aamborstig – nearboarstich, dimpich, dampich; zie ook longziekte

aamborstigheid – follens

aan – het is ~ jullie: it stiet oan jim

aanbod – ferskot

aanbouw – kleine ~: keboef, kombof

aandacht – omtinken; vol ~ luisteren: mei alle oandacht harkje, yn stive oandacht taharkje, opnimstich/diger harkje; de ~ vasthouden: yn ‘e besnijing hâlde/ha; geen ~ krijgen: net teld wurde

aandachtig – opnimstich, diger

aandoen – iemand een proces ~: ien foar it rjocht bringe, ien ferkleie

aandringen – oanstean, oantrune, oanpoene; sterk bij iemand ~: ien nei de ljirre/lever tingje, ien faksearje/oansitte; sterk ~ op: degenje om

aandurven – zie wagen

aangenaam – tréwes, floatich; zie ook prettig

aangeschoten – sikkerich (beetje dronken)

aangeven – oanbringe; een pasgeboren kind op het gemeentehuis ~ – it wiif ferkleie

aangroeisel – ~ aan boten: skrab

aanhalig – floatich

aanheffen – ophelje

aanklagen – ferkleie

aanklampen – iemand op straat ˜: ien praaie

aankoeken – ~ van sneeuw onder schoeisel: balje

aankomen – erop laten ~: derop stean litte; het komt erop aan: it giet derom; als het erop aankomt: as de skrinkel by de/it flym komt

aankomend – yn hope > syn skoandochter yn hope

aankunnen – interje, baas/mânsk/treast wêze, stean; ik kan dat karweitje wel aan: ik kin dat putsje wol ginne/risse, ik bin dat putsje wol treast, ik stean foar myn wurk, ik haw it yn streken

aanlegsteiger – steiger, steger

aanleiding – oanlieding > se soenen der alteast reden út nimme kinne om …

aanmanen – zie manen

aannemelijk – dat klinkt ~: dat komt op ‘e klink

aanpakken – tasette; poatoan; iemand stevig ~: ien hoffenje, ien omstean leare; van ~ weten: op ‘en fjouweren beslein wêze

aanraken – oanreitsje, roere

aanranden – tenei komme/wêze, oantaaste, oanpakke

aanrander – weer waarbij aanranders aktief zijn: oanpakkerswaar

aansnijden – het eten ~: it lyk oantaaste (humor.); een brood ~: in bôle opsnije

aansporen – oantreastgje, oanpoene, oantrune, feugelje, fegelje; ~ tot werken: goarselje

aanspreken – iemand op straat ˜: ien praaie

aansteken – oanjeldzje (van vuur); een pijp ~: de brân deryn sette

aansteker – fjoeroanstekker

aanstellerij – babbelegûchjes, fifelegûchjes, fifelefûferijen, fifelefazen, fizefazen; bekakte ~: kommensok, komkak

aantal – tal, oantal; een ~: in mannich, in mennich, in stikmannich/mennich, in tal, guon, in diel, in part; een groot ~ …: in macht oan …; in ~ toenemen: oanwinne, oanrigelje; het ~ kieviten neemt toe: de ljippestân wint oan

aantasten – oantaaste, skeine; door vuur aangetast: fjurrich > fjurrich hout

aantrekkelijk – hibbich/hebbich; ~ voor kopers: keapsjoch

aantrekken – oanlûke, neinimme; ~ van kleding: oanstrûpe, oandwaan; ik trek me er niets van aan: ik feroarje my der net om, ik wurd der net oars fan, ik wurd der oars noch oars fan; hij trok het zich heel erg aan: hy hie der och sa mei te dwaan, dat leit him hiel heech, dat sit him hiel djip.

aanvaardbaar – dat is niet ~: dat kin der net lâns, dat kin der net op troch, dat is derby troch

aanvegen – oanstrike > it bûthús oanstrike

aanwezigen – geachte ~: garren en harren

aanzien – nu ben je weer wat om aan te zien: no bist wer wat hibbich/hebbich; het weer laat zich goed ~: it waar jout him goed oan

aap – nu komt de ~ uit de mouw: o, wie dat de kiksaus, no komme de keallen út it hok, no komme de pipen út de sek, no komt de aap út ‘e mouwe

aardappel – rjappel, jirpel, ierpel, earpel, ierdappel, eardappel; vergroeide: knoarhoanne; slappe verschrompelde ~: smûs

aardig – floatich; dat is niet ~ van je: dat stiet dy net sa moai; iemand niet ~ vinden: oan ien syn fuotstappen genôch ha, ien net lije kinne/meie, ien net snuven hearre kinne/meie, net mei ien kinne

aardigheid – voor de ~: om ‘e niget

aartsconservatief – ~ persoon: domper

aarzelen – wette, wifkje, jin ferhâlde > no’t dy safolle jild bean wurdt, moatst dy net ferhâlde

accijns – ymposten

accolade – strik

achteloos – sûnder eftertocht, sûnder erch

achter – ergens iets ~ zoeken: earne wat út tinke

achterbaks – njirrich

achterklap – flabyt, zie ook roddel

achterlopen (van klok) – efterlik gean

achterneef – zie neef

achternicht – zie nicht

achterste – zie kont

achtertuin – mijn achtertuintje: myn efterlik blikje

achteruit – ~ gaan: fertiigje, efterútbuorkje; het gaat ~ (lichamelijk of financieel): it kin net lykhâlde

actief – warber

activiteit – ~ beloont zichzelf: de geande foet wint

actualiteit – de ~: it wâljen fan ‘e wrâld

adem – op ~ komen: op siken komme, jin ferhelje, útpûste; ~ tekort komend: dimpich

ademen – sykhelje, sykje, azemje

adopteren – oanhelje

af – ik kom maar niet van die diarree ~: it liifrinnen wol my net belitte; hy kan het niet met de mond ~: hy kin it net mei de mûle ôflizze; ~!: ham!

afbeelding – ôfmieling

afbladderen – zie bladderen

afblijven – blijf af!: ham!

afbrokkelen – ôfbroazelje, (van een gletscher:) kealje

afdrijven – ~ (van een bui): ôfjeie

afdruipen (fig.) – ôfdrosse

afdruk – ~ van iets (bijv. kledingstuk) in het lichaam: dane, daan

afgrond – ûngrûn; aan de ~ brengen: yn it ûnleech stoarte/fiere

afhandig – ~ maken: ûntlúzje, ûntfytmanje; geld ~ maken: ponglúzje

afhangen – ervan ~: deroan stean

afhankelijk – ôfhinklik; ~ van: (al) neffens; ~ van wie/wat/ …: ûngelyk wa; ûngelyk wa’t it freget; ~ van: al nei’t … seit > al nei’t de lânsdouwe seit

afkerig – ôfwearzich, wearzich, skoftich, fij, skouderich, bekstallich

afkeuren – ôfkarre; ~ van geleverde goederen: bekatsje

afleiding – ôflieding; ~ bieden: feravensearje

aflevering – de tweede ~ van het tijdschrift: de twadde jefte fan it tydskrift

aflopen – verkeerd kunnen ~: raar komme/bekaaie kinne; dan kan het wel eens raar ~: dan kin der wolris raar wat efterwei komme; het is onzeker hoe het zal ~: it hat syn útfallen

afmaken – zie doden

afmatten – zie afpeigeren

afnemen – ~ (van de maan): fersitte

afpeigeren – ~ door rondjachten: ferjitterje, ferjetterje

afranselen – ôftichelje, omseamje, neisjen

afrastering – freding, ôffreding; ~ met schrikdraad: batterijfreding

afreageren – zich ~: jin útwierje

afslachten – ferslachtsje

afsnauwen – ôfsneuterje, ôfsnuterje

afspreken – ôfprate, opsprekke; een datum ˜: in datum stelle; iets afgesproken hebben: sa ôfpraat wêze

afstammen – skaaie > hy skaait fan prinsen

afstammingsleer – skaaileare

afstand – ôfstân, distânsje, ein; een lange ~: gâns/risnabel in ein

afstapje – delstap

aftroggelen – geld ~: ponglúzje

afvoer – ~ van water: kylgoate, kylgroppe, kylgreppel

afwachten – we moeten het ~: it stiet noch yn it hûs, it hat syn útfallen

afwezig – absint (ook in de betekenis van verstrooid)

afwijzen – warsje; afgewezen worden bij examen/sollicitatie etc.: kitse; afgewezen worden in de liefde: in blauwe skine rinne, blau krije, in ôfskriuwer krije

afzetten – rûpelje

afzwakken – ferhimmelje (van bewering)

agent – ~ van politie: blaumich, blauwe mich

akelig – zie naar

al – zo sprak hij, ~ harkende: seid er klaujendewei; wat zei hij ook ~ weer?: wat seid er hast wer?, wat seid er mar wer?; daar heb je het ~: dêr is it al sa; ~ dente: rutergear

alcohol – zie drank

alcoholist – ~ zijn: jin oan drank misgean

algemeen – over het ~ genomen: yn allen

allemansvriend (hond) – floatige hûn

alles – van ~ en nog wat: lykfol watte

altijd – altyd, altiten, jimmer, jimmeroan, al syn dagen

alvleesklier – de koarte lape, fetlape, minneflatte

amandelontsteking – brún, brune

ammenooitniet – foar gjin hynder

anders – het is ~: it leit op in oar moer

andersom – ~ doen: oarsomje

anker – voor ~: te’n anker

anti-luismiddel – jachtwetter

anti-roosmiddel – jachtwetter

antwoord – antwurd, andert; ~ geven: azem jaan, beskied jaan

apart – zie buitengewoon

arbiter – zie scheidsrechter

argwaan – premoasje, premomsje

arm (bijv. nmw.) – earm, earmelytse

arm (zelfst. nmw.) – de ~ uit de kom: zie kom

armoede – earmoed; tot ~ vervallen: earmelytse wurde

armslag – weer wat financiële ~ hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne

arresteren – oanhâlde, oantaaste

as – gloeiende ~: gleonte; onder ~ bedekte hete kolen: berutsen fjoer

assortiment – ferskot

asymmetrisch – wankant(ich)

averecht – krom, krang; zie ook recht

avondeten – jimmet

avondeten – jimmet, oarmet

avontuur – aventoer, eksploat

baardaap – burdman, burdaap, boskbear

baarkleed – pelle

baarmoeder – liifmoer, limoer, skûlliif, lêch

baas – zie meerdere

bacterie – bacteriën: libben guod

badjas – sjammeloek

baksteen – kapotte of misvormde ~: brik

baliekluiver – brêgetraper

band – leren of metalen ~ om klomp: leaf > it leaf oer de klomp

banen – zich een weg ~: zie weg

bang – bang, benaud, eangstich, yn jins skiterke; erg ~: spoekbenaud, deabenaud; ik ben ~ dat …: ik ha soarch dat …; ~ zijn: eangje; niet snel ~: net foar in bytsje bang; ergens niet ~ voor zijn: earne sa bang fan wêze as in krie/as de âlde roeken fan in sjamme; ~ zijn voor dieven: de dief oan ’t gat ha; ~ worden: it jin oansjen

bankroet – rut, blut, blus, fallyt

baren – zie bevallen

barst – skuor; ~ langs het voegwerk van een muur: treding

beademen – beäzemje, beämje, lucht jaan; beademd worden: lucht krije; kunstmatig beademd worden: oan ‘e slangen lizze

bed – bêd; naar ~: op bêd, op ‘e koai, te koai; naar ~ gaan: út ‘e wei gean, frou Bedstra opsykje, efter it breiden broekje krûpe, nei de Bakkefeanster dunen gean

bedaard – zie rustig

bedaren – bedarje, betommelje

bedeling – zie bijstand

bedenken – zie verzinnen

bederven – ferdommenearje; het bedorven hebben: it raar ferspijd ha; het voor zichzelf bedorven hebben: jins eigen stâl ferbûke ha

bedisselen – benjeskje

bedlegerig – bêdridich

bedoeling – hij heeft er een geheime ~ mee: hy hat der in erchje by

bedonderen – ferevelje, oer de rêch strike (financieel)

bedrag – dofke, plôk

bedreigen – feil jaan

bedreiging – een ~ vormen voor iets: in ding feil jaan

bedreven – betûft, yn it sâlt bebiten; ~ zijn in: slach ha fan

bedriegen – zie bedonderen

bedrijf – klein ~ dat weinig werk meebrengt: kluorkerij

bedrijvigheid – wâljen

bedstede – achterste slaapplaats in de ~: weach; achterwand van de ~: weach

bedwingen – zie beheersen

beeldig – bylderich

been – raar op zijn benen staan: raar op syn lewant stean; weer op de ~ zijn: wer by de wurken wêze, wer op it aljemint wêze; weer op de ~ zijn en wat licht werk aankunnen: wimelje

begeleiding – met gitaar~: ûnder de gitaar

begerig – graach > hy wie graach op/nei iten

begeven – hij begaf zich naar het kasteel: hy sette op it kastiel ta

beginnen – begjinne, úteinsette, oanfange, it stik oantaaste, losgean; er is geen ~ aan: der is gjin begjinnersein oan

begrafenismaal – leed

begrafenisstoet – in visioen voorziene ~: begangel

begrijpen – foar it begryp/oardiel krije; hij kan het niet ~: hy kin it net byinoar krije

behalve – behalven, as > it folk is omkaam, as de kaptein

behandelen – die dokter behandelt mij: dy dokter giet oer my, dy dokter masteret mei my; iemand langdurig medisch ~: ien masterje en plasterje

beheersen – bedimje, behearskje; zich ~: jin behearskje, jin betwinge, jin bedibberje, jin bedimje

behoefte – behoef, ferlet, bederf; geen ~ aan iemand hebben: oan ien syn fuotstappen genôch ha

behoren – naar ~: yn it folle

behoudend – zeer ~ persoon: domper

behuisd – klein ~ zijn: husearje

behulpzaam – tsjildich

bejaard – jeltich, jierrich > in pear moai jierrige minsken

bekendmaken: oer de streek bringe, buorkundich meitsje, op ‘e skille ha

bekeuring – iemand een ~ geven: ien preses meitsje

bekijken – bekijk het maar: louloene

bekneld – knyld, yn ‘e knipe

bekoelen – de verstandhouding is bekoeld: it is mei ús wol oergerze

bekomen – op siken komme, jin ferhelje

bekommeren – zich ~: ealgje

bekonkelen – bestekke

belangstelling – ~ voor: niget oan, sjenee foar

belasten – ergens mee belast zijn: ta wat stringenearre wêze

belasteren – iemand ~: ien de kroan op ‘e kop sette; ien by it gat ophelje

belasting – ymposten

beleefd – hoflik, fetsoenlik, manierlik

beleefd – fetsoenlik, hoflik > ~ blijven: jins fetsoen/ferstân hâlde; ~ zijn: jin stalle

beleid – met ˜: mei ferdrach; iets met ˜ doen: mjitte yn wat raamje

belevenis – aventoer, eksploat

beloop – op z’n ~ laten: op ‘e rongen slepe litte

beloven – belove, belôvje, ûnthite, tasizze, goedsizze, hite > se sei goed foar in miel, at se it net dienen, dan hiet it net bêst

belust – ~ op: graach op/nei > hy wie graach op lekker iten

bemerken – ealgje; zie ook opmerken

benaderen – oankomme, interje, benjonke; iemand vriendelijk, behoedzaam ~: ien op ‘e lije side oankomme

benauwd – near, nearzich, benaud; ~ weer: luensk/ljuensk/brodzich/brodsk waar

beneden – kom naar ~!: kom ûnder!

benenwagen – billewein, skuonmakkersweintsje, arbeidershynder

bepaald – ~ iemand: zie iemand

bepalen – zo is het bepaald: dat stiet derta

beperken – beheine, bepealje, ynpealje

beperkt – beheind; verstandelijk ~: zie verstandelijk

bereikbaar – goed ~: handich > dat doarpke leit dêr handich, sa oan ‘e dyk

bereiken – gemakkelijk te ~: handich

berispen – zie vermanen

berisping – zie vermaning

beroep – berop, wurk, affearen

berucht – berucht, mâlferneamd, raar/skean/kwea/slim ferneamd

beschadigen – skansearje, taboeie; door vuur beschadigd: fjurrich

beschaven – feredelje, beskave, besnoeie

beschermen – ferdigenje; elk beschermt het eigene fel: de hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem

beschikbaar – feil; ~ voor seks: geil en feil

beschikking – ter ~: feil

beschuit – ~ met suiker: sûkerbak, poppebak

beschuldigen – beskuldigje, op ‘e rêch skriuwe

beslag – in ~ nemen: naderje, eigenje

besluiteloos – ~ zijn: net witte oft je skite of mige moatte

besmettelijk – ~ zijn (van kleding e.d.): smoargje, smoarkje; ~ zijn (van ziekten): oanhingje, oanslaan, útsprute, oeraardzje > gryp wol gauris oeraardzje

besmetten – oanhingje, oanslaan, útsprute, oeraardzje

best – zijn ~ doen: flyt dwaan: de beste in zijn soort: (weareld-)brekker; mij ~: om my kin ’t wol

bestaan – zij heeft dat ~: sy hat dat fertoand

bestaansminimum – bederf

besteden – besteegje, bestelle > dat is oan him net besteld

bestraffend – iemand ~ toespreken: op ien kibje

bestralen – bestraald moeten worden: foar de stralen moatte

bestrijdingsmiddel – ~ voor insecten: flit

betalen – betelje, útpûlkje, bosse; moeten ~:ta de bûse moatte; slecht ~: by de tomme heine, yn/op ‘e jister hâlde

betekenen – betsjutte; te ~ hebben: ynhawwe > dat hat net folle yn, wat soe dat spul ynhawwe?

beter – na ziekte weer ~ zijn: klear wêze, wer by de wurken wêze, wer op it aljemint wêze; hij wordt al een beetje ~: de sykte jaget ôf, hy komt al wat by

beteugelen – yn de stokken krije, bedimje, delsette

betreffen – wat betreft de visserij: (de fiskerij) oanbelangjende (de fiskerij), wat de fiskerij oanbelanget, wat de fiskerij oangiet, op it stik fan ‘e fiskerij; wat dat betreft: op dat stik (fan saken); betreft (boven een brief): ûnderwerp; wat dat betreft: fandat

betrekken (van de lucht): grymje, tichtsette, grûnje, berinne

betrouwbaar (van apparaten): grif

betweterig – wetich

beunhaas – sloaier

beurs – met gesloten ~: lyk op lyk

beurt – bar; een ~ geven: in wan jaan

beuzelen – fiterknotsje (zie ook verdoen)

bevallen (baren) – op it waarm bêd lizze, mei wêze/moatte, in wâldreis meitsje, bernje, yn ‘e kream lizze; moeten ~: jongwiivje, yn ‘e kream moatte

bevallen (aanstaan) – noaskje, foldwaan, oanstean, flije, wat talykje; dat bevalt Jan niet: dat binne boer Jan syn guozzen net

bevallig – kwier, kwikker (alleen vrouwen)

bevalling – kreamerij, kreambêd, waarm bêd; een zware ~ hebben: mei wêze; de ~ x dagen achter de rug hebben; x dagen âldkreams wêze

bevestigend – een bevestigende zin: in jahitende sin

bevestiging – ~ van een zeis aan de stok: ham

bevriend – ˜raken: aardichheid oaninoar krije

bewaarheiden – bewaarheid worden: neikomme, útkomme

bewaken – beweitsje, bekaadzje

bewaring – in verzekerde ~: yn bewar

bewegen – snel met de handen ~: tyskje; heen-en-weer ~ in de wind: tyskje; zich ~: ferwege; de bewegende delen (van een apparaat): it geande wurk/de geande wurken

beweging – beweging, beweech, ferweech (zie ook gebaar)

beweren – hij beweerde dat we het verkeerd deden: hy hold út/woe ha dat wy it ferkeard dienen, hy ornearre, wy dienen it ferkeard

bewerkstelligen – bewurkmasterje, beweare, bewarre, beoarderje, bewurkje > ús riedsleden ha safolle beward dat ús merke ôfskaft wurdt

bewolking – met verspreide ~: lappich > in lappige loft

bewusteloos – wei, út jins ferstân, bewusteleas, bûten westen, bûten wêzen

bewustzijn – bij zijn ~ blijven: by jins oardiel bliuwe

bezig – dwaande, beuzich; druk ~: sa beuzich as in holder/lyts baaske

bezit – schamel ~: bederf; haar hele ~: har hiele bederf

bezoek – ~ van vrijer aan zijn geliefde buiten de gestelde tijden: binnenbeurtsje

bezuinigen – soberearje

bezwaar – zonder ~: sachs, fergees

big – bigge, biggel; gecastreerde ~: bargebigge

bij – ~ Jan thuis: te Jannes, by Jannes; twee ~ twee: by twaen, linke twaen; goed ~ zijn: net ferrotte wêze

bijbaantje – foantsje, ynstruier

bijdehantje – snarre

bijeenzoeken – gearfandelje, gearswylje, telâne sykje

bijgebouw – klein ~: keboef, kombof

bijkomen – ik dacht dat ik niet meer bijkwam van het lachen: it ha my omtrint bedien; zie ook bekomen

bijna – ~ alle mensen: amper alle minsken

bijstand – bystân, bedieling, omdieling, de jûne byt

bijster – niet ~ slim: net botte/bjustere tûk, neat te tûk

bijverdienste – foantsje, ynstruier

bijzonder – niet ~: sa sûnders net

bil – broadsje, stút, zie ook kont

binddraad – siseltried

binden – gebonden soep: lomich/limich sop

binnenweg – opdyk

bit – mûlstik (van halster)

blad – geen ~ voor de mond nemen: gjin flij foar de mûle nimme

bladderen – (van verf) felje, bledderje, blierje; (zodanig dat vlekken ontstaan) fleare, flearje

bladstil – blak, blakstil

blaken – ~ van gezondheid: ankje

blaten – bletsje, bletterje, bloarje, balte, blaaie

blesseren – geblesseerd: blêsd

bleu – blea, bleu, skruten, skrutel, ferlegen, skrikkel

blik – loaits, eachweid(ing); iemand geen ~ waardig keuren: gjin each nei ien draaie

bliksem – wjerljocht; om de ~ niet: om ‘e wet net

blindelings – blynseach

blinken – blinkend: glier

bloedzuiger – ierkloarker

bloed – gemengd ~: griemmanke bloed

bloei – in de ~ van zijn leven: yn de klink/fleur fan syn libben

blok – het ~ huizen: de streek; kantig ~: klibbe; een blokje spek: in klibke spek

blokkeren – tichtsette; de weg ~: it paad damje

bloot – ~ geschoren huid: bloat, bleat

blootstellen – blootgesteld zijn aan: bleat stean foar

blozen – in kaam krije, in kleur sjitte/sette/krije

blut – blut, rut, blus

bocht – omkromte; zich in rare bochten wringen: jin ferhâlde

bodem – boom, boaiem; een bodempje in de maag leggen (voor drank): in flierke yn ‘e mage lizze; dubbele ~ (fig.): erchje > hy hat der in erchje by

