwang – in ~: yn ‘e swaai, yn ommenaasje; in ~ komen: trochtocht nimme
zwanger – swier; ~ maken: te ticht oankrûpe; ~ zijn: op kyp sitte, wat ûnder de mûtse ha, glêzen skonken ha, in wâldreis meitsje sille, yn ‘e kream moatte, in sûne sykte ha, wetter yn ‘e kelder ha, jongwiif wêze; ze is ~: it is kryk, der is wat op kommendeweis; ~ van (fig.): foal fan; niet ~: gust
zwangerschap – dracht, jongwiifwêzen, jongwivichheid
zwartgallig – zie pessimistisch
zweer – swolm, ~ aan de vingernagel: hûnemiezel
zweren – zie zweer
zwier – aan de ~: oan ‘e swaai
zwoegen – wrame, bodzje, poddebûkje, pochelje
zwolle – Swol(le)