aalmoes – ielmis, jelmis, biddeljefte, jûne byt
aamborstig – nearboarstich, dimpich, dampich; ~ zijn: smûge; zie ook aamborstigheid, longziekte
aamborstigheid – follens
aan – het is ~ jullie: it stiet oan jim
aanbieden – oanbiede, jaan, tabringe, taskikke, oerlangje, oerrikke, ta ha wolle
aanbod – ferskot, bod
aanbouw – hok, puoskeuken; kleine ~: keboef, kombof
aandacht – omtinken; met ~: mei stúdzje, mei sin; vol ~ luisteren: mei alle oandacht harkje, yn stive oandacht taharkje, opnimstich/diger harkje; de ~ vasthouden: yn ‘e besnijing hâlde/ha; geen ~ krijgen: net teld wurde
aandachtig – opnimstich, diger, mei stúdzje, mei sin
aandoen – iemand een proces ~: ien foar it rjocht bringe, ien ferkleie, ien proses meitsje, ien aksenearje
aandringen – oanstean, oantrune, oanpoene; sterk bij iemand ~: ien nei de ljirre/lever tingje, ien faksearje/oansitte; sterk ~ op: degenje om
aandurven – zie wagen
aangenaam – tréwes, floatich; zie ook prettig
aangeschoten – sikkerich (beetje dronken)
aangeven – oanbringe; een pasgeboren kind op het gemeentehuis ~ – it wiif ferkleie
aangroeisel – ~ aan boten: skrab
aanhalig – floatich
aanheffen – ophelje
aanklagen – ferkleie; zie ook proces
aanklampen – iemand op straat ˜: ien praaie
aankoeken – ~ van sneeuw onder schoeisel: balje
aankomen – erop laten ~: derop stean litte; het komt erop aan: it giet derom; als het erop aankomt: as de skrinkel by de/it flym komt, as it derop wierret
aankomend – yn hope > syn skoandochter yn hope
aankunnen – interje, baas/mânsk/treast wêze, stean; ik kan dat karweitje wel aan: ik kin dat putsje wol ginne/risse, ik bin dat putsje wol treast, ik stean foar myn wurk, ik haw it yn streken
aanlegsteiger – steiger, steger
aanleiding – oanlieding > se soenen der alteast reden út nimme kinne om …
aanloop – zonder ~: stilstâns
aanmanen – zie manen
aannemelijk – dat klinkt ~: dat komt op ‘e klink, dat hat eigenskip
aanpakken – tasette; moeten ~: poatoan moatte; iemand stevig ~: ien hoffenje, ien omstean leare; van ~ weten: op ‘en fjouweren beslein wêze
aanraken – oanreitsje, roere; de zijkanten ~: kantroeren
aanranden – tenei komme/wêze, oantaaste, oanpakke
aanrander – weer waarbij aanranders aktief zijn: oanpakkerswaar
aansnijden – oansprekke; het eten ~: it lyk oantaaste (humor.); een brood ~: in bôle opsnije
aansporen – oanfiterje, oantreastgje, oanpoene, oantrune, feugelje, fegelje; ~ tot werken: goarselje
aanspreken – iemand op straat ˜: ien praaie
aansteken – oanjeldzje (van vuur), yn ‘e lôge sette; een pijp ~: de brân deryn sette
aansteker – fjoeroanstekker
aanstellerij – babbelegûchjes, fifelegûchjes, fifelefûferijen, fifelefazen, fizefazen; bekakte ~: kommensok, komkak
aanstoten – oanstompe, in dúst jaan; met drank op iemand ~: (it) ien tabringe
aantal – tal, oantal; een ~: in mannich, in mennich, in stikmannich/mennich, in tal, guon, in diel, in part; een groot ~ …: in macht oan …; in ~ toenemen: oanwinne, oanrigelje; het ~ kieviten neemt toe: de ljippestân wint oan
aantasten – oantaaste, skeine; door vuur aangetast: fjurrich > fjurrich hout
aantrekkelijk – hibbich/hebbich; ~ voor kopers: keapsjoch
aantrekken – oanlûke, neinimme; ~ van kleding: oanstrûpe, oandwaan; ik trek me er niets van aan: ik feroarje my der net om, ik wurd der net oars fan, ik wurd der oars noch oars fan; hij trok het zich heel erg aan: hy hie der och sa mei te dwaan, dat leit him hiel heech, dat sit him hiel djip, dat is him yn ‘e wei.
aanvaardbaar – dat is niet ~: dat kin der net lâns, dat kin der net op troch, dat is derby troch
aanvegen – oanstrike > it bûthús oanstrike
aanwezigen – geachte ~: garren en harren, manlju en froulju, bêste minsken
aanzien – nu ben je weer wat om aan te zien: no bist wer wat hibbich/hebbich, no kinst wer wat besjen lije; het weer laat zich goed ~: it waar jout him goed oan
aap – nu komt de ~ uit de mouw: o, wie dat de kiksaus, no komme de keallen út it hok, no komme de pipen út de sek, no komt de aap út ‘e mouwe
aardappel – rjappel, jirpel, ierpel, earpel, ierdappel, eardappel; vergroeide: knoarhoanne; slappe verschrompelde ~: smûs
aardig – floatich; dat is niet ~ van je: dat stiet dy net sa moai; iemand niet ~ vinden: oan ien syn fuotstappen genôch ha, ien net lije kinne/meie, ien net snuven hearre kinne/meie, net mei ien kinne
aardigheid – voor de ~: om ‘e niget
aartsconservatief – ~ persoon: domper
aarzelen – wette, wifkje, jin ferhâlde > no’t dy safolle jild bean wurdt, moatst dy net ferhâlde
aborteren – fruchtnimme, fruchtôfnimme, de frucht ôfdriuwe, it weimeitsje/fuortmeitsje litte, de frucht weimasterje
abortus – fruchtnimming, fruchôfnimming, fruchtôfdriuwing
accijns – ymposten
accolade – strik
achteloos – sûnder eftertocht, sûnder erch
achter – ergens iets ~ zoeken: earne wat út tinke; er zit wat ~: der stiket wat efter
achterbaks – njirrich
achtergrond – tegen de ~ van: tsjin it wyt fan
achterklap – flabyt, zie ook roddel
achterlopen (van klok) – efterlik gean
achterneef – zie neef
achternicht – zie nicht
achterste – het ~ van je tong niet laten zien: it neiste sizze, mar it alderneiste foar jinsels hâlde; zie ook kont
achtertuin – mijn achtertuintje: myn efterlik blikje
achteruit – ~ gaan: fertiigje, efterútbuorkje; het gaat ~ (lichamelijk of financieel): it kin net lykhâlde
actief – warber, beuzich, drok
activiteit – ~ beloont zichzelf: de geande foet wint
actualiteit – de ~: it wâljen fan ‘e wrâld
adem – op ~ komen: op siken komme, jin ferhelje, útpûste; ~ tekort komend: dimpich
ademen – sykhelje, sykje, azemje, lucht ynhelje, de siken ophelje
administratie – admestraasje
adopteren – oanhelje
af – ik kom maar niet van die diarree ~: it liifrinnen wol my net belitte; hy kan het niet met de mond ~: hy kin it net mei de mûle ôflizze; ~!: ham!
afbeelding – ôfmieling
afbladderen – zie bladderen
afblijven – blijf af!: ham!
afbrokkelen – ôfbroazelje, (van een gletscher:) kealje
afdrijven – ~ (van een bui): ôfjeie
afdruipen (fig.) – ôfdrosse
afdruk – ~ van iets (bijv. kledingstuk) in het lichaam: dane, daan
afgrond – ûngrûn; aan de ~ brengen: yn it ûnleech stoarte/fiere
afhandig – ~ maken: ûntlúzje, ûntfytmanje; geld ~ maken: ponglúzje
afhangen – ervan ~: deroan stean
afhankelijk – ôfhinklik; ~ van: (al) neffens; ~ van wie/wat/ …: ûngelyk wa; ûngelyk wa’t it freget; ~ van: al nei’t … seit > al nei’t de lânsdouwe seit
afkerig – ôfwearzich, wearzich, skoftich, fij, skouderich, bekstallich
afkeuren – ôfkarre; ~ van geleverde goederen: bekatsje
afleiding – ôflieding; ~ bieden: feravensearje
aflevering – de tweede ~ van het tijdschrift: de twadde jefte fan it tydskrift
aflopen – verkeerd kunnen ~: raar komme/bekaaie kinne; dan kan het wel eens raar ~: dan kin der wolris raar wat efterwei komme; het is onzeker hoe het zal ~: it hat syn útfallen; het is slecht met hem afgelopen: hy is keal weikaam, hy is der raar foarwei kaam
afmaken – zie doden
afmatten – zie afpeigeren
afnemen – ~ (van de maan): fersitte
afpeigeren – ~ door rondjachten: ferjitterje, ferjetterje
afranselen – ôftichelje, omseamje, neisjen
afrastering – freding, ôffreding; ~ met schrikdraad: batterijfreding
afreageren – zich ~: jin útwierje
afslachten – ferslachtsje
afsnauwen – ôfsneuterje, ôfsnuterje
afspreken – ôfprate, opsprekke; een datum ˜: in datum stelle; iets afgesproken hebben: sa ôfpraat wêze
afstammen – skaaie > hy skaait fan prinsen
afstammingsleer – skaaileare
afstand – ôfstân, distânsje, ein; een lange ~: gâns/risnabel in ein
afstapje – delstap
aftroggelen – geld ~: ponglúzje
afvoer – ~ van water: kylgoate, kylgroppe, kylgreppel
afwachten – we moeten het ~: it stiet noch yn it hûs, it hat syn útfallen
afwezig – absint (ook in de betekenis van verstrooid)
afwijzen – warsje; afgewezen worden bij examen/sollicitatie etc.: kitse; afgewezen worden in de liefde: in blauwe skine rinne, blau krije, in ôfskriuwer krije
afzetten – rûpelje
afzwakken – ferhimmelje (van bewering)
agent – ~ van politie: blaumich, blauwe mich
akelig – zie naar
al – zo sprak hij, ~ harkende: seid er klaujendewei; wat zei hij ook ~ weer?: wat seid er hast wer?, wat seid er mar wer?; daar heb je het ~: dêr is it al sa; ~ dente: rutergear
alcohol – zie drank
alcoholist – ~ zijn: jin oan drank misgean
algemeen – over het ~ genomen: yn allen
allemansvriend (hond) – floatige hûn
alles – van ~ en nog wat: lykfol watte
altijd – altyd, altiten, jimmer, jimmeroan, al syn dagen
alvleesklier – de koarte lape, fetlape, minneflatte
amandelontsteking – brún, brune
ammenooitniet – foar gjin hynder, noait in kear, om ’t evel net, de groetnis
anders – het is ~: it leit op in oar moer
andersom – ~ doen: oarsomje
anker – voor ~: te’n anker
anti-luismiddel – jachtwetter
anti-roosmiddel – jachtwetter
antwoord – antwurd, andert; ~ geven: azem jaan, beskied jaan
apart – zie buitengewoon
apenstaartje – aapke
appelflauwte – swymslach
arbiter – zie scheidsrechter
argwaan – premoasje, premomsje, erchtinken
arm (bijv. nmw.) – earm, earmelytse
arm (zelfst. nmw.) – de ~ uit de kom: zie kom; met de ~en over elkaar: mei de earmkes op ‘e termkes
armoede – earmoed; tot ~ vervallen: earmelytse wurde
armslag – weer wat financiële ~ hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne
arresteren – oanhâlde, oantaaste
as – gloeiende ~: gleonte; onder ~ bedekte hete kolen: berutsen fjoer
assortiment – ferskot
asymmetrisch – wankant(ich)
at-teken – zie apenstaartje
auto – auto, wein; ~ voor personenvervoer: lúkse wein; ~ die geen brandstof nodig heeft: rin-allinne
averecht – krom, krang; zie ook recht
avondeten – jimmet
avondeten – jimmet, oarmet
avontuur – aventoer, eksploat
baardaap – burdman, burdaap, boskbear
baarkleed – pelle
baarmoeder – liifmoer, limoer, skûlliif, lêch
baas – zie meerdere
bacterie – bacteriën: libben guod
badjas – sjammeloek
baksteen – ~ waarvan een kwart is afgehakt: trijeklezoar; kapotte of misvormde ~: brik; vierkante ~: blokstien; stapel bakstenen: tas, task
baliekluiver – brêgetraper
band – leren of metalen ~ om klomp: leaf > it leaf oer de klomp
banen – zich een weg ~: zie weg
bang – bang, benaud, eangstich, yn jins skiterke; erg ~: spoekbenaud, deabenaud; bang zijn voor iets: earne spoek yn sjen; ik ben ~ dat …: ik ha soarch dat …; ~ zijn: eangje; niet snel ~: net foar in bytsje bang; ergens niet ~ voor zijn: earne sa bang fan wêze as in krie/as de âlde roeken fan in sjamme; ~ zijn voor dieven: de dief oan ’t gat ha; ~ worden: it jin oansjen
bankroet – rut, blut, blus, fallyt, bankerot; ~ gaan: bankerotsje, hoekedakke gean; iemand ~ verklaren: ien skjinmeitsje
baren – zie bevallen
barst – skuor; ~ langs het voegwerk van een muur: treding
beademen – beäzemje, beämje, lucht jaan; beademd worden: lucht krije; kunstmatig beademd worden: oan ‘e slangen lizze
bed – bêd; naar ~: op bêd, op ‘e koai, te koai; naar ~ gaan: út ‘e wei gean, frou Bedstra opsykje, efter it breiden broekje krûpe, nei de Bakkefeanster dunen gean
bedaard – zie rustig
bedaren – bedarje, betommelje
bedeling – zie bijstand
bedenken – zie verzinnen
bederven – ferdommenearje; het bedorven hebben: it raar ferspijd ha; het voor zichzelf bedorven hebben: jins eigen stâl ferbûke ha
bedisselen – benjeskje
bedlegerig – bêdridich
bedoeling – hij heeft er een geheime ~ mee: hy hat der in erchje by
bedonderen – ferevelje, oer de rêch strike (financieel)
bedorven – bedoarn, ferkeard, net mear goed
bedrag – dofke, plôk
bedreigen – feil jaan
bedreiging – een ~ vormen voor iets: in ding feil jaan
bedreven – betûft, yn it sâlt bebiten; ~ zijn in: slach ha fan
bedriegen – zie bedonderen
bedrijf – klein ~ dat weinig werk meebrengt: kluorkerij
bedrijvigheid – wâljen
bedstede – achterste slaapplaats in de ~: weach; achterwand van de ~: weach
bedwingen – zie beheersen
beeldig – bylderich
been – raar op zijn benen staan: raar op syn lewant stean; weer op de ~ zijn: wer by de wurken wêze, wer op it aljemint wêze; weer op de ~ zijn en wat licht werk aankunnen: wimelje
begeleiding – met gitaar~: ûnder de gitaar
begerig – graach > hy wie graach op/nei iten
begeven – hij begaf zich naar het kasteel: hy sette op it kastiel ta
beginnen – begjinne, úteinsette, oanfange, it stik oantaaste, losgean; er is geen ~ aan: der is gjin begjinnersein oan
begrafenismaal – leed
begrafenisstoet – in visioen voorziene ~: begangel
begrijpen – foar it begryp/oardiel krije; hij kan het niet ~: hy kin it net byinoar krije
behalve – behalven, as > it folk is omkaam, as de kaptein
behandelen – die dokter behandelt mij: dy dokter giet oer my, dy dokter masteret mei my; iemand langdurig medisch ~: ien masterje en plasterje
beheersen – bedimje, behearskje; zich ~: jin behearskje, jin betwinge, jin bedibberje, jin bedimje
behoefte – behoef, ferlet, bederf; geen ~ aan iemand hebben: oan ien syn fuotstappen genôch ha
behoren – naar ~: yn it folle
behoudend – zeer ~ persoon: domper
behuisd – klein ~ zijn: husearje
behulpzaam – tsjildich
bejaard – jeltich, jierrich > in pear moai jierrige minsken
bekendmaken: oer de streek bringe, buorkundich meitsje, op ‘e skille ha, omtromje, omkrantsje
bekeuring – iemand een ~ geven: ien preses meitsje
bekijken – bekijk het maar: louloene
bekneld – knyld, yn ‘e knipe
bekoelen – de verstandhouding is bekoeld: it is mei ús wol oergerze
bekomen – op siken komme, jin ferhelje
bekommeren – zich ~: ealgje
bekonkelen – bestekke
belangstelling – ~ voor: niget oan, sjenee foar
belasten – ergens mee belast zijn: ta wat stringenearre wêze
belasteren – iemand ~: ien de kroan op ‘e kop sette; ien by it gat ophelje
belasting – ymposten; ~ betalen: skotsjitte
belastingplichtig – skotsjittend
beleefd – hoflik, fetsoenlik, manierlik
beleefd – fetsoenlik, hoflik > ~ blijven: jins fetsoen/ferstân hâlde; ~ zijn: jin stalle
beleid – met ˜: mei ferdrach; iets met ˜ doen: mjitte yn wat raamje
belevenis – aventoer, eksploat
beloop – op z’n ~ laten: op ‘e rongen slepe litte
beloven – belove, belôvje, ûnthite, tasizze, goedsizze, hite > se sei goed foar in miel, at se it net dienen, dan hiet it net bêst
belust – ~ op: begien op, graach op/nei > hy wie graach op lekker iten
bemerken – ealgje; zie ook opmerken
benaderen – oankomme, oangean, interje, benjonke; iemand vriendelijk, behoedzaam ~: ien op ‘e lije side oankomme
benauwd – near, nearzich, benaud; ~ weer: luensk/ljuensk/brodzich/brodsk waar
beneden – kom naar ~!: kom ûnder!
benenwagen – billewein, skuonmakkersweintsje, arbeidershynder
bepaald – ~ iemand: zie iemand
bepalen – zo is het bepaald: dat stiet derta
beperken – beheine, bepealje, ynpealje
beperkt – beheind; verstandelijk ~: zie verstandelijk
bereikbaar – goed ~: handich > dat doarpke leit dêr handich, sa oan ‘e dyk
bereiken – gemakkelijk te ~: handich
berispen – zie vermanen
berisping – zie vermaning
beroep – berop, wurk, affearen
berucht – berucht, mâlferneamd, raar/skean/kwea/slim ferneamd
beschadigen – skansearje, taboeie; door vuur beschadigd: fjurrich
beschaven – feredelje, beskave, besnoeie
beschermen – ferdigenje; elk beschermt het eigene fel: de hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem
beschikbaar – feil; ~ voor seks: geil en feil
beschikking – ter ~: feil
beschuit – ~ met suiker: sûkerbak, poppebak
beschuldigen – beskuldigje, op ‘e rêch skriuwe
beslag – in ~ nemen: naderje, eigenje
besluiteloos – ~ zijn: net witte oft je skite of mige moatte
besmettelijk – ~ zijn (van kleding e.d.): smoargje, smoarkje; ~ zijn (van ziekten): oanhingje, oanslaan, útsprute, oeraardzje > gryp wol gauris oeraardzje
besmetten – oanhingje, oanslaan, útsprute, oeraardzje
best – zijn ~ doen: flyt dwaan: de beste in zijn soort: (weareld-)brekker; mij ~: om my kin ’t wol
bestaan – zij heeft dat ~: sy hat dat fertoand
bestaansminimum – bederf
besteden – besteegje, bestelle > dat is oan him net besteld
bestraffend – iemand ~ toespreken: op ien kibje
bestralen – bestraald moeten worden: foar de stralen moatte
bestrijdingsmiddel – ~ voor insecten: flit
betalen – betelje, útpûlkje, bosse; moeten ~:ta de bûse moatte; slecht ~: by de tomme heine, yn/op ‘e jister hâlde
betekenen – betsjutte; te ~ hebben: ynhawwe > dat hat net folle yn, wat soe dat spul ynhawwe?