boeiend – meinimmend

boeman – sjamme

boer – boer, húsman, lânssiet; ~ met landbouw: bouboer; ~ met runderen: komelker, greidboer

boerenkool – moes

boete – zie bekeuring

bok – ~ van een boerenwagen: foarkret; gecastreerde ~: wear

bol – in je ~ geslagen: yn ‘e plasse/sinnen slein

bolster – een ruwe ~ met een blanke pit: in hurd man op in weak tsiis

bombarie – zie vertoon

bont – kjirremjirre > in kjirremjirre kopke mei puntsjes en rútsjes

boom – een groepje bomen: in tropke beammen

boomstronk – beamsears, stobbe

boord – ~ van een overhemd: opsetsel

boos – lilk, lulk, kribbekeurich, prot, noartlich, noartsk, kiezzich, brûkel; ~ kijken: sjen as in âld kwartsje; ~ maken: op stoom jeie, it lân op jeie; ~ zijn op: it grou ha op, it smoar yn ha op

boosaardig – njirrich

bordeel – bordeel, stil/ferkeard hûs, knip, fûgelkouwe; geheim ~: hossebos

borgpen – ~ in een as: leaf > it leaf yn ‘e as keart it tsjel; in een schaar e.d.: nearring, njirring

borst – met platte ~en: ynpannich; aan de ~ drinken: ninne

borstvoeding – tate, ninnen; ~ drinken: ninne

bot – bonke, skrebonkel, skrinkel

boterham – ~ op namiddag: jimmet, oarmet

bouwen – huis ~: húzje

bouwsteiger – steiger, batterij

bouwvallig – brekfallich, wankelmoedich

bovenlip – vooruitstekende ~: brealippe

bovenstaand – niisneamd

braadkuiken – panpyk

braaksel – koarre, spui, biggels

brand – in ~ vliegen: flam slaan; in ~ staan: yn flammen stean; door ~ beschadigd: fjurrich

branden – baarne, brâne, yn flammen stean; de kachel begint flink te branden: de kachel jout him ôf

brandverzekering – brânkas, brânkast, brantkas, brantkast

breken – brekke, skuorre; ~ van een ei door een kuiken: hikje

brengen – het mooi kunnen ~: it moai (op syn fuotten) delsette kinne, it moai opsizze kinne

breuk – breuk; iemand aan een ~ opereren: ien fan ‘e breuk snije

bril – lezen door een bril: brilje, brulje, brilkje, brulkje

brochure – blauboekje

broeierig – brodzich, soel, lumich

broekzak – (broeks)bûse, lotse

broer – ergens een broertje dood aan hebben: earne in broer oan ferlern ha

brommen – brimje, grânzgje, gnoarje

brooddronken – wyldseauwich

bruidstaart – hylkekoeke

brullen – brinzgje

brutale – de brutalen hebben de halve wereld: de ûnskeamele hat in tredde diel fan ‘e wrâld

bubbelen – brobbelje, kraalje

bui – soms heeft ze zo’n schoonmaakbui: dat húshimmeljen komt har soms samar oan; erge regenbui: goate, goatte; er kwam een zware ~ opzetten: de see kaam oer it lân

buik – vlinders in de ~: wjirms yn ‘e mage

buiten – naar ~: derút, ta de hûs út; van ~ Friesland: om utens wei

buitengewoon – bûtengewoan, bûtenwenstich, ûnfoech; iets buitengewoons: wat oars/mear as kom-al-den-dei

buitenland – in het ˜: fier om utens; uit het ˜: om utens wei, út ‘e bûtenlannen

buitenlander – bûtenlanner, útlanner, frjemde, frjemdling

buitenlands – bûtenlânsk, útlânsk, frjemd; een ˜ uiterlijk: in útlânske skôging

buitenmuur – zie muur

buitenspel – beskied

buitensporig – ûnfoech

bukken – jin dûke; gebukt staan: te bok stean, te near stean

buurt – daar in de ~: yn dy streek (qua plaats en tijd), dêrbyom

capabel – geskikt, kompabel, fearich

carriereperspectief – met ~: mei tasizzing om fierder te kommen

castreren – lobje > dêr hie ik him de knopen fan ‘e jas; gecastreerde big: bargebigge; gecastreerde bok/ram: wear

cel – zie gevangenis

charmant – een charmante vrouw – in kein, kwier, kwikker frommes

chef – prinsepeal

cliché – mandewurd, mandetaal

colporteren – sutelje; hij colporteert: hy giet/is by de streek

compliment – opstekker, fear yn ’t gat, fear yn ‘e broek; een ~ geven: op it stuoltsje sette

compost – dwinge, dwingel, dwinger, dwingeguod, dwingerij

compromis – niet tot compromissen bereid: ûnferwrikber

conclusie – mijn ~ is: myn konklúzje/einsluten is

confectie – makkeklean

confectiezaak – makkekleanwinkel

conservatief – ~ persoon: domper

consternatie – zie opschudding

constipatie – ferstopping; een einde aan de ~ maken: iepen liif meitsje

contact – ~ leggen: kontakt knotsje, bannen knotsje; ~ hebben met: alliânsje ha mei, yn alliânsje wêze mei

contant – ~ geld: ree jild, jild op fingerseinen

contract – sater; zie ook overeenkomst

conversatie – geen stof van ~ meer hebben: gjin gagel mear ha, it praat út ha

corona – corona, koroana, de koroanasykte, it kocheljen

corset – oerliif, ûlf, ulf, riuwliif

covid – zie corona

crime – kriensen

crisis – in een geestelijke ~ zitten: it mei jinsels te krijen ha

criticus – Jan krityk (humor.)

daad – die, died, stik

daag – ja ~!: tankje de hearlikheid!, lou loene!

daardoor – troch dy wei

daarom – omdoch (als ontwijkend antwoord op waarom-vraag); fandat (wat dat betreft) > fandat mei ik him net lije

daaromtrent – om dy streek

dag – morgen komt er weer een ~: zie morgen

dagelijks – daagliks, dageliks, deistich, deisk; ~ verschijnsel: kom-al-den-dei

dame – dames en heren: manlju en froulju, garren en harren, bêste minsken

damp – flam; ~ afgeven: stymje, sykje (van thee) > der kaam al wetter út de hantsjettel

dampen – zie damp

damsteen – houtsje

dandy – darkert

dapper – fiks, krigel; zie ook moedig

darm – blinde ~ (van koe): sekein

dat – ik wist niet ~ …: ik wist net dat/at …

dazen – zie draaien

deftig – jentich, eptich

degelijk – streksum

dekken – (bij vogels) trêdzje, feilje; de kosten niet kunnen ~: de kosten net hoedzje kinne

delirium tremens – jeneverpan

den – din

denken – zie nadenken

dennestam – lange ~: juffer, jiffer

dente – al ~: rutergear

desda – aaa (as en allinnich as)

deugd – trêft > de trêften fan it Fryske folk

deugdzaam – ~ leven: jin ta deugd oanstelle

deugniet – dogeneat, dogeniet, strank, boef

deur – er is iemand aan de ~: de klink fan ‘e doar hat byt; dat doet de ~ dicht (fig.): dat is de hals, no ha wy de hichte

deurklink – klip

diagonaal – oerhoeks, skrank, skriks

diarree – ~ hebben: oan/yn ‘e poeperaasje/poeperij/skiterij wêze, yn ‘e snerte wêze; ik kom maar niet van die ~ af: it liifrinnen wol my net belitte

dicht – (van weefsels) folhandich, ticht

dief – bang zijn voor dieven: de dief oan ’t gat ha

diefachtig – gnobbich

diefstal – stellerij, diefstal, tsjefte; bang zijn voor ~: de dief oan ’t gat ha

dienst – in militaire ~: ûnder tsjinst

dienstbetrekking – hier

dienstdoen – de dienstdoende scheidsrechter: de skiedsrjochter fan tsjinst

dienstklopper – blaumich, nustjesiker

dijk – weg tegen ~ op om wagens aan de andere kant te kunnen laten komen: apparel, labberel

dik – grou, groulivich, swier, te swier, stevich, een beetje ~: mûtel; ~ worden: spek sette

diner – zie avondeten

ding – dat is niet Jan zijn ~ (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net

dinges – mukkes, himkes, manje

diplomatiek – ~ optreden: ien heine en slaan, it wat muierje, it wat ploaie en skikke > wij moeten wat diplomatiek zijn: wy moatte net sa bot/raar/rûch

direct – zie zometeen

dode – rijke ~: wyndeade; arme ~: waaideade

doden – deadzje, deie; ~ van slachtbeest: kilemoarje

doedelzak – lillepiip, (lillepypkers)bonge

doel – in het ~: yn it hok

doelpunt – een ~ maken: in goal sette

doen – ergens iets te ~ hebben: earne oanslach/beuzichheid/besonje ha

dof – (van haar): rûpsk

dokken – bosse, ta de bûse

dol – dûm, mâl

dom – ~ persoon: sûch; niet ~: net ferrotte; ~ zijn: ien fan ‘e fiif misse

dominosteen – brik, houtsje

dommelen – dodzje, dollejoarje

donder – om de ~ niet: om ‘e wet net; met ~ en geweld: mei stoom en faasje

donker – in het ~ zetten: ferdonkerje; door het ~ overvallen worden: benachtsje, betsjusterje

dood – ~ zijn: yn de hokjes stean, wei wêze; hij is ~: it libben is derút, it is mei him dien, hy is út ‘e tiid, hy is hjirwei~ gaan: zie sterven

doodskist – fet, deafet

doodskleed – pelle

doodziek – ~ zijn: nei de lodde rûke; hij is ~: it siket mei him om ‘e ein / om it lêste, it giet mei him op it lêste / op ‘e ein ta

doofpot – in de ~ gestopt worden: ûnder ‘e domper komme

dooi – zacht of vochtig wordend door ~: ûntlitten, ûntlittich

dooien – dooiend: ûntlitten, ûntlittich

door – ~ en ~: troch-ende-wer-troch, op-en-út

doordat – trochdat, troch’t, troch de wei dat

doorgaans – trochgeans, trochstrings, meast, almeast, meastal, meastentiids, troch de bank, foar de hân wei op, trochinoar

doorgronden – grûnje

doorkoken – laten ~: de soad der efkes oer gean litte

doorschemeren – foarútkomme

doorschijnend – glier

doorsnee (adj.) – troch-de-banks > in troch-de-bankse boer

doorspekken – doorspekt: trochsingele

doorvertellen – trochkrantsje; snel ~: mei de waarme hân oerbringe

doorzagen (fig.) – gesigeseach

doorzeven – doorzeefd: trochsingele

doorzichtig – zie doorschijnend

dorpel – zie onderdorpel

dorst – toarst; ~ hebben: hetsich wêze

dorstig – zie dorst

dovemansoren – dat is tegen ~ gezegd: dat is praten tsjin ‘e wyn

draagkracht – it moet naar ~: it kin better fan ‘e skeaf as fan ‘e bân; ieder naar ~ laten betalen: de skiep snije neffens dat se smoar ha

draaien – het draait me voor de ogen: it wurdt my kjirremjirre foar de eagen; daar draait het om: dêr giet it by út

drachtig – foal (van paarden, schapen en varkens); niet ~: gust

dralen – zie treuzelen

drank – drank, kidel/hippel/koeraazje/spraakwetter, kleare fet (humor.); de ~: it tinne guod; drankje: sûpke, kiperke; een lekker drankje: in lekker slokje; behoefte hebben aan ~: hetsich wêze; aan de ~ zijn: jin oan drank misgean; de ~ laten rondgaan: ombringe > der waard nochris ombrocht

draven – jotskje

dreumes – zie klein

dribbelen – fottelje

drie – ~ verschillende soorten: tredderlei soarten

drillen – goarselje

drinken – stevig ˜: in kûle yn it glês lûke; te veel ~: jins mage ferputskje; vrij ~ hebben: frij drinken/gelach ha

drogen – droegje, druie; heel snel ~ van wasgoed in de wind, zodat het hard wordt: skrokdroegje

drommel – zie duivel

dronken – skeef, blau, kachel; beetje ~: sikkerich, oansketten; ~ zijn: in stik lead op ‘e holle ha, byt ha

droog – skrok; wanneer het zometeen ~ is: aanst yn in droege buie

druk (zelfst. nmw.) – ~ uitoefenen: stringenearje; iemand onder ~ zetten: ien nei de ljirre/lever tingje, ien oansitte/faksearje;

druk (bijw.) – ze waren ~ aan het praten: se hienen (it) drok praten; hij heeft het ~: hy hat it drok/bannich, hy is bannich; een drukke dag: in bannige dei; iedereen ~ mee aan het werk: alle kikkerts op ‘e redens; zich ~ maken: jin beskaaie; een drukke boel: in grutte beswaaiing; erg ~ in beweging zijn: bauje

drukken – drukke, triuwe; zich ~ (in het werk): om ‘e stûke rinne/springe

drukkend – ~ weer: ljuensk waar

drukte – wâljen, ûnstalten; koude ~: fizefazen, kommensok, komkak > wat hat dy man in kommensok

duel – kampslach

duidelijk – ~ te zien: beskielik, beskiedenlik

duimschroef – iemand de duimschroeven aandraaien: ien de tommeskroeven oanlizze, ien nei de ljirre tingje

duin – wit ~: blinker, blinkert

duister – zie donker

duisterling – domper

duisternis – zie donker

duits – hij is van Duitse afkomst: hy is fan poepe-aaien útbret (humor.)

duivel – wie voor de ~ ben jij?: wa duvel bisto?; om de ~ niet: om ‘e wet net

duizelig – een uitzicht om ~ van te worden: in gril gesicht

duren – duorje; het gaat zolang het duurt: it giet salang’t it fuotten hat

durven – alles ~ zeggen: nearne foar omhelje

dutje – knipperke; een ~ doen: knipperje, in knipperke dwaan, it fel oer de eagen lûke/ha, eefkes op ‘e rêch stean

duur – djoer, prizich, djoerabel, durabel, kossel; dat wordt een dure grap: dat rint gâns oan, dat is ponglúzjen, dat hat men net foar moaisjen; een nieuwe is te ~: der kin gjin nijen op stean; hij is ~: hy hat goeie swarte inket yn ‘e pin

duurzaam – duorsum, streksum; het is ~: it kin duorje

dwaallichtje – hippertsje, diggelfjoer

dwarsbomen – dwerse kneppels smite, kapsje meitsje

dwarsdrijven – iggewearje, tsjiniggewearje, yn it gat hingje, de hoarnen yn ‘e wâl stekke

dweperig – dierber

echo – echo, wjerlûd

echt – ~ waar: feit-wier

echtgenoot – oarehelte, partelot, sydsulver (vrouw), sydswurd (man), brijsieder (vrouw), it (âld) parlemint (vrouw)

edel – de edele delen: de teare dielen

een – ~ en al: ien, al den wearlich > it wie dêr al den wearlich krusen

eenmaal – het is nou ~ zo: it jout neat

eens – ze waren het lang niet altijd eens: it wetter wie lang net altyd ien wei rûn, it wie net ien lucht; daarover zijn we het ~: dêr bin ik jo partij net yn

eerlijk – earlik, risnabel; dat is een eerlijke strijd/verhouding: dat is partuer

eetlust – skroei; de ~ verging haar: it iten en drinken fergong har

egoïstisch – eigenikkich, eigennuttich, ~ persoon: eigennutsiker

ei – twintig eieren: snies

eigen – eigen, mûlriem (taal), húsriem (taal); elk beschermt het ~n het felst: de hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem

eigenwijs – eigenwiis, eigensinnich, noaswiis, snichelich, dwars; ~ zijn: iggewearje, yn it gat hingje

eikel – ikel, aker, kûgel

eikenschors – kif

eind – aan het kortste ~ trekken: yn ‘e weach sliepe, yn ‘e heinste keap wêze; aan het langste ~ trekken: yn hâldershân wêze

einde – het ~ van het liedje was: it einbeslút wie; ergens een ~ aan maken: eat ôfbreidzje/ôfliede

eindelijk – einlings (en te’n lêsten), lang om let, by einsluten, by eintsjebeslút, op ’t lêst, al syn dagen

einder – zie horizon

eisen – zie vergen

elders – oarsearne, oarewei

elk – elke dag: alle dagen; ~ moment: alle stuiten

elkaar – uit ~ groeien: keutelmaatsk wurde, oergerzje mei; het goed voor ~ hebben: it goed yn streken ha > No is it mei ús doch al sa tsjok oergerze

emancipatie – je moet de ~ niet te ver doordrijven: hja by de kij en hy by de brij, dat is ferkearde buorkerij

emeritaat – met ~: mjirkes

enerzijds – iensdiels

eng – aaklik, yslik

enig – ~ kind: ienlingssoan, ienlingsdochter

enorm – zie groot, zie ongelooflijk

enschede – Ynske(dee)

epidemie – goarre, jacht, gibe, pest, pleach; er heerst een griepepidemie: de gryp giet om, de gryp wreidet, de gryp docht in trochtocht

ere – in ~ hersteld worden: ta syn âld rjocht komme > yn oarlochstiid komt hynder-en-wein wer ta syn âld rjocht

erfenis – erfenis, erfskip, oanstjerte

erg – slim, ergerlik; dat is heel ~: dat is oer alles hinne; het ergste moet nog komen: it slimste is noch benefter > ergerlike sosjale tastannen

ergerlijk – ergerlik; ergerlijke muziek; muzyk fan Jan-kom-kidel-my > ergerlike stadich

ergernis – argewaasje, ergernissen: kribbekeurichheden

erkennen – tjilde; iets moeten ~: wat ynskikke moatte

ernstig – ~ zijn: earnje

ervandoor – ~ gaan: útnaaie, útpike, derop ôfgean

eten (zelfst. naamwoord) – ~ laten liggen: earte, oarte

eten (werkwoord)- we ~ vandaag pannekoeken: it jout hjoed pankoeken

etenstijd – iterstiid, brijklok (alleen ’s avonds)

etter – otter

etteren – drage (lett.), narje (fig.); zie ook pesten

even – om het ~: likefolle, allikefolle, egaal, dierber; om het ~ wie: lykfolwa; dat is om het ~: dat makket/sjakt/nukt neat, dat is ientûtmem

evenaren – oankomme, hâld ha oan

evenwicht – in ~: yn lykwicht, op ‘e domp; in ~ zijn (van balans): lyk yn it húske stean

failliet – ~ gaan: fallyt slaan, hoekedakke gean, om ‘e klink gean; bijna ~ zijn: oan reapsein wêze, op skrabbersein wêze, oan legerwâl sitte

faillissement – dat draait op een ~ uit: dat kin gjin touwen hâlde

familie – folk; tak van de ~: staach; van goede ~ zijn: út in goed laach komme

fascineren – yn ‘e besnijing ha, ûnder beslach ha

fatje – darkert

fatsoen – je ~ houden: jins ferstân hâlde; met ~: mei skik

fatsoenlijk – fetsoenlik, kreas, kristlik (en minnistlik); dat is niet ~ van je: dat stiet dy net sa moai; zich ~ gedragen: jin stalle

feature – skaaimerk

feminisme – zie emancipatie

fier – jentich

figuur – stal, bestek > fan bestek wie se wat licht en oan de lange kant

fijn – zie prettig

filterbak – ~ aan regenpijp: klinzebak

finaal – zijn vinger was er ~ af: de finger wie der gnod ôf

financieel – weer wat financiële armslag hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne

flat – flet/flat (it)

flauw – loen

flauwvallen – fan jinsels falle

fles – een ˜ openen: in flesse oansprekke; een ˜ wijn openen: zie wijn

flesopener – kurketrekker: koarkelûker; ˜ voor kroonkurken: dopkewipper, wipperke

flexibel – het is goed om een beetje ˜ te zijn: men moat inoar wat skikken (kinne), wat ealer hout, wat bûchsumer twiich

flink – een flinke afstand: risnabel/gâns in ein; zie ook dapper

flonkeren – wimelje

foetsie – poater, wammes

fooi – foan, oefke, toefke, ferfal

foppen – kulle, foar it lapke/soaltsje/de gek/de mâl hâlde, tefiter nimme

fopspeen – nûn, stykje

fors – gewûpst, gewant, foars, mânsk, hibbich; met ~ ontwikkelde ledematen (van dieren): skulich, skuilich; met ~ ontwikkelde ledematen waarmee men zwaaiende bewegingen maakt: longerich; zie ook dik

fout – een ~ maken: in flater meitsje, in bok sjitte

franco – frachtfrij

fratsen – kueren, fizefazen, babbelegûchjes

fut – fuort, fizekree, kriich, piid, kom-al; vrouw zonder ~: bretske(muoi)

futloos – zie sloom

gaan – hoe gaat het met jou?: hoe is it mei dy?, hoe hast it?; iemand liever zien ~ dan komen: oan ien syn fuotstappen genôch ha; ga je naar Kollum?: giest/drigest nei Kollum ta?

gaanderij – zie galerij

gaar – gear, nôch; bijna ~: rutergear

gaffel – klie, strampel

galerij – ~ in kerk: kreake, hinnematte (humor.)