beter – na ziekte weer ~ zijn: klear wêze, wer by de wurken wêze, wer op it aljemint wêze; hij wordt al een beetje ~: de sykte jaget ôf, hy komt al wat by
beteugelen – yn de stokken krije, bedimje, delsette
betreffen – wat betreft de visserij: (de fiskerij) oanbelangjende (de fiskerij), wat de fiskerij oanbelanget, wat de fiskerij oangiet, op it stik fan ‘e fiskerij; wat dat betreft: op dat stik (fan saken); betreft (boven een brief): ûnderwerp; wat dat betreft: fandat
betrekken (van de lucht): grymje, tichtsette, grûnje, berinne
betrouwbaar (van apparaten): grif
betweterig – wetich
beunhaas – sloaier
beurs – met gesloten ~: lyk op lyk
beurt – bar; een ~ geven: in wan jaan
beuzelen – fiterknotsje (zie ook verdoen)
bevallen (baren) – op it waarm bêd lizze, mei wêze/moatte, in wâldreis meitsje, bernje, yn ‘e kream lizze; moeten ~: jongwiivje, yn ‘e kream moatte
bevallen (aanstaan) – noaskje, foldwaan, oanstean, flije, wat talykje; dat bevalt Jan niet: dat binne boer Jan syn guozzen net
bevallig – kwier, kwikker (alleen vrouwen)
bevalling – kreamerij, kreambêd, waarm bêd; een zware ~ hebben: mei wêze; de ~ x dagen achter de rug hebben; x dagen âldkreams wêze
bevestigend – een bevestigende zin: in jahitende sin
bevestiging – ~ van een zeis aan de stok: ham
bevrediging – geen ˜ vinden: jins hantrekkens net krije, jins gerak net krije/ha
bevriend – ˜raken: aardichheid oaninoar krije
bewaarheiden – bewaarheid worden: neikomme, útkomme
bewaken – beweitsje, bekaadzje
bewaring – in verzekerde ~: yn bewar
bewegen – snel met de handen ~: tyskje; heen-en-weer ~ in de wind: tyskje; zich ~: ferwege; de bewegende delen (van een apparaat): it geande wurk/de geande wurken
beweging – beweging, beweech, ferweech (zie ook gebaar)
beweren – hij beweerde dat we het verkeerd deden: hy hold út/woe ha dat wy it ferkeard dienen, hy ornearre, wy dienen it ferkeard
bewerkstelligen – bewurkmasterje, beweare, bewarre, beoarderje, bewurkje > ús riedsleden ha safolle beward dat ús merke ôfskaft wurdt
bewolking – met verspreide ~: lappich > in lappige loft
bewusteloos – wei, út jins ferstân, bewusteleas, bûten westen, bûten wêzen
bewustzijn – bij zijn ~ blijven: by jins oardiel bliuwe; buiten ~: yn in swymslach
bezaaid (bedekt) – fluorre; it finsterbank is fluorre mei deade miggen
bezig – dwaande, slachs, teset, beuzich, yn ‘e skrep; druk ~: sa beuzich as in holder/lyts baaske
bezit – wisse; schamel ~: bederf; haar hele ~: har hiele bederf; uit eigen ~: út ‘e wisse
bezoek – ~ van vrijer aan zijn geliefde buiten de gestelde tijden: binnenbeurtsje
bezoeken – oangean by, delgean by, opsykje, besytsje
bezuinigen – soberearje
bezwaar – zonder ~: sachs, fergees
big – bigge, biggel; gecastreerde ~: bargebigge
bij – ~ Jan thuis: te Jannes, by Jannes; twee ~ twee: by twaen, linke twaen; goed ~ zijn: net ferrotte wêze
bijbaantje – foantsje, ynstruier
bijdehantje – snarre, pytsje-de-foarste
bijdragen – ~ aan: bydrage oan, sines dwaan ta, tabringe ta
bijeenzoeken – gearfandelje, gearswylje, telâne sykje
bijgebouw – klein ~: keboef, kombof
bijkomen – ik dacht dat ik niet meer bijkwam van het lachen: it ha my omtrint bedien, ik lake my slop, ik ha my de bûsen útskuord; zie ook bekomen
bijna – ~ alle mensen: amper alle minsken
bijstand – bystân, bedieling, omdieling, de jûne byt, it grut ieslok
bijster – niet ~ slim: net botte/bjustere tûk, neat te tûk
bijverdienste – foantsje, ynstruier
bijzonder – niet ~: sa sûnders net
bil – broadsje, stút, zie ook kont
binddraad – siseltried
binden – gebonden soep: lomich/limich sop
binnenweg – opdyk
bit – mûlstik (van halster)
blad – geen ~ voor de mond nemen: gjin flij foar de mûle nimme
bladderen – (van verf) felje, bledderje, blierje; (zodanig dat vlekken ontstaan) fleare, flearje
bladstil – blak, blakstil
blaken – ~ van gezondheid: ankje
blaten – bletsje, bletterje, bloarje, balte, blaaie
blesseren – geblesseerd: blêsd
bleu – blea, bleu, skruten, skrutel, ferlegen, skrikkel
blij – zie vrolijk
blik – loaits, eachweid(ing); iemand geen ~ waardig keuren: gjin each nei ien draaie
bliksem – wjerljocht; om de ~ niet: om ‘e wet net, om ’t evel net
blindelings – blynseach
blinken – blinkend: glier
bloedzuiger – ierkloarker
bloed – gemengd ~: griemmanke bloed
bloei – in de ~ van zijn leven: yn de klink/fleur fan syn libben
blok – het ~ huizen: de streek; kantig ~: klibbe; een blokje spek: in klibke spek
blokkeren – tichtsette; de weg ~: it paad damje
bloot – ~ geschoren huid: bloat, bleat
blootstellen – blootgesteld zijn aan: bleat stean foar
blozen – in kaam krije, in kleur sjitte/sette/krije
blut – blut, rut, blus
bocht – omkromte; zich in rare bochten wringen: jin ferhâlde
bodem – boom, boaiem; een bodempje in de maag leggen (voor drank): in flierke yn ‘e mage lizze; dubbele ~ (fig.): erchje > hy hat der in erchje by
boeiend – meinimmend
boeman – sjamme
boer – boer, húsman, lânssiet; ~ met landbouw: bouboer; ~ met runderen: komelker, greidboer
boerenkool – moes
boete – zie bekeuring
bok – ~ van een boerenwagen: foarkret; gecastreerde ~: wear
bol – in je ~ geslagen: yn ‘e plasse/sinnen slein
bolster – een ruwe ~ met een blanke pit: in hurd man op in weak tsiis
bombarie – zie vertoon
bont – kjirremjirre > in kjirremjirre kopke mei puntsjes en rútsjes
boom – een groepje bomen: in tropke beammen
boomstronk – beamsears, stobbe
boord – ~ van een overhemd: opsetsel
boos – lilk, lulk, kribbekeurich, prot, noartlich, noartsk, kiezzich, brûkel; ~ kijken: sjen as in âld kwartsje; ~ maken: op stoom jeie, it lân op jeie; ~ zijn op: it grou ha op, it smoar yn ha op
boosaardig – njirrich
bordeel – bordeel, stil/ferkeard hûs, knip, fûgelkouwe; geheim ~: hossebos
borg – ~ staan voor: noed stean foar; iemand die ~ staat: noeder
borgpen – ~ in een as: leaf > it leaf yn ‘e as keart it tsjel; in een schaar e.d.: nearring, njirring
borst – met platte ~en: ynpannich; aan de ~ drinken: ninne
borstvoeding – tate, ninnen; ~ drinken: ninne
bot – bonke, skrebonkel, skrinkel
boterham – ~ op namiddag: jimmet, oarmet
bouwen – huis ~: húzje
bouwsteiger – steiger, batterij
bouwvallig – brekfallich, wankelmoedich
bovenlip – vooruitstekende ~: brealippe
bovenstaand – niisneamd
braadkuiken – panpyk
braaksel – koarre, spui, biggels
brand – in ~ vliegen: flam slaan; in ~ staan: yn flammen stean; door ~ beschadigd: fjurrich; zelf aangestoken ~: eigen fjoer
brandstichting – eigen fjoer
branden – baarne, brâne, yn flammen stean; de kachel begint flink te branden: de kachel jout him ôf
brandhout – kuub ~: wisse
brandverzekering – brânkas, brânkast, brantkas, brantkast
breken – brekke, skuorre; ~ van een ei door een kuiken: hikje
brengen – het mooi kunnen ~: it moai (op syn fuotten) delsette kinne, it moai opsizze kinne
bres – voor iemand in de ~ springen: ien syn wâl ophâlde
breuk – breuk; iemand aan een ~ opereren: ien fan ‘e breuk snije
bril – lezen door een bril: brilje, brulje, brilkje, brulkje
brochure – blauboekje
broeierig – brodzich, soel, lumich
broekzak – (broeks)bûse, lotse
broer – ergens een broertje dood aan hebben: earne in broer oan ferlern ha
brommen – brimje, grânzgje, gnoarje
brooddronken – wyldseauwich
bruidstaart – hylkekoeke
brullen – brinzgje
brutale – de brutalen hebben de halve wereld: de ûnskeamele hat in tredde diel fan ‘e wrâld
bubbelen – brobbelje, kraalje
bui – soms heeft ze zo’n schoonmaakbui: dat húshimmeljen komt har soms samar oan, soms hat se lêst fan himmelderitis; erge regenbui: goate, goatte; er kwam een zware ~ opzetten: de see kaam oer it lân
buik – vlinders in de ~: wjirms yn ‘e mage
buiten – naar ~: derút, ta de hûs út; van ~ Friesland: om utens wei
buitengewoon – bûtengewoan, bûtenwenstich, ûnfoech; iets buitengewoons: wat oars/mear as kom-al-den-dei
buitenland – in het ˜: fier om utens; uit het ˜: om utens wei, út ‘e bûtenlannen
buitenlander – bûtenlanner, útlanner, frjemde, frjemdling
buitenlands – bûtenlânsk, útlânsk, frjemd; een ˜ uiterlijk: in útlânske skôging
buitenmuur – zie muur
buitenspel – beskied
buitensporig – ûnfoech
bukken – jin dûke; gebukt staan: te bok stean, te near stean
buurt – daar in de ~: yn dy streek (qua plaats en tijd), dêrbyom
capabel – geskikt, kompabel, fearich
carriereperspectief – met ~: mei tasizzing om fierder te kommen
castreren – lobje > dêr hie ik him de knopen fan ‘e jas; gecastreerde big: bargebigge; gecastreerde bok/ram: wear
cel – zie gevangenis
chagrijnig – kiezzich, brûkel, grammitich, sinnich, stikelich, tribel, yn ‘e wjerweide, mei in min sin, ûnpasjintich (van patiënt gezegd)
charmant – een charmante vrouw – in kein, kwier, kwikker frommes
chef – prinsepeal, baas, haad
chemie – skiedingskunde
chronisch – ~e kwaal: ferâldere krupsje
cliché – mandewurd, mandetaal
colporteren – sutelje; hij colporteert: hy giet/is by de streek
compenseren – oerhelje > dat helle syn grutte mage wat oer
compliment – opstekker, fear yn ’t gat, fear yn ‘e broek; een ~ geven: op it stuoltsje sette
compost – dwinge, dwingel, dwinger, dwingeguod, dwingerij
compromis – niet tot compromissen bereid: ûnferwrikber
conclusie – mijn ~ is: myn konklúzje/einsluten is
confectie – makkeklean
confectiezaak – makkekleanwinkel
conservatief – ~ persoon: domper
consternatie – zie opschudding
constipatie – ferstopping; een einde aan de ~ maken: iepen liif meitsje
contact – ~ leggen: kontakt knotsje, bannen knotsje; ~ hebben met: alliânsje ha mei, yn alliânsje wêze mei
contant – ~ geld: ree jild, jild op fingerseinen
contract – sater; zie ook overeenkomst
conversatie – geen stof van ~ meer hebben: gjin gagel mear ha, it praat út ha
corona – corona, koroana, de koroanasykte, it kocheljen
corset – oerliif, ûlf, ulf, riuwliif
couperen – sturtkoartsje
covid – zie corona
crime – kriensen
crisis – in een geestelijke ~ zitten: it mei jinsels te krijen ha
criticus – Jan krityk (humor.)
daad – die, died, stik
daag – ja ~!: tankje de hearlikheid!, lou loene!
daardoor – troch dy wei
daarom – omdoch (als ontwijkend antwoord op waarom-vraag); fandat (wat dat betreft) > fandat mei ik him net lije
daaromtrent – om dy streek
dag – morgen komt er weer een ~: zie morgen
dagelijks – daagliks, dageliks, deistich, deisk; ~ verschijnsel: kom-al-den-dei
dalen – delgean, omleech gean, ôfgean, yn it ôfgean wêze
dame – dames en heren: manlju en froulju, garren en harren, bêste minsken
damp – flam; ~ afgeven: stymje, sykje (van thee) > der kaam al wetter út de hantsjettel
dampen – zie damp
damsteen – houtsje
dandy – darkert
dapper – fiks, krigel; zie ook moedig
darm – blinde ~ (van koe): sekein
dat – ik wist niet ~ …: ik wist net dat/at …
dazen – zie draaien
debiteur – veel ~en hebben: jild by de streek ha
decadent – weelderich, wielderich
deftig – jentich, eptich
degelijk – streksum
dekken – (bij vogels) trêdzje, feilje; de kosten niet kunnen ~: de kosten net hoedzje kinne
delirium tremens – jeneverpan
den – din
denken – zie nadenken
dennestam – lange ~: juffer, jiffer
dente – al ~: rutergear
desda – aaa (as en allinnich as)
deugd – trêft > de trêften fan it Fryske folk
deugdzaam – ~ leven: jin ta deugd oanstelle
deugniet – dogeneat, dogeniet, strank, boef
deur – er is iemand aan de ~: de klink fan ‘e doar hat byt; dat doet de ~ dicht (fig.): dat is de hals, no ha wy de hichte
deurklink – klip
deurwaarder – bewarder, doarwarder, grypman, griper
diagonaal – oerhoeks, skrank, skriks
diarree – ~ hebben: oan/yn ‘e poeperaasje/poeperij/skiterij wêze, yn ‘e snerte wêze; ik kom maar niet van die ~ af: it liifrinnen wol my net belitte
dicht – (van weefsels) folhandich, ticht
dichtslaan – snel ~d (van grond): slimpich
dief – bang zijn voor dieven: de dief oan ’t gat ha
diefachtig – gnobbich
diefstal – stellerij, diefstal, tsjefte; bang zijn voor ~: de dief oan ’t gat ha
dienst – in militaire ~: ûnder tsjinst
dienstbetrekking – hier
dienstdoen – de dienstdoende scheidsrechter: de skiedsrjochter fan tsjinst
dienstklopper – blaumich, nustjesiker
dijk – weg tegen ~ op om wagens aan de andere kant te kunnen laten komen: apparel, labberel
dik – grou, groulivich, swier, te swier, stevich, een beetje ~: mûtel; ~ worden: spek sette
diner – zie avondeten
ding – dat is niet Jan zijn ~ (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net
dinges – mukkes, himkes, manje
diplomatiek – ~ optreden: ien heine en slaan, it wat muierje, it wat ploaie en skikke > wij moeten wat diplomatiek zijn: wy moatte net sa bot/raar/rûch
direct – zie zometeen
dode – rijke ~: wyndeade; arme ~: waaideade
doden – deadzje, deie; ~ van slachtbeest: kilemoarje
doedelzak – lillepiip, (lillepypkers)bonge
doel – in het ~: yn it hok
doelpunt – een ~ maken: in goal sette
doen – ergens iets te ~ hebben: earne oanslach/beuzichheid/besonje ha
dof – (van haar): rûpsk
dokken – bosse, ta de bûse
dol – dûm, mâl
dom – ~ persoon: sûch; niet ~: net ferrotte; ~ zijn: ien fan ‘e fiif misse
dominosteen – brik, houtsje
dommelen – dodzje, dollejoarje
donder – om de ~ niet: om ‘e wet net; met ~ en geweld: mei stoom en faasje
donker – in het ~ zetten: ferdonkerje; door het ~ overvallen worden: benachtsje, betsjusterje
dood – ~ zijn: yn de hokjes stean, wei wêze; hij is ~: it libben is derút, it is mei him dien, hy is út ‘e tiid, hy is hjirwei~ gaan: zie sterven
doodskist – fet, deafet
doodskleed – pelle
doodziek – ~ zijn: nei de lodde rûke; hij is ~: it siket mei him om ‘e ein / om it lêste, it giet mei him op it lêste / op ‘e ein ta
doofpot – in de ~ gestopt worden: ûnder ‘e domper komme
dooi – zacht of vochtig wordend door ~: ûntlitten, ûntlittich
dooien – dooiend: ûntlitten, ûntlittich
door – ~ en ~: troch-ende-wer-troch, op-en-út
doordat – trochdat, troch’t, troch de wei dat
doorgaans – trochgeans, trochstrings, meast, almeast, meastal, meastentiids, troch de bank, foar de hân wei op, trochinoar
doorgronden – grûnje
doorkoken – laten ~: de soad der efkes oer gean litte
doorschemeren – foarútkomme
doorschijnend – glier
doorsnee (adj.) – troch-de-banks > in troch-de-bankse boer
doorspekken – doorspekt: trochsingele
doorvertellen – trochkrantsje; snel ~: mei de waarme hân oerbringe
doorzagen (fig.) – gesigeseach
doorzeven – doorzeefd: trochsingele
doorzichtig – zie doorschijnend
dorpel – zie onderdorpel
dorst – toarst; ~ hebben: hetsich wêze
dorstig – zie dorst
dovemansoren – dat is tegen ~ gezegd: dat is praten tsjin ‘e wyn
draagkracht – it moet naar ~: it kin better fan ‘e skeaf as fan ‘e bân; ieder naar ~ laten betalen: de skiep snije neffens dat se smoar ha
draaien – het draait me voor de ogen: it wurdt my kjirremjirre foar de eagen; daar draait het om: dêr giet it by út
drachtig – foal (van paarden, schapen en varkens); niet ~: gust; na de paring ~ worden: bybliuwe
dralen – zie treuzelen
drank – drank, kidel/hippel/koeraazje/spraakwetter, kleare fet (humor.); de ~: it tinne guod; drankje: sûpke, kiperke; een lekker drankje: in lekker slokje; behoefte hebben aan ~: hetsich wêze; aan de ~ zijn: jin oan drank misgean; de ~ laten rondgaan: ombringe > der waard nochris ombrocht
draven – jotskje
dreumes – zie klein
dribbelen – fottelje
drie – ~ verschillende soorten: tredderlei soarten
drillen – goarselje
drinken – stevig ˜: in kûle yn it glês lûke; te veel ~: jins mage ferputskje; vrij ~ hebben: frij drinken/gelach ha; op iemand ~: (it) ien tabringe
drogen – droegje, druie; heel snel ~ van wasgoed in de wind, zodat het hard wordt: skrokdroegje
drommel – zie duivel
dronken – skeef, blau, kachel, mei in wiet seil; beetje ~: sikkerich, oansketten; ~ zijn: in stik lead op ‘e holle ha, byt ha
droog – skrok; wanneer het zometeen ~ is: aanst yn in droege buie
druk (zelfst. nmw.) – ~ uitoefenen: stringenearje; iemand onder ~ zetten: ien nei de ljirre/lever tingje, ien oansitte/faksearje;
druk (bijw.) – yn ‘e skrep; ze waren ~ aan het praten: se hienen (it) drok praten; hij heeft het ~: hy hat it drok/bannich, hy is bannich; een drukke dag: in bannige dei; iedereen ~ mee aan het werk: alle kikkerts op ‘e redens; zich ~ maken: jin beskaaie; een drukke boel: in grutte beswaaiing; erg ~ in beweging zijn: bauje
drukken – drukke, triuwe; zich ~ (in het werk): om ‘e stûke rinne/springe
drukkend – ~ weer: ljuensk waar
drukte – wâljen, ûnstalten; koude ~: fizefazen, kommensok, komkak > wat hat dy man in kommensok; ~ maken: kabaal útjaan
duel – kampslach
duidelijk – ~ te zien: beskielik, beskiedenlik
duimschroef – iemand de duimschroeven aandraaien: ien de tommeskroeven oanlizze, ien nei de ljirre tingje
duin – wit ~: blinker, blinkert
duister – zie donker
duisterling – domper
duisternis – zie donker
duits – hij is van Duitse afkomst: hy is fan poepe-aaien útbret (humor.)
duivel – wie voor de ~ ben jij?: wa duvel bisto?; om de ~ niet: om ‘e wet net
duizelig – een uitzicht om ~ van te worden: in gril gesicht
duren – duorje; het gaat zolang het duurt: it giet salang’t it fuotten hat
durven – alles ~ zeggen: nearne foar omhelje
dutje – knipperke; een ~ doen: knipperje, in knipperke dwaan, it fel oer de eagen lûke/ha, eefkes op ‘e rêch stean
duur – djoer, prizich, djoerabel, durabel, kossel, jildich; dat wordt een dure grap: dat rint gâns oan, dat is ponglúzjen, dat hat men net foar moaisjen; een nieuwe is te ~: der kin gjin nijen op stean; hij is ~: hy hat goeie swarte inket yn ‘e pin
duurzaam – duorsum, streksum; het is ~: it kin duorje
dwaallichtje – hippertsje, diggelfjoer
dwarsbomen – dwerse kneppels smite, kapsje meitsje
dwarsdrijven – iggewearje, tsjiniggewearje, yn it gat hingje, de hoarnen yn ‘e wâl stekke, tsjinkantsje
dweperig – dierber
echo – echo, wjerlûd
echt – ~ waar: feit-wier
echtgenoot – oarehelte, partelot, sydsulver (vrouw), sydswurd (man), brijsieder (vrouw), it (âld) parlemint (vrouw)
edel – de edele delen: de teare dielen
een – ~ en al: ien, al den wearlich > it wie dêr al den wearlich krusen
eenmaal – het is nou ~ zo: it jout neat
eens – het ~ zijn: op ien stalt stean; ze waren het lang niet altijd eens: it wetter wie lang net altyd ien wei rûn, it wie net ien lucht; daarover zijn we het ~: dêr bin ik jo partij net yn
eerlijk – earlik, risnabel; dat is een eerlijke strijd/verhouding: dat is partuer
eetlust – skroei; de ~ verging haar: it iten en drinken fergong har
egoïstisch – eigenikkich, eigennuttich, ~ persoon: eigennutsiker
ei – twintig eieren: snies
eigen – eigen, mûlriem (taal), húsriem (taal); elk beschermt het ~n het felst: de hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem
eigenwijs – eigenwiis, eigensinnich, noaswiis, snichelich, dwars; ~ zijn: iggewearje, yn it gat hingje
eikel – ikel, aker, kûgel
eikenschors – kif
eind – aan het kortste ~ trekken: yn ‘e weach sliepe, yn ‘e heinste keap wêze; aan het langste ~ trekken: yn hâldershân wêze
einde – het ~ van het liedje was: it einbeslút wie; ergens een ~ aan maken: eat ôfbreidzje/ôfliede
eindelijk – einlings (en te’n lêsten), lang om let, by einsluten, by eintsjebeslút, op ’t lêst, al syn dagen
einder – zie horizon
eisen – zie vergen
elders – oarsearne, oarewei
elk – elke dag: alle dagen; ~ moment: alle stuiten
elkaar – uit ~ groeien: keutelmaatsk wurde, oergerzje mei; het goed voor ~ hebben: it goed yn streken ha > No is it mei ús doch al sa tsjok oergerze
emancipatie – je moet de ~ niet te ver doordrijven: hja by de kij en hy by de brij, dat is ferkearde buorkerij
emeritaat – met ~: mjirkes
enerzijds – iensdiels
eng – aaklik, yslik
enig – ~ kind: ienlingssoan, ienlingsdochter
enorm – zie groot, zie ongelooflijk
enschede – Ynske(dee)
enzovoort – en al sawat, ensafuorthinne, en aldatsa, en al soks
epidemie – goarre, jacht, gibe, pest, pleach; er heerst een griepepidemie: de gryp giet om, de gryp wreidet, de gryp docht in trochtocht
ere – in ~ hersteld worden: ta syn âld rjocht komme > yn oarlochstiid komt hynder-en-wein wer ta syn âld rjocht
erfdeel – útwizing; ~ uitkeren: útwizing dwaan
erfenis – erfenis, erfskip, oanstjerte, útwizing
erg – slim, ergerlik; dat is heel ~: dat is oer alles hinne; het ergste moet nog komen: it slimste is noch benefter > ergerlike sosjale tastannen
ergerlijk – ergerlik; ergerlijke muziek; muzyk fan Jan-kom-kidel-my > ergerlike stadich
ergernis – argewaasje, ergernissen: kribbekeurichheden
erkennen – tjilde; iets moeten ~: wat ynskikke moatte
ernstig – ~ zijn: earnje
ervandoor – ~ gaan: útnaaie, útpike, derop ôfgean
etcetera – zie enzovoort
eten (zelfst. naamwoord) – ~ laten liggen: earte, oarte; zie ook etenswaar
eten (werkwoord)- we ~ vandaag pannekoeken: it jout hjoed pankoeken
etenstijd – iterstiid, brijklok (alleen ’s avonds)
etenswaar – iterij, itersguod, ytbere waar
etter – otter
etteren – drage (lett.), narje (fig.); zie ook pesten
even – om het ~: likefolle, allikefolle, egaal, dierber; om het ~ wie: lykfolwa; dat is om het ~: dat makket/sjakt/nukt neat, dat is ientûtmem
evenaren – oankomme, hâld ha oan
evenwicht – in ~: yn lykwicht, op ‘e domp; in ~ zijn (van balans): lyk yn it húske stean
exact – zie precies
failliet – ~ gaan: fallyt slaan, hoekedakke gean, om ‘e klink gean; bijna ~ zijn: oan reapsein wêze, op skrabbersein wêze, oan legerwâl sitte
faillissement – dat draait op een ~ uit: dat kin gjin touwen hâlde
familie – folk; tak van de ~: staach; van goede ~ zijn: út in goed laach komme
fascineren – yn ‘e besnijing ha, ûnder beslach ha
fatje – darkert
fatsoen – je ~ houden: jins ferstân hâlde; met ~: mei skik
fatsoenlijk – fetsoenlik, kreas, kristlik (en minnistlik); dat is niet ~ van je: dat stiet dy net sa moai; zich ~ gedragen: jin stalle
feature – skaaimerk
feminisme – zie emancipatie
fier – jentich
fietsen – ~ met lossen handen: loshantsje fytse
figuur – stal, bestek > fan bestek wie se wat licht en oan de lange kant
fijn – het ~e ervan willen weten: sines derfan ha wolle; zie ook: prettig
filterbak – ~ aan regenpijp: klinzebak
finaal – zijn vinger was er ~ af: de finger wie der gnod ôf
financieel – weer wat financiële armslag hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne
flat – flet/flat (it)
flauw – loen
flauwte – swymslach
flauwvallen – fan jinsels falle
fles – een ˜ openen: in flesse oansprekke; een ˜ wijn openen: zie wijn
flesopener – kurketrekker: koarkelûker; ˜ voor kroonkurken: dopkewipper, wipperke
flexibel – het is goed om een beetje ˜ te zijn: men moat inoar wat skikken (kinne), wat ealer hout, wat bûchsumer twiich
flink – een flinke afstand: risnabel/gâns in ein; zie ook dapper
flonkeren – wimelje
foetsie – poater, wammes
fooi – foan, oefke, toefke, ferfal
foneem – útwizer
foppen – kulle, foar it lapke/soaltsje/de gek/de mâl hâlde, tefiter nimme
fopspeen – nûn, nun, nunne, sobber, styk, stykje
fors – gewûpst, gewant, foars, mânsk, hibbich; met ~ ontwikkelde ledematen (van dieren): skulich, skuilich; met ~ ontwikkelde ledematen waarmee men zwaaiende bewegingen maakt: longerich; zie ook dik
fout – een ~ maken: in flater meitsje, in bok sjitte
franco – frachtfrij
fratsen – kueren, fizefazen, babbelegûchjes
fut – fuort, fizekree, kriich, piid, kom-al; vrouw zonder ~: bretske(muoi)
futloos – zie sloom
gaan – hoe gaat het met jou?: hoe is it mei dy?, hoe hast it?; iemand liever zien ~ dan komen: oan ien syn fuotstappen genôch ha; ga je naar Kollum?: giest/drigest nei Kollum ta?
gaanderij – zie galerij
gaar – gear, nôch; bijna ~: rutergear
gaffel – klie, strampel
galerij – ~ in kerk: kreake, hinnematte (humor.)
gang – (hal) gong, hal, perteal; in volle ~: yn folle trein; je gang gaan: jins goai gean; je eigen ~ gaan: jinsels weidzje, jins eigen swee slaan; iemand zijn ~ laten gaan: ien betsjen litte
ganzenpas – poepemars
garant – noed; iemand die ~ staat: noeder
garde – de oude ~: de âlde hap
gareel – in het ~ houden: manearje
garnaal – grenaat, poarre
gat – ~ in stuk gereedschap waar de steel doorheen steekt: húsling; in de gaten hebben: yn ‘e gaten/rekken/kikert/lampe ha; zie ook kont
gave – jefte, gave; bovennatuurlijke gaven hebben: mear kinne as sljocht hin-en wer/sljochtweihinne
geaardheid – bestean
gebaar – gebeart, meneuvel; gebaren: gritsen, gratsen, gridzen, grytsen; onfatsoenlijke gebaren maken: piuwe
gebeente – biente
gebeuren – barre, bykomme, beslaan, syn beslach krije, beslachbûgje, omgean, him ferhâlde; het is nu wel gebeurd: it is no wol makke; het is gebeurd: it is dien/oer/beierd/foarby
gebeurtenis – stik, foarfal, ynterfal, eksploat; dagelijkse ~: kom-al-den-dei
gebit – byt
gebonden – zie binden
geboortedorp – mijn ~: myn âld doarp
geboortevlies – pôge
gebrek – mankemint, skawankje, gebrek, brekme; gebrekken: lekken en brekken; geen ~ hebben: gjin krimp ha
gebrekkig – een taal ~ sprekend: healbekken, healbekkich; ~ Fries: apefrysk
gebruik – brûkme, wizânsje, jestaal; volgens ~: model
gedachte – in gedachten verzonken: yn syn mimerij fertiisd, yn ‘e stúdzje wei, yn ‘e prakkesaasjes wei
gedienstig – zeer ~: lot en flot
gedijen – dije
gedoe – gedoch, gedoente, geduvel, gemiter, hinnekommen, spul
gedragen – zich: jin hâlde (en drage), jin brûke, jin manearje
gedurende – oer > dat hat oer in jier sa west
gedwee – hearrich, noatich, manearlik
geest – de ~ krijgen (opeens bezield raken): de guit krije
geestelijk – in een geestelijke crisis zitten: it mei jinsels te krijen ha
geestverschijning – sjamme
gehakt – gehak; bal ~: rôltsje
gehandicapt – ûngelokkich, gehandicapt, handikapt, gebrekkich, beheind, mishipt, mishypt; verstandelijk/geestelijk ~: zie verstandelijk
geheel – zie helemaal
geheelonthouder – ôfskaffer
geheim (zelfst. naamw.) – in het ~: efter it gerdyntsje
geheim (bijv. naamw.) – geheime bedoeling: erchje > hy hat der in erchje by
geheimzinnig – het is ~ stil in de natuur: it waar lústeret om
gehorig – hoar, lústerich
geil – glei, geil, gleon, hyt, hjit, hetsich, pystich, leidich; ~ en beschikbaar: geil en feil > in geile protter (van vrouwen)
gek – gek, mâl; hij is~: it is him yn ‘e plasse/sinnen slein; te ~ voor woorden: oer alles hinne; voor ~ staan: foar merakel stean; voor de ~ houden: de gek oanstekke, foar de kroade ride, yn ‘e govert ha/nimme, de eagen útstrike
gekarteld – keabeld, keabele
gelang – al naar ~: ûngelyk; al naar ~ de situatie: nei de tiid seit; al naar ~ hoe het landschap is: nei’t de lânsdouwe seit > hy komt oer in kertier of oer in oere, ûngelyk oft er de bus hellet
gelaten – lot
geld – jild, splint, stokmantsjes, skotspikers, tomkrûd (humor.), smoar (humor.); veel ~ komen te kosten: gâns oanrinne; geen ~ hebben: gjin sint op ‘e melis ha; veel ~ hebben: út ‘e romte/wisse tarre; je ~ of je leven!: ôflizze!; iemand om ~ vragen: ien op it festje klopje; nog ~ van klanten krijgen: jild by de streek ha; zeg eens hoeveel ~ je ervoor moet hebben: set him ris op jild; ~ in een portemonnee: prinsepeal; meer ~ zien dan er in werkelijkheid is: hûnseagen oer it jild ha; ~ in het laadje: stryk-yn-‘t-laadsje; weer wat ~ hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne; voor geen ~: foar gjin hynder; er geen ˜ voor hebben: der it smoar net nei hawwe
gelden – zich laten ~: jins bakje byskowe
geldgebrek – jildpine, jildkrapte, bûdelpest (humor.); ~ hebben: op it strân sitte
gelegen – er me wat aan ~: der is wat oan fêst
gelijkspel – ~ zijn: kamp stean
geloof – twee geloven op een kussen, daar ligt de duivel tussen: se binne net fan itselde houtsje; niet al te streng beleden ~: kop-en-pantsjegelove
geloven – hij geloofde het niet: it woe him net oan, it woe him net ealgje; hij kon het maar niet ~: it woe net yn him del, hy woe it net wier ha; dat zullen jullie wel willen ~: dat sille jim tastean; het wel ~: jins bestek makke ha; het is niet te ~ geloven: de ein is derfan wei
gemaakt – opdien (adj.), opdwaanderich (adv.)