gang – (hal) gong, hal, perteal; in volle ~: yn folle trein; je gang gaan: jins goai gean; je eigen ~ gaan: jinsels weidzje, jins eigen swee slaan; iemand zijn ~ laten gaan: ien betsjen litte

ganzenpas – poepemars

garde – de oude ~: de âlde hap

gareel – in het ~ houden: manearje

garnaal – grenaat, poarre

gat – ~ in stuk gereedschap waar de steel doorheen steekt: húsling; in de gaten hebben: yn ‘e gaten/rekken/kikert/lampe ha; zie ook kont

gave – jefte, gave; bovennatuurlijke gaven hebben: mear kinne as sljocht hin-en wer/sljochtweihinne

geaardheid – bestean

gebaar – gebeart, meneuvel; gebaren: gritsen, gratsen, gridzen, grytsen; onfatsoenlijke gebaren maken: piuwe

gebeente – biente

gebeuren – barre, bykomme, beslaan, syn beslach krije, beslachbûgje, omgean, him ferhâlde; het is nu wel gebeurd: it is no wol makke; het is gebeurd: it is dien/oer/beierd/foarby

gebeurtenis – stik, foarfal, ynterfal, eksploat; dagelijkse ~: kom-al-den-dei

gebit – byt

gebonden – zie binden

geboortedorp – mijn ~: myn âld doarp

geboortevlies – pôge

gebrek – mankemint, skawankje, gebrek, brekme; gebrekken: lekken en brekken; geen ~ hebben: gjin krimp ha

gebrekkig – een taal ~ sprekend: healbekken, healbekkich; ~ Fries: apefrysk

gebruik – brûkme, wizânsje, jestaal; volgens ~: model

gedachte – in gedachten verzonken: yn syn mimerij fertiisd, yn ‘e stúdzje wei, yn ‘e prakkesaasjes wei

gedienstig – zeer ~: lot en flot

gedijen – dije

gedoe – gedoch, gedoente, geduvel, gemiter, hinnekommen, spul

gedragen – zich: jin hâlde (en drage), jin brûke, jin manearje

gedurende – oer > dat hat oer in jier sa west

gedwee – hearrich, noatich, manearlik

geest – de ~ krijgen (opeens bezield raken): de guit krije

geestelijk – in een geestelijke crisis zitten: it mei jinsels te krijen ha

geestverschijning – sjamme

gehakt – gehak; bal ~: rôltsje

gehandicapt – ûngelokkich, gehandicapt, handikapt, gebrekkich, beheind, mishipt, mishypt; verstandelijk/geestelijk ~: zie verstandelijk

geheel – zie helemaal

geheelonthouder – ôfskaffer

geheim (zelfst. naamw.) – in het ~: efter it gerdyntsje

geheim (bijv. naamw.) – geheime bedoeling: erchje > hy hat der in erchje by

geheimzinnig – het is ~ stil in de natuur: it waar lústeret om

gehorig – hoar, lústerich

geil – glei, geil, gleon, hyt, hjit, hetsich, pystich, leidich; ~ en beschikbaar: geil en feil > in geile protter (van vrouwen)

gek – gek, mâl; hij is~: it is him yn ‘e plasse/sinnen slein; te ~ voor woorden: oer alles hinne; voor ~ staan: foar merakel stean; voor de ~ houden: de gek oanstekke, foar de kroade ride, yn ‘e govert ha/nimme

gekarteld – keabeld, keabele

gelang – al naar ~: ûngelyk; al naar ~ de situatie: nei de tiid seit; al naar ~ hoe het landschap is: nei’t de lânsdouwe seit > hy komt oer in kertier of oer in oere, ûngelyk oft er de bus hellet

gelaten – lot

geld – jild, splint, stokmantsjes, skotspikers, tomkrûd (humor.), smoar (humor.); veel ~ komen te kosten: gâns oanrinne; geen ~ hebben: gjin sint op ‘e melis ha; je ~ of je leven!: ôflizze!; zeg eens hoeveel ~ je ervoor moet hebben: set him ris op jild; ~ in een portemonnee: prinsepeal; meer ~ zien dan er in werkelijkheid is: hûnseagen oer it jild ha; ~ in het laadje: stryk-yn-‘t-laadsje; weer wat ~ hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne; voor geen ~: foar gjin hynder; er geen ˜ voor hebben: der it smoar net nei hawwe

gelden – zich laten ~: jins bakje byskowe

geldgebrek – jildpine, jildkrapte, bûdelpest (humor.); ~ hebben: op it strân sitte

gelegen – er me wat aan ~: der is wat oan fêst

gelijkspel – ~ zijn: kamp stean

geloof – twee geloven op een kussen, daar ligt de duivel tussen: se binne net fan itselde houtsje

geloven – hij geloofde het niet: it woe him net oan, it woe him net ealgje; hij kon het maar niet ~: it woe net yn him del, hy woe it net wier ha; dat zullen jullie wel willen ~: dat sille jim tastean; het wel ~: jins bestek makke ha

gemaakt – opdien (adj.), opdwaanderich (adv.)

gemak – met ~: mei fleur, sachts

gemakkelijk – zie makkelijk

gemaskerd – ferkaapmomme

gemeen – gemien, stildeunsk

gemeenschappelijk – ien en mien; ~ bezit: mandélichheden

gemeenschapsgeld – van ~: út pake’ pong, fan it grut ieslok

gemeenschapsruimte – treemter

gemelijk – zie nors

gemiddeld – trochhinne; een gemiddelde boer: in troch-de-bankse boer; ~ is dat 10%: trochinoar is dat 10%

gemis – zie missen

gemoed – op het ~ werken: oan ‘e lever komme

genaamd – by namme > in man by namme Dykstra

genealogie – sibbekunde, skaaileare

genezen – opkomme, opknappe, opklearje, betterje, opbetterje, oerbetterje, genêze, wer better wurde, wer sûn wurde, de sykte ferwinne; ~ zijn: klear wêze, wer by it spul wêze; van een ernstige ziekte ~: it krekt helje, it op ‘e dea ôf helje, it op it naadsje ôf helje, dertroch skuorre, it fier/krekt helje iemand ~: ien opmeitsje; ien de kwaal ôfnimme, ien heelje; iemand van een ernstige ziekte ~: ien foar de dea weihelje/weiskuorre; hij moet ~ worden: de kwaal moat derút; een poot ~: poatopmeitsje; zie ook beter (worden), behandelen

geneesmiddel – zie medicijn

geniepig – stildeunsk

genieten – ergens van ~: oan eat te gast gean; van de zon ~: jin yn ‘e sinne skoarskje

genoeg – ~ zijn: wol ta kinne, rekke, strekke; hij had ~ koffie gehad: hy wie sêd kofje; nu is het ~ geweest: dat is de hals

genoemd – zie noemen

geraamte – biente, bonkerak, skrinkelman

gerecht – voor het ~: foar de knobus, foar it stekje, foar it rjocht, foar de hearen; voor het ~ brengen: oanbringe, oansette by it rjocht

gerust – gerêst, rêstich, dryst > dat kinst dryst oannimme

geschikt – ~ voor: snijd foar

geschil – skeel; een ~ verzachten: muierje, heine en slaan; zie ook ruzie

geselen – giselje, poenje

geslaagd – zie slagen

geslachtsdeel – de geslachtsdelen: de teare dielen; it spultsje (fan in man); zie ook penis

geslachtsgemeenschap – it lizzende wurk; ~ hebben: op-en-delderje, oer in frou te wurk wêze, fan ‘e sokken gean, in frou bekrûpe

geslachtsziekte – ferkearde sykte

gespierd – gewant, gewûpst, spiersterk

gesteld – ergens op ~ zijn: earne op set wêze

getergd – faksearre

geul – gludze

geur – lucht, rook; een lekkere ~ afgeven (van thee): sykje

geuren – lekker ~ (van thee): sykje

gevaar – in ~ brengen: feil jaan

gevangenis – it grut pakhús (humor.), pake pakhús (humor.); in de ~: ûnder de blauwe pannen (humor.); cel in de ~: betonkouwe (humor.)

gevel – pij, pei

gevolg – dat blijft niet zonder gevolgen: dêr sil in bear tommelje

gevorkt – gevorkte tak: strampel

gewaad – gewant, klaad

gewerveld – kernte; gewervelde dieren: wringedieren

geweten – gewisse, konsjinsje; met een knagend ~: mei in writend hert; zonder ~: fan ‘e konsjinsje snien

gewetenloos – fan ‘e konsjinsje snien

gewillig – maklik, manearlik

gewonnen – zie winnen

gewoon – ~ verschijnsel: kom-al-den-dei

gewoonlijk – oerskik, ornaris, dei en wei, geanswei

gezeglijk – manearlik

gezellig – smout, gesellich, smûk; ~ wat praten: klasjenearje

gezicht – gesicht, antlit, troanje, faasje

gezicht – antlit, sjoene, wêzen, wezen

gezichtsveld – hij heeft een beperkt ~: syn wrâld is sa grut as in protteraai

gezond – sûn, hebbich, hibbich, dogens; ~ eten: streksum iten; er ~ uitzien: ankje; angelje; niet helemaal ~: heal, net rjocht flot

gezondheid – stralen van ~: ankje, angelje; glans van ~: ang, angel

gierig – skrok, deun, skrabeljeusk, gjirrich, fûl, earnich

gierigaard – zie vrek

gietijzer – gettenizer > in gettenizeren panne

glans – ~ van nieuwheid/gezondheid/frisheid: erf, nerf

glas – zijn eigen ~ ingegooid hebben: jins eigen stâl ferbûke ha

glaslatje – ruodsje

glazenmaker – reizende ~: glêsdrager

glijden – glide, glydzje, skuile, glysterje

glimp – skimp > ik ha mar in skimp fan him sjoen

gloeien – gloeiende as: gleonte

gniffelen – giizje

goal – zie doel

godgans – godgânsk, godgânsklik, gânsgaar

goed – dat komt al weer ~: dat sakket al wer nei it gat; (als antwoord op vraag hoe het gaat:) heurich en fleurich

goedgeefs – zie gul

goedkoop – goedkeap, omskik; dat is ~: dat hast foar moaisjen

golven – wâlje

gooien – zie smijten

goor – gore taal: ûnhuerich praat

goot – goate, goatte; wigvormige ~: kylgoate, kylgreppel, kylgroppe

goud – voor geen ~: foar gjin hynder

graag – jerne, graach, gra; het minst ~: leedst; niet ~: leaver net, leafst net, net leafst

graaien – skuorre, kreamje, tyskje, hoffenje, ramaaie

grabbelen – zie graaien

grap – voor de ~: foar de poerlegrap, út de grap, túlkjendewei

gras – polletje ~ dat na het maaien nog overeind staat: strop

graspol – na het maaien nog overeind staande ~: strop

gratis – fergees, om ‘e nocht; ~ drinken: frij gelach ha

grendel – skoattel; kleine ~: kikkert, (sturt)waarle, slingeraap, lokje

griep – gryp, de Russyske pip; tijd waarin de ~ heerst: goarrige tiid

griezelig – zie eng

grijpstuiver – grypstoer, grypstehealstoer, rattelsint > voor een ~: foar in sipel en in snipel

grimas – grimassen: minen

groeien – goed ~: dije, tiere, tierje; het wil goed ~: der sit helm yn; uit elkaar ~: keutelmaatsk wurde, oergerzje mei; ~ in aantal: oanwinne, oanrigelje; voorspoedig ~: dije > It is mei ús tsjok oergerze

groeikracht – helm, tier, piid

groeimogelijkheden – met ~: met tasizzing om fierder te kommen

groeipijnen – waaksdom > waaksdom yn ‘e knibbel ha

groenblijvend – jimmergrien

groepje – een ~ bomen: in tropke beammen

grof – hij was zeer ~ in de mond: yn ‘e mûle wied er sa rûch as tou; ~ taalgebruik: rûchkâlt

grond – weer vaste ~ onder je voeten krijgen: de grûn wer krije

gronde – ten ~ gaan: telider gean, nei beppe kelder gean, nei gychem gean, nei de barrebysjes gean

grondmist – grûnmist, krûpeltsjedauwe

groot – grut; zeer ~: ûnbidich, bombidich, ûnfoech; ~ ding/dier: aartsfader, jûkel, baas; ~ ding: poffel; een ~ ding dat versjouwd moet worden: it lyk fan Jentsje; de wereld is ~ zat: de wrâld is gjin protteraai

gul – gol, foldédich, foldiedich, rynsk, goederjousk

gulden (bijv. nmw.) – ~ snede: godlike fyk

gulden (zelfst. nmw.) – gûne, stokman(tsje)

gulp – gulp, gulft

gulzich – roppich, grúsaardich

guur – goarrich

haak – haken en ogen: heakken en oezen: haken en ogen hebben: stringenearje

haakje – kikkert, lokje

haantje – ~ de voorste: opperteur, pytsje-de-foarste

haar – onregelmatig geknipt ~: hier mei hakkels; het ~ rees hem te berge: it hier gong him (rjochtrazend) oerein stean; persoon met veel en ruig ~: boskbear

haardstel – hurdguod

haarkloven – zie muggenziften

haas – vrouwelijke ~: moer

haastig – fifelefoars; ~ persoon: sjit-yn-‘e-sûpe; haastige spoed is zelden: zie spoed

hagel – geluid dat neervallende ~ maakt: ratteljen

hak – de hakken in het zand zetten: de hoarnen yn ‘e wâl stekke

hakken – hout zo ~ dat het vierkant wordt: hout beslaan

halen – er valt iets te ~: der is heljen oan ‘e klink; er valt niets meer te ~: it hea is op en de ko is dea

half – drie en een half: fjirdel, etc.; ~ rijp: twiryp, twiripich

halfbloed – griemmanke bloed

halfrijp – twiryp, twiripich

hals – ~ over kop: hol oer bol, holderdebolder

hand – geen ~ uitsteken: gjin hannen teweechslaan; met de andere ~ schrijven: oarsomhandich wêze; van de ~ doen: fan ‘e hân slaan; beginnen bij wat het meest voor de ~ ligt: foar de hân wei op begjinne; de handen om de ogen vouwen: de hannen om ‘e eagen skulpje

handelbaar – ~ maken/worden: behelterje

handelsreiziger – reizger

handicap – een vrouw met een ernstige ~: in slim ûngelokkich frommeske

handig – in ~ ding: in hânsum ding; zie ook vaardig

handpalm – hol

handwarm – gnobbe, gnobbich

hanetree – trêd(sel)

hangen – ergens blijven ~ (blijven praten): earne wâlhout krije/fine

harig – ~ persoon: boskbear

haring (van een tent) – hjerring, puonne

hark – klauwe, klauwer; deel van de ~ waaraan de tanden zitten: tinedrager

hartig – een ~ woordje met iemand spreken: zie toespreken

hartzeer – ergens ~ van hebben: earne oanstriid fan ha; hij heeft er echt ~ van: hy sjocht der earlik wier net fan ôf

hatelijk – njirrich

haverklap – om de ~: om in hapskear, allegeduerigen, aloan, alle klapsketen, hieltiid, slach op slach, om it hoartsje, om it hurtsje, hieltyd wer(oan)

hazepad – het ~ kiezen: hazzelieren gean, útnaaie, útpike

hearing – zie hoorzitting

hebben – daar heb je het al: dêr is ’t al sa; heb je het tegen mij (humor.): mienst my? dan mienst it úteintsje fan myn noas ek!

heer – de ~ en mevrouw Jansma: Jansma en de frou, fam. Jansma; dames en heren: garren en harren

heersen – er heerst een griepepidemie: de gryp giet om; er heerst een rare stemming: der hinget in nuvere stimming

heet – hyt, gleon; zie ook geil

hefboom – hevelpeal

heimelijk – heimelijke bedoeling: erchje > hy hat der in erchje by

heimwee – ûnwennichheid, jank; ~ hebben naar: jankje nei

hekel – een ~ hebben aan: it mier ha oan, in broer ferlern ha oan, de pest ha oan, de mint ha oan, it grou ha op

hekelen – hoffenje

hekkesluiter – efterkommer

hel (bijw.) – glier

helder – klear, gril; zeer ~: lotterklear, sa klear as in gril

helderziend – ~ zijn: it twadde gesicht ha, de foarloop ha

helemaal – hielendal, alhiel, gaar, risnabel, foargoed, tige; zijn vinger was er ~ af: de finger wie der gnod ôf

helling – skeante, falling

helpen – skewiele, hantrekken dwaan

hemd – het ~ is nader dan de rok: in ko slikket gjin frjemd keal, in hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem

hemelschreiend – het is ~: it raast/skreaut/miicht oan ‘e protters

herfstkat – stoppelkat

herhalen – nochris sizze, efterhelje

herinneren – zich ~: jin heuge, jin te binnen bringe kinne, foar jin krije kinne, heugenisse ha fan

herkennen – weromkinne, teplak bringe kinne

herstellen – opmeitsje (overgankelijk); opkomme (onovergankelijk) > de pasjint kaam wer wat op

heus – maar niet ~!: as oars wat!

heuvel – hichte, skeante, kling

hiel – open ~ van het schaatsenrijden: skythakke

hij – hij, hy, er, mukkes, himkes, omkoal, de man

hijgen – hymje; ~ van inspanning: oefje, stinne; ~ door longproblemen: smûge

hinder – ûnstee

hindernis – die ~ is overwonnen: dy pûkel is fan ’t liif

hitsig – leidich, zie ook geil

hoer – hoer, ferdivedaasjefamke, papierblazer, ûlkje; ze is een ˜: se hat in winkeltsje ûnder de skelk/rok, zie ook prostituee; naar de ~en gaan: by de ûlkjes rinne

hoereren – huorkje, in winkeltsje ûnder de skelk ha, in bline nearing driuwe, skiere knibbels ha

hoerig – geil en feil

hoeveelheid – mannichte, hoemannichte, timpe, partij

hoewel – (al)hoewol’t > as/al woe se it net, it moast doch

hok – hok, keboef, kombof

hondepoep – hûnestront; pas op voor de ~: tink derom, allegear liuwen oan ’t keatling

honderd – niet meer ~ procent (bij ’t verstand): net mear alte-alte.

honderdtal – fiem

hondsdol – hûnsdûm, mâl

hongarije – Hongarije, it Ongerslân

honger – ˜ hebben: ophongere wêze

hongerig – skrok, ropsk, roppich, lardich, ophongere; ˜ als een paard: ophongere as in wolf

honingraat – wurk

honkvast – hoekfêst

hoofd – uit het ~ praten: ûntstride, ôfprate; ik heb een zeurderig gevoel in mijn ~: de holle singeret my; ~ van kind: poalle

hoofdluis – middel tegen ~: jachtwetter

hoofdsteun – ~ van een scheerstoel: beklingsbankje

hoofdzaak – prinsepeal

hooghartig – fjêrich; ~ lopen: snjitte

hoogte – op de ~ zijn van: op ‘e hichte wêze mei, akkoarte wêze mei

hoogtepunt – hichtepunt; ~ van het leven: middeishichte fan it libben; ~ tot besluit: útsetter; ~ als spektakel: klapstik

hooi – te veel ~ op je vork nemen: tefolle op ‘e hispel nimme

hoorzitting – harksitting, hearpetear

horen – ik heb van Geart wel gehoord dat hij zou komen: ik ha oan Geart wol heard dat er komme soe; zoals het hoort: model; van ~ zeggen: van hearren en sizzen, neffens sizzen, neidat de weareld my ferteld hat

horizon – kjim, eachein; tot aan de ~: in gesicht fier

horloge – haloazje, raap

hort – veel de ~ op zijn: it rinskoart oan hawwe

hossen – jotskje

houden – ze moeten zich aan het reglement ~: dat reglemint dêr moatte se bylâns; daar houd ik van: dat is myn flij

houding – in een rare ~ zitten: jin ferhâlde

hozen – eazje, eazgje, gjalpe, gjalpje

huid – geschoren ~: bloat, bleat; de ~ verkopen voor de beer geschoten is: foar Sint-Jan fan hjerring roppe

huidig – notiids

huilebalk – gappenbek

huilen – gûle, skrieme, janke, trienje, gûzje; nu niet ~: no net lyts wurde

huis – ~ bouwen: húzje; klein huisje: klintsje, krûpyntsje; naar ~ gaan: de klompen thúsbringe

huishouden – húshâlden, húshâlding; een ~ van jan steen hebben: der raar troch brûskje

huishoudtrap – lear

huisjesslak – dopkeslak

huisraad – hûsree (it)

huiswaarts – ~ gaan: de klompen thúsbringe, dy kant út gean

huizenblok – zie blok

hullen – gehuld: betrollemolle

humeur – een slecht humeur hebben: spuonsk wêze, net te brûken wêze, in mâl steed yn ‘e holle ha

huppelen – hippe, trobbelje

hut – hutte, klinte (zie ook huis)

hutspot – moes

huur – hier, hiering; veel ~ betalen: op in hege hiering sitte

huurcontract – hiersater, hiersetter, hiersetel

huwelijksbootje – in het ~ stappen: tegearre ûnder seil gean

huwelijkscontract – makbrief

huwelijkskoek – hylkekoeke

hypotheek – een ~ nemen op: ferhypteekje, jild nimme op

hysterisch – zij is ~: sy hat de limoer

ideaal – dat is het ~: dat is de slach

idee – ynfal; dat is geen goed ~: dat moast mar net; geen ~ hebben van: gjin aan/premoasje/premomsje/begryp ha fan

identificatie – zie persoonsbewijs

iedereen – elkenien, eltsenien, elkien, elkmis, elk, alleman, iderien, gyld en wyld

iemand – een bepaald ~: in dy-en-dy; wat voor ~: hoe’n ien; zomaar ~; lykfolwa

iff – zie desda

ijs – laagje ~ dat ontstaat als na dooiweer het water dat op het ijs staat weer bevriest: heiter

ijsberen – skilderje, kruse

ijsheiligen – swartehagekjeld, swartehagewinter, hagedoarnwinter

ijveren – degenje

ijverig – bitsich en hetsich; ~ zijn: op ‘en fjouweren beslein wêze

ijzer – nog een ~ in het vuur hebben: twa pannen oer it fjoer ha

ijzerdraad – kramtried; dun ~: siseltried

illusie – drôch(byld); illusies: fizefazen

immuun – ymmún; ~ maken: minymsterje

imposant – zie indrukwekkend

impotent – ~ zijn: gjin inket yn ‘e pin ha, neat kinne

in – alle ins en outs: alle innen en oanen

inbeelding – zie illusie

inbouwen – ingebouwd raken: in brul op ‘e noas krije

inbrengen – zie vertellen

inburgeren – ien en mei wurde

incident – ynterfal

indenken – dat kan ik me ~: dêr kin ‘k ynkomme

Indië – Nederlands ~: Jan east (humor.)

Indonesië – Jan east (humor.)

indruk – ~ maken: op ‘e lever taaste; dat heeft een diepe ~ op hem gemaakt: dat kin er noch tige skoan foar him krije; de eerste ~: it (earste) oankommen > hy is stoef yn it oankommen

indrukwekkend – een indrukwekkende gestalte: in man mei in gewûpst foarkommen, in baas keardel

inenten – intsje, ynintsje, faksinearje, in prip/prip/spuit(sje) jaan

informeren – fernimme, de hichte helje

ingetogen – noatich (niet per se van aard), ynbannich (van aard)

inhalen – bykomme

inham – gloppe

inhoud – ~ van een portemonnee: prinsepeal

inkeer – yntinken > ta yntinken komme

inkijk – (te veel) ~ biedend: gapsk

inkoopsprijs – voor ~: op (it) sliten

inktvlek – mot

inlaten – zich ~ met: ynsile mei

inperken – bepealje, ynpealje

inschrijven – zich laten ~: zie opgeven

insect – kerfdier

insectenbestrijdingsmiddel – flit; spuit met ~: flitspuit; ~ gebruiken: flitte

inspannen – zich ~: jin warre, degenje

instabiel – rank

intelligent – zie slim

intensieve zorg – yntinsive soarch, IC, afdeling ~: IC, slankje-en-skermkeôfdieling; op de afdeling ~ liggen: oan ‘e slangen lizze

interesseren – dat interesseert me niet: dat nukt/sjakt my net, dat leit my flak/sljocht, dat is my (al)likefolle/ientûtmem, dat tel ik gjin bean

intimideren – ferkatse, ferkasse

intomen – die moet ingetoomd worden: dy moat in kaam op ‘e noas ha

intussen – zie ondertussen

inzakken – ~ van grond door ondermijning: ynpoalje

inzetten – iets ~ bij een weddenschap: der wat tusken sette; zich ~ voor …: degenje foar, jin foar … spanne, jin ynspanne foar …, war dwaan foar …, jin warre foar

irritant – zie ergerlijk

irriteren – de keel ~: heare

jakkeren – jetterje, wiskje, jeze

jan – ~ met de pet: Jan slingerkul

janhen – Jan sleef, Jan skûtelwasker, weiten hin, njuske fint, stik koekedaai

jantje van Leiden – zich er met een ~ van afmaken: it wurk in feech om ‘e snút jaan

jeep – syp

jegens – jins, njonken

jeneverfles – swarte man

jewelste – van ~: dat it sta seit, fan komsa, sa haste net

jicht – flearen

joekel – poffel, jûkel, aartsfader

jong – te ~: minjierrich; ~ geleerd, oud gedaan: wat der jong ynkaam is, ferleart sa gau net; ~ en oud: gyld en wyld

jumilage – stalkebûn

kaak – tsjeak, kevel; met de kaken malen: kevelje

kaart – doorgestoken ~: bestutsen/ûnderstutsen wurk

kaarten – gaan ~: mei de printebibel oan ‘e gong gean

kaas – je de ~ niet van het brood laten eten: jin net op ‘e kop skite litte

kaas – geen brood met ~ en boter eten: suvel op suvel, dat is wurk fan ‘e duvel

kabouter – eardske, ierdmantsje

kadegeld – wâljild

kalenderjaar – almenaksjier

kalm – zie rustig

kalven – ontijdig ~: kealferlizze/ferbringe/fersmite/ferdije

kam – tand van de ~ van een vogel: tak, takke, takkel

kamerjas – sjammeloek, badjas

kandidaat – ~ zijn: yn ommenaasje wêze

kandij – stukje ~: grúske

kandijklontje – grúske

kanker – raar/ferkeard spul/guod, in rare sykte; hij heeft ~: it is ferkeard mei him

kannibaal – minskefretter, kannibaal, oeger

kans – kâns, aventoer; de ~ is groot dat … – It is folle dat …; de ~ bestaat dat …; it hat aventoer dat …

kant – aan de ene ~: iensdiels; de kantjes eraf lopen (lui zijn terwijl anderen werken): om ‘e stûke rinne/springe

kantelen – kinterje

kapot – stikken, rampoai, feravensearre; kapot slaan: rampoaie, telider slaan (wat sterker dan stikken slaan);

kapstokhaakje – kikkert

karakter – aard, bestean

karig – iemand ~ bedelen: ien by de tomme heine, ien op/yn ‘e jister hâlde

karwei – kerwei, putsje, oanslach, beuzichheid, besonje; kleine karweitjes doen: nifelje, piele, knúskje; karweitjes op een schip doen om het op te knappen: skiemanje; moeilijk ~: poepetoer, heksetoer

kast – kast, kas: grote eikenhouten ~: (grutte) keeft; provisiekast: spine

kater – boarre (mannelijke kat); kater (hoofdpijn na drankgebruik); een ~ hebben: pine yn ’t hier ha; lêst ha fan de man mei de hammer

katholiek – roomsk, fan it houtsje

katrol – over een ~ lopen (van touw): skiivje

kauwen – kôgje, kevelje; ~ van groente: fnaskje

keelontsteking – brún, brune

keer – per ~: skofts, miels

kerfstok – op zijn ~: op syn breaprikke

kerk – tsjerke; van tijd tot tijd een andere ~ bezoeken: sleatsjebaaie

kermis – merke, bil; van een koude ~ thuiskomen: raar op ‘e kofje komme

kerven – kerntsje

keukentrap – lear

keurig – ~ leven: jin ta deugd oanstelle

keurslijf – zie corset

keus – hij had geen andere ~ dan hem in de sloot te gooien: der wie oars gjin rie op, as dy moast yn de sleat; die jongen was haar ~: dy jonge wie har begryp

keuvelen – keuvelje, klasjenearje

keuze – een grote ~: in grut ferskot

kieskeurig – sinnich, tier, keken, pizerich, pizelich, pizich; niet ~: grúsaardich, maklik; kieskeurige periode: pizersrite; ~ persoon: pizeler

kijken – sjen, gûkje, gûkerje; scherp ~: de lekkense brul opsette; het wel bekeken hebben: jins bestek makke ha; zo ver als men kan ~: in gesicht fier; ~ zonder te kopen: gapstokken keapje

kijker – sjogger; ~ maar geen koper (op boelgoed e.d.): gapstôk

kikker – kikkert, froask, frosk, pei, jork

kilo – kilo, twipûn; tien ~: tweintich pûn

kind – ~ noch kraai: moer noch minske, kyn noch kúk; zonder kinderen: lask; een ~ krijgen: zie zwanger; zwak ~: skroedsje

kinderachtig – lytsbernich; ~ persoon: oaie

kinderloos – lask

kinderstoel – kaaie

kink – een ~ in de kabel: in krinkel yn it tou

kip – hin, pyk, kyp; gebraden ~: panpyk; met de kippen op stok gaan: mei de hinnen op ‘e beam gean

kippenpoep – hinnekjitte, hinneklameie

kippenren – loop, jister

kisten – yn ’t fet bringe/lizze (van een lijk)

klaar – klear, dien; het is nu wel ~: it is no wol makke

klaarspelen – oprêde, rêde mei, skiemanje

klagen – sjamperje, sjimperje, simperje, sjankerje

klaplopen – derop libje

kleding – zie kleren

kleed – kleed, klaad; ~ over doodskist: pelle

klein – lyts, behindich, nederich; ~ mens: begrypke, poarre, lytse pyst, bûkemantsje, blaaswei, pjirk, kribelekrab > nederich fan postuer

kleinigheid – tataast, hapskear, wysjewasje

kleintje – niet voor een ~ vervaard: net foar in bytsje bang

kleinzerig – searkreunich, maltintich, tsjirmerich; ~ persoon: tsjirmer

klemmen – de deur klemt: de doar slimmet/twingt

klere – zie kolere

kleren – nette (doordeweekse) ~: ferklaaiersklean, -pakje, útrinnersklean; nette ~ aanhebben: yn ‘e stisel wêze, yn bras en das wêze; goed in de ~ zitten: goed yn ’t bewant sitte; afgedragen ~, geschikt voor weer en wind: swabber; met te weinig of te dunne ~: yn it lask

kleur – een ~ krijgen: zie blozen

kleuterschool – beukerskoalle, bewarskoalle, bewaarskoalle

kleven – klibje, slimje

kleverig – kliemsk, kliemerich, kliemend; ~ roggebrood: pikkebrea

kliekje – hotsje, stealtsje, krouske, kroske

klimmen – iemand helpen ~ door gebukt te staan of de handen te vouwen: ien te bok stean

klinknagel – nearring, njirring

klok – hij is een man van de ~: alles giet by him op ‘e klokslach

klomp – band om de ~: zie band

kluif – een flinke ~: in poepetoer/hekstetoer, heksewurk, in hiele klobbe

klus – zie karwei

kluwen – kleaune, knikkel, knekkel

knaagdier – kjifdier

knallen – ~ (van de kurk uit een fles): klokke

knap – tsjep, kreas, moai; een knappe vrouw: in kein frommes

knarsen – ~ met de tanden: knirkje

kneep – daar zit hem de ~: dêr sit him de knobus/oast

knekelhuis – bientsjekou

knie – knibbel, smoarskine

knijpkat – kikkert

knipoog – met een ~ (fig.): túlkjendewei

knippen – geknipt voor (fig.): snijd foar

knoop – slecht gelegde ~: poep, poepeknoop

knotten – knoarje

knuffel – knuffeltje (meisje): trolpoeske

knuffelen – oankrûpe, krûpe, oanhelje, nodzje, knobje, trolje, trôlje

knuppel – kneppel, preuveleintsje (hum.)

koe – de ~ bij de horens vatten (fig.): it stik oantaaste

koek – gesneden ~ (fig.): snijd brea

koekoek – koekoek, koekút; dank je de ~: lou loene, tankje de hearlikheid

koel (onverschillig) – zie onverschillig

koel (van temperatuur) – koel, skrousk

koelbloedig – ~ zijn: kikkertsbloed ha

koestal – zolder boven ~: hilde

koesteren – zich ~: jin skoarskje

koffie – kopje ~: bakje kofje; opgewarmde ~: boumantsjebier, stille brommert; tussentijds kopje ~: binnenbeurtsje

koffiering – daan

koken – even laten ~: zie doorkoken; net niet laten ~: wâlje

kolere – krijg de ~: krij de kleare/koarts/pest/pleuris, skyt omheech, rin te skiten, waai yn in knoop

kolonel – kernel

kom – de arm uit de ~: de earm út de kom/it potsje

komen – hoe kom je daar nou bij: hoe kinst it derút stjitte, praatsto fan dingen?; kom maar op!: skrik!; daar komt niets van in: dêr sil neat fan yn stean; nog moeten ~: noch benefter wêze; kom maar op met: skrik fan

komma – skrapke

kommaneuker (fig.) – nustjesiker

konijn – vrouwelijk ~: moer

koninginnebij – moer

kont – kont, poepert, efterst, gat, ljirre/ljirstik (humor.), strampel, koer, batterij

kooltje – gloeiend ~ in stoof: gludze, gloeze, gluorker

koolzuur – ~ bevatten: kraalje, brobbelje; limonade met ~: zie limonade

koop – één ~: ien keapjen; te ~: feil > it hûs is feil

kooplustig – graach

koopman – reizend ~: pakkedrager

koord – ~ door zoom van een zeil: lyk

koorts – koarts, tsjinst

koortsuitslag – útrinner

koosjer – kouster

kop – ~ of munt: zie kruis; ~ koffie of thee: bakje

kop-van-jut: slach-jut-op-‘e-kop

kopen – keapje; tot ~ uitnodigend: keapsjoch; kijken zonder te ~: gapstokken keapje

korrel – op de ~ nemen: op it harspit nimme

korst – een ~ vormen op een wond: koarste sette

kort – te ~ doen: bekrinke; aan het kortste eind trekken: yn ‘e weach sliepe

kostbaar – kossel, djoerabel

kosten (werkwoord) – kostje, jilde > veel ~: gâns oanrinne

kosten (zelfst.nmw.) – de ~ er wel uit hebben: derút rinne/drave; we halen de ~ er wel uit: it kin lykhâlde, wy rinne/drave der wol út; zie ook geld

kostganger – thúslizzer

koud – ~ laten: likefolle/dierber wêze > ik tocht dat it dy ek net likefolle wie; een koude wind: in knisterjende wyn/loft

kraai – kind noch ~ hebben: zie kind

kraambed – kreambêd, waarm bêd

krampachtig – iets ~ proberen: jin ferhâlde

kras – skras; een ~ in het ijs: skuor, skrab

krediet – ~ krijgen: it op ‘e kikkert krije

kreet – gjalp; een ~ slaken: in gjalp jaan/ophelje

kreupel – kwelts, bryk, krik (

kreupelhout – kreilguod

kribbig – zie humeur

krijgen – ik krijg wat van die jongen: dy jonge, men soe der apen mei fange; niets ~ tijdens het ronddelen: om ‘e stûke rinne/springe

krimp – geen ~ geven: gjin krimp jaan, gjin keap jaan

kringloop – rûngong

kritiek – de situatie is ~: it giet derom; de toets der ~ doorstaan: stringhâlde

kroeg – kroech; geheime ~: hossebos

krom – ~ lopen: mei in bocht yn ‘e rêch rinne

kruis – ~ of munt: letter of liuw; in het ~ grijpen (onzedelijk betasten): yn it krús taaste/sette

kuchen – knigge

kunnen – dat zou wel eens zo ~ zijn: dat hat der wol wat fan; hij kan het slecht: it giet him ôf as in baarch it saffraaniten; hij kan het niet meer: it is him ûntkaam > it hurdste rinnen is him ûntkaam

kurk – knallen van een ~ in een fles: klokke

kus – tút, pat, pea, lytske. fûgel; iemand een ~ geven: ien de mûtse tasmite

kut – fod, fodze, fotse, klink, kut, preut, boekje mei twa blêden, flotgerzen

kwaad – het kan geen ~: it mocht gjin kwea

kwaal – kwaal, krupsje, sjocht, sjochte, sjochtme, krankens, pok, pôk, sykte; lijden aan een ~: oanhelle wêze mei in krupsje; een veelvoorkomende ~: in goarre, in jacht

kwalijk – ~ nemen: zie verwijten

kwetsen – op it sear komme

kwijnen – kwijnend: goarrich

kwijt – zie foetsie

kwispelen – wimpelsturtsje

kwitantie – kwitânsje, rispis, ûntfangstbewiis

laag (bijw.) – leech, nederich > in nederige doar

laag – laagje op water e.d.: hûd, flues

laat – het kan iets vroeger of later worden: it kin wolris gybje; hoe ~ is het: hoe âld is de sinne

lachen – hij lacht zich een bult: hy laket him in stiselbult, hy skuort him de bûsen út, hy fernielt him, by bedocht him omtrint, hy it slop/near fan it laitsjen; ginnegappend ~: giizje; vriendelijk ~: wyt laitsje; heel hard ~: jin kertiere

ladder (om te klimmen) – leider, ljedder, ljerre

ladder (in kous) – gaal

lakken – opgnisse

lang (van persoon) – útlein, langstallich; ~ en mager: skredich, mei in rêch as in pûn tabak; ~ en mager persoon: skraits

langzaam – ~ vorderen: sliersakje; het gaat zeer ~: it eint as de man yn ‘e moanne; it giet sa hurd as in mopshûn in hynder opfrette kin, it giet sa fluch as in fûgeltsje dat ko hyt

lantaarn – ~ met petroleum voor de verlichting van de stal: flearmûs

last – lêst, lijerij, hinder, ûnstee

lasterpraat – smelle praatsjes

lastigvallen – voortdurend lastiggevallen worden: op ‘e brânwacht stean

laxeermiddel – jalappe

leeftijd – âldens, jierren; een bepaalde ~ hebben: safolle jierren op ‘e rêch ha > at ik no ris 25 jier minder op ‘e rêch hie

leeg – bovenste deel van een reservoir dat nog ~ is: wan > de bak is net fol, der is noch in hânbree wan

leegloper – brêgetraper

leerling – een goede ~ zijn: goed fan oannimmen wêze

leesbaar – het is lekker ~: it lêst hurd fuort

lekker – zich niet helemaal ~ voelen: jin net rjocht kouster fiele, net rjocht halich wêze, wat heal wêze; niet ~ in je vel zitten (fig.): it mei jinsels te krijen ha; dat vind ik ~: dat is myn flij

lekkernij – pree, oefte

lengterichting – in de ~: lâns, yn it lang

lenig – zeer ~: sa linich as in gjirde

leren – iemand iets ~: ien mei wat opfokje; jong geleerd, oud gedaan: wat der jong ynkaam is, ferleart sa gau net; goed kunnen ~: goed fan oannimmen wêze

lessen – ferslaan > jins toarst ferslaan

leunstoel – brieder, briedstoel, pakestoel, soarch

leven – libben, leven; zijn hele ~: al syn libben, al syn dagen; sa âld as er is; een teken van ~: in grant fan libben; in de bloei van zijn ~: yn de klink/fleur fan syn libben; op ~ en dood: libben om libben, om dea; ik leef voor jou: yn dy is al myn sin; een ~ leiden: in libben lizze, dertroch skaaie, derhinne skaaie, derlâns skaaie; een ~ als een prins: in heare(n)eintsje libben, in libben as smoarge beane > by dy lju skaait it der winterdei mar sober lâns

levensgezel – partelot

lezing – praatsje, lêzing

lichtpuntje – sinneskyn yn in reinbui (fig.)

liefdesverdriet – ~ hebben: yn ‘e kwynmoanne wêze

liefje – pop, skatsje, tutelboutsje

liesbreuk – iemand aan een ~ opereren: ien fan ‘e breuk snije

liggeld – wâljild

lijken – ~ op: lykje op, lynje oan (de kant fan), belykje; het lijkt mooi weer te worden: it waar jout him goed oan; dat begint er al meer op te ~: dat komt al wat by; dat lijkt nergens op: is dat no wurk?; dat lijkt zeer Fries: dat beart wakker Frysk; dat zou nergens op ~: wêr soe dat hinne

lijn – iemand aan het lijntje houden: ien op ‘e tok hâlde

lijst – ergens een ~ in een rechte hoek omheen zetten: knisse

lik-op-stuk – feech-op-fyt

limonade – priklimonade: frisdrinken, knikkertsjebier, brobbeltsjeguod, suertsjewetter (humor.) > in buske frisdrinken

linnenkast – grote eikenhouten ~: (grutte) keeft

lint – rozet van ~ op kleding: dof

lip – de ~ laten hangen: de lippe sette (zie ook bovenlip)

list – listen: raanjen

liter – mingel, halve ~: healmingel; bus/kan van dertig ~: tritiger bus/kanne; flesje van een halve ~: healmingels fleske

litteken – groede, wapen, gaal

logisch – het meest ~: foar de hân wei op > wy sille mar foar de hân wei op begjinne

lol – voor de ~: om ‘e niget

lommerd – jan Snotleppel (humor.)

lomp – ~ persoon: hispel op in brijpot

long – de longen: de longen, de pûster; ziekte aan de longen: krupsje/sykte oan de longen/pûster, trûs, trudze, goartigens

longziekte: trûs, trudze, goartigens; lijden aan een ~: goartich wêze, smûge; zie ook aamborstig

lont – ~ van een kaars: kous, piid, pit, lont, lonte; te lange ~ die een kaars doet druipen: dief > der is in dief oan ‘e kears

loodsen – prakkesearje > ien ta de doar út prakkesearje

loopgraaf – rinfuorge

looppad- > pad

loopplank – lângong, barte

lopen – sullig ~: kloatsekje; in gedachten ~: pesjantelje; waggelend ~: poddebûkje; moeizaam door de modder ~: peazgje, peatskje, mjukselje; nuffig ~: snjitte; met brede stappen: dauwestrike; over een katrol ~ (van een touw): skiivje > panderje, keutelje, sliersakje, skeanbilje, kloatsekje, sjompe, sokkebalje, sjoelfuottelje, fuottelje, stampe, stappe, trêdzje, skilderje, strampelje, jotskje, giuwe, kruse

los (niet vast) – los, wippelich, wannich

los (open) – los, iepen, op, oan

losbandig – ~ persoon: hikkespringer, wyldekat; ~ zijn: derop libje, der rûch trochgean, keatsje

losbol – een ~ zijn: keatsje

ls (lezer gegroet) – eala!

lucht (uitspansel) – loft, swurk; een zeer betrokken ~: in loft as in brijwein

lucht (gas) – lucht, wyn > foldwaande wyn yn ‘e bannen ha

luchtdruk – swang

lui – luie donder: loaie skevel; liever ~ dan moe: dy’t syn lea sparret, sparret gjin rottige apels; ~ liggen: mudzje; ~ toekijken terwijl een ander werkt: om ‘e stûke rinne/springe

luieren – mudzje

luim – aan iemands luimen toegeven: ien ljúnje

luis – lús, hippentrip; hoofdwater tegen luizen: jachtwetter

lukken – slagje, lokke, beslachbûgje, beslaan, tribelje, flije > it spande al even, mar doe besloech it doch; it woe mar net tribelje

lummel – smachel

lurven – bij de ~ pakken: by it skriel ha

lusten – iets ~ dat men vroeger niet bliefde: eart waard foer

maaivoeten – dauwestrike

maaltijd – kleine ~ op namiddag: jimmet, oarmet

maan – moanne, poepesinne (hum.); volle : ljochtmoanne; bij het licht van de volle ˜: yn ‘e ljochtmoanne

maat – hij kan geen ~ houden: hy wit fan gjin beroai; de ~ is vol: dit is de hals

maatregel – zware maatregelen treffen: in raam omraak dwaan, fanwegen komme

macht – beswaaiing, possenaasje; veel ~ hebben: gâns ha om by te setten, gâns yn ‘e possenaasje ha; geen ~ hebben: baas wêze dêr’t de biezemstôk stiet

machteloos – ~ zijn: mei de klok op ‘e rêch stean

machtsvertoon – boos ~: flearmûswjukken

mager – zeer ~ zijn: derút sjen oft men fan ‘e galge fallen is; lang en ~: mei in rêch as in pûn tabak (zie ook lang)

maken – te ~ hebben: te meitsjen/krijen/dwaan/lymjen en te kramjen/út te stean ha, fan dwaan ha, oan ‘e pet ha

makkelijk – maklik, manearlik (karakter); ~ met eten: grúsaardich

maling – in de ~ nemen: zie gek

man – graag aan de ~ willen: feintepine ha; er is geen ~ over boord: dêr is gjin ko mei om ‘e hals; de ~ moet het voor het zeggen hebben: mânshân boppe

manen – moanje, ribbeklopje, robbeklopje

manier – zijn ~ van praten: syn praat

mankement – zie gebrek

mankeren – zie schorten

mantel – iets met de ~ der liefde bedekken: eat yn ‘e jamkste fâlde slaan, eat mei goedlikens beflappe

marskramer – pakkedrager

masker – masker, momkape; met een ~ op: maskere, ferkaapmomme

massa – de grote ~: de grutte kliber

mat – op het matje moeten komen: foar de knobus moatte, mei it wetter foar de dokter moatte

matador – matador, matsjedoar

matig – ˜ zijn met iets: mjitte yn wat raamje > mjitte yn iten en drinken witte te raamjen

mechaniek – wurk, wurken, oerwurk

medelijden – begrutsjen, meilijen, meifielen, euvelmoed

medezeggenschap – ~ hebben: meikedize

medicijn – medisyn, doktersguod, mastersguod, medikaminten, genêsmiddels; ~ tegen ziekte X: guod foar sykte X; ~ tegen longklachten: trûspoeier

meedelen – fertsjutskje, meidiele, te witten dwaan, trochdwaan, fernije

meedingen – yn ommenaasje wêze

meerdere – prinsepeal, baas; hij is in alle opzichten zijn ~: hy kin him wol om en oer

meerderjarigheid – verklaring van ~: hantlichting

meestal – zie doorgaans

meevaller – ynstruier, ynstruiing, stryk-yn-‘t-laadsje

meisje – ~ van plezier: ferdivedaasjefamke

melk – wat in de ~ te brokkelen hebben: wat te kedizen hawwe, wat yn ‘e brij te brokkeljen hawwe

melktand – bûtertosk

mengelmoes – griemmank, kuozzemuos

mengen – zich ~ in een geschil tussen man en vrouw: tusken hammer en spit sitte

menigeen – party lju

mening – hij bracht zijn ~ naar voren: hy oppenearre him; naar mijn bescheiden ~: nei myn dom ferstân; daarin verschillen we niet van ~: dêr bin ik jo partij net yn; zie ook oordeel