gemak – met ~: mei fleur, sachts
gemakkelijk – zie makkelijk
gemaskerd – ferkaapmomme
gemeen – gemien, stildeunsk
gemeenschappelijk – ien en mien; ~ bezit: mandélichheden
gemeenschapsgeld – van ~: út pake’ pong, fan it grut ieslok
gemeenschapsruimte – treemter
gemelijk – zie nors
gemiddeld – trochhinne; een gemiddelde boer: in troch-de-bankse boer; ~ is dat 10%: trochinoar is dat 10%
gemis – zie missen
gemoed – op het ~ werken: oan ‘e lever komme
genaamd – by namme > in man by namme Dykstra
genealogie – sibbekunde, skaaileare
genezen – opkomme, opknappe, opklearje, betterje, opbetterje, oerbetterje, genêze, wer better wurde, wer sûn wurde, de sykte ferwinne; ~ zijn: klear wêze, wer by it spul wêze; van een ernstige ziekte ~: it krekt helje, it op ‘e dea ôf helje, it op it naadsje ôf helje, dertroch skuorre, it fier/krekt helje iemand ~: ien opmeitsje; ien de kwaal ôfnimme, ien heelje; iemand van een ernstige ziekte ~: ien foar de dea weihelje/weiskuorre; hij moet ~ worden: de kwaal moat derút; een poot ~: poatopmeitsje; zie ook beter (worden), behandelen
geneesmiddel – zie medicijn
geniepig – stildeunsk
genieten – ergens van ~: oan eat te gast gean; van de zon ~: jin yn ‘e sinne skoarskje
genoeg – ~ zijn: wol ta kinne, rekke, strekke; hij had ~ koffie gehad: hy wie sêd kofje; nu is het ~ geweest: dat is de hals
genoemd – zie noemen
geraamte – biente, bonkerak, skrinkelman
gerecht – voor het ~: foar de knobus, foar it stekje, foar it rjocht, foar de hearen; voor het ~ brengen: oanbringe, oansette by it rjocht
gerust – gerêst, rêstich, dryst > dat kinst dryst oannimme
geschikt – ~ voor: snijd foar
geschil – skeel; een ~ verzachten: muierje, heine en slaan; zie ook ruzie
geschreeuw – veel ~ weinig wol: it beart as in furt op in bonge
geselen – giselje, poenje
geslaagd – zie slagen
geslachtsdeel – de geslachtsdelen: de teare dielen; it spultsje (fan in man); zie ook penis
geslachtsgemeenschap – it lizzende wurk; ~ hebben: op-en-delderje, oer in frou te wurk wêze, fan ‘e sokken gean, in frou bekrûpe
geslachtsziekte – ferkearde sykte
gespierd – gewant, gewûpst, spiersterk
gesteld – ergens op ~ zijn: earne op set wêze
getergd – faksearre
geul – gludze
geur – lucht, rook; een lekkere ~ afgeven (van thee): sykje
geuren – lekker ~ (van thee): sykje
gevaar – in ~ brengen: feil jaan
gevangenis – it grut pakhús (humor.), pake pakhús (humor.); in de ~: ûnder de blauwe pannen (humor.); cel in de ~: betonkouwe (humor.)
gevel – pij, pei
gevolg – dat blijft niet zonder gevolgen: dêr sil in bear tommelje
gevorkt – gevorkte tak: strampel
gewaad – gewant, klaad
gewerveld – kernte; gewervelde dieren: wringedieren
geweten – gewisse, konsjinsje; met een knagend ~: mei in writend hert; zonder ~: fan ‘e konsjinsje snien
gewetenloos – fan ‘e konsjinsje snien
gewillig – maklik, manearlik
gewonnen – zie winnen
gewoon – ~ verschijnsel: kom-al-den-dei
gewoonlijk – oerskik, ornaris, dei en wei, geanswei
gezeglijk – manearlik
gezellig – smout, gesellich, smûk; ~ wat praten: klasjenearje
gezicht – gesicht, antlit, troanje, faasje
gezicht – antlit, sjoene, wêzen, wezen
gezichtsveld – hij heeft een beperkt ~: syn wrâld is sa grut as in protteraai
gezond – sûn, hebbich, hibbich, dogens; ~ eten: streksum iten; er ~ uitzien: ankje; angelje; niet helemaal ~: heal, net rjocht flot
gezondheid – stralen van ~: ankje, angelje; glans van ~: ang, angel
gids – ~ zijn: de foargong ha
gidsen – de foargong ha
gierig – skrok, deun, skrabeljeusk, gjirrich, fûl, earnich; hij is zeer ~: der giet him neat ôf as de reek
gierigaard – zie vrek
gietijzer – gettenizer > in gettenizeren panne
glans – ~ van nieuwheid/gezondheid/frisheid: erf, nerf
glas – zijn eigen ~ ingegooid hebben: jins eigen stâl ferbûke ha
glaslatje – ruodsje
glazenmaker – reizende ~: glêsdrager
glijden – glide, glydzje, skuile, glysterje
glimp – skimp > ik ha mar in skimp fan him sjoen
gloeien – gloeiende as: gleonte
gniffelen – giizje
goal – zie doel
godgans – godgânsk, godgânsklik, gânsgaar
goed – dat komt al weer ~: dat sakket al wer nei it gat; (als antwoord op vraag hoe het gaat:) heurich en fleurich
goedgeefs – zie gul
goedkoop – goedkeap, omskik; dat is ~: dat hast foar moaisjen
goedmaken – zie compenseren
gok – het is een ~ waard: besykjen is it neiste rjocht
golven – wâlje
gooien – zie smijten
goor – gore taal: ûnhuerich praat
goot – goate, goatte; wigvormige ~: kylgoate, kylgreppel, kylgroppe
goud – voor geen ~: foar gjin hynder
graag – jerne, graach, gra; het minst ~: leedst; niet ~: leaver net, leafst net, net leafst
graaien – skuorre, kreamje, tyskje, hoffenje, ramaaie
grabbelen – zie graaien
grap – voor de ~: foar de poerlegrap, út de grap, túlkjendewei
gras – polletje ~ dat na het maaien nog overeind staat: strop
graspol – na het maaien nog overeind staande ~: strop
gratis – fergees, om ‘e nocht; ~ drinken: frij gelach ha
grendel – skoattel; kleine ~: kikkert, (sturt)waarle, slingeraap, lokje
griep – gryp, de Russyske pip; tijd waarin de ~ heerst: goarrige tiid
griezelig – zie eng
grijpen – gripe, rame, wrame, beetkrije
grijpstuiver – grypstoer, grypstehealstoer, rattelsint > voor een ~: foar in sipel en in snipel
grimas – grimassen: minen
groeien – goed ~: dije, tiere, tierje; het wil goed ~: der sit helm yn; uit elkaar ~: keutelmaatsk wurde, oergerzje mei; ~ in aantal: oanwinne, oanrigelje; voorspoedig ~: dije > It is mei ús tsjok oergerze
groeikracht – helm, tier, piid
groeimogelijkheden – met ~: met tasizzing om fierder te kommen
groeipijnen – waaksdom > waaksdom yn ‘e knibbel ha
groenblijvend – jimmergrien
groepje – een ~ bomen: in tropke beammen
grof – hij was zeer ~ in de mond: yn ‘e mûle wied er sa rûch as tou; ~ taalgebruik: rûchkâlt
grond – weer vaste ~ onder je voeten krijgen: de grûn wer krije
gronde – ten ~ gaan: telider gean, nei beppe kelder gean, nei gychem gean, nei de barrebysjes gean
grondmist – grûnmist, krûpeltsjedauwe
groot – grut; zeer ~: ûnbidich, bombidich, ûnfoech; ~ ding/dier: aartsfader, jûkel, baas; ~ ding: poffel; een ~ ding dat versjouwd moet worden: it lyk fan Jentsje; de wereld is ~ zat: de wrâld is gjin protteraai
gul – gol, foldédich, foldiedich, rynsk, goederjousk
gulden (bijv. nmw.) – ~ snede: godlike fyk
gulden (zelfst. nmw.) – gûne, stokman(tsje)
gulp – gulp, gulft
gulzich – roppich, grúsaardich
guur – goarrich
haak – haken en ogen: heakken en oezen: haken en ogen hebben: stringenearje
haakje – kikkert, lokje
haantje – ~ de voorste: opperteur, pytsje-de-foarste
haar – onregelmatig geknipt ~: hier mei hakkels; het ~ rees hem te berge: it hier gong him (rjochtrazend) oerein stean; persoon met veel en ruig ~: boskbear
haardstel – hurdguod
haarkloven – zie muggenziften
haas – vrouwelijke ~: moer
haasten – zich ~: jin hastje, avensearje, oanmeitsje, tapakke, tasette, broek sette
haastig – fifelefoars; ~ persoon: sjit-yn-‘e-sûpe; haastige spoed is zelden: zie spoed
hagel – geluid dat neervallende ~ maakt: ratteljen
hak – de hakken in het zand zetten: de hoarnen yn ‘e wâl stekke
hakken – hout zo ~ dat het vierkant wordt: hout beslaan
halen – er valt iets te ~: der is heljen oan ‘e klink; er valt niets meer te ~: it hea is op en de ko is dea
half – drie en een half: fjirdel, etc.; ~ rijp: twiryp, twiripich
halfbloed – griemmanke bloed
halfrijp – twiryp, twiripich
hals – ~ over kop: hol oer bol, holderdebolder
hand – geen ~ uitsteken: gjin hannen teweechslaan; met de andere ~ schrijven: oarsomhandich wêze; van de ~ doen: fan ‘e hân slaan; beginnen bij wat het meest voor de ~ ligt: foar de hân wei op begjinne; de handen om de ogen vouwen: de hannen om ‘e eagen skulpje; met losse ~en: loshantsje
handelbaar – ~ maken/worden: behelterje
handelsreiziger – reizger
handicap – een vrouw met een ernstige ~: in slim ûngelokkich frommeske
handig – in ~ ding: in hânsum ding; zie ook vaardig
handpalm – hol
handwarm – gnobbe, gnobbich
hanetree – trêd(sel)
hangen – ergens blijven ~ (blijven praten): earne wâlhout krije/fine
harig – ~ persoon: boskbear
haring (van een tent) – hjerring, puonne
hark – klauwe, klauwer; deel van de ~ waaraan de tanden zitten: tinedrager
hartig – een ~ woordje met iemand spreken: zie toespreken
hartzeer – ergens ~ van hebben: earne oanstriid fan ha; hij heeft er echt ~ van: hy sjocht der earlik wier net fan ôf
hatelijk – njirrich
haten – haatsje, it mier ha oan, it smoar ha oan, it grou ha op, falsk wêze op
haverklap – om de ~: om in hapskear, allegeduerigen, aloan, alle klapsketen, hieltiid, slach op slach, om it hoartsje, om it hurtsje, hieltyd wer(oan)
hazepad – het ~ kiezen: hazzelieren gean, útnaaie, útpike
hearing – zie hoorzitting
hebben – daar heb je het al: dêr is ’t al sa; heb je het tegen mij (humor.): mienst my? dan mienst it úteintsje fan myn noas ek!
heel – zie zeer
heer – de ~ en mevrouw Jansma: Jansma en de frou, fam. Jansma; dames en heren: garren en harren
heersen – er heerst een griepepidemie: de gryp giet om; er heerst een rare stemming: der hinget in nuvere stimming
heet – hyt, gleon; zie ook geil
hefboom – hevelpeal
heimelijk – heimelijke bedoeling: erchje > hy hat der in erchje by
heimwee – ûnwennichheid, jank; ~ hebben naar: jankje nei
hekel – een ~ hebben aan: it mier ha oan, in broer ferlern ha oan, de pest ha oan, de mint ha oan, it grou ha op; zie ook haten
hekelen – hoffenje
hekkesluiter – efterkommer
hel (bijw.) – glier
helder – klear, gril; zeer ~: lotterklear, sa klear as in gril
helderziend – ~ zijn: it twadde gesicht ha, de foarloop ha
helemaal – hielendal, alhiel, gaar, risnabel, foargoed, tige; zijn vinger was er ~ af: de finger wie der gnod ôf
helling – skeante, falling
helpen – skewiele, hantrekken dwaan
hemd – het ~ is nader dan de rok: in ko slikket gjin frjemd keal, in hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem
hemelschreiend – het is ~: it raast/skreaut/miicht oan ‘e protters
herfstkat – stoppelkat
herhalen – nochris sizze, efterhelje
herinneren – zich ~: jin heuge, jin te binnen bringe kinne, foar jin krije kinne, heugenisse ha fan
herkennen – weromkinne, teplak bringe kinne
herstellen – opmeitsje (overgankelijk); opkomme (onovergankelijk) > de pasjint kaam wer wat op
heten – hite/hjitte fan; officieel ~: yn it boek stean as, jin skriuwe; een man geheten Sake: in man fan namme Sake
heus – maar niet ~!: as oars wat!
heuvel – hichte, skeante, kling
hiel – open ~ van het schaatsenrijden: skythakke
hij – hij, hy, er, mukkes, himkes, omkoal, de man
hijgen – hymje; ~ van inspanning: oefje, stinne; ~ door longproblemen: smûge
hinder – ûnstee
hindernis – die ~ is overwonnen: dy pûkel is fan ’t liif
hitsig – leidich, zie ook geil
hobby – tiidkoarting, streling, leafhawwerij; als ~ hobby hebben: piele mei
hoer – hoer, ferdivedaasjefamke, papierblazer, ûlkje; ze is een ˜: se hat in winkeltsje ûnder de skelk/rok, zie ook prostituee; naar de ~en gaan: by de ûlkjes rinne
hoereren – huorkje, in winkeltsje ûnder de skelk ha, in bline nearing driuwe, skiere knibbels ha
hoerig – geil en feil
hoeveelheid – mannichte, hoemannichte, timpe, partij
hoewel – (al)hoewol’t > as/al woe se it net, it moast doch
hok – hok, keboef, kombof
hondepoep – hûnestront; pas op voor de ~: tink derom, allegear liuwen oan ’t keatling
honderd – niet meer ~ procent (bij ’t verstand): net mear alte-alte.
honderdtal – fiem
hondsdol – hûnsdûm, mâl
hongarije – Hongarije, it Ongerslân
honger – ˜ hebben: ophongere wêze
hongerig – skrok, ropsk, roppich, lardich, ophongere; ˜ als een paard: ophongere as in wolf
honingraat – wurk
honkvast – hoekfêst
hoofd – uit het ~ praten: ûntstride, ôfprate; ik heb een zeurderig gevoel in mijn ~: de holle singeret my; ~ van kind: poalle
hoofdluis – middel tegen ~: jachtwetter
hoofdsteun – ~ van een scheerstoel: beklingsbankje
hoofdzaak – prinsepeal
hooghartig – fjêrich; ~ lopen: snjitte
hoogte – op de ~ zijn van: op ‘e hichte wêze mei, akkoarte wêze mei
hoogtepunt – hichtepunt; ~ van het leven: middeishichte fan it libben; ~ tot besluit: útsetter; ~ als spektakel: klapstik
hooi – te veel ~ op je vork nemen: tefolle op ‘e hispel nimme
hooiberg – berch
hoorzitting – harksitting, hearpetear
horen – ik heb van Geart wel gehoord dat hij zou komen: ik ha oan Geart wol heard dat er komme soe; zoals het hoort: model; van ~ zeggen: van hearren en sizzen, neffens sizzen, neidat de weareld my ferteld hat; van hem wilde men ~: fan him woe men sizzen ha
horizon – kjim, eachein; tot aan de ~: in gesicht fier
horloge – haloazje, raap
hort – veel de ~ op zijn: it rinskoart oan hawwe
hossen – jotskje
houden – ze moeten zich aan het reglement ~: dat reglemint dêr moatte se bylâns; daar houd ik van: dat is myn flij
houding – in een rare ~ zitten: jin ferhâlde
hozen – eazje, eazgje, gjalpe, gjalpje
huid – geschoren ~: bloat, bleat; de ~ verkopen voor de beer geschoten is: foar Sint-Jan fan hjerring roppe
huidig – notiids
huilebalk – gappenbek
huilen – gûle, skrieme, janke, trienje, gûzje; nu niet ~: no net lyts wurde
huis – ~ bouwen: húzje; klein huisje: klintsje, krûpyntsje; naar ~ gaan: de klompen thúsbringe
huishouden – húshâlden, húshâlding; een ~ van jan steen hebben: der raar troch brûskje
huishoudtrap – lear
huisjesslak – dopkeslak
huisraad – hûsree (it)
huiswaarts – ~ gaan: de klompen thúsbringe, dy kant út gean
huizenblok – zie blok
hullen – gehuld: betrollemolle
humeur – een slecht humeur hebben: spuonsk wêze, net te brûken wêze, in mâl steed yn ‘e holle ha, yn ‘e wjerweide wêze
humeurig – zie chagrijnig
huppelen – hippe, trobbelje
hut – hutte, klinte (zie ook huis)
hutspot – moes
huur – hier, hiering; veel ~ betalen: op in hege hiering sitte
huurcontract – hiersater, hiersetter, hiersetel
huwelijksbootje – in het ~ stappen: tegearre ûnder seil gean
huwelijkscontract – makbrief
huwelijkskoek – hylkekoeke
hypotheek – een ~ nemen op: ferhypteekje, jild nimme op
hysterisch – zij is ~: sy hat de limoer
ideaal – dat is het ~: dat is de slach
idee – ynfal; dat is geen goed ~: dat moast mar net; geen ~ hebben van: gjin aan/premoasje/premomsje/begryp ha fan
identificatie – zie persoonsbewijs
iedereen – elkenien, eltsenien, elkien, elkmis, elk, alleman, iderien, gyld en wyld
iemand – een bepaald ~: in dy-en-dy; wat voor ~: hoe’n ien; zomaar ~; lykfolwa
iff – zie desda
ijs – laagje ~ dat ontstaat als na dooiweer het water dat op het ijs staat weer bevriest: heiter
ijsberen – skilderje, kruse
ijsheiligen – swartehagekjeld, swartehagewinter, hagedoarnwinter
ijveren – skreppe, wrotte, wrame, wrotte en wrame, war dwaan, tasette, degenje
ijverig – skrepsum, bitsich en hetsich; ~ zijn: op ‘en fjouweren beslein wêze
ijzer – nog een ~ in het vuur hebben: twa pannen oer it fjoer ha
ijzerdraad – kramtried; dun ~: siseltried
illusie – drôch(byld); illusies: fizefazen
immuun – ymmún; ~ maken: minymsterje
imposant – zie indrukwekkend
impotent – ~ zijn: gjin inket yn ‘e pin ha, neat kinne
in – alle ins en outs: alle innen en oanen
inbeelding – zie illusie
inbouwen – ingebouwd raken: in brul op ‘e noas krije
inbrengen – zie vertellen
inburgeren – ien en mei wurde, de Joaden in Joad wurde, de Griken in Gryk wurde
incident – ynterfal
indenken – dat kan ik me ~: dêr kin ‘k ynkomme
Indië – Nederlands ~: Jan east (humor.)
Indonesië – Jan east (humor.)