menseneter – zie kannibaal

menstrueren – de boel ha, de buien ha, de bloeiïng ha, de regels ha, it foar ’t krús ha, fervje, de reade flage út ha; zie ook ongesteld

merkwaardig – nuver, nuveraardich, singelier, apart, snoad, bûtenwenstich; het gaat er ~ aan toe: it bruit der nuver hinne; buitengewoon ~: fermaarde bryk; vaak merkwaardige opmerkingen maken: der nuver bykomme kinne; ~ persoon: apartstra, frjemde matsjedoar, raar houtsje, nuvere piter, rare piereman, nuvere porsleinstamper, kwasteloarum

mes – mes, mês, hogge; slecht snijdend ~: pogge; zie ook zakmes

mest – mjuks, dong, hinnekjitte (van kippen), hinneklameie (van kippen)

meteen – zie zometeen

meten – afstand ~ door stappen te tellen: trêdzje; zich kunnen ~ met: stringhâlde kinne mei (zie ook onderdoen)

meter – trêd (ongeveer)

meubilair – hûsree (it)

middelbaar – op het ~ onderwijs zitten: te learen gean

middelpuntvliedend – midswykjend

mier – eamelder, mychhimmel, mychhammel, mjammel; rode bosmier: sprok(ke)

mierenneuker (fig.) – nustjesiker

mietje – janmeiske, weiten hin, suertsje, mem har pop, njuske fint, stik koekedaai

mijden – een plaats ~: earne in hûn giseljen sjoen ha

millimeter – streek

minder – ik word er niet ~ van: it nimt my net ôf

minderen – ~ bij het breien: nearje

minne – zie schikken

minnekozen – ûnder de noas/amme komme; zie ook vrijen

mis – het is ~: it is kryk

misbruik – ~ maken van: jin misgean oan

misdragen – zich ~: jin misgean

miskend – hosk

miskraam – miskream, omflapper; een ~ krijgen (van dieren): kealferlizze/ferbringe/fersmite/fertije > ze heeft een ~ gekregen: se is it berntsje kwyt

mislukken – mislearje, mistribelje; steeds ~: net tribelje wolle

mismaakt – mishipt, mishypt, mismakke

missen – iets node ~: skeel hawwe oan; misgean ha; gaan ~: misgean krije

mist – mist, dize, damp; laag bij de grond hangende ˜: krûpeltsjedauwe, grûnmist

mistig – mistich, dizich, dizenich, dampich

modder – moeizaam door de ~ waden: peazgje, mjukselje

model – fetsoen > der in knap fetsoen yn knippe

moe – wurch; erg ~: (skjin) oanein, moardôf, deawurch, út ‘e liken; ik ben erg ~: ik ha ’t skjin wei; zeer ~ door inspanning: ferjittere, ferjettere; ~ van het feestfieren op een feest op kermis: fermerke, fermerkt

moederdier – moer

moederskindje – mem har pop

moedervlek – behaarde ~: mûs

moedig – boastich, net foar in bytsje bang

moeilijk – dreech, swier, lestich > in ~ karwei: in drege put, in taaie sneed, in poepetoer

moeilijk – dreech, swier, slim, hibbich, lestich, lêstich, stoer, fûstich; ~ karwei: kriensen > in stoere reis

moeite – ûnstalten; zoveel ~ had je niet hoeven doen: safolle tastel/drokte hiest net meitsje hoegd; ze heeft er geen ~ mee: se hat der gjin wurk fan; met ~: mei lijen; dat krijg je zonder veel ~: dat hast foar moaisjen

moer – geen ~: gjin rabantsje, gjin sprút, gjin skrevel, gjin miter, gjin sprusel, gjin krusel, gjin miter, gjin donder, gjin kloat, gjir sier

moerasland – dûkel, sompe

moetje – zie trouwen

mogelijk – best ~: dat koe wol

mokken – stildeunsk wêze, stúmje

mom – onder het ~ van: foar > dizze rjappels binne ús ferkocht foar bêst

moment – elk ~: alle stuiten; het kan elk ~ gebeuren: it kin alle stuiten barre; op dat moment: op dat stuit, op dat pas

mond – geen blad voor de ~ nemen: gjin flij foar de mûle nimme; niet op zijn mondje gevallen: mûlryp, bekjegau, mûltsjegau; persoon die niet op zijn mondje is gevallen: bekjegau, mûltsjegau

mondig – mûlryp, bekjegau, mûltsjegau; ~ persoon: mûltsjegau, bekjegau

montuur – brilleramt

mooi – moai, fraai, knap, tsjep, kreas, bylderich; ~ in de verte: fearskoan; op het mooiste punt: op ‘e klink; het mooiste moment: de útsetter; dat zou het mooiste zijn: dat is de slach; erg ˜: sa kreas as in krúsbei, sa moai as poes

mopperen – ôffervje, fûterje, lekskoaie

mores – ~ leren: hoffenje, omstean leare, neefhite

morgen – ~ komt er weer een dag: de loft is blau fan dagen

motorfiets – stoomfyts

motregen – storein, stower; aanhoudende ~: gnizer

motto – biedwurd; dat was zijn motto: dat hie er op syn buordsje

mouw – nu komt de aap uit de ~: zie aap

muf – moassich

muggenziften – kutkamme, eartetelle, splintersykje, strontsykje, stikelstekke

muggenzifter – nustjesiker, earteteller, splintersiker, strontsiker, stikelstekker

muilkorf – bekbân, bytbân, mûlbân

muilkorven – de bek bine

muis – ~ van de hand: mûs, kikkert

mummelen – prommelje, preuvelje, knoaskje

muur – buitenmuur: hússide

na – x niet te ~ gesproken: sûnder x ûnderstek te dwaan

naakt – ~ geschoren huid: bloat, bleat

naam – onfriese ~: poepenamme

naar – een zeer ~ gevoel: in danigen misgean; ~ aflopen: raar ôftriedzje, hûnje

naargeestig – njoer

naargelang – neigeraden (dat), dat

naarmate – neigeraden (dat), dat > dat ek al oanwoeks, dat it neier kaam

nabij – de nabije toekomst: de heine takomst, skielk

nadenken – prakkesearje, knobbelje

nagel (gereedschap) – metalen ~ die ergens in wordt gestanst: nearring, njirring

nagel (lichaamsdeel) – neil, neiel

nageslacht – neiteam, neiskaai

nakomer – efterkommer

nauw – nauwer maken: ynstûkje; ~ wonen: husearje; nauwe kleding dragen: yn ‘e klean sitte as in mûdhûn yn it fel

nauwelijks – het zal ~ gaan: it hat derom/deroan; ik was nog maar ~ thuis, toen kwam hij al: pas wie ik thús, as der komt er al

nauwkeurig – zie precies

navelstreng – sim

navolger – navolgers: neiskaai

navragen – fernimme, de hichte helje

neef – volle ~: folle miich; verre ~: trutling; achterneef: eftersusling, âlde miich; kind van achterneef: eftertrutling

neerkijken – op iemand ~ (fig.): op ien delsjen, gjin each nei ien draaie

neerkomen – het komt op hetzelfde neer: it is ien moer

neerzetten – commando om iets neer te zetten: stryk!

negeren – net telle

nek – met de ~ gebogen: dûknekkich

nemen – dat hoef ik niet te ~: dat hoech ik net op te iten

net – nette (doordeweekse) kleren: ferklaaiersklean; zeer ~ gekleed zijn: yn ‘e stisel wêze, yn ‘e pronk wêze, yn ‘e kreaze wêze, yn bras en das wêze

netjes – kibich, kreep

neus – in de ~ peuteren: spoekejeie; uit de ~ staan te eten (fig.): kikkertneuke, pûlfinkje; iemand iets aan de ~ hangen: ien wat oan it gat hingje; zijn ~ stoten (fig.): de noas stjitte, in lange noas krije

neusvuil – klompje ~: spoek

nicht – volle ~: folle miich; verre ~: trutling; achternicht: eftersusling; kind van achternicht: eftertrutling

nier – prôle, proalling, (van vee) lûntsje

nietig – furterich, fotsen

nippen – nippe, priuwe, lipkje

nodig – ~ hebben: nedich/noadich/fanneden wêze/hawwe, brek wêze; ~ (naar het toilet) moeten: húskeneed ha, hurd út ‘e broek moatte, op it miel stean

noemen – de zojuist genoemde feiten: de niisneamde feiten; genaamd: by namme > in man by namme Dykstra

nog – ~ maar (als er voorheen meer waren): mar mear > ik ha mar twa mear

nonsens – poepelderij, koal

nood – need; in ~ zitten; yn ‘e myt sitte; uit de ~ helpen: út ‘e myt helpe

nooddruft – bederf

nooit – je weet maar ~: men hat der gjin sizzen fan

noordwaarts – noardoan

normaal – ~ gesproken: zie gewoonlijk

normaliter – zie gewoonlijk

nors – noartsk, swart, brettich

notedop – nútsdop; in een ~ (fig.): yn in koart begryp/bestek, yn rûge halen

nu – tot ~ toe: ta noch ta

nuffig – ~ lopen: snjitte

nummer – iemand op z’n ~ zetten: ien in brul op ‘e noas sette

o – zie oh

ochtenderectie – moarnsereksje, lemierstiger (met als vrouwelijke pendant: daudobbe)

ochtendgloren – lemieren, ljocht fan ‘e dei, ljochtwurden

ochtendurine – nochteren wetter

odol – zie ochtenderectie

oefenen – jin hoffenje > ik koe my nei hertelust hoffenje mei dy fioele

oen – oele, oelewapper, sokses, sûch, hispel op in brijpot, olfert

oh (tussenw.) – ooh: oong; oh (ja)?: al?; ˜ wee!: o wai mir!

oliespuit – oaljesnip

om – te veel ~ …: te folle as dat …> te folle as dat it troch de mesken koe

omgaan – onzorgvuldig ~ met: raar libje mei

omgekeerd – zie andersom

omgeving – omkrite, omkriten, krite, lânsdouwe, gea, omfjild, fermidden, weareld, streek

omheen – ergens ~ praten: earne omhinne helje

omkopen – omkeapje, mei presintsjes troaie

omloop – in ~: yn ‘e wandel, yn omwanneling

ommezien – in een ~: mei in snjit, yn in omsjoch

omtrent – ~ 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999

omweg – ompaad, omwei; een lange ~ maken: by Dokkum/feeljekant om gean, feeljekantsje

omzichtig – ~ te werk gaan: de lekkense brul opsette

onaanzienlijk – furterich

onbelangrijk – sintersk, furterich; ~ ding: hapskear

onbeschaamd – ûnskeamel, ûnbeskamsum, ûnbeskromme

onbeschrijflik – ûntsjutsk

onbeslist – ~ staan: kamp stean

onbetekenend – fotsen, sintersk, stoertsk; ~ ding: hapskear > in sinterske negoasje

onbetrouwbaar – ~ zijn: it op ‘e rêch (stean) hawwe

onbezonnen – ûnberiedich, sûnder eftertocht

onbruik – in ~ raken: efter de bank reitsje

onderbreken – het werk ~: út it wurk brekke

onderdak – hinnekommen; voedsel en ~: rak en dak

onderdanig – hearrich, noatich

onderdeurtje – zie klein

onderdoen – niet ~ voor: meunsterje kinne tsjin, lykje oan, stringhâlde kinne mei, lykhâlde kinne mei, net ûnderdwaan foar, stean; ze deden niet voor elkaar onder: it wie stiif partij

onderdorpel – ~ van een raamkozijn: sille

ondergaan – (van zon/maan) toalje, tuolje

ondergoed – in zijn/haar ~: yn it lask

onderkoeld – zie onverschillig

onderkomen – hinnekommen; iemand een ~ voor de nacht bieden: ien benachtsje litte

ondernemend – weinig ~ vrouwspersoon: brektske(muoi)

onderscheiden – goed te ~ zijn: beskielik/beskiedenlik te sjen wêze

ondertussen: wylst, wilens, ûnderwilens, by de tiid, yntiid, ûndertusken, ûndertiid

onderuit – ~ gaan: ûnder fuotten reitsje

onderwijs – op het voortgezet ~ zitten: te learen gean

ondeugend – ûndogens; ~ kind: zie deugniet

ondiep – skol

oneffen – hulterich, klink

oneffenheid – pjukkel

oneven – hosk

onfatsoenlijk – ûnskiklik; dat is ~: dat foeget dy net, dat stiet dy net ta

ongelooflijk – een ~ lawaai: in leven fan komsa, in leven sa ha je net, in leven dat it sta seit

ongeluk – ûnk, ûngemak, ûngelok; een ~ krijgen: in ûnk hâlde, krije; een dodelijk ~ krijgen: ferhûneloartsje

ongelukkig – ~ zitten: jin ferhâlde

ongelukkige – stumper(t), lider

ongemak – zie ongerief

ongemakkelijk – ûnnoflik; een ongemakkelijke houding moeten aannemen: jin ferhâlde

ongeneeslijk – de ziekte is ~: der is gjin ferwin op, de sykte is ûnferwinklik, de pasjint kin net wer better

ongeregeld – ~ leven: der raar/nuver troch brûskje

ongerief – ûngeriif, misgean

ongesteld – ~ zijn: de boel/saken/regels/rite/floeiïng/bloeiïng ha, de reade flage út ha, de reade/Ingelske flage waaie litte, it yn ’t krús ha

ongeveer – likernôch, sawat, omtrint, oarnsje, om-ende-by; ~ zo lang/groot: fan dy-der langte/bridte; ~ in 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999

ongezond – zie ziekelijk

onhandelbaar – ~ zijn: in mâl steed yn ‘e holle ha

onhandig – ~ persoan: hispel op in brijpot, klongel, klongelder, knoffelder, knoffelhakke, kloat, sûch; hij is er erg ~ in: it giet him ôf as in baarch it saffraaniten

onherkenbaar – er door de gezichtsuitdrukking ~ uitzien: ûntmerke

onheus – iemand ~ bejegenen: ien omkromte bylizze

onkruid – vol ~: kjittich > in kjittige tún

onlosmakelijk – er ~ mee verbonden zijn: der as in aai yn it daai yn beslein sitte

onnadenkend – zie onbezonnen

onnozel – ûnnoazel, goedhinne, loen; ~ zijn: ien fan ‘e fiif misse

onok – zie ochtenderectie

onrechtvaardig – iemand ~ behandelen: ien omkromte bylizze

onrustig – ~ bewegen: (om)tyskje; ~ zijn: gjin duorjen ha

onsamenhangend – zie samenhang

onschuldig – op onschuldige toon: kwânskwiis

ontbranden – oanfange; doen ~: oanjeldzje

ontdekken – gewaarwurde

ontevreden – hij is er ~ over: it wie him min nei it sin/de mûtse

ontgaan – het is mij ~: it is my ûntmurken; it is by my lâns gongen

ontheffing – ûntheffing, hantlichting

ontkennen – ûntkenne, ûntstride, bestride, neehite

ontkennend – een ontkennende zin: in neehitende sin

ontkomen – ~ aan: weislagje foar

ontleden – útslachtsje; de zaak ~: de bûter útrane

ontslaag – zie ontslag

ontslaan – dien jaan; op vervelende manier ~: warsje

ontslag – ~ krijgen: dien krije; ~ nemen: maaie nimme; ~ aanzeggen: maaie jaan; voortijdig ~ nemen/aanzeggen: lytse maaie meitsje; tijdelijk ~ krijgen: opsje krije

ontstemd – ~ kijken: sjen as in âld kwartsje; zie ook boos

ontvangstbewijs – rispis, ûntfangstbewiis, kwitânsje

ontvlammen – zie ontbranden

ontwikkelen – zich voorspoedig ~: dije

ontwikkeling – ûntwikkeling, ûntjouwing; persoonlijke ~: minswurden, wêzensfoarming, karakterfoarming; algemene ~: beleardens

ontzet – kapot: feravensearre, ûntheistere; van de wijs: feralterearre, ferbjustere, derôf, fan ’t sintrum, fan ’t hynder, fan ‘e wize, ferheistere, ûntheistere

onvast – ~ op zijn benen: koaiïch op ‘e skonken

onvermurwbaar – ûnferwrikber

onverschillig – hertlau, kâldwei (adv.); het laat hem ~: it leit him flak/sljocht, it is him (al)likefolle, it is him egaal/dierber/ientûtmem, it nukt/sjakt him neat

onverwachts – oerskik

onvruchtbaar – staf, geld

onwelgevoeglijk – ûnskiklik

onwelgevormdheid – wankantens

onwelwillend – ûnskiklik

onzin – poepelderij, koal, wipwap; jij spreekt ~: do slachst bûten

onzindelijk – ~ vrouwspersoon: skiere têst

onzorgvuldig – ~ omgaan met: raar libje mei

oog – op die jongen had zij het ~ laten vallen: dy jonge wie har begryp; hij heeft een oogje op haar: hy smyt skieppe-eagen op har

oogklep – skrútlape

ooglid – eachlid, eachslid

oogwenk – in een ~: yn in rep, yn in omsjoch

ooit – ea, al syn dagen

ook – ~ al: zie al; ~ wel: fergees > dan kinst dat fergees even foar ús meinimme

oor – zonder ~ (van potten e.d.): dôf

oordeel – een eigen ~ geven: in eigen beroai jaan

oorlelletje – earlapke, eartepûl (humor.)

oorlog – ~ voeren: oarlogje; door ~ te voeren verliezen: feroarlogje

oorsuizing – sinkelsûs > ik krige in sinkelsûs troch in earbân

oorveeg – maling, reis, trewinkel, earbân, watsjekou

oosten – uit het ~: fan easteradelen

oostwaarts – eastoan

op – alles is ~: it hea is op en de ko is dea; het eten was ~: iten wie der gjin koarelskrom mear

opborrelen – wâlje

opdat – dat > dat is nedich, sil it Frysk der net alhiel ûnderstrûpe

opdooien – opskuorre

opdraaien – iemand ergens voor laten ~: ien foar wat opstrûpe litte

opdracht – opdracht; ~ hebben tot: stringenearre wêze ta

opdrachtgever – lêstjouwer, prinsepeal

opdringen – ~ van eten: tapije

opdrogen – een opgedroogde pomp/put: in linze pomp/saad

open – iepen, op, oan, los; ~ hiel van het schaatsen: skythakke

opeten – beplúzje, behimmelje; niet ~: earte, oarte

opfleuren – zijn gezicht fleurde op: syn antlit blierre op

opgeblazen – ~ in het gezicht: blastich, geizich yn it gesicht

opgetogen – (h)oera

opgewonden – een ~ standje: in hoattelstoat, in bolderblast, in ûnlijich minske, in stêd sûnder muorren; een ~ standje zijn: fuort op ien ein wêze, mei de swevelprikke oanstutsen wêze, samar de skuon út ha

opgeven – zich ~ voor een symposium: jin oanjaan foar in sympoasium; het ˜: it oerjaan, kamp jaan, (it) ferlern jaan

opgewassen – zie aankunnen

opgewonden – hij was ~ dat hij ging logeren: hy sil útfanhûs, dêr hat er sa’n fnit mei

ophef – zie vertoon

opheffen – dreigend ~: ûnderhelje

opheldering – daar hebben we de persoon die ~ kan geven: dêr ha wy de libbene by de deade

opjagen – te veel ~: kikkertjeie, kikkertsjejeie

opknappen – by jins sûp en stút komme, opweidzje; weer licht werk doen als men na ziekte was is opgeknapt: wimelje; hij knapt al weer wat op: de sykte jaget ôf; karweitjes op een schip doen om het op te knappen: skiemanje

opkomen – wâlje; ~ voor: degenje foar

opleveren – opsmite, ôffervje; de golf die dat opleverde: de weach dy’t dêr fan kaam

opleving – een laatste ~: in blinkje foar de dea

oplichten – zie bedonderen

oplossen – fertarre > de wolkens fertarre, sâlt fertart yn wetter

oplossing – útkomst

opmerken (zeggen) – bybringe, fernije, oanhelje, op it aljemint/kleed bringe, opmerke

opmerken (gewaarworden) – gewaarwurde, opmerke, merkbite, ealgje, fernimme

opmerking – een snedige ~: in aai mei sâlt

opnemen – het voor iemand ~: ien syn wâl ophâlde

opnieuw – weroan

oponthoud – opûnthâld, wâlhout; zie ook vertraing

oppassen – de lekkense brul opsette

oppeuzelen – beplúzje, behimmelje

opportunistisch – iedereen is ~: de keamersdoar giet by elkenien nei binnen ta iepen

oppositie – tsjinkearende macht

oppotten – bûskje

oprakelen – opikkerje

oprekken – ~ van een ring: útstûkje

opruien – oprikkelje, opstokelje

opschepen – hij scheept zijn vrouw met de kinderen op: hy lit it wiif mei de bern omtoppe

opscheppen – opsprekke, poffe en blaze, grutswee slaan, in steil wurd ha, biuwe, opdwaan, swetse

opschepperig – rombommich

opschudding – koaridon, alteraasje, reboelje, trewyn, opskuor

opspraak – in ~ komen: oer de streek komme/brocht wurde; in ~ brengen: oer de streek bringe

opstaan – oerein gean/komme, jin oerein jaan; altijd vroeg ~: skrander wêze; het is tijd om op te staan!: tiid op!