indruk – ~ maken: op ‘e lever taaste; dat heeft een diepe ~ op hem gemaakt: dat kin er noch tige skoan foar him krije; de eerste ~: it (earste) oankommen > hy is stoef yn it oankommen
indrukwekkend – een indrukwekkende gestalte: in man mei in gewûpst foarkommen, in baas keardel, in mânske keardel
inenten – intsje, ynintsje, faksinearje, in prip/prip/spuit(sje) jaan
informeren – fernimme, de hichte helje, pinfiskje
ingetogen – noatich (niet per se van aard), ynbannich (van aard)
inhalen – bykomme
inham – gloppe
inhoud – ~ van een portemonnee: prinsepeal
inkeer – yntinken > ta yntinken komme
inkijk – (te veel) ~ biedend: gapsk
inkoopsprijs – voor ~: op (it) sliten
inktvlek – mot
inlaten – zich ~ met: ynsile mei
inperken – bepealje, ynpealje
inschrijven – zich laten ~: zie opgeven
insect – kerfdier
insectenbestrijdingsmiddel – flit; spuit met ~: flitspuit; ~ gebruiken: flitte
inspannen – zich ~: jin warre, degenje
instabiel – rank
intelligent – zie slim
intensieve zorg – yntinsive soarch, IC, afdeling ~: IC, slankje-en-skermkeôfdieling; op de afdeling ~ liggen: oan ‘e slangen lizze
interesseren – dat interesseert me niet: dat nukt/sjakt my net, dat leit my flak/sljocht, dat is my (al)likefolle/ientûtmem, dat tel ik gjin bean
intiem – neiste, alderneiste
intimideren – ferkatse, ferkasse
intomen – die moet ingetoomd worden: dy moat in kaam op ‘e noas ha
intussen – zie ondertussen
inval – de zoete ~: de swiete fal-yn
inwonen – iemand die bij een ander inwoont: thúslizzer
inzakken – ~ van grond door ondermijning: ynpoalje
inzetten – iets ~ bij een weddenschap: der wat tusken sette; zich ~ voor …: degenje foar, jin foar … spanne, jin ynspanne foar …, war dwaan foar …, jin warre foar
irritant – zie ergerlijk
irriteren – de keel ~: heare
jakkeren – jetterje, wiskje, jeze
jan – ~ met de pet: Jan slingerkul
janhen – Jan sleef, Jan skûtelwasker, weiten hin, njuske fint, stik koekedaai
jantje van Leiden – zich er met een ~ van afmaken: it wurk in feech om ‘e snút jaan
jeep – syp
jegens – jins, njonken
jeneverfles – swarte man
jewelste – van ~: dat it sta seit, fan komsa, sa haste net
jicht – flearen
joekel – poffel, jûkel, aartsfader
jong – te ~: minjierrich; ~ geleerd, oud gedaan: wat der jong ynkaam is, ferleart sa gau net; ~ en oud: gyld en wyld
jumilage – stalkebûn
kaak – tsjeak, kevel; met de kaken malen: kevelje
kaart – doorgestoken ~: bestutsen/ûnderstutsen wurk
kaarten – gaan ~: mei de printebibel oan ‘e gong gean
kaas – je de ~ niet van het brood laten eten: jin net op ‘e kop skite litte
kaas – geen brood met ~ en boter eten: suvel op suvel, dat is wurk fan ‘e duvel
kabouter – eardske, ierdmantsje
kadegeld – wâljild
kalenderjaar – almenaksjier
kalm – zie rustig
kalven – ontijdig ~: kealferlizze/ferbringe/fersmite/ferdije
kam – tand van de ~ van een vogel: tak, takke, takkel
kamerbewoner – thúslizzer
kamerjas – sjammeloek, badjas
kandidaat – ~ zijn: yn ommenaasje wêze
kandij – stukje ~: grúske
kandijklontje – grúske
kanker – raar/ferkeard spul/guod, in rare sykte; hij heeft ~: it is ferkeard mei him
kannibaal – minskefretter, kannibaal, oeger
kans – kâns, aventoer; de ~ is groot dat … – It is folle dat …; de ~ bestaat dat …; it hat aventoer dat …
kant – aan de ene ~: iensdiels; de kantjes eraf lopen (lui zijn terwijl anderen werken): om ‘e stûke rinne/springe
kantelen – kinterje
kapitaal – wisse; van eigen ~: út ‘e wisse
kapot – stikken, rampoai, feravensearre; kapot slaan: rampoaie, telider slaan (wat sterker dan stikken slaan);
kapstokhaakje – kikkert
karakter – aard, bestean
karig – iemand ~ bedelen: ien by de tomme heine, ien op/yn ‘e jister hâlde
karwei – kerwei, putsje, oanslach, beuzichheid, besonje; kleine karweitjes doen: nifelje, piele, knúskje; karweitjes op een schip doen om het op te knappen: skiemanje; moeilijk ~: poepetoer, heksetoer
kast – kast, kas: grote eikenhouten ~: (grutte) keeft; provisiekast: spine
kater – boarre (mannelijke kat); kater (hoofdpijn na drankgebruik); een ~ hebben: pine yn ’t hier ha; lêst ha fan de man mei de hammer
katholiek – roomsk, fan it houtsje
katrol – over een ~ lopen (van touw): skiivje
kauwen – kôgje, kevelje; ~ van groente: fnaskje
keelontsteking – brún, brune
keer – per ~: skofts, miels
kerfstok – op zijn ~: op syn breaprikke
kerk – tsjerke; van tijd tot tijd een andere ~ bezoeken: sleatsjebaaie
kermis – merke, bil; van een koude ~ thuiskomen: raar op ‘e kofje komme
kerven – kerntsje
keukentrap – lear
keurig – ~ leven: jin ta deugd oanstelle
keurslijf – zie corset
keus – hij had geen andere ~ dan hem in de sloot te gooien: der wie oars gjin rie op, as dy moast yn de sleat; die jongen was haar ~: dy jonge wie har begryp
keuvelen – keuvelje, klasjenearje
keuze – een grote ~: in grut ferskot
kieskeurig – sinnich, tier, keken, pizerich, pizelich, pizich; niet ~: grúsaardich, maklik; kieskeurige periode: pizersrite; ~ persoon: pizeler
kijken – sjen, gûkje, gûkerje; scherp ~: de lekkense brul opsette; het wel bekeken hebben: jins bestek makke ha; zo ver als men kan ~: in gesicht fier; ~ zonder te kopen: gapstokken keapje
kijker – sjogger; ~ maar geen koper (op boelgoed e.d.): gapstôk
kikker – kikkert, froask, frosk, pei, jork
kilo – kilo, twipûn; tien ~: tweintich pûn
kind – ~ noch kraai: moer noch minske, kyn noch kúk; zonder kinderen: lask; een ~ krijgen: zie zwanger; zwak ~: skroedsje
kinderachtig – lytsbernich; ~ persoon: oaie
kinderloos – lask
kinderoppas – kak-en-piswyfke, hûswarder
kinderstoel – kaaie
kink – een ~ in de kabel: in krinkel yn it tou
kip – hin, pyk, kyp; gebraden ~: panpyk; met de kippen op stok gaan: mei de hinnen op ‘e beam gean
kippenpoep – hinnekjitte, hinneklameie
kippenren – loop, jister
kisten – yn ’t fet bringe/lizze (van een lijk)
klaar – klear, dien; het is nu wel ~: it is no wol makke
klaarspelen – oprêde, rêde mei, skiemanje
klagen – sjamperje, sjimperje, simperje, sjankerje
klandizie – nearring
klaplopen – derop libje
kleding – zie kleren
kleed – kleed, klaad; ~ over doodskist: pelle
klein – lyts, behindich, nederich; ~ mens: begrypke, poarre, lytse pyst, bûkemantsje, blaaswei, pjirk, kribelekrab > nederich fan postuer
kleinigheid – tataast, hapskear, wysjewasje
kleintje – niet voor een ~ vervaard: net foar in bytsje bang
kleinzerig – searkreunich, maltintich, tsjirmerich; ~ persoon: tsjirmer
klemmen – de deur klemt: de doar slimmet/twingt
klere – zie kolere
kleren – nette (doordeweekse) ~: ferklaaiersklean, -pakje, útrinnersklean; nette ~ aanhebben: yn ‘e stisel wêze, yn bras en das wêze; goed in de ~ zitten: goed yn ’t bewant sitte; afgedragen ~, geschikt voor weer en wind: swabber; met te weinig of te dunne ~: yn it lask
kleur – een ~ krijgen: zie blozen
kleuterjuffrouw – kak-en-piswyfke
kleuterschool – beukerskoalle, bewarskoalle, bewaarskoalle
kleven – klibje, slimje
kleverig – kliemsk, kliemerich, kliemend; ~ roggebrood: pikkebrea
kliekje – hotsje, stealtsje, krouske, kroske
klimmen – iemand helpen ~ door gebukt te staan of de handen te vouwen: ien te bok stean
klinknagel – nearring, njirring
klok – hij is een man van de ~: alles giet by him op ‘e klokslach
klokkijken – kloklêze
klomp – band om de ~: zie band
kluif – een flinke ~: in poepetoer/hekstetoer, heksewurk, in hiele klobbe
klus – zie karwei
kluwen – kleaune, knikkel, knekkel
knaagdier – kjifdier
knallen – ~ (van de kurk uit een fles): klokke
knap – tsjep, kreas, moai; een knappe vrouw: in kein frommes
knarsen – ~ met de tanden: knirkje
kneep – daar zit hem de ~: dêr sit him de knobus/oast
knekelhuis – bientsjekou
knie – knibbel, smoarskine
knijpkat – kikkert
knipoog – met een ~ (fig.): túlkjendewei
knippen – geknipt voor (fig.): snijd foar
knockout – yn in swymslach; slag waarmee iemand ~ gaat: swymslach
knoop – slecht gelegde ~: poep, poepeknoop
knotten – knoarje
knuffel – knuffeltje (meisje): trolpoeske
knuffelen – oankrûpe, krûpe, oanhelje, nodzje, knobje, trolje, trôlje
knuppel – kneppel, preuveleintsje (hum.)
koe – de ~ bij de horens vatten (fig.): it stik oantaaste
koek – gesneden ~ (fig.): snijd brea
koekoek – koekoek, koekút; dank je de ~: lou loene, tankje de hearlikheid
koel (onverschillig) – zie onverschillig
koel (van temperatuur) – koel, skrousk
koelbloedig – ~ zijn: kikkertsbloed ha
koestal – zolder boven ~: hilde
koesteren – zich ~: jin skoarskje
koffie – kopje ~: bakje kofje; opgewarmde ~: boumantsjebier, stille brommert; tussentijds kopje ~: binnenbeurtsje
koffiering – daan
koken – even laten ~: zie doorkoken; net niet laten ~: wâlje
kolere – krijg de ~: krij de kleare/koarts/pest/pleuris, skyt omheech, rin te skiten, waai yn in knoop
kolonel – kernel
kom – de arm uit de ~: de earm út de kom/it potsje
komen – hoe kom je daar nou bij: hoe kinst it derút stjitte, praatsto fan dingen?; kom maar op!: skrik!; daar komt niets van in: dêr sil neat fan yn stean; nog moeten ~: noch benefter wêze; kom maar op met: skrik fan
komma – skrapke
kommaneuker (fig.) – nustjesiker
konijn – vrouwelijk ~: moer
koninginnebij – moer
kont – kont, poepert, efterst, gat, ljirre/ljirstik (humor.), strampel, koer, batterij
kooltje – gloeiend ~ in stoof: gludze, gloeze, gluorker
koolzuur – ~ bevatten: kraalje, brobbelje; limonade met ~: zie limonade
koop – één ~: ien keapjen; te ~: feil > it hûs is feil
kooplustig – graach
koopman – reizend ~: pakkedrager
koord – ~ door zoom van een zeil: lyk
koorts – koarts, tsjinst
koortsuitslag – útrinner
koosjer – kouster
kop – ~ of munt: zie kruis; ~ koffie of thee: bakje
kop-van-jut: slach-jut-op-‘e-kop
kopen – keapje; tot ~ uitnodigend: keapsjoch; kijken zonder te ~: gapstokken keapje
korrel – op de ~ nemen: op it harspit nimme
korst – een ~ vormen op een wond: koarste sette
kort – te ~ doen: bekrinke; aan het kortste eind trekken: yn ‘e weach sliepe
kortom – koartsein, dat (sa), alsa, hawar
kostbaar – kossel, djoerabel
kosten (werkwoord) – kostje, jilde > veel ~: gâns oanrinne
kosten (zelfst.nmw.) – de ~ er wel uit hebben: derút rinne/drave; we halen de ~ er wel uit: it kin lykhâlde, wy rinne/drave der wol út; zie ook geld
kostganger – thúslizzer
koud – ~ laten: likefolle/dierber wêze > ik tocht dat it dy ek net likefolle wie; een koude wind: in knisterjende wyn/loft
kraai – kind noch ~ hebben: zie kind
kraambed – kreambêd, waarm bêd
krampachtig – iets ~ proberen: jin ferhâlde
kras – skras; een ~ in het ijs: skuor, skrab
krediet – ~ krijgen: it op ‘e kikkert krije
kreet – gjalp; een ~ slaken: in gjalp jaan/ophelje
kreupel – kwelts, bryk, krik (
kreupelhout – kreilguod
kribbig – zie humeur
krijgen – ik krijg wat van die jongen: dy jonge, men soe der apen mei fange; niets ~ tijdens het ronddelen: om ‘e stûke rinne/springe
krimp – geen ~ geven: gjin krimp jaan, gjin keap jaan
kringloop – rûngong
kritiek – de situatie is ~: it giet derom; de toets der ~ doorstaan: stringhâlde
kroeg – kroech; geheime ~: hossebos
krom – ~ lopen: mei in bocht yn ‘e rêch rinne
kruis – ~ of munt: letter of liuw; in het ~ grijpen (onzedelijk betasten): yn it krús taaste/sette
kubiek – ~e meter brandhout: wisse
kuchen – knigge
kunnen – dat zou wel eens zo ~ zijn: dat hat der wol wat fan; hij kan het slecht: it giet him ôf as in baarch it saffraaniten; hij kan het niet meer: it is him ûntkaam > it hurdste rinnen is him ûntkaam
kurk – knallen van een ~ in een fles: klokke
kus – tút, pat, pea, lytske. fûgel; iemand een ~ geven: ien de mûtse tasmite
kut – fod, fodze, fotse, klink, kut, preut, boekje mei twa blêden, flotgerzen
kuub – ~ brandhout: wisse
kwaad – het kan geen ~: it mocht gjin kwea
kwaal – kwaal, krupsje, sjocht, sjochte, sjochtme, krankens, pok, pôk, sykte; lijden aan een ~: oanhelle wêze mei in krupsje; een veelvoorkomende ~: in goarre, in jacht
kwalijk – ~ nemen: zie verwijten
kwetsen – op it sear komme
kwijnen – kwijnend: goarrich
kwijt – zie foetsie
kwispelen – wimpelsturtsje
kwitantie – kwitânsje, rispis, ûntfangstbewiis
laag (bijw.) – leech, nederich > in nederige doar
laag – laagje op water e.d.: hûd, flues
laat – het kan iets vroeger of later worden: it kin wolris gybje; hoe ~ is het: hoe âld is de sinne
lachen – hij lacht zich een bult: hy laket him in stiselbult, hy skuort him de bûsen út, hy fernielt him, by bedocht him omtrint, hy it slop/near fan it laitsjen; ginnegappend ~: giizje; vriendelijk ~: wyt laitsje; heel hard ~: jin kertiere
ladder (om te klimmen) – leider, ljedder, ljerre
ladder (in kous) – gaal
lakken – opgnisse
lang (van persoon) – útlein, langstallich; ~ en mager: skredich, mei in rêch as in pûn tabak; ~ en mager persoon: skraits
langzaam – ~ vorderen: sliersakje; het gaat zeer ~: it eint as de man yn ‘e moanne; it giet sa hurd as in mopshûn in hynder opfrette kin, it giet sa fluch as in fûgeltsje dat ko hyt
lantaarn – ~ met petroleum voor de verlichting van de stal: flearmûs
last – lêst, lijerij, hinder, ûnstee
lasterpraat – smelle praatsjes
lastigvallen – voortdurend lastiggevallen worden: op ‘e brânwacht stean
laxeermiddel – jalappe
leeftijd – âldens, jierren; een bepaalde ~ hebben: safolle jierren op ‘e rêch ha > at ik no ris 25 jier minder op ‘e rêch hie
leeg – bovenste deel van een reservoir dat nog ~ is: wan > de bak is net fol, der is noch in hânbree wan
leegloper – brêgetraper
leerling – een goede ~ zijn: goed fan oannimmen wêze
leesbaar – het is lekker ~: it lêst hurd fuort
leiden – de foargong ha
lekker – zich niet helemaal ~ voelen: jin net rjocht kouster fiele, net rjocht halich wêze, wat heal wêze; niet ~ in je vel zitten (fig.): it mei jinsels te krijen ha; dat vind ik ~: dat is myn flij
lekkernij – pree, oefte
lengterichting – in de ~: lâns, yn it lang
lenig – zeer ~: sa linich as in gjirde
leren – iemand iets ~: ien mei wat opfokje; jong geleerd, oud gedaan: wat der jong ynkaam is, ferleart sa gau net; goed kunnen ~: goed fan oannimmen wêze
lessen – ferslaan > jins toarst ferslaan
leugenbank – de mannen van de ~: de brêgerie
leunstoel – brieder, briedstoel, pakestoel, soarch
leven – libben, leven; zijn hele ~: al syn libben, al syn dagen; sa âld as er is; een teken van ~: in grant fan libben; in de bloei van zijn ~: yn de klink/fleur fan syn libben; op ~ en dood: libben om libben, om dea; ik leef voor jou: yn dy is al myn sin; een ~ leiden: in libben lizze, dertroch skaaie, derhinne skaaie, derlâns skaaie; een ~ als een prins: in heare(n)eintsje libben, in libben as smoarge beane > by dy lju skaait it der winterdei mar sober lâns
levensgezel – partelot
lezing – praatsje, lêzing
lichtpuntje – sinneskyn yn in reinbui (fig.)
liefdesverdriet – ~ hebben: yn ‘e kwynmoanne wêze
liefje – pop, skatsje, tutelboutsje
liesbreuk – iemand aan een ~ opereren: ien fan ‘e breuk snije
liggeld – wâljild
lijken – ~ op: lykje op, lynje oan (de kant fan), belykje; het lijkt mooi weer te worden: it waar jout him goed oan; dat begint er al meer op te ~: dat komt al wat by; dat lijkt nergens op: is dat no wurk?; dat lijkt zeer Fries: dat beart wakker Frysk; dat zou nergens op ~: wêr soe dat hinne
lijn – iemand aan het lijntje houden: ien op ‘e tok hâlde
lijst – ergens een ~ in een rechte hoek omheen zetten: knisse
lik-op-stuk – feech-op-fyt
limonade – priklimonade: frisdrinken, knikkertsjebier, brobbeltsjeguod, suertsjewetter (humor.) > in buske frisdrinken
linnenkast – grote eikenhouten ~: (grutte) keeft
lint – rozet van ~ op kleding: dof
lip – de ~ laten hangen: de lippe sette (zie ook bovenlip)
list – listen: raanjen
liter – mingel, halve ~: healmingel; bus/kan van dertig ~: tritiger bus/kanne; flesje van een halve ~: healmingels fleske
litteken – groede, wapen, gaal
logisch – het meest ~: foar de hân wei op > wy sille mar foar de hân wei op begjinne
lol – voor de ~: om ‘e niget
lommerd – jan Snotleppel (humor.)
lomp – ~ persoon: hispel op in brijpot
long – de longen: de longen, de pûster; ziekte aan de longen: krupsje/sykte oan de longen/pûster, trûs, trudze, goartigens
longziekte: trûs, trudze, goartigens; lijden aan een ~: goartich wêze, smûge; zie ook aamborstig
lont – ~ van een kaars: kous, piid, pit, lont, lonte; te lange ~ die een kaars doet druipen: dief > der is in dief oan ‘e kears
loodsen – prakkesearje > ien ta de doar út prakkesearje
loopgraaf – rinfuorge
looppad- > pad
loopplank – lângong, barte
lopen – sullig ~: kloatsekje; in gedachten ~: pesjantelje; waggelend ~: poddebûkje; moeizaam door de modder ~: peazgje, peatskje, mjukselje; nuffig ~: snjitte; met brede stappen: dauwestrike; over een katrol ~ (van een touw): skiivje > panderje, keutelje, sliersakje, skeanbilje, kloatsekje, sjompe, sokkebalje, sjoelfuottelje, fuottelje, stampe, stappe, trêdzje, skilderje, strampelje, jotskje, giuwe, kruse
lorry – rin-allinne
los (niet vast) – los, wippelich, wannich; met ~se handen: loshantsje
los (open) – los, iepen, op, oan
losbandig – ~ persoon: hikkespringer, wyldekat; ~ zijn: derop libje, der rûch trochgean, keatsje
losbol – een ~ zijn: keatsje
ls (lezer gegroet) – eala!
lucht (uitspansel) – loft, swurk; een zeer betrokken ~: in loft as in brijwein
lucht (gas) – lucht, wyn > foldwaande wyn yn ‘e bannen ha
luchtdruk – swang
lui – luie donder: loaie skevel; liever ~ dan moe: dy’t syn lea sparret, sparret gjin rottige apels; ~ liggen: mudzje; ~ toekijken terwijl een ander werkt: om ‘e stûke rinne/springe
luiden – klippe, liede, bingelje, bimbamje
luieren – mudzje
luim – aan iemands luimen toegeven: ien ljúnje
luis – lús, hippentrip; hoofdwater tegen luizen: jachtwetter
lukken – slagje, lokke, beslachbûgje, beslaan, tribelje, flije > it spande al even, mar doe besloech it doch; it woe mar net tribelje
lummel – smachel
lurven – bij de ~ pakken: by it skriel ha
lusten – iets ~ dat men vroeger niet bliefde: eart waard foer
maaivoeten – dauwestrike
maaltijd – kleine ~ op namiddag: jimmet, oarmet
maan – moanne, poepesinne (hum.); volle : ljochtmoanne; bij het licht van de volle ˜: yn ‘e ljochtmoanne
maat – hij kan geen ~ houden: hy wit fan gjin beroai; de ~ is vol: dit is de hals
maatregel – zware maatregelen treffen: in raam omraak dwaan, fanwegen komme
macht – beswaaiing, possenaasje; veel ~ hebben: gâns ha om by te setten, gâns yn ‘e possenaasje ha; geen ~ hebben: baas wêze dêr’t de biezemstôk stiet
machteloos – ~ zijn: mei de klok op ‘e rêch stean
machtsvertoon – boos ~: flearmûswjukken
mager – zeer ~ zijn: derút sjen oft men fan ‘e galge fallen is; lang en ~: mei in rêch as in pûn tabak (zie ook lang)
maken – te ~ hebben: te meitsjen/krijen/dwaan/lymjen en te kramjen/út te stean ha, fan dwaan ha, oan ‘e pet ha
makkelijk – maklik, manearlik (karakter); ~ met eten: grúsaardich
maling – in de ~ nemen: zie gek
man – graag aan de ~ willen: feintepine ha; er is geen ~ over boord: dêr is gjin ko mei om ‘e hals; de ~ moet het voor het zeggen hebben: mânshân boppe
manen – moanje, ribbeklopje, robbeklopje
manier – zijn ~ van praten: syn praat
mankement – zie gebrek
mankeren – zie schorten
mantel – iets met de ~ der liefde bedekken: eat yn ‘e jamkste fâlde slaan, eat mei goedlikens beflappe
marskramer – pakkedrager
masker – masker, momkape; met een ~ op: maskere, ferkaapmomme
massa – de grote ~: de grutte kliber
mat – op het matje moeten komen: foar de knobus moatte, mei it wetter foar de dokter moatte
matador – matador, matsjedoar
matig – ˜ zijn met iets: mjitte yn wat raamje > mjitte yn iten en drinken witte te raamjen
mechaniek – wurk, wurken, oerwurk
medelijden – begrutsjen, meilijen, meifielen, euvelmoed
medezeggenschap – ~ hebben: meikedize
medicijn – medisyn, doktersguod, mastersguod, medikaminten, genêsmiddels; ~ tegen ziekte X: guod foar sykte X; ~ tegen longklachten: trûspoeier
meedelen – fertsjutskje, meidiele, te witten dwaan, trochdwaan, fernije
meedingen – yn ommenaasje wêze
meeloper – slymgast
meer – er ~ van willen weten: sines derfan ha wolle/moatte
meerdere (bijv. naamwoord) – allegear, ferskate, ûnderskate, ferskillende, guon, in stikmannich/mennich, (in) mannich/mennich
meerdere (zelfst. naamwoord) – prinsepeal, baas; hij is in alle opzichten zijn ~: hy kin him wol om en oer
meerderjarig – jierrich, mearderjierrich, mûnich, folmûnich, boppe de jierren, folslein > zie ook volwassen
meerderjarigheid – jierrigens, mûnigens, folmûnigens, folsleinens; verklaring van ~: hantlichting > zie ook volwassenheid
meestal – zie doorgaans
meevaller – ynstruier, ynstruiing, stryk-yn-‘t-laadsje, ferfaltsje
meewerken – meiwurkje, sines dwaan, tabringe
meisje – ~ van plezier: ferdivedaasjefamke, famke mei skiere knibbels, famke mei in winkeltsje ûnder de skelk/rok
melk – wat in de ~ te brokkelen hebben: wat te kedizen hawwe, wat yn ‘e brij te brokkeljen hawwe, wat yn te bringen hawwe
mengelmoes – griemmank, kuozzemuos
mengen – zich in iets ~: jin yn wat jaan; zich ~ in een geschil tussen man en vrouw: tusken hammer en spit sitte
menigeen – party lju
mening – hij bracht zijn ~ naar voren: hy oppenearre him; naar mijn bescheiden ~: nei myn dom ferstân; daarin verschillen we niet van ~: dêr bin ik jo partij net yn; zie ook oordeel
menseneter – zie kannibaal
menstrueren – de boel ha, de buien ha, de bloeiïng ha, de regels ha, it foar ’t krús ha, fervje, de reade flage út ha; zie ook ongesteld
merkwaardig – nuver, nuveraardich, singelier, apart, snoad, bûtenwenstich; het gaat er ~ aan toe: it bruit der nuver hinne; buitengewoon ~: fermaarde bryk; vaak merkwaardige opmerkingen maken: der nuver bykomme kinne; ~ persoon: apartstra, frjemde matsjedoar, raar houtsje, nuvere piter, rare piereman, nuvere porsleinstamper, kwasteloarum
mes – mes, mês, hogge; slecht snijdend ~: pogge; zie ook zakmes
mest – mjuks, dong, hinnekjitte (van kippen), hinneklameie (van kippen)
meteen – zie zometeen
meten – afstand ~ door stappen te tellen: trêdzje; zich kunnen ~ met: stringhâlde kinne mei (zie ook onderdoen)
meter – trêd (ongeveer); vierkante ~: kante meter; kubieke ~ brandhout: wisse
meubilair – hûsree (it)
middel – remeedzje
middelbaar – op het ~ onderwijs zitten: te learen gean
middelpuntvliedend – midswykjend
mier – eamelder, mychhimmel, mychhammel, mjammel; rode bosmier: sprok(ke)
mierenneuker (fig.) – nustjesiker
mietje – janmeiske, weiten hin, suertsje, mem har pop, njuske fint, stik koekedaai; zie ook: verwijfd
mijden – een plaats ~: earne in hûn giseljen sjoen ha
millimeter – streek
minder – ik word er niet ~ van: it nimt my net ôf
minderen – ~ bij het breien: nearje
minne – zie schikken
minnekozen – ûnder de noas/amme komme; zie ook vrijen
mis – het is ~: it is kryk
misbruik – ~ maken van: jin misgean oan
misdragen – zich ~: jin misgean
miskend – hosk
miskraam – miskream, omflapper; een ~ krijgen (van dieren): kealferlizze/ferbringe/fersmite/fertije > ze heeft een ~ gekregen: se is it berntsje kwyt
mislukken – mislearje, mistribelje; steeds ~: net tribelje wolle
mismaakt – mishipt, mishypt, mismakke
missen – iets node ~: skeel hawwe oan; misgean ha; gaan ~: misgean krije
mist – mist, dize, damp; laag bij de grond hangende ˜: krûpeltsjedauwe, grûnmist
mistig – mistich, dizich, dizenich, dampich
modder – moeizaam door de ~ waden: peazgje, mjukselje
model – fetsoen > der in knap fetsoen yn knippe
moe – wurch; erg ~: (skjin) oanein, moardôf, deawurch, út ‘e liken; ik ben erg ~: ik ha ’t skjin wei; zeer ~ door inspanning: ferjittere, ferjettere; ~ van het feestfieren op een feest op kermis: fermerke, fermerkt
moederdier – moer
moederskindje – mem har pop
moedervlek – maal, deaplak, berteplak, spoeketaast; behaarde ~: mûs
moedig – boastich, net foar in bytsje bang
moeilijk – dreech, swier, lestich > in ~ karwei: in drege put, in taaie sneed, in poepetoer
moeilijk – dreech, swier, slim, hibbich, lestich, lêstich, stoer, fûstich; ~ karwei: kriensen > in stoere reis
moeite – ûnstalten; zonder ~: mei fleur, sachts(s); zoveel ~ had je niet hoeven doen: safolle tastel/drokte hiest net meitsje hoegd; ze heeft er geen ~ mee: se hat der gjin wurk fan; met ~: mei lijen; dat krijg je zonder veel ~: dat hast foar moaisjen
moer – geen ~: gjin rabantsje, gjin sprút, gjin skrevel, gjin miter, gjin sprusel, gjin krusel, gjin miter, gjin donder, gjin kloat, gjir sier
moerasland – dûkel, sompe
moetje – zie trouwen
mogelijk – best ~: dat koe wol
mokken – stildeunsk wêze, stúmje
mom – onder het ~ van: foar > dizze rjappels binne ús ferkocht foar bêst
moment – elk ~: alle stuiten; het kan elk ~ gebeuren: it kin alle stuiten barre; op dat moment: op dat stuit, op dat pas
mond – geen blad voor de ~ nemen: gjin flij foar de mûle nimme; niet op zijn mondje gevallen: mûlryp, bekjegau, mûltsjegau; persoon die niet op zijn mondje is gevallen: bekjegau, mûltsjegau
mondig – mûlryp, bekjegau, mûltsjegau; ~ persoon: mûltsjegau, bekjegau
montuur – brilleramt
mooi – moai, fraai, knap, tsjep, kreas, bylderich; ~ in de verte: fearskoan; op het mooiste punt: op ‘e klink; het mooiste moment: de útsetter; dat zou het mooiste zijn: dat is de slach; erg ˜: sa kreas as in krúsbei, sa moai as poes
mopperen – ôffervje, fûterje, lekskoaie
mores – ~ leren: hoffenje, omstean leare, neefhite
morgen – ~ komt er weer een dag: de loft is blau fan dagen
motorfiets – stoomfyts
motregen – storein, stower; aanhoudende ~: gnizer
motto – biedwurd; dat was zijn motto: dat hie er op syn buordsje
mouw – nu komt de aap uit de ~: zie aap
muf – moassich
mug – van een ~ een olifant maken: fan in skeet in tongerslach meitsje
muggenziften – kutkamme, eartetelle, splintersykje, strontsykje, stikelstekke
muggenzifter – nustjesiker, earteteller, splintersiker, strontsiker, stikelstekker
muilkorf – bekbân, bytbân, mûlbân
muilkorven – de bek bine
muis – ~ van de hand: mûs, kikkert
mummelen – prommelje, preuvelje, knoaskje
muur – buitenmuur: hússide
muurbloempje – stientsjeteller
na – x niet te ~ gesproken: sûnder x ûnderstek te dwaan
naakt – ~ geschoren huid: bloat, bleat
naam – achternaam: fan; als officiële ~ hebben: jin skriuwe, yn it boek stean as; een man met de ~ Sake: in man fan namme Sake; onfriese ~: poepenamme
naar – een zeer ~ gevoel: in danigen misgean; ~ aflopen: raar ôftriedzje, hûnje
naargeestig – njoer
naargelang – neigeraden (dat), dat, al neffens dat/hoe’t
naarmate – neigeraden (dat), dat > dat ek al oanwoeks, dat it neier kaam
nabij – de nabije toekomst: de heine takomst, skielk
nadenken – prakkesearje, knobbelje
nagel (gereedschap) – metalen ~ die ergens in wordt gestanst: nearring, njirring
nagel (lichaamsdeel) – neil, neiel
nageslacht – neiteam, neiskaai
nakomer – efterkommer
nauw – nauwer maken: ynstûkje; ~ wonen: husearje; nauwe kleding dragen: yn ‘e klean sitte as in mûdhûn yn it fel
nauwelijks – het zal ~ gaan: it hat derom/deroan; ik was nog maar ~ thuis, toen kwam hij al: pas wie ik thús, as der komt er al
nauwkeurig – zie precies
navelstreng – sim
navolger – navolgers: neiskaai
navragen – fernimme, de hichte helje
neef – volle ~: folle miich; verre ~: trutling; achterneef: eftersusling, âlde miich; kind van achterneef: eftertrutling
neerkijken – op iemand ~ (fig.): op ien delsjen, gjin each nei ien draaie
neerkomen – het komt op hetzelfde neer: it is ien moer
neerzetten – commando om iets neer te zetten: stryk!
negeren – net telle
nek – met de ~ gebogen: dûknekkich
nemen – dat hoef ik niet te ~: dat hoech ik net op te iten
nerveus – zie zenuwachtig
net – nette (doordeweekse) kleren: ferklaaiersklean; zeer ~ gekleed zijn: yn ‘e stisel wêze, yn ‘e pronk wêze, yn ‘e kreaze wêze, yn bras en das wêze
netjes – kibich, kreep
neus – ~ van schoen: stoat; in de ~ peuteren: spoekejeie; uit de ~ staan te eten (fig.): kikkertneuke, pûlfinkje; iemand iets aan de ~ hangen: ien wat oan it gat hingje; zijn ~ stoten (fig.): de noas stjitte, in lange noas krije
neusvuil – klompje ~: spoek
nicht – volle ~: folle miich; verre ~: trutling; achternicht: eftersusling; kind van achternicht: eftertrutling
nier – prôle, proalling, (van vee) lûntsje
niet – ~ no mooi: sa moai net
nietig – furterich, fotsen
nijver – skrepsum
nippen – nippe, priuwe, lipkje
nodig – ~ hebben: nedich/noadich/fanneden wêze/hawwe, brek wêze; ~ (naar het toilet) moeten: húskeneed ha, hurd út ‘e broek moatte, op it miel stean
noemen – de zojuist genoemde feiten: de niisneamde feiten; genaamd: by namme > in man by namme Dykstra
nog – ~ maar (als er voorheen meer waren): mar mear > ik ha mar twa mear
nonsens – poepelderij, koal
nood – need; in ~ zitten; yn ‘e myt sitte; uit de ~ helpen: út ‘e myt helpe
nooddruft – bederf
nooit – syn/jins libben net; je weet maar ~: men hat der gjin sizzen fan
noordwaarts – noardoan
normaal – ~ gesproken: zie gewoonlijk
normaliter – zie gewoonlijk
nors – noartsk, swart, brettich
notedop – nútsdop; in een ~ (fig.): yn in koart begryp/bestek, yn rûge halen
nu – tot ~ toe: ta noch ta; van ~ af aan: fan ‘e stûne ôf
nuffig – ~ lopen: snjitte
nummer – iemand op z’n ~ zetten: ien in brul op ‘e noas sette
o – zie oh
ochtenderectie – moarnsereksje, lemierstiger (met als vrouwelijke pendant: daudobbe)
ochtendgloren – lemieren, ljocht fan ‘e dei, ljochtwurden
ochtendurine – nochteren wetter
odol – zie ochtenderectie
oefenen – jin hoffenje > ik koe my nei hertelust hoffenje mei dy fioele
oen – oele, oelewapper, sokses, sûch, hispel op in brijpot, olfert
oh (tussenw.) – ooh: oong; oh (ja)?: al?; ˜ wee!: o wai mir!
oliespuit – oaljesnip
om – te veel ~ …: te folle as dat …> te folle as dat it troch de mesken koe
omgaan – onzorgvuldig ~ met: raar libje mei
omgekeerd – zie andersom
omgeving – omkrite, omkriten, krite, lânsdouwe, gea, omfjild, fermidden, weareld, streek
omheen – ergens ~ praten: earne omhinne helje
omkopen – omkeapje, mei presintsjes troaie
omloop – in ~: yn ‘e wandel, yn omwanneling
ommezien – in een ~: mei in snjit, yn in omsjoch
omtrent – ~ 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999
omweg – ompaad, omwei; een lange ~ maken: by Dokkum/feeljekant om gean, feeljekantsje
omzichtig – ~ te werk gaan: de lekkense brul opsette
onaanzienlijk – furterich
onbelangrijk – sintersk, furterich; ~ ding: hapskear
onbeschaamd – ûnskeamel, ûnbeskamsum, ûnbeskromme
onbeschrijflik – ûntsjutsk
onbeslist – ~ staan: kamp stean
onbetekenend – fotsen, sintersk, stoertsk; ~ ding: hapskear > in sinterske negoasje
onbetrouwbaar – ~ zijn: it op ‘e rêch (stean) hawwe
onbezonnen – ûnberiedich, sûnder eftertocht
onbruik – in ~ raken: efter de bank reitsje
onderbreken – het werk ~: út it wurk brekke
onderdak – hinnekommen; voedsel en ~: rak en dak
onderdanig – hearrich, noatich
onderdeurtje – zie klein
onderdoen – ~ voor: tebekstean by; niet ~ voor: meunsterje kinne tsjin, lykje oan, stringhâlde kinne mei, lykhâlde kinne mei, net ûnderdwaan foar, stean; ze deden niet voor elkaar onder: it wie stiif partij
onderdorpel – ~ van een raamkozijn: sille
ondergaan – (van zon/maan) toalje, tuolje
ondergeschikt – ûnderhearrich; ~ zijn aan: tebekstean moatte by
ondergoed – in zijn/haar ~: yn it lask
onderhoud – hantrekken(s)
onderkoeld – zie onverschillig
onderkomen – hinnekommen; iemand een ~ voor de nacht bieden: ien benachtsje litte
ondernemend – weinig ~ vrouwspersoon: brektske(muoi)
onderscheiden – goed te ~ zijn: beskielik/beskiedenlik te sjen wêze
ondertussen: wylst, wilens, ûnderwilens, by de tiid, yntiid, ûndertusken, ûndertiid
onderuit – ~ gaan: ûnder fuotten reitsje
onderwijs – op het voortgezet ~ zitten: te learen gean
ondeugend – ûndogens; ~ kind: zie deugniet
ondiep – skol
oneffen – hulterich, klink
oneffenheid – pjukkel
oneven – hosk
onfatsoenlijk – ûnskiklik; dat is ~: dat foeget dy net, dat stiet dy net ta
ongeboren – ûnbeneamd; trije ûnbeneamden betiigje (âldfrysk rjocht)
ongelooflijk – een ~ lawaai: in leven fan komsa, in leven sa ha je net, in leven dat it sta seit; het is ~: de ein is derfan wei
ongeluk – ûnk, ûngemak, ûngelok; een ~ krijgen: in ûnk hâlde, krije; een dodelijk ~ krijgen: ferhûneloartsje
ongelukkig – ~ zitten: jin ferhâlde
ongelukkige – stumper(t), lider
ongemak – zie ongerief
ongemakkelijk – ûnnoflik; een ongemakkelijke houding moeten aannemen: jin ferhâlde
ongeneeslijk – de ziekte is ~: der is gjin ferwin op, de sykte is ûnferwinklik, de pasjint kin net wer better
ongeregeld – ~ leven: der raar/nuver troch brûskje
ongerief – ûngeriif, misgean
ongesteld – ~ zijn: de boel/saken/regels/rite/floeiïng/bloeiïng ha, de reade flage út ha, de reade/Ingelske flage waaie litte, it yn ’t krús ha
ongeveer – likernôch, sawat, omtrint, oarnsje, om-ende-by; ~ zo lang/groot: fan dy-der langte/bridte; ~ in 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999
ongezond – zie ziekelijk
onhandelbaar – ~ zijn: in mâl steed yn ‘e holle ha
onhandig – ~ persoan: hispel op in brijpot, klongel, klongelder, knoffelder, knoffelhakke, kloat, sûch; hij is er erg ~ in: it giet him ôf as in baarch it saffraaniten
onherkenbaar – er door de gezichtsuitdrukking ~ uitzien: ûntmerke
onheus – iemand ~ bejegenen: ien omkromte bylizze
onkruid – vol ~: kjittich > in kjittige tún
onlosmakelijk – er ~ mee verbonden zijn: der as in aai yn it daai yn beslein sitte
onnadenkend – zie onbezonnen
onnozel – ûnnoazel, goedhinne, loen; ~ zijn: ien fan ‘e fiif misse
onok – zie ochtenderectie
onrechtvaardig – iemand ~ behandelen: ien omkromte bylizze
onrustig – ~ bewegen: (om)tyskje; ~ zijn: gjin duorjen ha
onsamenhangend – zie samenhang
onschuldig – op onschuldige toon: kwânskwiis
ontbranden – oanfange; doen ~: oanjeldzje
ontdekken – gewaarwurde
ontevreden – hij is er ~ over: it wie him min nei it sin/de mûtse
ontgaan – het is mij ~: it is my ûntmurken; it is by my lâns gongen
ontheffing – ûntheffing, hantlichting
ontkennen – ûntkenne, ûntstride, bestride, neehite
ontkennend – een ontkennende zin: in neehitende sin
ontkomen – ~ aan: weislagje foar
ontleden – útslachtsje; de zaak ~: de bûter útrane
ontslaag – zie ontslag
ontslaan – dien jaan; op vervelende manier ~: warsje
ontslag – ~ krijgen: dien krije; ~ nemen: maaie nimme; ~ aanzeggen: maaie jaan; voortijdig ~ nemen/aanzeggen: lytse maaie meitsje; tijdelijk ~ krijgen: opsje krije
ontstemd – ~ kijken: sjen as in âld kwartsje; zie ook boos
ontvangstbewijs – rispis, ûntfangstbewiis, kwitânsje
ontvlammen – zie ontbranden
ontwikkelen – zich voorspoedig ~: dije
ontwikkeling – ûntwikkeling, ûntjouwing; persoonlijke ~: minswurden, wêzensfoarming, karakterfoarming; algemene ~: beleardens
ontzet – kapot: feravensearre, ûntheistere; van de wijs: feralterearre, ferbjustere, derôf, fan ’t sintrum, fan ’t hynder, fan ‘e wize, ferheistere, ûntheistere
onvast – ~ op zijn benen: koaiïch op ‘e skonken
onvermurwbaar – ûnferwrikber
onverschillig – hertlau, kâldwei (adv.); het laat hem ~: it leit him flak/sljocht, it is him (al)likefolle, it is him egaal/dierber/ientûtmem, it nukt/sjakt him neat
onverwachts – oerskik
onvruchtbaar – staf, geld
onwelgevoeglijk – ûnskiklik
onwelgevormdheid – wankantens
onwelwillend – ûnskiklik
onzin – poepelderij, koal, wipwap; jij spreekt ~: do slachst bûten
onzindelijk – ~ vrouwspersoon: skiere têst
onzorgvuldig – ~ omgaan met: raar libje mei
oog – op die jongen had zij het ~ laten vallen: dy jonge wie har begryp; hij heeft een oogje op haar: hy smyt skieppe-eagen op har
oogklep – skrútlape, blynkape
ooglid – eachlid, eachslid
oogst – gemaak, rispinge
oogwenk – in een ~: yn in rep, yn in omsjoch
ooit – ea, al syn dagen
ook – ~ al: zie al; ~ wel: fergees > dan kinst dat fergees even foar ús meinimme
oor – zonder ~ (van potten e.d.): dôf
oordeel – een eigen ~ geven: in eigen beroai jaan
oorlelletje – earlapke, eartepûl (humor.)
oorlog – ~ voeren: oarlogje; door ~ te voeren verliezen: feroarlogje
oorsuizing – sinkelsûs > ik krige in sinkelsûs troch in earbân
oorveeg – maling, reis, trewinkel, earbân, watsjekou
oosten – uit het ~: fan easteradelen
oostwaarts – eastoan
op – alles is ~: it hea is op en de ko is dea; het eten was ~: iten wie der gjin koarelskrom mear
opborrelen – wâlje
opbrengst – ~ van het land: gewier, gemaak
opdat – dat > dat is nedich, sil it Frysk der net alhiel ûnderstrûpe
opdooien – opskuorre
opdraaien – iemand ergens voor laten ~: ien foar wat opstrûpe litte
opdracht – opdracht; ~ hebben tot: stringenearre wêze ta
opdrachtgever – lêstjouwer, prinsepeal
opdringen – ~ van eten: tapije
opdrogen – een opgedroogde pomp/put: in linze pomp/saad
open – iepen, op, oan, los; ~ hiel van het schaatsen: skythakke
openen – een fles ~: in flesse oansprekke
opeten – beplúzje, behimmelje; niet ~: earte, oarte
opfleuren – zijn gezicht fleurde op: syn antlit blierre op
opgeblazen – ~ in het gezicht: blastich, geizich yn it gesicht
opgetogen – (h)oera
opgewonden – een ~ standje: in hoattelstoat, in bolderblast, in ûnlijich minske, in stêd sûnder muorren; een ~ standje zijn: fuort op ien ein wêze, mei de swevelprikke oanstutsen wêze, samar de skuon út ha
opgeven – zich ~ voor een symposium: jin oanjaan foar in sympoasium; het ˜: it oerjaan, kamp jaan, (it) ferlern jaan
opgewassen – zie aankunnen
opgewonden – hij was ~ dat hij ging logeren: hy sil útfanhûs, dêr hat er sa’n fnit mei
ophef – zie vertoon
opheffen – dreigend ~: ûnderhelje
opheldering – daar hebben we de persoon die ~ kan geven: dêr ha wy de libbene by de deade
opjagen – te veel ~: kikkertjeie, kikkertsjejeie
opknappen – by jins sûp en stút komme, opweidzje; weer licht werk doen als men na ziekte was is opgeknapt: wimelje; hij knapt al weer wat op: de sykte jaget ôf; karweitjes op een schip doen om het op te knappen: skiemanje
opkomen – wâlje; ~ voor: degenje foar
opleveren – opsmite, ôffervje; de golf die dat opleverde: de weach dy’t dêr fan kaam
opleving – een laatste ~: in blinkje foar de dea
oplichten – zie bedonderen
oplossen – fertarre > de wolkens fertarre, sâlt fertart yn wetter
oplossing – útkomst, remeedzje
opmerken (zeggen) – bybringe, fernije, oanhelje, op it aljemint/kleed bringe, opmerke
opmerken (gewaarworden) – gewaarwurde, opmerke, merkbite, ealgje, fernimme
opmerking – een snedige ~: in aai mei sâlt
opnemen – het voor iemand ~: ien syn wâl ophâlde
opnieuw – weroan
oponthoud – opûnthâld, wâlhout; zie ook vertraing
oppasmoeder – kak-en-piswyfke
oppassen – de lekkense brul opsette; ~ bij iemand thuis: húswarje, hûswarje
oppeuzelen – beplúzje, behimmelje
opportunistisch – iedereen is ~: de keamersdoar giet by elkenien nei binnen ta iepen
oppositie – tsjinkearende macht
oppotten – bûskje
oprakelen – opikkerje
oprekken – ~ van een ring: útstûkje
opruien – oprikkelje, opstokelje
opruier – reboeljemakker, opperteur
opruimwoede – zie schoonmaakwoede
opschepen – hij scheept zijn vrouw met de kinderen op: hy lit it wiif mei de bern omtoppe
opscheppen – opsprekke, poffe en blaze, grutswee slaan, in steil wurd ha, biuwe, opdwaan, swetse
opschepperig – rombommich
opschudding – koaridon, alteraasje, reboelje, trewyn, opskuor
opspraak – in ~ komen: oer de streek komme/brocht wurde; in ~ brengen: oer de streek bringe
opstaan – oerein gean/komme, jin oerein jaan; altijd vroeg ~: skrander wêze; het is tijd om op te staan!: tiid op!
opstapelen – ~ van bakstenen: optaskje
opstapje – fuotskammel
opstoken – ~ van vuur: jeldzje
optocht – staasje
opvallen – each jaan, bylkje
opvliegend – fuort op ien ein, opljeppen; een ~ persoon: in stêd sûnder muorren, in hoattelstoat, in bolderblast; een ~ vrouwspersoon: in ûnlijich minske; erg ~ zijn: samar de skuon út ha, mei de swevelprikke oanstutsen wêze
opwachten – gean op
opwarmen – opgewarmde koffie: boumantsjebier
opwellen – wâlje; kraalje (van tranen)
opwelling – oprizing, opstiging
opwinden – jin drok meitsje; zich snel ~: samar de skuon út ha, mei de swevelprikke oanstutsen wêze, in stêd sûnder muorren wêze
opzeggen – de overeenkomst ~: út it akkoart stappe, meiinoar ophâlde; het lidmaatschap ~: jin as lid útskrasse litte
opzicht – in velerlei ~: yn follen
opzichtig – útwrydsk, wyldseauwich, bylkjend
opzoeken – je hoeft zo iemand niet steeds op te zoeken: hoechst sa’n ien net oan te rinnen
orde – op ~: yn streken, yn ‘e klinken; zijn zaakjes goed in ~ hebben: it goed yn streken ha; hardhandig ~ op zaken stellen: duveldei hâlde, regaad meitsje; de ~ verstoren: reboelje meitsje
ordeverstoorder – reboeljemakker, opperteur
organiseren – beskaaie; goed georganiseerd: yn streken > se hat de organisaasje allinne beskaaid
organisme – organismen: libben guod
oriënteren – zich ~: jins bestek meitsje > hy makke syn bestek op ‘e Aldehou
oud – ~ wijf: âld fel; zo en zo oud zijn: safolle jierren op ‘e rêch ha; heel ~: sa âld as de strjitwei; zie ook bejaard
out – zie in
overall – boksebaitsje, oerstrûper
overbluffen – ferkatse, ferkasse
overdwars – lâns, foardwers
overeenkomen – lyk stean, strike
overeenkomst – de ~ opzeggen: út it akkoart stappe, meiinoar ophâlde
overgaan – dat gaat al weer over: dat sakket al wer nei it gat
overgaan – ferklasse, ferklasje (op school)
overleg – eftertocht; met ~: besteklik, streksum, mei oardiel
overleven – oerkomme, it libben hâlde, it libben derôf rêde; hij was bang dat hij het niet zou ~: hy wie bang dat er dermei hinnegean soe
overlijdensadvertenties – hokjes; ~ in de Leeuwarder Courant: skûtelbank
overloop – perteal, portaal
overnachten – benachtsje
overreden – ik kon hem niet ~: ik koe him net beprate/ginne
overrijden – hij overreed een kat: hy ried in kat oer/ûnder
overschietend – skealik
overslaan – overgeslagen worden: foarby reitsje; tijdens het ronddelen overgeslagen worden: om ‘e stûke rinne/springe
overstuur – oeral
overtreffen – de kosten ~ de baten: it kin net lykhâlde; overtreffende trap: oertreffende trep/trime, measttrime
overtrek – teek
overtuigen – opstride
oververmoeid – wyldseauwich, moardôf, moardop
overvloedig – ~ leven: út ‘e wisse libje
overwegen – ûnder de eagen sjen, op berie hâlde
overwerken – zich ~: jin feravensearje, jin oer de kop skreppe, jin knoeie (lichamelijk), jin ferwrotte (lichamelijk)
paaien – troaie
paal – peal; lange ~ van den of spar: juffer, jiffer
paar – zie stel
paard – oud ~: brik
paardenstaart (bij mensen) – hynstesturt, kattesturt
paars – pears, sangen; donkerpaars: felet
pad – ~ in koestal: mielling/mjilling
pak – (pakket) pak, pakket; groot ~: pakkelaris, pakkelaazje
pakken – krije; iemand te pakken krijen: ien interje
palm (van hand) – hol
pancreas – zie alvleesklier
pandjesjas – zie slipjas
paraplu – paraplu, paraplots, plots, reinskerm, reinskaad
parasiteren – derop libje (klaplopen)
parasol – reinskaad
pardon – zonder ˜: sûnder willens
partner (levensgezel) – partelot
pas – het geeft geen ~: it hat gjin fal, it jout gjin fallichheid, it kin der net lâns; als het te ~ komt: at it mei de streek fan ‘e fioele útkomt; dat komt mooi van ~: dat falt moai yn ‘e fâlden, dat komt te stade
passen – niet goed bij elkaar ~: net pertoerje, net hierje; goed ~ (goed uitkomen): flije
passie – streling, leafhawwerij, pielen
passief-agressief – fits
patiënt – pasjint, lijer, sike, baksilledrager
pees – sine, pezen en peesvliezen: hier
peilen – grûnje
peilstok – gearde
peinzen – prakkesearje, neiprakkesearje, neitinke, moezje
penis – kul, fleartûkje (tsjin bern), de teare dielen
per – ~ keer: skofts, miels; ~ twee: de twa, linke twaen, by twaen; ~ persoon: de man; ~ dag: deis
perpetuum mobile – rin-allinne
personeel – folk
persoonsbewijs – ~ aanschaffen: itigje
pessimistisch – ~ zijn: troch in swarte/pijlekkense brul sjen
pesten – piere, narje
pet – er met de ~ naar gooien: der mei de mûtse nei smite
petroleumlamp – flearmûs
petto – in ˜ hebben: yn it fet hawwe, yn ‘e mûtse hawwe
peuteren – pûlkje
peuzelen – zie oppeuzelen
pijpekop – pyptsjettel
pikken – iets niet ~: zie nemen
pit – zie fut; zie ook lont
plaats – plak (it); in de eerste ~: tenearsten/ynearsten, op it foarste plak; van zijn ~ brengen: feravensearje
plaatsvervanger – ramplesant
plaatsvinden – syn beslach ha/krije, wêze
plaatsvinden – syn beslach krije, wêze, barre, foarfalle > it heamiel dat foel mar ien kear yn it jier foar
plak – onder de ~ zitten: altyd yn ‘e weach lizze, ûnder de plak/pantoffel sitte, mei in knip ûnder de fleugel farre, mei in skip yn ‘e fleugel farre
plakken – plakke, klibje, kleve; ergens blijven ~ (blijven praten): earne wâlhout krije/fine
plakker (persoon die lang blijft hangen) – soarch fan ‘e wâl, sjitoanich man/frommes
plakkerig – zie kleverig
plan – plan, hiting; van ~ zijn: fan doel wêze, op ‘e lea ha > sa hie ik it net op ‘e lea
plassen – zie urineren
plat – plat, flak, sljocht, ynpannich (van vrouw met platte boezem); ~ op de grond: plat-út
pleister – sear lapke
pleiten – ~ voor: degenje foar
plenty – planteit
plezier – met ~ in het leven kan men veel verzetten: sin en wille kinne folle tille
plintetrapje – knibbelsmoar, wettertichte gatsjepanne, krintegewear, eartegewear
ploegbaas – hûnebaas
ploot – bloat, bleat
plotseling – hommels, fifelefoars, hoopstoop, heapsteaps, hookstrooks, ynienen
pluim – zie compliment
pluis – het is niet ~: it is in raar ding; het is daar niet ~: it is dêr net kouster
plukken – teppe, plôkje, rûpelje (van gevogelte of figuurlijk)
plunjezak – plonderpûde
pochen – zie opscheppen
pochet – lefdoekje
poeder – tot ~ maken: motsje > do mottest dy bakken atst der sa rûch mei omslachst
poen – zie geld
poepen – skite, drite
poging – beyskjen, haal, writen, set, raam, wraam, smeet; een ~ doen: in skot/skoat weagje, besykje, der in grap fan ha, der in set fan ha, de batalje oangean, war dwaan, prikken yn ’t wurk sette/stelle, jins heil sykje, jins trekken waarnimme, jins gelok beproevje, in kâns/kânske weagje; een ~ om: tingje nei, stribje nei, wurkje oan, jin sette ta, wurk meitsje fan, teset gean oer, yn it aventoer sette; het is een ~ waard: besykjen is it neiste rjocht
politie – skiere iel (humor.), blauwe miggen (humor.)