opstapje – fuotskammel

opstoken – ~ van vuur: jeldzje

optocht – staasje

opvallen – each jaan, bylkje

opvliegend – fuort op ien ein, opljeppen; een ~ persoon: in stêd sûnder muorren, in hoattelstoat, in bolderblast; een ~ vrouwspersoon: in ûnlijich minske; erg ~ zijn: samar de skuon út ha, mei de swevelprikke oanstutsen wêze

opwachten – gean op

opwarmen – opgewarmde koffie: boumantsjebier

opwellen – wâlje; kraalje (van tranen)

opwelling – oprizing, opstiging

opwinden – jin drok meitsje; zich snel ~: samar de skuon út ha, mei de swevelprikke oanstutsen wêze, in stêd sûnder muorren wêze

opzeggen – de overeenkomst ~: út it akkoart stappe, meiinoar ophâlde

opzicht – in velerlei ~: yn follen

opzichtig – útwrydsk, wyldseauwich, bylkjend

opzoeken – je hoeft zo iemand niet steeds op te zoeken: hoechst sa’n ien net oan te rinnen

orde – op ~: yn streken, yn ‘e klinken; zijn zaakjes goed in ~ hebben: it goed yn streken ha; hardhandig ~ op zaken stellen: duveldei hâlde, regaad meitsje

organiseren – beskaaie; goed georganiseerd: yn streken > se hat de organisaasje allinne beskaaid

organisme – organismen: libben guod

oriënteren – zich ~: jins bestek meitsje > hy makke syn bestek op ‘e Aldehou

oud – ~ wijf: âld fel; zo en zo oud zijn: safolle jierren op ‘e rêch ha; heel ~: sa âld as de strjitwei; zie ook bejaard

out – zie in

overall – boksebaitsje, oerstrûper

overbluffen – ferkatse, ferkasse

overdwars – lâns, foardwers

overeenkomen – lyk stean, strike

overeenkomst – de ~ opzeggen: út it akkoart stappe, meiinoar ophâlde

overgaan – dat gaat al weer over: dat sakket al wer nei it gat

overgaan – ferklasse, ferklasje (op school)

overleg – eftertocht; met ~: besteklik, streksum, mei oardiel

overleven – oerkomme, it libben hâlde, it libben derôf rêde; hij was bang dat hij het niet zou ~: hy wie bang dat er dermei hinnegean soe

overlijdensadvertenties – hokjes; ~ in de Leeuwarder Courant: skûtelbank

overloop – perteal, portaal

overnachten – benachtsje

overreden – ik kon hem niet ~: ik koe him net beprate/ginne

overrijden – hij overreed een kat: hy ried in kat oer/ûnder

overschietend – skealik

overslaan – overgeslagen worden: foarby reitsje; tijdens het ronddelen overgeslagen worden: om ‘e stûke rinne/springe

overstuur – oeral

overtreffen – de kosten ~ de baten: it kin net lykhâlde; overtreffende trap: oertreffende trep/trime, measttrime

overtrek – teek

overtuigen – opstride

oververmoeid – wyldseauwich, moardôf, moardop

overvloedig – ~ leven: út ‘e wisse libje

overwegen – ûnder de eagen sjen, op berie hâlde

overwerken – zich ~: jin feravensearje, jin oer de kop skreppe, jin knoeie (lichamelijk), jin ferwrotte (lichamelijk)

paaien – troaie

paal – peal; lange ~ van den of spar: juffer, jiffer

paar – zie stel

paard – oud ~: brik

paardenstaart (bij mensen) – hynstesturt, kattesturt

paars – pears, sangen; donkerpaars: felet

pad – ~ in koestal: mielling/mjilling

pak – (pakket) pak, pakket; groot ~: pakkelaris, pakkelaazje

palm (van hand) – hol

pancreas – zie alvleesklier

pandjesjas – zie slipjas

paraplu – paraplu, paraplots, plots, reinskerm, reinskaad

parasiteren – derop libje (klaplopen)

parasol – reinskaad

pardon – zonder ˜: sûnder willens

partner (levensgezel) – partelot

pas – het geeft geen ~: it hat gjin fal, it jout gjin fallichheid, it kin der net lâns; als het te ~ komt: at it mei de streek fan ‘e fioele útkomt; dat komt mooi van ~: dat falt moai yn ‘e fâlden, dat komt te stade

passen – niet goed bij elkaar ~: net pertoerje, net hierje; goed ~ (goed uitkomen): flije

patiënt – pasjint, lijer, sike, baksilledrager

pees – sine, pezen en peesvliezen: hier

peilen – grûnje

peilstok – gearde

peinzen – prakkesearje, neiprakkesearje, neitinke, moezje

penis – kul, fleartûkje (tsjin bern), de teare dielen

per – ~ keer: skofts, miels; ~ twee: de twa, linke twaen, by twaen; ~ persoon: de man; ~ dag: deis

personeel – folk

persoonsbewijs – ~ aanschaffen: itigje

pessimistisch – ~ zijn: troch in swarte/pijlekkense brul sjen

pesten – piere, narje

pet – er met de ~ naar gooien: der mei de mûtse nei smite

petroleumlamp – flearmûs

petto – in ˜ hebben: yn it fet hawwe, yn ‘e mûtse hawwe

peuteren – pûlkje

peuzelen – zie oppeuzelen

pijpekop – pyptsjettel

pikken – iets niet ~: zie nemen

pit – zie fut; zie ook lont

plaats – plak (it); in de eerste ~: tenearsten/ynearsten, op it foarste plak; van zijn ~ brengen: feravensearje

plaatsvervanger – ramplesant

plaatsvinden – syn beslach ha/krije, wêze

plaatsvinden – syn beslach krije, wêze, barre, foarfalle > it heamiel dat foel mar ien kear yn it jier foar

plak – onder de ~ zitten: altyd yn ‘e weach lizze, ûnder de plak/pantoffel sitte, mei in knip ûnder de fleugel farre, mei in skip yn ‘e fleugel farre

plakken – plakke, klibje, kleve; ergens blijven ~ (blijven praten): earne wâlhout krije/fine

plakker (persoon die lang blijft hangen) – soarch fan ‘e wâl, sjitoanich man/frommes

plakkerig – zie kleverig

plan – plan, hiting; van ~ zijn: fan doel wêze, op ‘e lea ha > sa hie ik it net op ‘e lea

plassen – zie urineren

plat – plat, flak, sljocht, ynpannich (van vrouw met platte boezem); ~ op de grond: plat-út

pleister – sear lapke

pleiten – ~ voor: degenje foar

plenty – planteit

plezier – met ~ in het leven kan men veel verzetten: sin en wille kinne folle tille

plintetrapje – knibbelsmoar, wettertichte gatsjepanne, krintegewear, eartegewear

ploegbaas – hûnebaas

ploot – bloat, bleat

plotseling – hommels, fifelefoars, hoopstoop, heapsteaps, hookstrooks, ynienen

pluim – zie compliment

pluis – het is niet ~: it is in raar ding; het is daar niet ~: it is dêr net kouster

plukken – teppe, plôkje, rûpelje (van gevogelte of figuurlijk)

plunjezak – plonderpûde

pochen – zie opscheppen

pochet – lefdoekje

poeder – tot ~ maken: motsje > do mottest dy bakken atst der sa rûch mei omslachst

poen – zie geld

poepen – skite, drite

politie – skiere iel (humor.), blauwe miggen (humor.)

politieman – zie agent

pooier – poaier, huorrebaas

pootstok – domper

portaal – portaal, porteal, pei

portofoon – rinprater

potjeslatijn – bargedútsk, apegryksk, bargelatyn

pover – zie schamel

praatjes – ~ hebben: mantsjes meitsje

prak – prak, pei, krous, prûs; prakje ~: peike

prakken – peie, peikje, poazje

prakkezeren – prakkesearje, moezje

praten – uit het hoofd praten: ûntstride; zijn manier van ~: syn praat; een intelligente manier van ~: beslipe praat; erg vleierig ~: ljuentsje; babbelend ~: snakke; maar wat dom ~: derhinne snakke; goed kunnen ~: de bok melk prate; gezellig zitten te ~: petearje, keuvelje, klasjenearje; ergens blijven ~: earne wâlhout krije/fine

precies – het komt ~: it hipt nau; hij is heel ~: by him giet alles op ‘e klokslach

presenteren – nieuwe voorbeelden ~: nije foarbylden bybringe

pretje – dat is geen ~: dat is gjin tréwes

prettig – een zeer ~ leven: in heare-eintsje libben, in libben as smoarge beane

prijs – zeg eens hoe hoog de ~ is: set him ris op jild; een ~ vaststellen: prisearje; het ging voor een klein prijsje: it koe wat skikt wurde, it koe omskik; onder de ~ verkopen: de sloai deryn bringe

prijsstijging – ~ door tijdelijke sterke vraag: gieltsje, brúntsje > in brúntsje yn de rjappels

prik – zie koolzuur

prikje – (korte aanraking) pjuk, pripke, prikje; (injectie) prikje, pripke, spuitsje; (klein bedrach) sus; voor een ~: omskik

prikkelbaar – zie humeur

prikkelen – (pijnlik) ~: pimperje > de aftershave pimperet; (in de keel) ~: heare

prikken – prippe, prikke, pjukke; (in de keel)~: heare

priklimonade – zie limonade

prima – het is ~ dat je …: kinst fergees …

prins – prins; een leven als een ~: in heare(n)eintsje libben; op een toon alsof hij van de ~ geen kwaad wist: kwânskwiis

prinsjesdag – kofferketiisdei

proberen – je kunt het altijd ~: besykjen is it neiste rjocht

probleem – problemen: dûkelige dammen; niet over het ~ praten: nearne oer prate; in de ~ zitten: yn ‘e myt sitte; uit de ~ helpen: út de myt helpe, (glêd) út ‘e pikel helpe

procent – niet meer honderd ~: net mear alte-alte

promoveren – promovearje; opgean ta doctor; zie ook overgaan

pronken – bylkje; man die graag met zijn kleren mag ~: darkert

prostituee – frommes mei skiere knibbels; prostituees: skiere iel

provisiekast – spine

provoceren – úttrotsje (uitdagen)

pruilen – lipe: dwingen door te ~: lymstankje

psychisch – zie geestelijk

puberteit – de dagen fan ‘e optochte; jongen/meisje yn de ~: opslûpen jonge/famke

pui – pij, pei

pul – pûle (kannetje), bierkanne (bierpul)

pummel – smachel

punt – op het ~ van de wetenschap – op it stik fan ‘e wittenskip; op het punt staan: op ‘e sprong stean; als puntje bij paaltje komt: as de skrinkel by it flym komt

pushen – faksearje, oansitte, nei de lever/ljirre tingje, degenje

put – de ~ dempen als het kalf verdronken is: it deade hynder fêstbine

putdeksel – kolkslid

puur – gol, kleare(bare)

raad – ze was ten einde ~: se wie har rie tenein, se wie telider slein; ergens geen ~ mee weten: neat mei in ding opjeie kinne

raadsel – riedsel, riedling; dat is me een groot ~: dat is my in libben riedsel

race – in de ~ zijn (fig.): yn ommenaasje wêze

racen – jeze

raken – reitsje, roere; diep ~: oan ‘e lever komme; het raakt hem niet: it komt him net oan it gefoel, it glydt him by de klean del > dêr is krekt dat fine snaarke rekke dat ús oan ‘e hertier komt

ram – raam; gecastreerde ~: wear

rand – het was op het randje: it wie kilekile/wikkerdewik, it hie neat lit

realiseren – zie bewerkstelligen

recht – ~ en averecht: mesken en knopkes, rjocht en krom

rechtschapen – risnabel

reciteren – opsnije

recreatieruimte – treemter

redacteur – samler

redden – iets wel ~: oprêde, skrewiele

reden – een ˜ hebben

redigeren – besoargje

reet (aarsspleet) – strampel (zie ook kont)

regel – in de ~: oerskik; zo zijn nu eenmaal de regels: dat stiet derta

regelen – beskaaie, regelje, stalle; goed geregeld: yn streken > se hat de organisaasje allinne beskaaid, hoe sil ik dat mei it wiif stalle?

regen – rein; er is ~ op komst: it wâlet; we krijgen vandaag ~: it jout hjoed reinwetter; de regen wordt minder: it reinen begjint wat te lichten; kleine vlaag ~: swink; zachte ~: miggelrein; motregen: storein, stower; aanhoudende motregen: gnizer

regenbui – erge ~: goate, goatte

regenen – hard ~: eazje, eazgje, gjalpe, gjalpje; het houdt niet op met ~: der is gjin fersinding > de see komt oer it lân

regenwolk – pôk

reinigen – himmelje, klinzgje

rekening – hoge rekeningen schrijven: goeie swarte inket yn ‘e pin ha

relishoppen – sleatsjebaaie

ren – loop, jister > de hinnen sitte nachts yn it hok en deis yn ‘e loop

rennen – hurdrinne (lange afstand), drave, stowe, jeze, jotskje, giuwe, fleane, bauje

rente – uitstaan tegen ~: op rinte stean > it jild stiet op rinte

reserve – wat in ~ hebben: wat efterút ha

respectievelijk – foar de stôk op

resterend – skealik

resultaat – ~ hebben: úthelje, útwurkje, fertuten dwaan > doe’t dat neat útwurke

reu – rikel

riet – oud ~ (als dakbedekking): outer, olter > bladeren van ~: reidleaven

rijgen – beste, bestelje (bij naaien), riuwe

rijk – ~ zijn: moai stiif yn ‘e rêch wêze, gâns te ferstriken ha; wie ~ is, kan meer geven: it kin better fan de skeaf as fan de bân; je rijker rekenen dan je bent: hûnseagen oer it jild ha

rijke – nieuwe ~n hebben weinig gevoel voor decorum: as de hûn komt ta heare, wit er beskie noch eare

rijp – half ~: twiryp, twiripich

rijzig – útlein

ring – ~ van neergezet serviesgoed: daan; wijdermaken van een ~: útstûkje

risico – een ~ vormen voor iets: in ding feil jaan

roddel – rabjen, rabberij, flabyt

roddelen – rabje; ~ over iemand: ien by it gat ophelje

roerloos – blak (wind/water)

roken – roke, smoke, blau jaan

rollebollen (van dieren): wâlterje

rommel (wanorde) – beierboel, tizeboel, bargeboel, jister

rommel (nutteloos spul) – túch fan guod, brol

rond – ~ 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999

ronddwalen – omdwelmje, omdoarmje, omdwirmje

ronde – de agent doet zijn ~: de plysje docht de omgong

rondgaan – de drank laten ~: ombringe > der waard nochris ombrocht

rondkijken – de kamer ~: de keamer yn ’t rûn sjen

rondslingeren – laten ~: yn beswaaiing hâlde

rondwaren – reizgje, wimelje

rook – reek, riik, flam

rookkanaal – ~ van een schoorsteen: boazem

rozet – ~ van lint op kleding: dof

rubber – ilestyk > in ilestiken bal

rug – met de ~ tegen de muur staan: mei de klok op ‘e rêch stean

ruggengraat – rêchbonke, rêchstring; zonder ~ (fig.): slopankelich, sûnder piid/kriich

ruiken – lekker ~ (van thee): sykje

ruilen – ruilje, roalje, rosje, ruilebûts(j)e, roallebûts(j)e, rûlebûts(j)e; verwerven door te ~: jin oanruilje

ruimte – ~ tussen twee dicht op elkaar staande huizen: wan, krimpe

ruïneren – geruïneerd worden: telider gean, hoekedakke gean, derûnder strûpe, nei gychem gean, nei beppe kelder gean, nei de barrebysjes gean

rust – tot ~ komen: bedarje, betommelje; bij sport en spel: beskied, bekoar

rustig – rêstich, restich, lot, kalm

ruw – rûch; ruwe taal: rûchkâlt

ruzie – spul, skeel, rúzje, rûzje, bargebiten, strideraasje; ~ hebben met iemand over iets: it mei ien te krijen ha oer wat, mei ien harsenskraabje/hottefylje/krewielje; zich mengen in een ~ tussen man en vrouw: tusken hammer en spit sitte

samenhang – er zit geen ~ in: der sit slot noch styl yn, it hat slot noch styl

samenstellen – gearstalle, stalle

samenwonen – húzje, hokje, byinoar wenje, tegearre wenje, gearwenje, (tegearre) húsmanje

samenzweerder – gearstokeler

saneren – ~ van een huis op last van de gemeente: rakke

sarah – ~ zien (50 zijn): de liny foarby wêze

schaamhaar – flotgerzen (vooral van vrouwen)

schaamteloos – zie onbeschaamd

schaap – roepwoord voor schapen: sjúp

schade – skea, hearing, ûnstee

schaduw – in de ~ zetten: ferdonkerje; ~ van een overdrijvende wolk: koweskaad

schamel – skeamel, earm; ~ bezit: bederf

schatting – naar ~: op ‘e rûs; een ~ maken van: bestek opmeitsje fan

schaven – geschaafd (van lichaamsdelen): blêsd > mei blêsde smoarskinen

schavuit – skoelje, boef, punthûn

scheet – een ~ laten: furte, furtsje, ôffervje, ôfblaze, ôfskite, ôfpoepe, ôfmuffe, ôffjurje; een geluidloze ~ laten: muffe

scheiden – gescheiden zijn: faninoar, fan ‘e man/frou ôf wêze

scheidsrechter – skiedsrjochter, goeman; op uitspraak van de ~: op goemanne sizzen

schelen – wat kan mij dat ~: wat sjakt/nukt my dat no; het kan een paar minuten ~: it kin wolris gybje; wat scheelt hem: wat beweecht er; niets kunnen ~: neat lije kinne > it hie neat lit of hy wie fersûpt

schelp – skulp, núnder

schelpengruis – skil

schelpenpad – skilpaad, núnderpaad

scheren – over het water ~: skimkje; geschoren schapenvacht: bloat, bleat

scherp – skerp, fjurrich (nagels); ~ ruiken: fianich rûke

schertsen – túlkje

scheut – snjit, goat

schichtig – skoftich, huiïch, skrikeftich, skrikkerich, tsjelreauwich, kjelreauwich

schijnheilige – pilaarbiter

schikken – iets in der minne ~: eat mei goedlikens beflappe; goed ~ (goed uitkomen): flije

schikkingszaak – bylizzer

schilderachtig – bylderich

schilderen – fervje, opfervje, oerstrike; gebrekkig ~: malkje, dunnetjes ~: ealtsjes oerstrike

schimmelig – moassich

schoeisel – fuotark, fuotskoaiïng

schoen – de stoute schoenen aantrekken: it dryste span oanlûke, de ûnskeamele skuon oantsjen; wie de ~ past, die trekke hem aan: dy’t in noas hat, kin mar rûke

schoenlepel – hakkebiter

schommelen – touterje (op een schommel), haweve (een heen-en-weergaande beweging maken)

school – op een ~ voor voortgezet onderwijs zitten: te learen gean

schoonmaak – gedwongen ~ van een woning uitvoeren op last van de gemeente: rakke

schor – heas, skoar; een zeer schorre stem: in lûd as in ferkâlden kikkert dy’t kukelu sizze wol

schors – ~ van een eik: kif

schorspad – kifpaad

schorten – daar schort wat aan: dat sit op in kwea moer

schouder – afhangende schouders: slûke skouders; met afhangende schouders: slûkskouderich; de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen: it kin better fan ‘e skeaf as fan ‘e bân; op de ~: op ‘e skots

schrapen – de keel ~: brimje, strôtskraabje

schrede – op je schreden terugkeren: jin bekoarje

schreeuwen – raze, skreauwe, balte, âlje, oangean, ketterje, kettermintsje, gûzje; in gjalp jaan/ophelje/útjaan

schreeuwlelijk – razer, balter, baltbek

schrijffout – pinskamper, skriuwflater

schrijlings – strampeld, strampeltsje, strampeloer, strampeltsje-oer; ~ lopen: strampelje

schrijven – iemand leren ~: ien mei de pinne opfokje

schrikachtig – kjelreauwich, tsjelreauwich; zie ook schichtig

schrikdraad – skriktried; afrastering met ~: batterijfreding

schrikkeljaar – stokkejier

schrikken – kjel/kel wurde, it jin oansjen; laten ~: in skrik ôfjeie, kjel/kel meitsje; snel ~: kjelreauwich/tsjelreauwich wêze

schrobben – aardappels ~: rjappelgrobbelje

schrobbering – zie veeg (uit de pan)

schuim – lijn van ~ op het water: liming

schuin – ~ toelopen van land: gearje; ~ praat: skou praat

schuitje – een ~ van de kaas maken: yn de tsiis kylje

schuld – de ~ schuiven op: it goaie op

schuld – oude schulden: dûkelige dammen; oude schulden vereffenen: dûkelige dammen stopje

schuldbekentenis – rispis

schunnig – skou, ûnhuer(ich), raar

schurken – zich ~: jin skoarskje

schuur – zolder boven ~: hilde

schuw – skou, skoftich

sentimenteel – dierber

serieus – earnstich; ~ zijn: earnje; niet ~ behandelen: net telle

servies – setje ~ als cadeautje: deseneetsje

sikkeneurig – zie humeur

sinterklaas – sinteklaas; voor ~ spelen: iemand die voor ~ speelt: kaaieman, kaaieboe

sintmaarten – sintemaarten; de vooravond van ~: brette-guozzejûn

sjoelschijf – brik

slaag – pak ~: wan bruien, waarme rêch, stryksum, huf; pak ~ geven: zie slaan

slaan – verrot ~: telider slaan, rampoaie; hard ~: bûtse, touwe; ~ (van mensen): hoffenje, omseamje, ôftichelje, neisjen, neiride, op ‘e hûd spylje, huf jaan

slaap – hij kon de ~ niet meer vatten: hy wie de sliep bjuster; kun je de ~ weer wat vatten?: kinst de sliep wer wat krije?; ~ tekort komen: sliep brekke

slaapbeestje (restjes opgedroogd vocht in ooghoeken) – slieploarte

slachten – kilemoarje

slachtoffer – slachtoffer, lider

slag – van ~ zijn: fan ’t sintrum, hynder wêze; ergens ~ van hebben: de guit fan eat ha

slagen – beslachbûgje, fertuten dwaan

slak – iemand die op alle slakken zout legt: nustjesiker

slaken – een kreet ~: in gjalp jaan/ophelje

slap – slop; ~ van het lachen: slop/near fan it laitsjen

slapen – sliepe, koese (zie ook bed), op ‘e rêch stean; vroeg gaan ~: mei de hinnen op ‘e beam gean

slavenhandelaar – ˜s: keaplju yn minskeflesk

sleutelgat – kaaisgat

slim – tûk, pynter, goochem, net ferrotte; erg ~: sa snoad as roet

slip-of-the-pen – pinskamper

slipjas – hokseflapper, swellesturt, swellesturtjas

slippertje – glûperke

sloddervos – rûzebroek

sloffen – hij slofte naar de deur: hy kloatsekke op ‘e doar ta

slokdarm – slokterm, reade term, weaze

sloom – sleau; ~ vrouwspersoon: bretske(muoi)

sloot – sleat, kealledrinken (hum.)

slordig – sloarderich, rûzebroekerich; slordige vrouw: sloar

sluiten – slute, tichtdwaan, tichtsje

sluitingstijd – slutingstiid, sluterstiid

smaak – dat is mijn ~: dat is myn flij

smeersel – smiksem, smyksem, smarsel, salve

smijten – smite, soale, klinzgje, bruie

smikkelen – zie smullen

smoes – ferlechje, babbelegûchje, kachelachje (zie ook uitvlucht)

smullen – smûze, meure

snede – gulden ~: godlike fyk

snedig – een ~ gezegde: in aai mei sâlt

snel – gau, hurd, hurd-hurd, rêd, handich, hânsum, mei faasje, mei stoom, rimpen (zie ook weldra) > it giet mei geande weinen

snibbig – fits

snijden – open ~: opsnije > in ko de bealch opsnije

snoeien – benuttigje

snoeven – zie opscheppen

snotballetje – spoek

snotneus – snotnoas, snotbongel (jong persoon); hij heeft een ~: de noasdrip/noaster hinget him

snottebel – klok

snuiter – rare ~: rare matsjedoar (zie ook merkwaardig)

soeps – niet veel ~: net folle aaps, brets

sokkel – zie voetstuk

soldaat – ~ maken: ta in lyk meitsje

somber – mismoedich, tryst

soort – een ~ heranalyse: in foech weranalyze; ons ~ mensen: úslju

sop – iemand in zijn eigen ~ laten gaarkoken – ien yn syn eigen sop gearsuorrelje litte

sortiment – ferskot

sparrestam – lange ~: juffer, jiffer

spe – in ~: yn hope

speciaal – zie bijzonder

specifiek – ~ iemand: zie iemand

speen – fopspeen of ~ van zuigfles: nûn, stykje

spek – gerookt ~: baken; een blokje ~: in klibke spek

spel – op het ~ zetten: derby op sette; even niet met het ~ meedoen: bekoar; bij een ~ niet mee kunnen/mogen doen omdat er dan een oneven aantal personen is: hosk wêze

spelen – ~ voor: sabeareboartsje

sperma – neuksel, neuksop, sas

spijker – de ~ op de kop slaan: de woartel yn it lid reitsje

spijkeren – vast ~: beneilje, fêstspikerje

spijkertrekker – rongizer

splitpen – splis

spoed – aandrijven tot ~: opfurtelje; haastige ~ is zelden goed: in stadige rinner komt der ek

spoedig – zie weldra

spontaan – ~ persoon: bekjegau, mûltsjegau

sport – dat is niet Jan zijn tak van ~ (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net

sprake – ter ~ komen: fan ‘e hispel rôlje, op it aljemint komme, oan ‘e oarder komme, op it kleed komme; iets ongestructureerd ter ~ brengen: ombommelje op wat

springen – met twee benen ~: trobbelje

spuwen – flybje

staart – er met de ~ tussen de poten vandoor gaan (fig.): ôfdrosse

stadswijk – zie wijk

stal – bûthús; zolder boven ~: hilde

stalvee – sket

stam – lange ~ van den of spar: jiffer, juffer

stamboom – stambeam; mannelijk dier met indrukwekkende ~: faderdier; hengst met indrukwekkende ~: faderpaard

stammen – skaaie > hy skaait út in goed laach

stamppot – moes

stamvader – faderdier (van dieren), faderpaard (van paarden)

stand – tot ~ brengen: beävensearje

standje – een opgewonden ~: zie opgewonden

standvastig – zeer ~: ûnferwrikber

stang – op ~ jagen: op stoom jeie, it lân op jeie

steeds – hieltiid, hieltyd, aloan, allegeduerigen, alle klapsketen, om in hapskear, slach op slach; ~ groter: grutteroan (zie ook haverklap)

steeg – steech, stege, gloppe; zeer smalle ~: wan, krimpe

steek – ~ onder water: spytbokken, striker, rûkappel

steel – gat in stuk gereedschap waar de ~ doorheen steekt: húsling

steen – ~ bij dammen: houtsje; ~ bij domino: brik, houtsje; ~ bij sjoelen: brik

steiger (aanlegsteiger) – steiger, steger

steiger (bouwsteiger) – steiger, batterij

steil – skoar

stekelbaarsje – toarnderke

steken – het steekt nauw: it hipt nau

stekken (van planten) – ôflizze

stel (twee geliefden) – pearke, steltsje, spantsje, de jongelju

stelen – stelle, ûntfytmanje, fertsjusteremoanje, dievje, bûskje, bokse; (met medeweten van de bestolene, als weddenschap) patykstelle

stelpen – stimpe > doe’t er it blieden fan ‘e wûnen stimpt hie

stemgerechtigd – skotsjittend > in skotsjittend hûs

stemrecht – met ~: skotsjittend > in skotsjittend hûs

steriel – zie onvruchtbaar

sterfbed – sterfbêd, stjerbêd

sterk – zeer ~: ferwoest

sterrebeeld – ~ leeuw: bitelige Lieuwe; ~ tweelingen: Houk en Ansk; ~ kreeft: stikelige Douwe

sterven – stjerre, fertiigje, oer ‘e klink springe, om in luchtsje gean, de klompen op it boerd sette, de teannen omheech stekke; op ~ liggen: yn it stjerren lizze; zie ook doodziek

stevig – gewant, gewûpst, hecht, stiif; een stevige frou: in klos; een stevige kerel: in baas keardel

stiefkind – styfbern; stiefkindje zijn (bij het ronddelen): om ‘e stûke rinne/springe

stiekem – stildeunsk, stikem, teglûp, temûk

stijfkop – stiifkop, kopstik

stijl – dat is toch geen ~: dat is doch gjin dwaan gelyk

stil – stil, stikem, kalm, rêstich, noatich, nuet, njût; het is geheimzinnig ~ in de natuur: it waar lústeret om

stilstaan – ~ bij: sinne op

stilzitten – niet kunnen ~: it net stil hurde kinne

stoeipoes – trolpoeske

stoep – zie trottoir

stoet – staasje

stoethaspel – hispel op in brijpot; zie ook oen

stof – plukken ~: deade mannen; geen ~ van conversatie meer hebben: zie conversatie

stok – grote ~: preuveleintsje (hum.); een stokje steken voor: een boardsje skutte foar, in skoatteltsje strike foar; met de kippen op ~ gaan: mei de hinnen op ‘e beam gean

stollen – stjurje; van bloed ook: koarste sette

stormlantaarn – flearmûs

stortbui – goate, goatte

stout – ûndogens, stout; de stoute schoenen aantrekken: it dryste span oanlûke, de ûnskeamele skuon oantsjen

stoven – langdurig ~: meuke, smûze, snoarkje

straf – op straffe van: op poene fan

straffen – poenje

stralen – ~ van blijdschap: blierje, blierkje; ~ van gezondheid: ankje, angelje; ~ van sterren: wimelje

streek – streken: fizefazen, oanslaggen, kueren, raanjen; van ~: fan ‘e wize, fan ’t sintrum, fan ’t hynder, út it potsje, derôf

streep – ongelijke ~ (bijv. in haar): gaal

streepje – een ~ voor hebben: wat foarút ha

strekken – dije > ta eare dije

streng – strang; ~ zijn: stringenearje

strijken – ergens mee gaan ~: der mei wat op ôf strike

strijkstok – er blijft te veel aan de ~ hangen: der bliuwt tefolle oan ‘e pin hingjen

strompelen – strampelje

strottehoofd – strôtbol, knoop

struikgewas – strewelleguod, kreilguod, beamkeguod, strûkjeboel, strûken

stuip – set, pau, pauk

stuiten – ~ op: stjitte op; toen stuitte ik op het woord x: doe hat my it wurd x foar de fuotten rûn

stuiver – stoer, sinteryksdaalder (humor.)

stuk – zie kapot

subjacent – oanswettend, oanbuorjend

sudderen – langdurig ~: meuke, smûze, snoarkje

suikerklontje – grúske

sukkel – zie oen

sukkelen – (om)goarje

summum – (weareld-)brekker

symmetrisch – niet ~: wankant(ich)

taak – het is jullie ~: it stiet oan jim

taal – gore ~: raar/ûnhuerich praat; rare ~ uitslaan: raar guod spuie

tak – tûke; klein takje: prikje; gevorkte ~: strampel; ~ van een familie: staach; ~ in een boomstructuur: útspranteling; dat is niet Jan zijn ~ van sport (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net

takkebos – takke

talmen – zie treuzelen

talud – falling

tand – overblijfsel van ~: stobbelein; geen tanden hebben: holmûlich wêze; ~ van een tandwiel of een vogelkam: tak, takke, takkel, tine; ~ van gereedschap: tine

tandenknarsen – knirkje, knarseltoskje

tandvlees – toskfleis, gagel

tandwiel – kamrêd, kroanrêd

tappen (van schroefdraad voorzien) – graadzje

tarten – úttrotsje

taxeren – prisearje

te – te … om: zie om

techniek – de ~ beheersen: de hantaasten beet ha > hy hat de hantaasten fan it autoriden al goed beet

teder – klien

tegenkomen – toen kwam ik x tegen: doe hat my x foar de fuotten rûn

tegenspreken – tsjinprate, tsjinabbelearje, (tsjin)iggewearje

tegenstand – ~ bieden: partij biede

tegenvallen – mistribelje

tegenvaller – mistribeling, tebeksetter, ôfdijer, ôffaller; een vervelende ~ meemaken: de noas stjitte, in lange noas krije

tekeer – ~ gaan: jin kertiere

teken – een ~ van leven: in grant fan libben

tekenen – gebrekkig ~: malkje

telkens – hieltyd, hieltiid, slach op slach, aloan

temmen – nuet meitsje, bedimje, delsette, yn ‘e stringen hâlde, yn ‘e stokken hâlde/krije, derûnder krije, mak krije

terecht – telâne, teplak, terjochte; ~ komen: bedarje; daar komt niets van ~: dêr komt neat fan terjochte/te flecht/op ‘e hispel, dat wurdt neat

terechtwijzen – in brul op ‘e noas sette

terechtwijzing – ynsizzing

tergen – faksearje

tering – de ~ naar de nering zetten: de bek nei de byt sette (zie ook tuberculose)

terneergeslagen – telider slein

terreinwagen – syp

terugdeinzen – tebekskrilje; voor een moord niet ˜: foar in moard net stean, foar in moarn net omlizzen gean

terughalen – jullie moeten het maar eens ~ (gezegd tegen gastheer na etentje): jim moatte it ris ferfetsje

terugkomen – ~ op een afspraak: út it akkoart stappe

terugnemen – een uitspraak gedeeltelijk ~: it wat ferhimmelje

terzijde – dat ~: dat wol ‘k rinne litte

testament – ~ maken: testamintsje; zijn ~ willen maken: om pinne en inket roppe

tetanus – klem, de klemsykte

tevreden – tierd; ~ zijn: jins tier hawwe

thee – ik heb zin in ~: de teelippe hinget my

theeleut – teelippe; ik ben een ~: de teelippe hinget my

therapeutisch – na ziekte weer op therapeutische basis licht werk doen: wimelje > hy hat gâns in skoft lizze moatten, mar begjint wer wat te wimeljen

thuis – ik voel me hier niet ~: it is hjir gjin tréwes foar my, myn hjerring bret hjir net, ik ha hjir gjin haal

tij – het ~ keert: it wetter kantelet

tijd – juist op ~: pas ier; mooi op ~: yntiids, omskik; in de loop van de ~: by de tiid lâns; dat brengt de ~ zo mee: dat seit de tiid sa: je ~ verdoen: fiterknotsje, flinterknippe, printsjeknippe, parlefinkje (zie ook verdoen); er is ~ zat: de loft is blau fan dagen; ~ om op te staan~: tiid op!; geen ~ hebben: it net bybringe kinne; komt ~ komt raad: dan skyt der wol wer in fûgeltsje dat no noch gjin kont hat; hij neemt geen ~ om te eten: hy docht him gjin iten oan tiid

tijdens – ûnder, ûnder … wei

tijdig – yntiids, omskik

titel – opskrift

toch – wat kan het dan ~ hard zijn: wat kin ’t dan al hurd wêze

tochtig – op een onopvallende manier ~ (van koeien): stildeunsk

toedragen – zie gebeuren

toekijken – lui ~ hoe anderen werken: om ‘e stûke rinne/springe

toekomst – de nabije ~: de heine takomst; in de ~ kunnen kijken: de foarloop ha, mei de helm berne wêze, foartsjirmje, it twadde gesicht ha

toekomstig – takomstich, yn hope > syn skoandochter yn hope

toenemen – in aantal ~: oanwinne, oanrigelje; in kracht ~: oanboazje

toespreken – zeer boos ~: it mannewaar opsizze, ik leksum lêze/opsizze, de leviten lêze, op ‘e lea komme/falle, geweken nimme

toestand – tastân; het is een rare ~: it liket/wiist raar, it sit der raar foar/ta; toestanden: krewellen

toestemming – ik heb ~ om dat te doen > ik haw it frij om dat te dwaan

toetakelen – taboeie, omseamje, ôftichelje

toetasten – it lyk oantaaste; in raam dwaan

toeten – van ~ noch blazen weten: van oere noch pompstôk witte

toets – ~ van piano/orgel: toets, taast, brik; ~ aanslaan: poene; de ~ der kritiek doorstaan: stringhâlde

toevertrouwen – dat kun je hem wel toevertrouwen: leau dat him mar

toevoegen – tafoegje, byjaan, derop ta dwaan > in bytsje ljocht byjaan

toilet – húske, brilhûs. perteal; ze is even naar het ~: se is eefkes nei/op it húske; naar het ~ moeten: efterút moatte

tot – oant, ont, ta’t, tadat, salang’t, oantsalang’t > hy wachte salang’t se kaam

traag – ~ van begrip: staf

traan – trien; er blinkt een ~ in haar ogen; in trien kralet yn har eagen; tranen verbijten: triennen ferkropje

transparant – zie doorschijnend

trap – klein trapje voor huishoudelijk gebruik: learke; vergrotende ~: fergrutsjende trep/trime, meartrime; overtreffende ~: oertreffende trep/trime, measttrime

trede – tree (trap), treed (trap), trime/triem (ladder), treeft (rijtuig); breedte van een ~: oantree; hoogte van een ~: optree

tree – zie trede

treeplank – treeft

treffend – dat heb je ~ gezegd: dêr rekkest de woartel yn it lid

trek – geen ~ hebben in: gjin haal ha op

treuzelen – wette, njuskje, núskje, treuzelje, omseure, skytskoarje

trillen – ~ van handen: ridelje; ~ van de lucht op een warme dag: kattejeie

troebel – grûnich, tsjok; ~ zijn: grûnje

troep – zie rommel

trots – grutsk, fier, prot

trottoir – stoepe, trotwaar, gieltsjes, platsjes

trouwen – trouwe, boaskje; ze moeten ~: omke Marten sit derefter; zij zullen wel ~: it sil mei harren wol op in krijen gean

trouwens – sa net, dêrom net, oars

tuberculose – goartigens (bij vee); lijdend aan ~: goartich

tuinhuisje – stoepke

tussen – als er niets ~ komt, dan …: at der neat ûnder komt, dan …

tussendoortje – ~ op namiddag: jimmet oarmet

tussendoortje – flaubyt; binnenbeurtsje (tussentijds kopje koffie)

tussentijds – ~ kopje koffie: binnenbeurtsje; ~ bezoek van een vrijer aan zijn meisje: binnenbeurtsje

twee-onder-een-kap – dûbel hûs

tweedehands – twaddehânsk, healsliten, healbizich, brûkt

tweelingen – sterrenbeeld ~: Houk en Ansk

twijfelen – jin ferhâlde, wifkje, yn bestân stean, (van kompasnaald) wâlje

twijg – gjirde

twintigtal – snies

uit – de verkering is ~: de ferkearing is útskuord

uitblinker – útrinner, útljochter, matsjedoar, baas, baasman

uitbrander – zie veeg (uit de pan)

uitbundig – zie opgetogen

uitdagen – úttrotsje, skrik jaan; ~ tot: skrik jaan fan

uitdaging – de ~ aannemen: skrik wer(om)jaan

uiterlijk – yn it uterlike; ~ goed/vriendelijk: moai foar de hân

uitgaan (van een relatie) – útskuorre

uitgebreid – wiidweidich, omstannich, yn it brede

uitgeput – ferjettere, ferjittere

uithalen (resultaat hebben) – úthelje, útwurkje, fertuten dwaan

uithouden – fiterje, úthâlde, bankje

uitkijk – op de ~ staan: op ‘e weau stean

uitkijken – goed ~: de lekkense brul opsette

uitknijpen – financieel ~: zie uitmelken

uitkomen – (van een ei) hikje; goed ~: flije; financieel komt dat wat beter uit: finansjeel komt dat wat better oan; wat ik heb gezegd, zal zeker ~: wat ik sein ha, dat sil grif neikomme; als het zo ~: at it mei de stryk fan ‘e fioele útkomt; doen ~ (van een geheim): útbringe

uitkotsen (van mensen) – útpiuwe, ferhûddûkje, ferspije

uitlaten – ergens niets over ~: fan eat neat útlitte

uitleven – zich ~: jin útwierje

uitmaken – zie schelen

uitmelken – financieel ~: strike

uitpraten – uitgepraat zijn: gjin gagel mear ha, it praat út ha

uitrekken – zich ~: jin de lea speakje, jin útinoar jaan

uitroeien – mei wortel en tak ~: mei izer en oer útroegje

uitschelden – útskelle, útsegenje, útheuvelje

uitslag – ~ rond de mond t.g.v. koorts: útrinner; de ~ is onzeker: it hat syn útfallen

uitspraak – een snedige ~: in aai mei sâlt

uitstaan – iemand niet kunnen ~: ien net sette kinne

uitsteeksel – nakke, nakje, kikkert

uitstekend – útstykjend > in útstykjende beamwoartel

uitstellen – opstelle, ferskowe > hy stelde it wurk oan ‘e moarn ta op

uitvaren – ~ tegen iemand: raar guod, fjoer en flam spuie; jin kertiere

uitvlucht – uitvluchten: ferlechjes, babbelegûchjes, kachelachjes; uitvluchten bedenken: kachelachje

uitzicht – útsjoch, eachweiding, eachweidzjen; iemand zijn ~ ontnemen door bouwactiviteiten: ien in brul op ‘e noas sette

uitzien – er goed ~: besjen lije kinne; er niet goed ~: gjin sprekken lije kinne; er heel mooi ~: gâns bylkje; morgen ziet alles er weer heel anders uit: moarn sjocht alles wer út oare eagen

uitzingen – het ~ (fig.): it útwaskje

uitzondering – met ~ van: útsein, as > it folk is omkaam, as de kaptein

urineren – pisje, mielje, struile (grof), mige (grof)

vaak – gauris, opgelegen, faak, faken, fakentiden, dikmels

vaardig – ~ zijn: op ‘e fjouweren beslein wêze

vaardigheid – hantrekken

vacht – geschoren ~: bloat, bleat

vaderdier – faar, faderdier

vaderlijk – faderlik

vagina – fodze, klink, kut; zie ook kut

val – fal, flap, klam, stap, strik, strûp, strûpe, ~ voor bunzingen: murdeflap, murdestap; vallen zetten: fallen (út)sette

vallen – slecht ~ (van eten): raar opdampe; zie ook onderuit gaan

vals – njirrich (van karakter)

vanaf – ~ het moment dat: fandat

vastberaden – krankyl, beret

vastspijkeren – beneilje, fêstspikerje

vat – klein vaatje voor boter of mosterd: klip

vatten – de slaap niet meer kunnen ~: de sliep bjuster wêze

vee – het ~ dat op stal staat: it sket; het ~ van een boer: it beslach

veeg – ~ uit de pan: lik út ‘e panne, fodskuorring, hyp oer de noas; ~ uit de pan geven: útheuvelje

veel – in soad/protte/bulte/hopen/heap, gâns, de romte fan; wie ~ heeft, kan beter wat geven dan wie weinig heeft: it kin better fan de skeaf as fan de bân; ~ pijn: gâns pine, braaf pine

veeleisend – hij is zeer ~: hy hat in soad oan te jaan

veelzijdig – alsidich, yngreven

vel – ~ op melk e.d.: flij, flues, beppe himd (hum.); niet lekker in je ~ zitten (fig.): it mei jinsels te krijen ha

veluwe – feeljekant, felekant, filekant, fyljekant

venijnig – fits, njirrich

vent – ’s avonds een ~, ’s morgens ook een ~: moarns liken, jûns liuwen

ver – zo ~ als men kan zien: in gesicht fier

veracht – hosk, ferspuid, ferspijd, ferhûddûke, útpiuwd

verantwoorden – veel voor jezelf moeten ~: der in ilestiken gewisse op nei hâlde

verband – ferbân, wynsel, (sear) lapke

verbannen – ferbalje, kossebanne

verbijten – tranen ~: triennen ferkropje

verbreken – útskuorre (relaties, contracten)

verbruien – ferdommenearje; zie ook bederven

verdacht – lijst van verdachte personen: kealleboek

verdedigen – ferdigenje, bekaadzje

verdenking – ~ tegen: premoasje/premomsje op

verdergaan – ferfetsje, fierderfarre > far fierder mei jo ferhaal

verdienen – wel wat ~: derút rinne; er wordt daar veel verdiend: it is dêr allegear stryk yn ’t laadsje

verdoemen – ferwije

verdoen – tijd ~: kikkertneuke, flinterknippe, printsjeknippe, heaterskje, pûlfinkje, parlefinkje, fiterknotsje, de tiid ferdideldeintsje

verdragen – bankje, ferneare; dat eten kan ik niet ~: dat iten kin ik net úthâlde

verduidelijken – ferdútse, fertsjutskje (zie ook verklaren)

verdund (van drank) – lask; te sterk ~: ferpolske, ferpompt

verdunnen – fertinje, ferleskje, ferlaskje; te sterk ~: ferpolskje, ferpompe

vergelijk – dat is geen ~: it moat net lykje/skimerje

vergelijking – de ~ kunnen doorstaan: zie meten (zich ~ met)

vergen – fergje

vergeten – ik vergeet het gauw: it ûntleart my hurd; ik was het ~: it wie my fergetten

vergeven – het is er ~ van de mieren: it tilt der op fan eamelders, it libbet der fan ‘e eamelders, it wimelet/wrimelet/wimmeret/wimeret der fan ‘e eamelders

vergissen – fersinne, in bok sjitte; of vergis ik me?: of mist my dat?, of bin ik dêr mis mei?

vergissing – een ~ maken: in bok sjitte; zie ook vergissen

vergoeilijken – yn ‘e jamkste fâlde slaan

vergroten – vergrotende trap: fergrutsjende trep/trime, meartrime

verhaal – op ~ komen: jin ferhelje, op ‘e haal komme

verhemelte – ferwulft, gagel; ~ van paard: roaster

verhouden – zich ~ tot: stean ta > twa stiet ta fjouwer as ien ta twa

verkeerd – iets ~ zien: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen

verkering – ~ hebben: ferkearing ha, wat by ’t hantsje ha, oanslach ha, in feint/faam ha, oan ‘e man/frou/feint/faam wêze, wat oan ‘e side ha; ~ hebben met: gean mei, ha mei, de loop ha by, feint/faam wêze fan; wil je ~ met mij?: kin ’t ek wat wurde, ju?