politieman – zie agent
polsen – hifkje, pinfiskje
pooier – poaier, huorrebaas
pootstok – domper
portaal – portaal, porteal, pei
portofoon – rinprater
potjeslatijn – bargedútsk, apegryksk, bargelatyn
pottenkijker – pottenkijkers hebben: hantsjebekyk ha
pover – zie schamel
praatjes – ~ hebben: mantsjes meitsje
prak – prak, pei, krous, prûs; prakje ~: peike
prakken – peie, peikje, poazje
prakkezeren – prakkesearje, moezje
praten – uit het hoofd praten: ûntstride; zijn manier van ~: syn praat; een intelligente manier van ~: beslipe praat; erg vleierig ~: ljuentsje; babbelend ~: snakke; maar wat dom ~: derhinne snakke; goed kunnen ~: de bok melk prate; gezellig zitten te ~: petearje, keuvelje, klasjenearje; ergens blijven ~: earne wâlhout krije/fine
precies – sa is ‘t, net oars; het komt ~: it hipt nau; hij is heel ~: by him giet alles op ‘e klokslach
presenteren – nieuwe voorbeelden ~: nije foarbylden bybringe
pretje – dat is geen ~: dat is gjin tréwes
prettig – een zeer ~ leven: in heare-eintsje libben, in libben as smoarge beane
prijs – zeg eens hoe hoog de ~ is: set him ris op jild; een ~ vaststellen: prisearje; het ging voor een klein prijsje: it koe wat skikt wurde, it koe omskik; onder de ~ verkopen: de sloai deryn bringe
prijsstijging – ~ door tijdelijke sterke vraag: gieltsje, brúntsje > in brúntsje yn de rjappels
prik – zie koolzuur
prikje – (korte aanraking) pjuk, pripke, prikje; (injectie) prikje, pripke, spuitsje; (klein bedrach) sus; voor een ~: omskik
prikkelbaar – zie humeur
prikkelen – (pijnlik) ~: pimperje > de aftershave pimperet; (in de keel) ~: heare
prikken – prippe, prikke, pjukke; (in de keel)~: heare
priklimonade – zie limonade
prima – het is ~ dat je …: kinst fergees …
prins – prins; een leven als een ~: in heare(n)eintsje libben; op een toon alsof hij van de ~ geen kwaad wist: kwânskwiis
prinsjesdag – kofferketiisdei
proberen – je kunt het altijd ~: besykjen is it neiste rjocht
probleem – problemen: dûkelige dammen; niet over het ~ praten: nearne oer prate; in de ~ zitten: yn ‘e myt sitte; uit de ~ helpen: út de myt helpe, (glêd) út ‘e pikel helpe
procent – niet meer honderd ~: net mear alte-alte
proces – iemand een ~ aandoen: ien foar it rjocht bringe, ien ferkleie, ien proses meitsje, ien aksenearje
promoveren – promovearje; opgean ta doctor; zie ook overgaan
pronken – bylkje; man die graag met zijn kleren mag ~: darkert
proost – tsjoch, haboes, proast, sûnens
proosten – op iemand ~: (it) op ien tabringe
prostituee – frommes mei skiere knibbels, frommes mei in winkeltsje ûnder de rok/skelk, ferdivedaasjefamke; prostituees: skiere iel
provisiekast – spine
provoceren – úttrotsje (uitdagen)
pruilen – lipe: dwingen door te ~: lymstankje
psychisch – zie geestelijk
puberteit – de dagen fan ‘e optochte; jongen/meisje yn de ~: opslûpen jonge/famke
pui – pij, pei
puin – pún; ~ van baksteenresten: wrak; ~ van gele baksteen: giele wrak; ~ van dakpannen: panwrak
pul – pûle (kannetje), bierkanne (bierpul)
pummel – smachel
punt – op het ~ van de wetenschap – op it stik fan ‘e wittenskip; op het punt staan: op ‘e sprong stean; als puntje bij paaltje komt: as de skrinkel by it flym komt
pushen – faksearje, oansitte, nei de lever/ljirre tingje, degenje
put – de ~ dempen als het kalf verdronken is: it deade hynder fêstbine
putdeksel – kolkslid
puur – gol, kleare(bare)
raad – ze was ten einde ~: se wie har rie tenein, se wie telider slein; ergens geen ~ mee weten: neat mei in ding opjeie kinne
raadsel – riedsel, riedling; dat is me een groot ~: dat is my in libben riedsel
race – in de ~ zijn (fig.): yn ommenaasje wêze
racen – jeze
raken – reitsje, roere; diep ~: oan ‘e lever komme; het raakt hem niet: it komt him net oan it gefoel, it glydt him by de klean del > dêr is krekt dat fine snaarke rekke dat ús oan ‘e hertier komt; zonder de zijkanten te ~: sûnder kantroeren
ram – raam; gecastreerde ~: wear
rand – het was op het randje: it wie kilekile/wikkerdewik, it hie neat lit
realiseren – zie bewerkstelligen
recht – ~ en averecht: mesken en knopkes, rjocht en krom
rechterhand (steun en toeverlaat) – knoop yn ien syn ûnderbroek
rechtschapen – risnabel
reciteren – opsnije
reclame – ~ maken: oanpriizgje
reclamebord – reklameboerd; dubbel ~ om te dragen of rond een paal te bevestigen: zie sandwichbord
recreatieruimte – treemter
redacteur – samler
redden – iets wel ~: oprêde, skrewiele
reden – een ˜ hebben
redigeren – besoargje
reet (aarsspleet) – strampel (zie ook kont)
regel – in de ~: oerskik; zo zijn nu eenmaal de regels: dat stiet derta
regelen – beskaaie, regelje, stalle; goed geregeld: yn streken > se hat de organisaasje allinne beskaaid, hoe sil ik dat mei it wiif stalle?
regen – rein; er is ~ op komst: it wâlet; we krijgen vandaag ~: it jout hjoed reinwetter; de regen wordt minder: it reinen begjint wat te lichten; kleine vlaag ~: swink; zachte ~: miggelrein; motregen: storein, stower; aanhoudende motregen: gnizer; grond die door ~ snel dichtslaat: slimpich lân; door ~ verjagen: drinkelje
regenbui – erge ~: goate, goatte; door een ~ verdrijven: drinkelje
regenen – hard ~: eazje, eazgje, gjalpe, gjalpje; het houdt niet op met ~: der is gjin fersinding > de see komt oer it lân
regenwolk – pôk, joad
reinigen – himmelje, klinzgje
reisleider – ~ zijn: de foargong ha
rekening – hoge rekeningen schrijven: goeie swarte inket yn ‘e pin ha
relishoppen – sleatsjebaaie
relschopper – reboeljemakker, opperteur
ren – loop, jister > de hinnen sitte nachts yn it hok en deis yn ‘e loop
rennen – hurdrinne (lange afstand), drave, stowe, jeze, jotskje, giuwe, fleane, bauje
rente – uitstaan tegen ~: op rinte stean > it jild stiet op rinte; van de ~ leven: út ‘e wisse fan jins goed libje
rentenieren – út ‘e wisse (fan jins goed) libje
reserve – wat in ~ hebben: wat efterút ha
respectievelijk – foar de stôk op
resterend – skealik
resultaat – ~ hebben: úthelje, útwurkje, fertuten dwaan > doe’t dat neat útwurke
reu – rikel
richting – ~ Groningen: dat út nei Grins (ta), de Grinzer kant(en) út
riet – oud ~ (als dakbedekking): outer, olter > bladeren van ~: reidleaven
rijgen – beste, bestelje (bij naaien), riuwe
rijk – ~ zijn: moai stiif yn ‘e rêch wêze, gâns te ferstriken ha; wie ~ is, kan meer geven: it kin better fan de skeaf as fan de bân; je rijker rekenen dan je bent: hûnseagen oer it jild ha
rijke – nieuwe ~n hebben weinig gevoel voor decorum: as de hûn komt ta heare, wit er beskie noch eare
rijp – half ~: twiryp, twiripich
rijzig – útlein
ring – ~ van neergezet serviesgoed: daan; wijdermaken van een ~: útstûkje
risico – een ~ vormen voor iets: in ding feil jaan
rivaal – tsjinkanter
roddel – rabjen, rabberij, flabyt
roddelen – rabje; ~ over iemand: ien by it gat ophelje
roerloos – blak (wind/water)
roken – roke, smoke, blau jaan
rokkenjager – frouljusgek, (âld) pikenier > hij is een echte ~: der sit wol frouljusfleis oan him
rollebollen (van dieren): wâlterje
rommel (wanorde) – beierboel, tizeboel, bargeboel, jister
rommel (nutteloos spul) – túch fan guod, brol
rond – ~ 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999
rondbazuinen – omtromje
ronddwalen – omdwelmje, omdoarmje, omdwirmje
ronde – omgong, gong, loop, rûntsje; de agent doet zijn ~: de plysje docht de omgong
rondgaan – de drank laten ~: ombringe > der waard nochris ombrocht
rondkijken – de kamer ~: de keamer yn ’t rûn sjen
rondslingeren – laten ~: yn beswaaiing hâlde
rondvertellen – omtromje
rondwaren – reizgje, wimelje
rook – reek, riik, flam
rookkanaal – ~ van een schoorsteen: boazem
rozet – ~ van lint op kleding: dof
rubber – ilestyk > in ilestiken bal
rug – met de ~ tegen de muur staan: mei de klok op ‘e rêch stean
ruggengraat – rêchbonke, rêchstring; zonder ~ (fig.): slopankelich, sûnder piid/kriich
ruiken – lekker ~ (van thee): sykje
ruilen – ruilje, roalje, rosje, ruilebûts(j)e, roallebûts(j)e, rûlebûts(j)e; verwerven door te ~: jin oanruilje
ruimte – ~ tussen twee dicht op elkaar staande huizen: wan, krimpe
ruïneren – geruïneerd worden: telider gean, hoekedakke gean, derûnder strûpe, nei gychem gean, nei beppe kelder gean, nei de barrebysjes gean
rust – tot ~ komen: bedarje, betommelje; bij sport en spel: beskied, bekoar
rustig – rêstich, restich, lot, kalm, bedaard, tuike-tuike
ruw – rûch; ruwe taal: rûchkâlt
ruzie – spul, skeel, rúzje, rûzje, bargebiten, strideraasje, deillisskip; ~ hebben: deilis wêze; ~ hebben met iemand over iets: it mei ien te krijen ha oer wat, mei ien harsenskraabje/hottefylje/krewielje; zich mengen in een ~ tussen man en vrouw: tusken hammer en spit sitte
samenhang – er zit geen ~ in: der sit slot noch styl yn, it hat slot noch styl
samenstellen – gearstalle, stalle
samenvatten – dat was samengevat het verhaal: dat wie koart en lang it ferhaal, dat wie koartsein it ferhaal
samenwerken – op ien stalt stean; ~ met: oparbeidzje mei, gearwurkje mei
samenwonen – húzje, hokje, byinoar wenje, tegearre wenje, gearwenje, (tegearre) húsmanje
samenzweerder – gearstokeler
saneren – ~ van een huis op last van de gemeente: rakke
sandwich – kylstik bôle
sandwichbord – klapboerd
sarah – ~ zien (50 zijn): de liny foarby wêze
sarcasme – grymspot
sarcastisch – grymspotsk
schaamhaar – flotgerzen (vooral van vrouwen)
schaamteloos – zie onbeschaamd
schaap – roepwoord voor schapen: sjúp
schade – skea, hearing, ûnstee
schaduw – in de ~ zetten: ferdonkerje; ~ van een overdrijvende wolk: koweskaad
schamel – skeamel, earm; ~ bezit: bederf
schatting – naar ~: op ‘e rûs; een ~ maken van: bestek opmeitsje fan
schaven – geschaafd (van lichaamsdelen): blêsd > mei blêsde smoarskinen
schavuit – skoelje, boef, punthûn
scheet – een ~ laten: furte, furtsje, ôffervje, ôfblaze, ôfskite, ôfpoepe, ôfmuffe, ôffjurje; een geluidloze ~ laten: muffe; hij liet een ~: der giet him ien ôf
scheiden – gescheiden zijn: faninoar, fan ‘e man/frou ôf wêze
scheidsrechter – skiedsrjochter, goeman; op uitspraak van de ~: op goemanne sizzen
scheikunde – skiedingskunde
schelen – wat kan mij dat ~: wat sjakt/nukt my dat no; het kan een paar minuten ~: it kin wolris gybje; wat scheelt hem: wat beweecht er; niets kunnen ~: neat lije kinne > it hie neat lit of hy wie fersûpt
schelp – skulp, núnder
schelpengruis – skil
schelpenpad – skilpaad, núnderpaad
scheren – over het water ~: skimkje; geschoren schapenvacht: bloat, bleat
scherp – skerp, fjurrich (nagels); ~ ruiken: fianich rûke
schertsen – túlkje
scheut – snjit, goat
schichtig – skoftich, huiïch, skrikeftich, skrikkerich, tsjelreauwich, kjelreauwich, skruten, skrutel
schijnheilige – pilaarbiter
schikken – iets in der minne ~: eat mei goedlikens beflappe; goed ~ (goed uitkomen): flije
schikkingszaak – bylizzer
schilderachtig – bylderich
schilderen – fervje, opfervje, oerstrike; gebrekkig ~: malkje, dunnetjes ~: ealtsjes oerstrike
schimmelig – moassich
schoeisel – fuotark, fuotskoaiïng
schoen – de stoute schoenen aantrekken: it dryste span oanlûke, de ûnskeamele skuon oantsjen; wie de ~ past, die trekke hem aan: dy’t in noas hat, kin mar rûke
schoenlepel – hakkebiter
schommelen – touterje (op een schommel), ruoikje (van een wieg), haweve (een heen-en-weergaande beweging maken)
school – op een ~ voor voortgezet onderwijs zitten: te learen gean
schooltijd – skoal-yn, skoalle-yn
schoonmaak – gedwongen ~ van een woning uitvoeren op last van de gemeente: rakke
schoonmaakwoede – himmelderitis
schor – heas, skoar; een zeer schorre stem: in lûd as in ferkâlden kikkert dy’t kukelu sizze wol
schors – ~ van een eik: kif
schorspad – kifpaad
schorten – daar schort wat aan: dat sit op in kwea moer
schouder – afhangende schouders: slûke skouders; met afhangende schouders: slûkskouderich; de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen: it kin better fan ‘e skeaf as fan ‘e bân; op de ~: op ‘e skots
schrapen – de keel ~: brimje, strôtskraabje
schrede – op je schreden terugkeren: jin bekoarje
schreeuwen – raze, skreauwe, balte, âlje, oangean, ketterje, kettermintsje, gûzje; in gjalp jaan/ophelje/útjaan
schreeuwlelijk – razer, balter, baltbek
schrijffout – pinskamper, skriuwflater
schrijlings – strampeld, strampeltsje, strampeloer, strampeltsje-oer; ~ lopen: strampelje
schrijven – iemand leren ~: ien mei de pinne opfokje
schrikachtig – kjelreauwich, tsjelreauwich; zie ook schichtig
schrikdraad – skriktried; afrastering met ~: batterijfreding
schrikkeljaar – stokkejier
schrikken – kjel/kel wurde, it jin oansjen; laten ~: in skrik ôfjeie, kjel/kel meitsje; snel ~: kjelreauwich/tsjelreauwich wêze
schrobben – aardappels ~: rjappelgrobbelje
schrobbering – zie veeg (uit de pan)
schuim – lijn van ~ op het water: liming
schuin – ~ toelopen van land: gearje; ~ praat: skou praat
schuitje – een ~ van de kaas maken: yn de tsiis kylje
schuld – de ~ schuiven op: it goaie op; oude schulden: dûkelige dammen; oude schulden vereffenen: dûkelige dammen stopje; veel mensen hebben een ~ bij hem: hat hat jild by de streek
schuldbekentenis – rispis
schunnig – skou, ûnhuer(ich), raar
schurken – zich ~: jin skoarskje
schuur – zolder boven ~: hilde
schuw – skou, skoftich
sentimenteel – dierber
serieus – earnstich; ~ zijn: earnje; niet ~ behandelen: net telle
servies – setje ~ als cadeautje: deseneetsje
shag – hearebaai
sikkeneurig – zie humeur
sinterklaas – sinteklaas; voor ~ spelen: iemand die voor ~ speelt: kaaieman, kaaieboe
sintmaarten – sintemaarten; de vooravond van ~: brette-guozzejûn
sjoelschijf – brik
slaag – pak ~: wan bruien, waarme rêch, stryksum, huf; ~ met een pantoffel: toffelsmots; pak ~ geven: zie slaan
slaan – slaan, huffe, turvje, tichelje; verrot ~: telider slaan, rampoaie; hard ~: bûtse, touwe; ~ (van mensen): hoffenje, omseamje, ôftichelje, neisjen, neiride, op ‘e hûd spylje, huf jaan
slaap – hij kon de ~ niet meer vatten: hy wie de sliep bjuster; kun je de ~ weer wat vatten?: kinst de sliep wer wat krije?; ~ tekort komen: sliep brekke
slaapbeestje (restjes opgedroogd vocht in ooghoeken) – slieploarte
slachten – kilemoarje
slachtoffer – slachtoffer, lider
slag – van ~ zijn: fan ’t sintrum, hynder wêze; ergens ~ van hebben: de guit fan eat ha
slagen – beslachbûgje, fertuten dwaan
slak – iemand die op alle slakken zout legt: nustjesiker
slaken – een kreet ~: in gjalp jaan/ophelje
slap – slop; ~ van het lachen: slop/near fan it laitsjen
slapen – sliepe, koese (zie ook bed), op ‘e rêch stean; vroeg gaan ~: mei de hinnen op ‘e beam gean
slappeling (van karakter) – slymgast
slavenhandelaar – ˜s: keaplju yn minskeflesk
sleutelbeen – skouderbonke, joadebonke
sleutelgat – kaaisgat
slijmbal – slymgast
slim – tûk, pynter, goochem, net ferrotte; erg ~: sa snoad as roet
slip-of-the-pen – pinskamper
slipjas – hokseflapper, swellesturt, swellesturtjas
slippertje – glûperke
sloddervos – rûzebroek
sloffen – hij slofte naar de deur: hy kloatsekke op ‘e doar ta
slokdarm – slokterm, reade term, weaze
sloom – sleau; ~ vrouwspersoon: bretske(muoi)
sloot – sleat, kealledrinken (hum.)
slordig – sloarderich, rûzebroekerich; slordige vrouw: sloar
sluiten – slute, tichtdwaan, tichtsje
sluitingstijd – slutingstiid, sluterstiid
smaak – dat is mijn ~: dat is myn flij
smeersel – smiksem, smyksem, smarsel, salve
smijten – smite, soale, klinzgje, bruie
smikkelen – zie smullen
smoes – ferlechje, babbelegûchje, kachelachje, wynsels (zie ook uitvlucht)
smullen – smûze, meure
snede – gulden ~: godlike fyk
snedig – een ~ gezegde: in aai mei sâlt
snel – gau, hurd, hurd-hurd, rêd, handich, hânsum, mei faasje, mei stoom, rimpen (zie ook weldra) > it giet mei geande weinen
snibbig – fits
snijden – open ~: opsnije > in ko de bealch opsnije
snoeien – benuttigje
snoeven – zie opscheppen
snotballetje – spoek
snotneus – snotnoas, snotbongel (jong persoon), kyk-yn-‘e-wrâld (onervaren jong persoon met praatjes); hij heeft een ~: de noasdrip/noaster hinget him
snottebel – klok
snuiter – rare ~: rare matsjedoar (zie ook merkwaardig)
soeps – niet veel ~: net folle aaps, brets
sokkel – zie voetstuk
soldaat – ~ maken: ta in lyk meitsje
somber – mismoedich, tryst
soort – een ~ heranalyse: in foech weranalyze; ons ~ mensen: úslju
sop – iemand in zijn eigen ~ laten gaarkoken – ien yn syn eigen sop gearsuorrelje litte
sortiment – ferskot
sparrestam – lange ~: juffer, jiffer
spe – in ~: yn hope
speciaal – zie bijzonder
specifiek – ~ iemand: zie iemand
speen – fopspeen of ~ van zuigfles: nûn, nun, nunne, sobber, styk, stykje
spek – gerookt ~: baken; een blokje ~: in klibke spek
spel – op het ~ zetten: derby op sette; even niet met het ~ meedoen: bekoar; bij een ~ niet mee kunnen/mogen doen omdat er dan een oneven aantal personen is: hosk wêze
spelen – ~ voor: sabeareboartsje
sperma – neuksel, neuksop, sas
spijker – de ~ op de kop slaan: de woartel yn it lid reitsje
spijkeren – vast ~: beneilje, fêstspikerje
spijkertrekker – rongizer
spitsen – gespitst op: begien op, ôfjage op
splitpen – splis
spoed – aandrijven tot ~: opfurtelje; haastige ~ is zelden goed: in stadige rinner komt der ek
spoedig – zie weldra
spontaan – ~ persoon: bekjegau, mûltsjegau
sport – dat is niet Jan zijn tak van ~ (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net
sprake – ter ~ komen: fan ‘e hispel rôlje, op it aljemint komme, oan ‘e oarder komme, op it kleed komme; iets ongestructureerd ter ~ brengen: ombommelje op wat
spreker – bij is een begenadigd ~: hy kin it moai opsizze, hy is in tigen sprekker
springen – met twee benen ~: trobbelje
spuwen – flybje, flibere, speie, spuie, koarje
staart – er met de ~ tussen de poten vandoor gaan (fig.): ôfdrosse
stadswijk – zie wijk
staken – bolje, boljeie
stakingsbreker – ûnderkrûper
stal – bûthús; zolder boven ~: hilde
stalvee – sket
stam – lange ~ van den of spar: jiffer, juffer
stamboom – stambeam; mannelijk dier met indrukwekkende ~: faderdier; hengst met indrukwekkende ~: faderpaard
stammen – skaaie > hy skaait út in goed laach
stamppot – moes
stamvader – faderdier (van dieren), faderpaard (van paarden)
stand – tot ~ brengen: beävensearje
standje – een opgewonden ~: zie opgewonden
standvastig – zeer ~: ûnferwrikber
stang – op ~ jagen: op stoom jeie, it lân op jeie
stapel – ~ bakstenen: tas, task
stapelen – zie opstapelen
steeds – hieltiid, hieltyd, aloan, allegeduerigen, alle klapsketen, om in hapskear, slach op slach; ~ groter: grutteroan (zie ook haverklap)
steeg – steech, stege, gloppe; zeer smalle ~: wan, krimpe
steek – ~ onder water: spytbokken, striker, rûkappel
steel – gat in stuk gereedschap waar de ~ doorheen steekt: húsling
steen – ~ bij dammen: houtsje; ~ bij domino: brik, houtsje; ~ bij sjoelen: brik
steiger (aanlegsteiger) – steiger, steger
steiger (bouwsteiger) – steiger, batterij
steil – skoar
stekelbaarsje – toarnderke
steken – het steekt nauw: it hipt nau
stekken (van planten) – ôflizze
stel (twee geliefden) – pearke, steltsje, spantsje, de jongelju
stelen – stelle, ûntfytmanje, fertsjusteremoanje, dievje, bûskje, bokse; (met medeweten van de bestolene, als weddenschap) patykstelle
stelpen – stimpe > doe’t er it blieden fan ‘e wûnen stimpt hie
stemgerechtigd – skotsjittend > in skotsjittend hûs
stemrecht – met ~: skotsjittend > in skotsjittend hûs
steriel – zie onvruchtbaar
sterfbed – sterfbêd, stjerbêd
sterk – zeer ~: ferwoest
sterrebeeld – ~ leeuw: bitelige Lieuwe; ~ tweelingen: Houk en Ansk; ~ kreeft: stikelige Douwe
sterven – stjerre, fertiigje, oer ‘e klink springe, om in luchtsje gean, de klompen op it boerd sette, de teannen omheech stekke; op ~ liggen: yn it stjerren lizze; zie ook doodziek
steun – iemands ~ en toeverlaat: de knoop yn ien syn ûnderbroek
stevig – gewant, gewûpst, hecht, stiif; een stevige frou: in klos; een stevige kerel: in baas keardel
stiefkind – styfbern; stiefkindje zijn (bij het ronddelen): om ‘e stûke rinne/springe
stiekem – stildeunsk, stikem, teglûp, temûk
stijfkop – stiifkop, kopstik
stijl – dat is toch geen ~: dat is doch gjin dwaan gelyk
stil – stil, stikem, kalm, rêstich, noatich, nuet, njût; het is geheimzinnig ~ in de natuur: it waar lústeret om
stilstaan – ~ bij: sinne op
stilzitten – niet kunnen ~: it net stil hurde kinne
stoeipoes – trolpoeske
stoep – zie trottoir
stoet – staasje
stoethaspel – hispel op in brijpot; zie ook oen
stof – plukken ~: deade mannen; geen ~ van conversatie meer hebben: zie conversatie
stok – grote ~: preuveleintsje (hum.); een stokje steken voor: een boardsje skutte foar, in skoatteltsje strike foar; met de kippen op ~ gaan: mei de hinnen op ‘e beam gean
stollen – stjurje; van bloed ook: koarste sette
stormlantaarn – flearmûs
stortbui – goate, goatte
stout – ûndogens, stout; de stoute schoenen aantrekken: it dryste span oanlûke, de ûnskeamele skuon oantsjen
stoven – langdurig ~: meuke, smûze, snoarkje
straf – op straffe van: op poene fan
straffen – poenje
stralen – ~ van blijdschap: blierje, blierkje; ~ van gezondheid: ankje, angelje; ~ van sterren: wimelje
streek – streken: fizefazen, oanslaggen, kueren, raanjen; van ~: fan ‘e wize, fan ’t sintrum, fan ’t hynder, út it potsje, derôf
streep – ongelijke ~ (bijv. in haar): gaal
streepje – een ~ voor hebben: wat foarút ha
strekken – dije > ta eare dije
streng – strang; ~ zijn: stringenearje
strijken – ergens mee gaan ~: der mei wat op ôf strike
strijkstok – er blijft te veel aan de ~ hangen: der bliuwt tefolle oan ‘e pin hingjen
strohalm – zich aan een ~ vastklampen: jin oan ‘e flotgerzen fêsthâlde
strompelen – strampelje
strottehoofd – strôtbol, knoop
struikgewas – strewelleguod, kreilguod, beamkeguod, strûkjeboel, strûken
stuip – set, pau, pauk
stuiten – ~ op: stjitte op; toen stuitte ik op het woord x: doe hat my it wurd x foar de fuotten rûn
stuiver – stoer, sinteryksdaalder (humor.)
stuk – zie kapot
subjacent – oanswettend, oanbuorjend
sudderen – langdurig ~: meuke, smûze, snoarkje
suikerklontje – grúske
sukkel – zie oen
sukkelen – (om)goarje
summum – (weareld-)brekker
symmetrisch – niet ~: wankant(ich)
taak – het is jullie ~: it stiet oan jim
taal – gore ~: raar/ûnhuerich praat; rare ~ uitslaan: raar guod spuie
tabak – hearebaai
tak – tûke; klein takje: prikje; gevorkte ~: strampel; ~ van een familie: staach; ~ in een boomstructuur: útspranteling; dat is niet Jan zijn ~ van sport (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net
takkebos – takke
talmen – zie treuzelen
talud – falling
tand – overblijfsel van ~: stobbelein; geen tanden hebben: holmûlich wêze; ~ van een tandwiel of een vogelkam: tak, takke, takkel, tine; ~ van gereedschap: tine
tandenknarsen – knirkje, knarseltoskje
tandvlees – toskfleis, gagel
tandwiel – kamrêd, kroanrêd
tappen (van schroefdraad voorzien) – graadzje
tarten – úttrotsje
taxeren – prisearje
te – te … om: zie om
techniek – de ~ beheersen: de hantaasten beet ha > hy hat de hantaasten fan it autoriden al goed beet
teder – klien
tegenkomen – toen kwam ik x tegen: doe hat my x foar de fuotten rûn
tegenspreken – tsjinprate, tsjinabbelearje, (tsjin)iggewearje
tegenstand – ~ bieden: partij biede, tsjinkanting
tegenstander – tsjinkanter
tegenvallen – mistribelje
tegenvaller – mistribeling, tebeksetter, ôfdijer, ôffaller; een vervelende ~ meemaken: de noas stjitte, in lange noas krije
tekeer – ~ gaan: jin kertiere
teken – een ~ van leven: in grant fan libben
tekenen – gebrekkig ~: malkje
telkens – hieltyd, hieltiid, slach op slach, aloan
temmen – nuet meitsje, bedimje, delsette, yn ‘e stringen hâlde, yn ‘e stokken hâlde/krije, derûnder krije, mak krije
terecht – telâne, teplak, terjochte; ~ komen: bedarje; daar komt niets van ~: dêr komt neat fan terjochte/te flecht/op ‘e hispel, dat wurdt neat
terechtwijzen – in brul op ‘e noas sette
terechtwijzing – ynsizzing
tergen – faksearje
tering – de ~ naar de nering zetten: de bek nei de byt sette (zie ook tuberculose)
terneergeslagen – telider slein
terreinwagen – syp
terugdeinzen – tebekskrilje; voor een moord niet ˜: foar in moard net stean, foar in moarn net omlizzen gean
terughalen – jullie moeten het maar eens ~ (gezegd tegen gastheer na etentje): jim moatte it ris ferfetsje
terugkomen – ~ op een afspraak: út it akkoart stappe
terugnemen – een uitspraak gedeeltelijk ~: it wat ferhimmelje; zijn woorden ~: jins eigen wurden opite
terzijde – dat ~: dat wol ‘k rinne litte
testament – ~ maken: testamintsje; zijn ~ willen maken: om pinne en inket roppe
tetanus – klem, de klemsykte
tevreden – tierd; ~ zijn: jins tier hawwe
thee – ik heb zin in ~: de teelippe hinget my
theeleut – teelippe; ik ben een ~: de teelippe hinget my
therapeutisch – na ziekte weer op therapeutische basis licht werk doen: wimelje > hy hat gâns in skoft lizze moatten, mar begjint wer wat te wimeljen
thuis – ik voel me hier niet ~: it is hjir gjin tréwes foar my, myn hjerring bret hjir net, ik ha hjir gjin haal
tij – het ~ keert: it wetter kantelet
tijd – juist op ~: pas ier; mooi op ~: yntiids, omskik; in de loop van de ~: by de tiid lâns; dat brengt de ~ zo mee: dat seit de tiid sa: je ~ verdoen: fiterknotsje, flinterknippe, printsjeknippe, parlefinkje (zie ook verdoen); er is ~ zat: de loft is blau fan dagen; ~ om op te staan~: tiid op!; geen ~ hebben: it net bybringe kinne; komt ~ komt raad: dan skyt der wol wer in fûgeltsje dat no noch gjin kont hat; hij neemt geen ~ om te eten: hy docht him gjin iten oan tiid
tijdens – ûnder, ûnder … wei
tijdig – yntiids, omskik
titel – opskrift
toch – doch(s), lykwols; wat kan het dan ~ hard zijn: wat kin ’t dan al hurd wêze
tochtig – sigerich; op een onopvallende manier ~ (van koeien): stildeunsk
toedragen – zie gebeuren
toekijken – lui ~ hoe anderen werken: om ‘e stûke rinne/springe
toekomst – de nabije ~: de heine takomst; in de ~ kunnen kijken: de foarloop ha, mei de helm berne wêze, foartsjirmje, it twadde gesicht ha
toekomstig – takomstich, yn hope > syn skoandochter yn hope
toenemen – in aantal ~: oanwinne, oanrigelje; in kracht ~: oanboazje
toespreken – zeer boos ~: it mannewaar opsizze, ik leksum lêze/opsizze, de leviten lêze, op ‘e lea komme/falle, geweken nimme
toestand – tastân; het is een rare ~: it liket/wiist raar, it sit der raar foar/ta; toestanden: krewellen
toestemming – ik heb ~ om dat te doen > ik haw it frij om dat te dwaan
toetakelen – taboeie, omseamje, ôftichelje
toetasten – it lyk oantaaste; in raam dwaan
toeten – van ~ noch blazen weten: van oere noch pompstôk witte
toets – ~ van piano/orgel: toets, taast, brik; ~ aanslaan: poene; de ~ der kritiek doorstaan: stringhâlde
toevertrouwen – dat kun je hem wel toevertrouwen: leau dat him mar
toevoegen – tafoegje, byjaan, derop ta dwaan > in bytsje ljocht byjaan
toilet – húske, brilhûs. perteal; ze is even naar het ~: se is eefkes nei/op it húske; naar het ~ moeten: efterút moatte
topper – een ~ zijn: jins plak skjinmeitsje
tot – oant, ont, ta’t, tadat, salang’t, oantsalang’t > hy wachte salang’t se kaam
traag – ~ van begrip: staf
traan – trien; er blinkt een ~ in haar ogen; in trien kralet yn har eagen; tranen verbijten: triennen ferkropje
transparant – zie doorschijnend
trap – klein trapje voor huishoudelijk gebruik: learke; vergrotende ~: fergrutsjende trep/trime, meartrime; overtreffende ~: oertreffende trep/trime, measttrime
trede – tree (trap), treed (trap), trime/triem (ladder), treeft (rijtuig); breedte van een ~: oantree; hoogte van een ~: optree
tree – zie trede
treeplank – treeft
treffend – dat heb je ~ gezegd: dêr rekkest de woartel yn it lid
trek – geen ~ hebben in: gjin haal ha op
treuzelen – wette, njuskje, núskje, treuzelje, omseure, skytskoarje
trillen – ~ van handen: ridelje; ~ van de lucht op een warme dag: kattejeie
troebel – grûnich, tsjok; ~ zijn: grûnje
troep – zie rommel
trots – grutsk, fier, prot
trottoir – stoepe, trotwaar, gieltsjes, platsjes
trouwen – trouwe, boaskje; ze moeten ~: omke Marten sit derefter; zij zullen wel ~: it sil mei harren wol op in krijen gean; man die trouwt met vrouw die ongehuwd zwanger is: skandedekker
trouwens – sa net, dêrom net, oars
tuberculose – goartigens (bij vee); lijdend aan ~: goartich
tuinhuisje – stoepke
turven – de vijf streepjes die men tekent bij het ~: feantsje, fjentsje, faantsje
tussen – als er niets ~ komt, dan …: at der neat ûnder komt, dan …
tussendoortje – ~ op namiddag: jimmet oarmet
tussendoortje – flaubyt; binnenbeurtsje (tussentijds kopje koffie)
tussentijds – ~ kopje koffie: binnenbeurtsje; ~ bezoek van een vrijer aan zijn meisje: binnenbeurtsje
twee-onder-een-kap – dûbel hûs
tweedehands – twaddehânsk, healsliten, healbizich, brûkt
tweelingen – sterrenbeeld ~: Houk en Ansk
twijfelen – jin ferhâlde, wifkje, yn bestân stean, (van kompasnaald) wâlje
twijg – gjirde
twintigtal – snies
uit – de verkering is ~: de ferkearing is útskuord
uitblinker – útrinner, útljochter, matsjedoar, baas, baasman
uitbrander – zie veeg (uit de pan)
uitbundig – zie opgetogen
uitdagen – úttrotsje, skrik jaan; ~ tot: skrik jaan fan
uitdaging – de ~ aannemen: skrik wer(om)jaan
uiterlijk – yn it uterlike; ~ goed/vriendelijk: moai foar de hân
uitgaan (van een relatie) – útskuorre
uitgebreid – wiidweidich, omstannich, yn it brede
uitgeput – ferjettere, ferjittere
uithalen (resultaat hebben) – úthelje, útwurkje, fertuten dwaan
uithouden – fiterje, úthâlde, bankje, hise
uitkijk – op de ~ staan: op ‘e weau stean
uitkijken – goed ~: de lekkense brul opsette
uitknijpen – financieel ~: zie uitmelken
uitkomen – (van een ei) hikje; goed ~: flije; financieel komt dat wat beter uit: finansjeel komt dat wat better oan; wat ik heb gezegd, zal zeker ~: wat ik sein ha, dat sil grif neikomme; als het zo ~: at it mei de stryk fan ‘e fioele útkomt; doen ~ (van een geheim): útbringe
uitkotsen (van mensen) – útpiuwe, ferhûddûkje, ferspije
uitlaten – ergens niets over ~: fan eat neat útlitte
uitleven – zich ~: jin útwierje
uitmaken – zie schelen
uitmelken – financieel ~: strike
uitpraten – uitgepraat zijn: gjin gagel mear ha, it praat út ha
uitrekken – zich ~: jin de lea speakje, jin útinoar jaan
uitroeien – mei wortel en tak ~: mei izer en oer útroegje
uitschelden – útskelle, útsegenje, útheuvelje
uitschrijven – zich als lid laten ~: jin as lid útskrasse litte
uitslag – ~ rond de mond t.g.v. koorts: útrinner; de ~ is onzeker: it hat syn útfallen
uitspraak – een snedige ~: in aai mei sâlt
uitstaan – iemand niet kunnen ~: ien net sette kinne
uitsteeksel – nakke, nakje, kikkert
uitstekend – útstykjend > in útstykjende beamwoartel
uitstellen – opstelle, ferskowe > hy stelde it wurk oan ‘e moarn ta op
uitvaren – met een schip ~: ôfgean; ~ tegen iemand: raar guod, fjoer en flam spuie; jin kertiere
uitvlucht – uitvluchten: ferlechjes, babbelegûchjes, kachelachjes, wynsels; uitvluchten bedenken: kachelachje
uitzicht – útsjoch, eachweiding, eachweidzjen; iemand zijn ~ ontnemen door bouwactiviteiten: ien in brul op ‘e noas sette
uitzien – er goed ~: besjen lije kinne; er niet goed ~: gjin sprekken lije kinne; er heel mooi ~: gâns bylkje; morgen ziet alles er weer heel anders uit: moarn sjocht alles wer út oare eagen
uitzingen – het ~ (fig.): it útwaskje
uitzondering – met ~ van: útsein, as > it folk is omkaam, as de kaptein
urineren – pisje, mielje, struile (grof), mige (grof)
vaak – gauris, opgelegen, faak, faken, fakentiden, dikmels
vaardig – ~ zijn: op ‘e fjouweren beslein wêze
vaardigheid – hantrekken
vacht – geschoren ~: bloat, bleat
vaderdier – faar, faderdier
vaderlijk – faderlik
vagina – fodze, klink, kut; zie ook kut
val – fal, flap, klam, stap, strik, strûp, strûpe, ~ voor bunzingen: murdeflap, murdestap; vallen zetten: fallen (út)sette
vallen – slecht ~ (van eten): raar opdampe; zie ook onderuit gaan
vals – njirrich (van karakter)
vanaf – ~ het moment dat: fandat
vastberaden – krankyl, beret
vastspijkeren – beneilje, fêstspikerje
vat – klein vaatje voor boter of mosterd: klip
vatten – de slaap niet meer kunnen ~: de sliep bjuster wêze
vee – het ~ dat op stal staat: it sket; het ~ van een boer: it beslach
veeg – ~ uit de pan: lik út ‘e panne, fodskuorring, hyp oer de noas; ~ uit de pan geven: útheuvelje
veel – in soad/protte/bulte/hopen/heap, gâns, de romte fan; wie ~ heeft, kan beter wat geven dan wie weinig heeft: it kin better fan de skeaf as fan de bân; ~ pijn: gâns pine, braaf pine
veeleisend – hij is zeer ~: hy hat in soad oan te jaan
veelzijdig – alsidich, yngreven
vel – ~ op melk e.d.: flij, flues, beppe himd (hum.); niet lekker in je ~ zitten (fig.): it mei jinsels te krijen ha
veluwe – feeljekant, felekant, filekant, fyljekant
venijnig – fits, njirrich
vent – ’s avonds een ~, ’s morgens ook een ~: moarns liken, jûns liuwen
ver – zo ~ als men kan zien: in gesicht fier
veracht – hosk, ferspuid, ferspijd, ferhûddûke, útpiuwd
verachten – útpiuwe, haatsje, it grou ha op, falsk wêze op; zie ook haten
verantwoordelijke – noeder
verantwoorden – veel voor jezelf moeten ~: der in ilestiken gewisse op nei hâlde
verband – ferbân, wynsel, (sear) lapke
verbannen – ferbalje, kossebanne
verbijten – tranen ~: triennen ferkropje
verbreken – útskuorre (relaties, contracten)
verbruien – ferdommenearje; zie ook bederven
verdacht – lijst van verdachte personen: kealleboek
verdedigen – ferdigenje, bekaadzje; met woorden ~: ien syn wâl ophâlde
verdenking – ~ tegen: premoasje/premomsje op
verdergaan – ferfetsje, fierderfarre > far fierder mei jo ferhaal
verdienen – wel wat ~: derút rinne; er wordt daar veel verdiend: it is dêr allegear stryk yn ’t laadsje
verdoemen – ferwije
verdoen – tijd ~: kikkertneuke, flinterknippe, printsjeknippe, heaterskje, pûlfinkje, parlefinkje, fiterknotsje, de tiid ferdideldeintsje
verdragen – bankje, ferneare, hise kinne; dat eten kan ik niet ~: dat iten kin ik net úthâlde
verdriet – ik had ~: ik hie myn moed net
verdrietig – tryst, drôf, drôvich (zie ook verdriet)
verdrijven – door regen ~: drinkelje
verduidelijken – ferdútse, fertsjutskje (zie ook verklaren)
verdund (van drank) – lask; te sterk ~: ferpolske, ferpompt
verdunnen – fertinje, ferleskje, ferlaskje; te sterk ~: ferpolskje, ferpompe
vergelijk – dat is geen ~: it moat net lykje/skimerje
vergelijking – de ~ kunnen doorstaan: zie meten (zich ~ met)
vergen – fergje
vergeten – ik vergeet het gauw: it ûntleart my hurd; ik was het ~: it wie my fergetten
vergeven – het is er ~ van de mieren: it tilt der op fan eamelders, it libbet der fan ‘e eamelders, it wimelet/wrimelet/wimmeret/wimeret der fan ‘e eamelders
vergissen – fersinne, in bok sjitte; of vergis ik me?: of mist my dat?, of bin ik dêr mis mei?
vergissing – een ~ maken: in bok sjitte; zie ook vergissen
vergoeilijken – yn ‘e jamkste fâlde slaan
vergroten – vergrotende trap: fergrutsjende trep/trime, meartrime
verhaal – op ~ komen: jin ferhelje, op ‘e haal komme
verhemelte – ferwulft, gagel; ~ van paard: roaster
verhouden – zich ~ tot: stean ta > twa stiet ta fjouwer as ien ta twa
verjagen – door regen ~: drinkelje
verkeerd – iets ~ zien: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen
verkering – ~ hebben: ferkearing ha, wat by ’t hantsje ha, oanslach ha, in feint/faam ha, oan ‘e man/frou/feint/faam wêze, wat oan ‘e side ha; ~ hebben met: gean mei, ha mei, de loop ha by, feint/faam wêze fan; wil je ~ met mij?: kin ’t ek wat wurde, ju?
verklaren – degene die de situatie kan ~: de libbene by de deade
verkleumen – ferklomje, ferpikelje
verkneukelen – zich ˜: skeuke fan nocht
verkommeren – niemand hoeft er nog te ~: net ien hoecht der langer te fertutearzjen
verkondigen – ferkundigje, buorkundich meitsje, omtromje, te witten dwaan
verkopen – ferkeapje; onder de prijs ~: de sloai deryn bringe
verkwisten – ferpûstpelskje, feravensearje, dertroch bringe/jeie, fergrieme, ferdommenearje, trochbringe, dertroch jeie
verkwister – spâlder
verlangen – ~ naar: longerje op, fierkje nei (zie ook vergen); zijn ~ is gegroeid: de winsk is him in sin wurden
verlegen – skruten, skrutel, ferlegen, blea, bleu, skrikkel
verlegenheid – in ~ zitten: op it strân sitte, yn earmelytse sitte/wêze
verleiden – ferliede, fertokje
verlengde – in het ~: yn it fierderop
verlichting – tegenstander van de ~: domper
verliefd – fereale, grien, mûskoppich; ~ zijn: in griene rite ha; erg ~ zijn: ealje; ~ zijn op: niget sjen oan, in sin ha by
verliefderig – loen
verliezen – kwijtraken: weitôgje, weislepe, weibringe; van een spel: ferspylje; ik verlies er niet op: it nimt my net ôf > no ha ‘k it wer ferspile
vermanen – earnje, teplak sette; streng ~: útheuvelje
vermaning – ynsizzing, prekaasje, fodskuorring
vermijden – zie mijden
vermoeden (werkw.) – eanje, ealgje, betinke
vermoeden (zelfst. nmw.) – aan; een ˜ hebben van: betinken hawwe op; slecht ~: premomsje, premoasje
vermoeiend – moedsum
vermurwen – niet te ~: ûnferwrikber
vernissen – opgnisse
veronderstellen – achtsje
veronderstelling – premoasje, premomsje
verongelukken – zie ongeluk
veroordelen – tot de dood ~: ta de dea wize; veroordeeld zijn: doem hawwe
veroorzaken – feroarsaakje, bewurkmasterje, bewurkje, teweibringe
verpesten – zie bederven
verpulveren – motsje, ferpulverje, ferpolverje
verrassen – útstrike
verrekken – zie vertikken
verrot – ~ slaan: telider slaan
verschalken – betrekke
verscheidenheid – ferskot
verschieten – van plaats ~: skrikke
verschikken – ferskikke, ferskeuke, ferheuvelje
verschillend – drie verschillende soorten: tredderlei soarten
verschrijving – pinskamper
versieren – opgnisse
versiertoer – op de ~ zijn: ridzje
verslagen – ridderslein (fig.)
verslapen – ferdraaie
verslikken – zich ~ in: jin fersjitte yn
verslijten – slite, ferslite, fan jin ôfgean
versperren – de weg ~: it paad damje
verspillen – zie verkwisten
verspringen – skrikke
verstand – eftertocht; het ~ ergens door verliezen: it ferstân earne by opsette; hij heeft van veel zaken ~: hy wit fan in bytsje net; hij heeft veel ~ van auto’s: hy hat in soad doel oer auto’s, hy hat in soad autoferstân; met ~: besteklik, streksum
verstandelijk – mei it ferstân, mei minskeferstân; ~ beperkt/gehandicapt: simpel, ienfâldich, net alte-alte, net te tûk, krik, efterlik; ~ beperkt persoon: simpelsma, ûnnoazelsma, simpele siel
verstandhouding – een bekoelde ~ krijgen: oergerzje mei > It is mei ús wol tsjok oergerze
verstandig – besteklik, streksum
verstekbak – knisbak
verstekzaag – knisseage
verstijfd – hij stond als ~: it skeat him yn ‘e fuotten, hy wie yn ’t gat beneile, as fan ’t waar slein
verstoorder – ~ van de openbare orde: reboeljemakker, opperteur
verstoppertje – hem zijn bij ~: blinke > hy moat blinke
verstopping – zie constipatie
verstrooid (verdeeld) – fersille, ferspraat, fertoarke
verstrooid (afwezig) – ôfwêzich, yn ‘e memoarjes/stúdzje/prakkesaasje (wei), absint
vertakken – útsprantelje
verte – mooi in de ~: fearskoan
vertegenwoordiger (van een firma) – reizger
vertekend – een ~ beeld geven: ôfjaan
vertellen – opsnije (verhaal/vers), ferhelje, fertelle; al fantaserende een verhaal ~: stalle; niets te ~ hebben: neat te kedizen ha, baas wêze dêr’t de biezemstôk stiet
verteren – ferdouwe, fertarre
vertikken – ferpoffe, ferdije; dat ~ ik te enen male: dat ferpof ik sa wyt as wûpe; iets ronduit ~: eat planút wegerje
vertoon – veel ~ maken: de flagge heech opspikerje; met veel ~: rombommich, mei stoom en faasje
vertraging – opûnthâld, wâlhout; ˜oplopen: wâlhout fine/krije
vertrekken – fuortgean, ôfsette, ôfgean, fan/út ein gean/sette
vertrouwen (zelfst. nmw.) – er geen ~ in hebben: it in gat yn ‘e kop sjen
vertrouwen (werkw.) – niet te ~ zijn: it op ‘e rêch (stean) hawwe
vervaard – niet voor een kleintje ~: net foar in bytsje bang
vervangen – iemand ~: ramplesant foar ien stean
vervanger – ramplesant
vervelend – (van gedrag) hibbelich; ~ worden: hûnje > dat sil jûn foar jim hûnje
verwaarlozen – fertutearzje, fersloere litte, ferrokkelearje; verwaarloosde ziekte: ferâldere krupsje
verwachten – daar had ik meer van verwacht: dêr hie ik mear ferwachting fan hân
verwarmen – keer dat iets wordt verwarmd: hiting > yn trije hitingen moat it izer klear wêze
verwedden – ~ om: ferhâlde op, sette ûnder
verwelkt – wylkerich, wilich
verwend – bedoarn, poppich, memmich (overdreven van moeder afhankelijk); ~ en daardoor verwekelijkt persoon: mem har pop
verwerpen – fersmite, fier (wei) smite
verwijden – ~ van een ring: útstûkje
verwijfd – njusk, janmeiske-eftich, jangattich, jangateftich; ~e man: weiten hin, stik koekedaai, âldwiif, jufferke, janmeiske, jangat, memke, siden himdsje; (met nadruk op pronkzucht:) darkert; (met nadruk op het ontbreken van ondernemingslust:) húshin
verwijt – iemand iets verwijten: ien in brul op ‘e noas sette; iemand met onterechte verwijten bestoken: ien spytbokkens jaan
verwijten – te hâlden jaan, bylizze, in brul op ‘e noas sette > hoe doare jo my bylizze dat ik dat dien ha
verwilderd – een verwilderde tuin: in kjittige tún
verzachten – een geschil ~: muierje, heine en slaan
verzakken – door ondermijning ~ van grond: ynpoalje
verzamelen – sammelje, garje, gearje
verzameling – samling, gjirring
verzet – tsjinkanting
verzetten – de holle biede, tsjinkantsje, jin warre
verzinnen – optinke, betinke; verzonnen woord: makwurd
verzoek – met een ~ bij iemand komen: ien oanrinne
vestibule – portaal, perteal
vestigen – gevestigd: hûssittend
vet – iemand in zijn eigen ~ laten gaarkoken: ien yn syn eigen sop gearsuorrelje litte
via – fia, troch, troch de wei fan, oer, oer de skiif fan > út it Frânsk oer de skiif fan it Hollânsk
vieren – laten ~ (touw): sike jaan, bod jaan
vierendelen – kertiere, fearnje
vies – ~ zijn van: fij wêze fan; snel ~ worden: smoargje, smoarkje
vinden – ik vind het mooi: by my is it moai; wat vind jij ervan?: hoe stiest do derûnder?; hij vindt dat dat mooier klinkt: dat heart him moaier oan; dan vind ik ze het lekkerst: by my binne se dan op it lekkerst; het niet altijd goed hebben kunnen ~: it wetter wie lang net altyd ien wei rûn, it wie net ien lucht
vinger – door de vingers zien: oersljochtsje; iemand om de ~ winden: ien yn in fodsje beteare; iets in de vingers hebben: de hantaasten fan eat beet ha > hy hat de hantaasten fan it autoriden al goed beet
vingerafdruk – fingerprint; vieze vingerafdrukken: kliemen
vingervlug – hantsjegau
viool – keallebout (humor.)
virus – virussen en bacteriën: libben guod
vis – zich voelen als een ~ in het water: jin fiele as in mûdhûn yn ‘e reinwettersbak
visie – een verkeerde ~ hebben: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen
visioen – fizioen, drôchbyld, gesicht; ~ van een begrafenis: begangel; ~ van iemands dood: foargespins (zie ook: voorgevoel); vaak visioenen hebben: it twadde gesicht ha
vitaliteit – helm, tier
vlaag (opwelling) – oprizing
vleermuis – flearmûs, flearemûs
vleierig – fluensk, glaaierich, strikerich; ~ toespreken: fljuentsje
vlek – plak; inktvlek: mot; ronde ~ van neergezet serviesgoed: daan; hond met ~ om het oog: spoekkiker
vlieg – twee vliegen in een klap slaan: twa rêgen út ien baarch snije
vlieger – de ~ is verloren gegaan: de draak is priis
vlies – vliesje op water e.d.: hûd, flues; zie ook vel
vlijtig – zie ijverig
vlinder – vlinders in de buik: wjirms yn ‘e mage
vloedgolf – floedweach, stoarmfloed, sturtsee
vloeken – stevig ~: in pear grouwe knopen lizze; hy vloekte een paar keer stevig: der foelen him in pear grouwe knopen fan ‘e jas; ~ (van kleuren): skrikke
vlot – floatich > it wurdt dêr allegear floatich yn ferteld
vluchten – flechtsje, útnaaie, útpike, derút strike, hazzelieren gean, de wyk spylje, fan ruten spylje
vluggertje – (vrijpartijtje overdag): binnenbeurtsje
vlugschrift – blauboekje
vochtig – damp, dampich, klitsich, fochtich; ~ van ontdooiende grond: ûntlitten, ûntlittich
vochtinbrengend – ~e zalf: trochgeande salve
voeding – zie voedsel
voedsel – iterij, itersguod, ytbere waar; ~ laten liggen/niet opeten: earte, oarte
voedster (vrouwtjeskonijn) – moer, ei, mot
voedzaam – streksum
voelen – zich niet helemaal lekker ~: jin net rjocht kouster fiele
voeren – met enige dwang ~: tapije
voet – op de ~ volgen: op hakken en teannen folgje
voetenbankje – fuotskammel
voetspoor – in het ~ van het Nederlands: yn ‘e fuotleasten fan it Hollânsk, yn it sok fan it Hollânsk, it Hollânsk soal befarrend
voetstuk – gemetseld ~: klippe
vogelbekdier – fûgelbekbist
vogelverschrikker – sjamme, tsjamme
vol – ~ met: trochsingele fan; de bodem is ~ van mest: de boaiem is foal fan dong
voldoen – fernoegje; zie ook genoeg
voldoende – zie genoeg
volgens – ~ mij: neffens my, nei myn bestek; nei myn dom ferstân (humor.)
volhouden – úthâlde, folhâlde, ferhâlde, útwaskje, fiterje, hise
volkomen – zie volledig
volledig – folslein, kompleet; zie ook helemaal
volmachtgever – prinsepeal
volwassen – folwoeksen, grut, jierrich; een man die zich ~ gedraagt: in jierrich man; half ~: handich > zie ook meerderjarig
volwassene – folwoeksene, grutte(n) > zie ook meerderjarig, meerderjarigheid
vonk – geinster
vonken – oanfange
vooral – fral, benammen, prinsepeal
voorbaat – bij ~: by foarried
voorbarig – ~ zijn: foar Sint-Jan fan hjerring roppe
voorbeeld – jestaal
voorbereidingen – tastel
voorbijgaan – ~ in het ronddelen: om ‘e stûke rinne/springe
voordeel – zijn ~ doen: foardiel/jern bespinne
voordeelpositie – een ~ hebben: yn hâldershân wêze
voordelig – streksum
voordragen – opsnije
voorgevoel – sommige mensen hebben daar vaak een ~ van: guon minsken leit soks op ‘e lea; ~ van iemands dood: foargespins; vaak voorgevoelens hebben: it twadde gesicht ha
voorhoofd – poatte (vooral onderste deel van ~)
voorhuid – ~ van een hengst: puls
voorlichter – tolk, sprekbuis
voorlopig – foarearst, ynearsten, tenearsten; er is ~ niet te weinig: der is fuort net te min
voornemen – zich niet van zijn ~ laten afbrengen: gjin reden ferstean wolle
voorover – ~ staan: te bok/near stean
voorpret – ~ hebben: der fnit mei hawwe
voorraad – in ~: yn ’t foar
voorschot – werk dat men doet om een ~ op het salaris terug te betalen: poene, puonne
voorschrift – volgens de voorschriften: model
voorspellen – wytgje, foarsizze, foarút sizze > hy sei it al foarút, hja koe de takomst wytgje
voorspoedig – zich ~ ontwikkelen: dije
voorstellen – dat kan ik me ~: dêr kin ‘k ynkomme
voortaan – tenei, fierdersoan, fan ‘e stûne ôf
voortand – bûtertosk
voortdurend – zie steeds
voortgang – een trage ~ hebben: stringenearje
voortplanten – zich ~: jin fuortplantje; van vissern: meare, mearje
voortvluchtig – flechtfuottich
voortzetten – op het voortgezet onderwijs zitten: te learen gean
vooruit – nou, ~: no, fuort
vooruitgaan – > vooruitgang
vooruitgang – ~ boeken: foarútbuorkje, paden meitsje, oanwinne
voorval – foarfal, ynterfal, stik, eksploat; dagelijks ~: kom-al-den-dei
voorwendsel – ynbringsel, ferlechje, babbelegûchjes
voorzichtig – ~ zijn: by de flotgerzen lâns farkje
voorzien – op die jongen had ze het ~: dy jonge wie har begryp
vorderen – langzaam ~: sliersakje; (in beslag nemen) naderje, eigenje
vouwstoeltje – skammeltsje
vragen – iemand om geld ~: ien op it festje klopje; iemand dringend iets ~: ien op wat fergje
vrede – hij heeft er geen ~ mee: it leit him net flak
vreemd – zie merkwaardig
vrek – nepert, fûlkater
vrezen – zie bang
vriend – freon, maat, kammeraat, kornút, stalke; ˜en worden: aardichheid oaninoar krije
vriendelijk – freonlik, aardich, tsjildich; dan zal ik minder ~ zijn: dan sil ik it oars mei dy oanpasse; ~ lachen: wyt laitsje; vleiend ~: lot en flot
vriendenprijs – het ging voor een ~: it koe wat skikt wurde, it koe omskik
vriendjespolitiek – kornútsjepolityk
vriendschapsverdrag – stalkebûn
vriezen – hard gaan ~: tasette, taknipe, tafrieze
vrijen – ûnder de noas/amme komme, koartegaarje
vrijetijdskleding – útrinnersklean
vrijgezellenfeest – gearjefte, feintebrulloft (voor de mannen), fammebrulloft (voor de vrouwen)
vrijstelling – frijstelling, hantlichting
vrijzinnig – ~e geloof: kop-en-pantsjegelove
vroeg – betiid, ier, skrap, omskik; zeer ~: ier en betiid; het kan iets vroeger of later worden: it kin wolris gybje; altijd ~ opstaan: skrander wêze; ~ gaan slapen: mei de hinnen op ‘e beam gean
vroeger – earder, eartiids, ynearsten, tenearsten, yn ’t foarige, foarhinne
vrolijk – fleurich, blier, bliid; ~ zijn: it sin op ‘e kroade ha, in goed sin ha, op ’t skik wêze
vroom – from, dierber; persoon die ~ wil lijken: pilaarbiter
vrouw – een stevige ~: in klos; slordige ~: sloar
vrouwengek – zie rokkenjager
vruchtbegin – ~ in een ei: trêd(sel)
vuil – zie vies, zie vuilnis
vuilnis – ôffal, ôfeart, smoargens, túch, dwingelguod, fûlnis
vuilnisman – jiskeman, jiskekroader, jiskefarder, jiskerider, dwingelfarder, dwingelrider; vuilnismannen: jiskelju
vullen – foldwaan, folje, ferneare
vuur – ~ aan de schenen leggen: zie duimschroeven; door ~ beschadigd: fjurrich; vliegend ~: fjoerspatten
vuurwater – zie drank
waagschaal – in de ~ stellen: yn ’t aventoer sette/smite
waarde – geen ~ hebben: furterich wêze; klinke as in skeet yn in moalsek
waardeloos – ~ zijn: klinke as in skeet yn in moalsek
waardig – iemand geen blik ~ keuren: gjin each nei ien draaie
waarheid – iemand de ~ zeggen: ien in brul op ‘e noas sette
waarschijnlijk – prinsepeal, nei alle gedachten, foar ’t neist, nei alle wierskyn; ~ wel: lichtal; zeer ~: yn ‘e midlike wei > yn ‘e midlike wei wurdt er net wer better; ik leau al syn dagen dat er it dien hat
waarschuwen – ik waarschuw je!: ik haw it dy te sizzen!
waarschuwing – ynsizzing
wachten – gaan staan ~ tot iemand komt: op ien gean
wafelbord – zie sandwichbord
wagen – weagje, bestean, aventoerje; het ~: it stik oantaaste; die niet waagt, die niet wint: besykjen is it neiste rjocht
wageningen – Weinum, Weins
wagenwijd – yn it wiidst
waggelen – ~ als een pad: poddebûkje
wal – wallen onder de ogen hebben: pûden/kwabben ûnder de eagen ha, kwabbich ûnder de eagen wêze; van de ~ in de sloot: fan ‘e finne yn ‘e jister
wand – lewant, weach; achterwand van bedstede: weach, waach
wandelen – kuierje, gongelje, traapje, jin fertraapje, pizewantsje
wandeling – kuier, eintsje traapjen, slach om, tippeltsje, loopke
wandelgangen – in de ~: dei en wei
wanorde – disoarder, dusoarder; in ~ brengen: feravensearje
wantrouwend – erchtinkend; erg ~ zijn door mensen snel als mogelijke dieven te beschouwen: de dief oan ’t gat ha
war – in de ~: yn ‘e tiis; in de ~ sturen: yn ‘e bulten jeie; de boel in de ~ sturen: de wein yn ‘e weach menne
warboel – tizeboel, wilewaai
waren – reizgje
warmtevermogen – hiting
wasem – zie damp
wasemen – zie dampen
washok – puoskeuken, hok
wat – er liepen ~ kippen van de buurman op het erf: der rûnen fan buorman syn hinnen op it hiem om; zo sloom als ~: sa slûch dat, sa slûch as gjin byt
water – onder ~ staan: splis stean; onder ~ lopen: grosje; net onder ~ staan: sûp-en-de-byt stean, te sûp en te byt stean; steek onder ~: zie steek
waterafvoer – zie afvoer
waterdamp – flam > der kaam al flam út de hantsjettel
waterig – ~ kijken: sipelich sjen; waterige ogen: sipelige eagen
waterplanten – flaach; aangespoelde ~: kriik, kreek, kreak, jolm, jolling
watje – suertsje
wc – zie toilet
wedden – wedzje, ferhâlde, dertusken sette (zie ook verwedden)
wee – o ˜: o wai mir
weegschaal – baskúl, skealing, skealjes
week – zie zacht
weelde – in ~ leven: yn it folop libje
weer (adv.) – weroan
weer (nom.) – waar, gewier; er komt slecht ~ aan: de loft stiet op skiten en spuien, de loft jout him min oan, der komt in skip mei soere appels oan; mooi ~: sierlik waar, waar as side/spek; een lucht die zeer slecht ~ voorspelt: in loft as in brijwein; slecht ~ waarbij aanranders aktief worden: oanpakkerswaar
weg (adv.) – niet ~ kunnen: opbûn sitte; ergens al aardig ~ mee weten: mei in ding al aardich op ‘e stap wêze; zich een ~ banen: jin in paad sljochtsje; de ~ versperren: it paad damje; zie ook foetsie
weg (nom.) – dyk, wei; ~ tegen dijk of brug op om wagens aan de andere kant te kunnen laten komen: apparel, labberel; in de ~: yn it paad; een plaats uit de ~ gaan: earne in hûs giseljen sjoen ha
weggeven – fuortjaan; hij geeft iets weg: der giet him wat ôf
weggooien – neefhite
wegkwijnen – fertiigje
wegnemen – dat neemt niet weg dat …: der giet neat (fan) ôf dat …
weifelen – wifkje, wifelje, wette
weigeren – afkeuren en ~ van afgeleverde goederen: bekatsje; zie ook vertikken
weinig – hij is er ~ bekend: hy is der lyts bekend; ~ te betekenen: lyts te betsjutten
wel – ~ en wee: lok en lijen; ook ~: fergees > dan kinst dat fergees even foar ús meinimme
weldra – ringen, tel, gau
welgemanierd – manierlik, manearlik, fetsoenlik
welk – ~ mens/welke Fries laat zijn taal nu varen?: wa minske/Fries lit syn taal farre? (in verwijtende zin)
wellen – wâlje
wellicht – faaks, licht
wellusteling – punthoarn, punthûn
wellustig – zie geil
wemelen – wimelje (zie verder: vergeven)
wens – winsk, begearte > hy hie trije begearten
wentelteefjes – gau-en-swiet
wereldoorlog – de eerste ~: de earste oarloch
werk – iedereen mee aan het ~: alle kikkerts op ‘e redens; het ~ onderbreken: út it wurk brekke; na ziekte weer licht ~ doen: wimelje
werktuiglijk – by de sleur, út de sleur wei, yn de sleur wei
wervel – wringe; werveltje (grendeltje): lokje
westwaarts – westoan
weten – je weet maar nooit: men hat der gjin sizzen fan; ik wil er meer van ~: ik moat mines derfan ha; ik wil er niets van ~: ik moat der wat fan; hij weet veel: hy wit fan in bytsje net
wethouder – bysitter; vrouwelijke ~: bysitterske
wie – ~ doet er nu zoiets: wa minske docht soks no (in verwijtende zin)
wiebelig – rank > de boat wie rank
wiegelen – soeie
wiegen – widzje, ruoikje
wijd – wijder maken van een ring: útstûkje
wijdbeens – strampeld; ~ staan/zitten: skaaie
wijk – ~ in een stad: espel
wijn – een fles ˜ openen: in Frânsman de mûtse ôfslaan
wijnsteen – gezuiverde ~: krimmetaart, krimmetaat
wijs – niet goed ~ zijn: net goed wiis wêze, ien fan ‘e fiif misse
wijsneuzig – noaswiis, snichelich
wil – wil; Gods ~: Gods beskied
willen – wil het: sil it > dat is nedich, sil it Frysk der net alhiel ûnderstrûpe; iets wel ˜ doen: der gjin hûn fan wêze
wind – mûndersfeint (hum.); op de ~: op ‘e glûpe; zie ook scheet
windeieren – geen ~ leggen: gjin dôve nuten lizze, gjin deade miten lizze
windstil – blak
winnen – hij gaf zich gewonnen tegenover haar: hy joech it har wûn
winst – ~ op oogst: gemaak; ~ maken: derút rinne/drave; er wordt daar veel ~ gemaakt: it is dêr allegear stryk yn ’t laadsje
winstgevend – jildich
wintervoorraad – ~ voer voor één koe: koositen
wip – wip, wippe; in een ~: mei in wip/snjit, yn in omsjoch
wispelturig – ritich, twirrich, twirderich, hin(ne)-en-wer (as it waar), wispelsinnich, kwispelsturtich, wilewaarlich, ûnstadich, ûnbestindich, wif, wifsinnich, lichtsinnich, yn ‘e wjerweide; ˜ persoon: kwispelder, kwispelsturt, seeskip
wisselkind – pizich bern
wittebroodsweken – knyntsjedagen, wiggemoannen
woekeren (van ziekte) – fierder sette
woelen – omwine; het ~ der wereld: it wâljen fan ‘e wrâld
woestijn – westine, wyldlân
wolk – wolk; regenwolk: pôk; onweerswolk: tongerwolk; met verspreide wolken: lappich
wonderbaarlijk – zie merkwaardig
wonen – benauwd ~: husearje; op het mooiste punt ~: op ‘e klink wenje
woonhuis – stil hûs, ticht hûs
woord – verzonnen ~: makwurd; een hartig woordje met iemand spreken: zie toespreken; iemand die een ander op diens ~ probeert te vangen: wurdesifter
woordvoerder – tolk, sprekbuis
worp – smeet
wortel – met ~ en tak uitroeiien: mei ierde en oer útroegje
wrat – donkere en behaarde ~: maal
wreken – dat wreekt zich: dat besnijt him
wrevelig – stildeunsk
wurgcontract – kûgel-en-stropkontrakt
zaad – op zwart ~ zitten: oan reapsein wêze, op skrabbersein wêze
zaaks – niet veel ~: net folle aaps/brets
zacht – bol
zacht – ~ door dooi: ûntlittich, ûntlitten
zachtgekookt – salvich
zak – sek, pûde, kladde; zie ook broekzak
zakenlieden – kleine ~: affearenslju
zakken – zie dalen
zakmes – bûsmes, knyft, hogge, Koartjan (humor.), ek faak: de herder (naar het merk)
zalf – smiksem, smyksem, smiksel, smyksel; ~ die in de huid doordringt: trochgeande salve
zaniken – zie zeuren
zat – appels zijn er ~: apels binne der planteit
zee – in ~ gaan met: ynsile mei
zeer – tige, o sa, oe sa, hiel, heel, heul; ~ handig; handich, de ein is derfan wei / dat hat gjin roai
zeentje – zeentjes: hier
zeggen – de onderdirecteur heeft daar heel wat te ~: de ûnderdirekteur hat dêr gâns te kedizen; wat zouden de mensen er wel van ~: soe ’t ek in rare namme jaan; alles durven ~: nearne foar omhelje; zeg op/zeg het eens!: swear op!; niets meer te ~ hebben: gjin gagel mear ha, it praat út ha
zegje – zijn ~ doen: jins bakje byskowe
zeis – bevestiging van een ~ aan de stok: ham
zeker – het was ~ dat hij erdoor was: hy wie der foarfêst trochhinne: ~ zo groot als: tige sa grut as, ryklik sa grut as
zeldzaam – seldsum, inkeld > dat is in inkelde fûgel
zelfgemaakt – eigenoanret
zelfmoord – ~ plegen: jinsels tekoart dwaan
zenuw – simmel; het op de zenuwen werken: it op ‘e simmels krije
zenuwachtig – ~ worden: it op ‘e simmels krije
zet – iemand een zetje geven bij het klimmen: ien te bok stean
zeurderig – hibbelich; ~ gevoel hebben: singerje; een zeurderige spreektoon: team
zeuren – simperje, sjimperje, sjamperje, seamelje, eamelje, sanikje; pruilerig ~: lymstankje, sjankerje; steeds weer opnieuw beginnen met ~: gesigeseach
zicht – sicht, eachweiding, eachweidzjen, útsjoch
zichtbaar – (te) duidelijk zichtbaar voor anderen: gapsk
ziek – siik, min; een beetje ~: heal, net rjocht halich; ernstig ~: slim/raar siik; ~ zijn: it wei ha, min op ‘e lea wêze, wat ûnder de lea ha, wat skipe ha, mei in sykte oanhelle wêze; hij is ~: der sit in sykte yn him, hy hat in krupsje yn; ~ worden: ealje, it wei krije; ernstig ~ zijn: aardich ôfklaaid wêze, der raar/slim/min oan ta wêze; er ~ uitzien: tekenje; dodelijk ~ zijn: net wer better kinne > it komt net klear; zie ook doodziek
ziekelijk – goarrich, net rjocht flot, net rjocht halich, lijerich; ~ persoon: spuonnen doaze
ziekenhuis – sikehûs, sikenhûs; het academisch ~ in Groningen (UMCG): it akademysk; kamer in ~: sikehûs; kamer op afdeling intensieve zorg in ~: slankje-en-skermkekeamer
ziekte – sykte, kwaal, krupsje; ~ aan de longen: zie longziekte; verwaarloosde ~; ferâldere krupsje; zie ook kwaal/ziek
ziektekiemen – libben guod, syktekimen, smetsied, basillen, baksillen
ziel – (bolling in bodem van fles:) eilân > it eilân yn in flesse
zielepoot – stumper, skroedsje
zien – iets verkeerd ~: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen; het wel gezien hebben: jins bestek makke ha; zo ver als men kan ~: in gesicht fier
zier – geen ~: zie moer
zijkant – side; zonder de ~en te raken: sûnder kantroeren
zijweg – opdyk
zin – ze zijn niet naar zijn ~: se binne him mei it sin/de mûtse (zie ook trek); geen ~ hebben in: gjin sin/nocht/niget ha oan, gjin flam ha op, de wet ha fan
zingen – een lied gaan ~: in liet ophelje
zinloos – ~ zijn: klinke as in skeet yn in moalsek
zoek – zie foetsie
zoeken – ergens iets achter ~: earne wat út tinke
zoet – swiet; te ~: mjitsk; ~e waar: minnisteguod
zolder – ~ boven koestal: hilde
zometeen – aanst, aansen, aansens, daalk, drekst, demmy, dêrmei, mei-ien,
zon – in de gloeiende ~ bij windstilte: yn de blakke sinne
zondebok – lidstôk; de ~ zijn: hosk wêze
zondvloed – stjalpfloed
zorg – zich zorgen maken: noed ha mei > dêr hienen se gjin noed mear mei; ~ dragen voor: zie bewerkstelligen
zorgelijk – noedlik, nuodlik; een ~ geval: in ferlegen gefal
zorgen – ~ voor: rêde foar > dêrom haw ik derfoar ret; ervoor ~ dat: meitsje dat
zover – het is ~: it sil heve
zucht – een ~ slaken: in sucht litte, in swiere sike lûke, in sucht ophelje
zuchten – suchtsje, in sucht litte, stinne (fig.); zie ook zucht
zuidwaarts – súdoan
zuiging – ~ van de lucht: swang
zuinig – ~ doen: soberearje; ˜ moeten leven: kloek by ’t wâltsje lâns moatte
zuiver – zeer ~: lotterklear; niet ~ op de graat: net skjin op ‘e ribben
zuur – ~ van karakter: brienich; ~ kijken: taai/prot sjen
zwaar – swier, hibbich; ~ (van grond): eken, izeren
zwaarmoedig – zie pessimistisch
zwak – swak, slop, (zonder ruggegraat) slopankelich; ~ kind: skroedsje
zwakkeling – intermich, spuonnen doaze, suertsje, weiten hin
zwang – in ~: yn ‘e swaai, yn ommenaasje; in ~ komen: trochtocht nimme
zwanger – swier; ~ maken: te ticht oankrûpe; ~ zijn: op kyp sitte, wat ûnder de mûtse ha, glêzen skonken ha, in wâldreis meitsje sille, yn ‘e kream moatte, in sûne sykte ha, wetter yn ‘e kelder ha, jongwiif wêze, in bout yn it gat ha; ze is ~: it is kryk, der is wat op kommendeweis; ~ van (fig.): foal fan; niet ~: gust; hij heeft haar ~ gemaakt: hy hat der in pyk yn draaid; man die trouwt met vrouw die ongehuwd ~ is: skandedekker
zwangerschap – dracht, jongwiifwêzen, jongwivichheid
zwartgallig – zie pessimistisch
zweer – swolm, ~ aan de vingernagel: hûnemiezel
zweren – zie zweer
zwier – aan de ~: oan ‘e swaai
zwoegen – wrame, bodzje, poddebûkje, pochelje
zwolle – Swol(le)