verklaren – degene die de situatie kan ~: de libbene by de deade

verkleumen – ferklomje, ferpikelje

verkneukelen – zich ˜: skeuke fan nocht

verkommeren – niemand hoeft er nog te ~: net ien hoecht der langer te fertutearzjen

verkopen – ferkeapje; onder de prijs ~: de sloai deryn bringe

verkwisten – ferpûstpelskje, feravensearje, dertroch bringe/jeie, fergrieme, ferdommenearje, trochbringe, dertroch jeie

verkwister – spâlder

verlangen – ~ naar: longerje op, fierkje nei (zie ook vergen); zijn ~ is gegroeid: de winsk is him in sin wurden

verlegen – skruten, skrutel, ferlegen, blea, bleu, skrikkel

verlegenheid – in ~ zitten: op it strân sitte, yn earmelytse sitte/wêze

verleiden – ferliede, fertokje

verlengde – in het ~: yn it fierderop

verlichting – tegenstander van de ~: domper

verliefd – fereale, grien, mûskoppich; ~ zijn: in griene rite ha; erg ~ zijn: ealje; ~ zijn op: niget sjen oan, in sin ha by

verliefderig – loen

verliezen – kwijtraken: weitôgje, weislepe, weibringe; van een spel: ferspylje; ik verlies er niet op: it nimt my net ôf > no ha ‘k it wer ferspile

vermanen – earnje, teplak sette; streng ~: útheuvelje

vermaning – ynsizzing, prekaasje, fodskuorring

vermijden – zie mijden

vermoeden (werkw.) – eanje, ealgje, betinke

vermoeden (zelfst. nmw.) – aan; een ˜ hebben van: betinken hawwe op; slecht ~: premomsje, premoasje

vermoeiend – moedsum

vermurwen – niet te ~: ûnferwrikber

vernissen – opgnisse

veronderstellen – achtsje

veronderstelling – premoasje, premomsje

verongelukken – zie ongeluk

veroordelen – tot de dood ~: ta de dea wize; veroordeeld zijn: doem hawwe

veroorzaken – feroarsaakje, bewurkmasterje, bewurkje, teweibringe

verpesten – zie bederven

verpulveren – motsje, ferpulverje, ferpolverje

verrekken – zie vertikken

verrot – ~ slaan: telider slaan

verschalken – betrekke

verscheidenheid – ferskot

verschieten – van plaats ~: skrikke

verschikken – ferskikke, ferskeuke, ferheuvelje

verschillend – drie verschillende soorten: tredderlei soarten

verschrijving – pinskamper

versieren – opgnisse

versiertoer – op de ~ zijn: ridzje

verslagen – ridderslein (fig.)

verslapen – ferdraaie

verslikken – zich ~ in: jin fersjitte yn

versperren – de weg ~: it paad damje

verspillen – zie verkwisten

verspringen – skrikke

verstand – eftertocht; het ~ ergens door verliezen: it ferstân earne by opsette; hij heeft van veel zaken ~: hy wit fan in bytsje net; hij heeft veel ~ van auto’s: hy hat in soad doel oer auto’s, hy hat in soad autoferstân; met ~: besteklik, streksum

verstandelijk – mei it ferstân, mei minskeferstân; ~ beperkt/gehandicapt: simpel, ienfâldich, net alte-alte, net te tûk, krik, efterlik; ~ beperkt persoon: simpelsma, ûnnoazelsma, simpele siel

verstandhouding – een bekoelde ~ krijgen: oergerzje mei > It is mei ús wol tsjok oergerze

verstandig – besteklik, streksum

verstekbak – knisbak

verstekzaag – knisseage

verstijfd – hij stond als ~: it skeat him yn ‘e fuotten, hy wie yn ’t gat beneile, as fan ’t waar slein

verstoppertje – hem zijn bij ~: blinke > hy moat blinke

verstopping – zie constipatie

verstrooid (verdeeld) – fersille, ferspraat, fertoarke

verstrooid (afwezig) – ôfwêzich, yn ‘e memoarjes/stúdzje/prakkesaasje (wei), absint

vertakken – útsprantelje

verte – mooi in de ~: fearskoan

vertegenwoordiger (van een firma) – reizger

vertekend – een ~ beeld geven: ôfjaan

vertellen – opsnije (verhaal/vers), ferhelje, fertelle; al fantaserende een verhaal ~: stalle; niets te ~ hebben: neat te kedizen ha, baas wêze dêr’t de biezemstôk stiet

verteren – ferdouwe, fertarre

vertikken – ferpoffe, ferdije; dat ~ ik te enen male: dat ferpof ik sa wyt as wûpe; iets ronduit ~: eat planút wegerje

vertoon – veel ~ maken: de flagge heech opspikerje; met veel ~: rombommich, mei stoom en faasje

vertraging – opûnthâld, wâlhout; ˜oplopen: wâlhout fine/krije

vertrouwen (zelfst. nmw.) – er geen ~ in hebben: it in gat yn ‘e kop sjen

vertrouwen (werkw.) – niet te ~ zijn: it op ‘e rêch (stean) hawwe

vervaard – niet voor een kleintje ~: net foar in bytsje bang

vervangen – iemand ~: ramplesant foar ien stean

vervanger – ramplesant

vervelend – (van gedrag) hibbelich; ~ worden: hûnje > dat sil jûn foar jim hûnje

verwaarlozen – fertutearzje, fersloere litte, ferrokkelearje

verwachten – daar had ik meer van verwacht: dêr hie ik mear ferwachting fan hân

verwarmen – keer dat iets wordt verwarmd: hiting > yn trije hitingen moat it izer klear wêze

verwedden – ~ om: ferhâlde op, sette ûnder

verwelkt – wylkerich, wilich

verwend – bedoarn, poppich, memmich (overdreven van moeder afhankelijk); ~ en daardoor verwekelijkt persoon: mem har pop

verwerpen – fersmite, fier (wei) smite

verwijden – ~ van een ring: útstûkje

verwijfd – njusk, janmeiske-eftich; ~e man: weiten hin, stik koekedaai, âldwiif

verwijt – iemand iets verwijten: ien in brul op ‘e noas sette; iemand met onterechte verwijten bestoken: ien spytbokkens jaan

verwijten – te hâlden jaan, bylizze, in brul op ‘e noas sette > hoe doare jo my bylizze dat ik dat dien ha

verwilderd – een verwilderde tuin: in kjittige tún

verzachten – een geschil ~: muierje, heine en slaan

verzakken – door ondermijning ~ van grond: ynpoalje

verzamelen – sammelje, garje, gearje

verzameling – samling, gjirring

verzetten – de holle biede

verzinnen – optinke, betinke; verzonnen woord: makwurd

verzoek – met een ~ bij iemand komen: ien oanrinne

vestibule – portaal, perteal

vestigen – gevestigd: hûssittend

vet – iemand in zijn eigen ~ laten gaarkoken: ien yn syn eigen sop gearsuorrelje litte

via – fia, troch, troch de wei fan, oer, oer de skiif fan > út it Frânsk oer de skiif fan it Hollânsk

vieren – laten ~ (touw): sike jaan, bod jaan

vierendelen – kertiere, fearnje

vies – ~ zijn van: fij wêze fan; snel ~ worden: smoargje, smoarkje

vinden – ik vind het mooi: by my is it moai; wat vind jij ervan?: hoe stiest do derûnder?; hij vindt dat dat mooier klinkt: dat heart him moaier oan; dan vind ik ze het lekkerst: by my binne se dan op it lekkerst; het niet altijd goed hebben kunnen ~: it wetter wie lang net altyd ien wei rûn, it wie net ien lucht

vinger – door de vingers zien: oersljochtsje; iemand om de ~ winden: ien yn in fodsje beteare; iets in de vingers hebben: de hantaasten fan eat beet ha > hy hat de hantaasten fan it autoriden al goed beet

vingerafdruk – fingerprint; vieze vingerafdrukken: kliemen

vingervlug – hantsjegau

viool – keallebout (humor.)

virus – virussen en bacteriën: libben guod

vis – zich voelen als een ~ in het water: jin fiele as in mûdhûn yn ‘e reinwettersbak

visie – een verkeerde ~ hebben: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen

visioen – fizioen, drôchbyld, gesicht; ~ van een begrafenis: begangel; ~ van iemands dood: foargespins (zie ook: voorgevoel); vaak visioenen hebben: it twadde gesicht ha

vitaliteit – helm, tier

vlaag (opwelling) – oprizing

vleermuis – flearmûs, flearemûs

vleierig – fluensk, glaaierich, strikerich; ~ toespreken: fljuentsje

vlek – plak; inktvlek: mot; ronde ~ van neergezet serviesgoed: daan; hond met ~ om het oog: spoekkiker

vlieg – twee vliegen in een klap slaan: twa rêgen út ien baarch snije

vlieger – de ~ is verloren gegaan: de draak is priis

vlies – vliesje op water e.d.: hûd, flues; zie ook vel

vlijtig – zie ijverig

vlinder – vlinders in de buik: wjirms yn ‘e mage

vloedgolf – floedweach, stoarmfloed, sturtsee

vloeken – stevig ~: in pear grouwe knopen lizze; hy vloekte een paar keer stevig: der foelen him in pear grouwe knopen fan ‘e jas; ~ (van kleuren): skrikke

vlot – floatich > it wurdt dêr allegear floatich yn ferteld

vluchten – flechtsje, útnaaie, útpike, derút strike, hazzelieren gean, de wyk spylje, fan ruten spylje

vluggertje – (vrijpartijtje overdag): binnenbeurtsje

vlugschrift – blauboekje

vochtig – damp, dampich, klitsich, fochtich; ~ van ontdooiende grond: ûntlitten, ûntlittich

vochtinbrengend – ~e zalf: trochgeande salve

voedsel – ~ laten liggen/niet opeten: earte, oarte

voedster (vrouwtjeskonijn) – moer, ei, mot

voedzaam – streksum

voelen – zich niet helemaal lekker ~: jin net rjocht kouster fiele

voeren – met enige dwang ~: tapije

voet – op de ~ volgen: op hakken en teannen folgje

voetenbankje – fuotskammel

voetspoor – in het ~ van het Nederlands: yn ‘e fuotleasten fan it Hollânsk, yn it sok fan it Hollânsk, it Hollânsk soal befarrend

voetstuk – gemetseld ~: klippe

vogelbekdier – fûgelbekbist

vogelverschrikker – sjamme, tsjamme

vol – ~ met: trochsingele fan; de bodem is ~ van mest: de boaiem is foal fan dong

voldoen – fernoegje; zie ook genoeg

voldoende – zie genoeg

volgens – ~ mij: neffens my, nei myn bestek; nei myn dom ferstân (humor.)

volhouden – úthâlde, folhâlde, ferhâlde, útwaskje, fiterje

volkomen – zie volledig

volledig – folslein, kompleet; zie ook helemaal

volmachtgever – prinsepeal

volwassen – een man die zich ~ gedraagt: in jierrich man; half ~: handich

vonk – geinster

vonken – oanfange

vooral – fral, benammen, prinsepeal

voorbaat – bij ~: by foarried

voorbarig – ~ zijn: foar Sint-Jan fan hjerring roppe

voorbeeld – jestaal

voorbereidingen – tastel

voorbijgaan – ~ in het ronddelen: om ‘e stûke rinne/springe

voordeel – zijn ~ doen: foardiel/jern bespinne

voordeelpositie – een ~ hebben: yn hâldershân wêze

voordelig – streksum

voordragen – opsnije

voorgevoel – sommige mensen hebben daar vaak een ~ van: guon minsken leit soks op ‘e lea; ~ van iemands dood: foargespins; vaak voorgevoelens hebben: it twadde gesicht ha

voorhoofd – poatte (vooral onderste deel van ~)

voorhuid – ~ van een hengst: puls

voorlopig – foarearst, ynearsten, tenearsten; er is ~ niet te weinig: der is fuort net te min

voornemen – zich niet van zijn ~ laten afbrengen: gjin reden ferstean wolle

voorover – ~ staan: te bok/near stean

voorpret – ~ hebben: der fnit mei hawwe

voorraad – in ~: yn ’t foar

voorschot – werk dat men doet om een ~ op het salaris terug te betalen: poene, puonne

voorschrift – volgens de voorschriften: model

voorspellen – wytgje, foarsizze, foarút sizze > hy sei it al foarút, hja koe de takomst wytgje

voorspoedig – zich ~ ontwikkelen: dije

voorstellen – dat kan ik me ~: dêr kin ‘k ynkomme

voortaan – tenei, fierdersoan

voortdurend – zie steeds

voortgang – een trage ~ hebben: stringenearje

voortplanten – zich ~: jin fuortplantje; van vissern: meare, mearje

voortvluchtig – flechtfuottich

voortzetten – op het voortgezet onderwijs zitten: te learen gean

vooruit – nou, ~: no, fuort

vooruitgaan – > vooruitgang

vooruitgang – ~ boeken: foarútbuorkje, paden meitsje, oanwinne

voorval – foarfal, ynterfal, stik, eksploat; dagelijks ~: kom-al-den-dei

voorwendsel – ynbringsel, ferlechje, babbelegûchjes

voorzichtig – ~ zijn: by de flotgerzen lâns farkje

voorzien – op die jongen had ze het ~: dy jonge wie har begryp

vorderen – langzaam ~: sliersakje; (in beslag nemen) naderje, eigenje

vouwstoeltje – skammeltsje

vrede – hij heeft er geen ~ mee: it leit him net flak

vreemd – zie merkwaardig

vrek – nepert, fûlkater

vrezen – zie bang

vriend – freon, maat, kammeraat, kornút, stalke; ˜en worden: aardichheid oaninoar krije

vriendelijk – freonlik, aardich, tsjildich; dan zal ik minder ~ zijn: dan sil ik it oars mei dy oanpasse; ~ lachen: wyt laitsje; vleiend ~: lot en flot

vriendenprijs – het ging voor een ~: it koe wat skikt wurde, it koe omskik

vriendjespolitiek – kornútsjepolityk

vriendschapsverdrag – stalkebûn

vriezen – hard gaan ~: tasette, taknipe, tafrieze

vrijen – ûnder de noas/amme komme, koartegaarje

vrijetijdskleding – útrinnersklean

vrijgezellenfeest – gearjefte, feintebrulloft (voor de mannen), fammebrulloft (voor de vrouwen)

vrijstelling – frijstelling, hantlichting

vroeg – betiid, ier, skrap, omskik; zeer ~: ier en betiid; het kan iets vroeger of later worden: it kin wolris gybje; altijd ~ opstaan: skrander wêze; ~ gaan slapen: mei de hinnen op ‘e beam gean

vroeger – earder, eartiids, ynearsten, tenearsten, yn ’t foarige, foarhinne

vroom – from, dierber; persoon die ~ wil lijken: pilaarbiter

vrouw – een stevige ~: in klos; slordige ~: sloar

vruchtbegin – ~ in een ei: trêd(sel)

vuil – zie vies, zie vuilnis

vuilnis – ôffal, ôfeart, smoargens, túch, dwingelguod, fûlnis

vuilnisman – jiskeman, jiskekroader, jiskefarder, jiskerider, dwingelfarder, dwingelrider; vuilnismannen: jiskelju

vullen – foldwaan, folje, ferneare

vuur – ~ aan de schenen leggen: zie duimschroeven; door ~ beschadigd: fjurrich

vuurwater – zie drank

waagschaal – in de ~ stellen: yn ’t aventoer sette/smite

waardig – iemand geen blik ~ keuren: gjin each nei ien draaie

waarheid – iemand de ~ zeggen: ien in brul op ‘e noas sette

waarschijnlijk – prinsepeal, nei alle gedachten, foar ’t neist, nei alle wierskyn; ~ wel: lichtal; zeer ~: yn ‘e midlike wei > yn ‘e midlike wei wurdt er net wer better; ik leau al syn dagen dat er it dien hat

waarschuwen – ik waarschuw je!: ik haw it dy te sizzen!

waarschuwing – ynsizzing

wachten – gaan staan ~ tot iemand komt: op ien gean

wagen – weagje; het ~: it stik oantaaste; die niet waagt, die niet wint: besykjen is it neiste rjocht

wageningen – Weinum, Weins

wagenwijd – yn it wiidst

waggelen – ~ als een pad: poddebûkje

wal – wallen onder de ogen hebben: pûden/kwabben ûnder de eagen ha, kwabbich ûnder de eagen wêze; van de ~ in de sloot: fan ‘e finne yn ‘e jister

wand – lewant, weach; achterwand van bedstede: weach, waach

wandelen – kuierje, gongelje, traapje, jin fertraapje, pizewantsje

wandeling – kuier, eintsje traapjen, slach om, tippeltsje, loopke

wandelgangen – in de ~: dei en wei

wanorde – disoarder, dusoarder; in ~ brengen: feravensearje

wantrouwend – erchtinkend; erg ~ zijn door mensen snel als mogelijke dieven te beschouwen: de dief oan ’t gat ha

war – in de ~: yn ‘e tiis; in de ~ sturen: yn ‘e bulten jeie; de boel in de ~ sturen: de wein yn ‘e weach menne

warboel – tizeboel, wilewaai

waren – reizgje

warmtevermogen – hiting

wasem – zie damp

wasemen – zie dampen

washok – puoskeuken, hok

wat – er liepen ~ kippen van de buurman op het erf: der rûnen fan buorman syn hinnen op it hiem om; zo sloom als ~: sa slûch dat, sa slûch as gjin byt

water – onder ~ staan: splis stean; onder ~ lopen: grosje; net onder ~ staan: sûp-en-de-byt stean, te sûp en te byt stean; steek onder ~: zie steek

waterafvoer – zie afvoer

waterdamp – flam > der kaam al flam út de hantsjettel

waterig – ~ kijken: sipelich sjen; waterige ogen: sipelige eagen

waterplanten – flaach; aangespoelde ~: kriik, kreek, kreak, jolm, jolling

watje – suertsje

wc – zie toilet

wedden – wedzje, ferhâlde, dertusken sette (zie ook verwedden)

wee – o ˜: o wai mir

weegschaal – baskúl, skealing, skealjes

week – zie zacht

weelde – in ~ leven: yn it folop libje

weer (adv.) – weroan

weer (nom.) – er komt slecht ~ aan: de loft stiet op skiten en spuien, de loft jout him min oan, der komt in skip mei soere appels oan; mooi ~: sierlik waar; een lucht die zeer slecht ~ voorspelt: in loft as in brijwein; slecht ~ waarbij aanranders aktief worden: oanpakkerswaar

weg (adv.) – niet ~ kunnen: opbûn sitte; ergens al aardig ~ mee weten: mei in ding al aardich op ‘e stap wêze; zich een ~ banen: jin in paad sljochtsje; de ~ versperren: it paad damje; zie ook foetsie

weg (nom.) – dyk, wei; ~ tegen dijk of brug op om wagens aan de andere kant te kunnen laten komen: apparel, labberel; in de ~: yn it paad; een plaats uit de ~ gaan: earne in hûs giseljen sjoen ha

weggooien – neefhite

wegkwijnen – fertiigje

wegnemen – dat neemt niet weg dat …: der giet neat (fan) ôf dat …

weifelen – wifkje, wifelje, wette

weigeren – afkeuren en ~ van afgeleverde goederen: bekatsje; zie ook vertikken

weinig – hij is er ~ bekend: hy is der lyts bekend; ~ te betekenen: lyts te betsjutten

wel – ~ en wee: lok en lijen; ook ~: fergees > dan kinst dat fergees even foar ús meinimme

weldra – ringen, tel, gau

welgemanierd – manierlik, manearlik, fetsoenlik

welk – ~ mens/welke Fries laat zijn taal nu varen?: wa minske/Fries lit syn taal farre? (in verwijtende zin)

wellen – wâlje

wellicht – faaks, licht

wellusteling – punthoarn, punthûn

wellustig – zie geil

wemelen – wimelje (zie verder: vergeven)

wens – winsk, begearte > hy hie trije begearten

wentelteefjes – gau-en-swiet

wereldoorlog – de eerste ~: de earste oarloch

werk – iedereen mee aan het ~: alle kikkerts op ‘e redens; het ~ onderbreken: út it wurk brekke; na ziekte weer licht ~ doen: wimelje

werktuiglijk – by de sleur, út de sleur wei, yn de sleur wei

wervel – wringe; werveltje (grendeltje): lokje

westwaarts – westoan

weten – je weet maar nooit: men hat der gjin sizzen fan; ik wil er niets van ~: ik moat der wat fan; hij weet veel: hy wit fan in bytsje net

wie – ~ doet er nu zoiets: wa minske docht soks no (in verwijtende zin)

wiebelig – rank > de boat wie rank

wiegelen – soeie

wiegen – widzje, ruoikje

wijd – wijder maken van een ring: útstûkje

wijdbeens – strampeld; ~ staan/zitten: skaaie

wijk – ~ in een stad: espel

wijn – een fles ˜ openen: in Frânsman de mûtse ôfslaan

wijnsteen – gezuiverde ~: krimmetaart, krimmetaat

wijs – niet goed ~ zijn: net goed wiis wêze, ien fan ‘e fiif misse

wijsneuzig – noaswiis, snichelich

wil – wil; Gods ~: Gods beskied

willen – wil het: sil it > dat is nedich, sil it Frysk der net alhiel ûnderstrûpe; iets wel ˜ doen: der gjin hûn fan wêze

wind – mûndersfeint (hum.); op de ~: op ‘e glûpe; zie ook scheet

windeieren – geen ~ leggen: gjin dôve nuten lizze, gjin deade miten lizze

windstil – blak

winnen – hij gaf zich gewonnen tegenover haar: hy joech it har wûn

winst – ~ maken: derút rinne/drave; er wordt daar veel ~ gemaakt: it is dêr allegear stryk yn ’t laadsje

wintervoorraad – ~ voer voor één koe: koositen

wip – wip, wippe; in een ~: mei in wip/snjit, yn in omsjoch

wispelturig – ritich, twirrich, twirderich

wisselkind – pizich bern

wittebroodsweken – knyntsjedagen, wiggemoannen

woekeren (van ziekte) – fierder sette

woelen – omwine; het ~ der wereld: it wâljen fan ‘e wrâld

woestijn – westine, wyldlân

wolk – wolk; regenwolk: pôk; onweerswolk: tongerwolk; met verspreide wolken: lappich

wonderbaarlijk – zie merkwaardig

wonen – benauwd ~: husearje; op het mooiste punt ~: op ‘e klink wenje

woonhuis – stil hûs, ticht hûs

woord – verzonnen ~: makwurd; een hartig woordje met iemand spreken: zie toespreken; iemand die een ander op diens ~ probeert te vangen: wurdesifter

worp – smeet

wortel – met ~ en tak uitroeiien: mei ierde en oer útroegje

wrat – donkere en behaarde ~: maal

wreken – dat wreekt zich: dat besnijt him

wrevelig – stildeunsk

wurgcontract – kûgel-en-stropkontrakt

zaad – op zwart ~ zitten: oan reapsein wêze, op skrabbersein wêze

zaaks – niet veel ~: net folle aaps/brets

zacht – bol

zacht – ~ door dooi: ûntlittich, ûntlitten

zachtgekookt – salvich

zak – sek, pûde, kladde; zie ook broekzak

zakenlieden – kleine ~: affearenslju

zakmes – bûsmes, knyft, hogge, Koartjan (humor.)

zalf – smiksem, smyksem, smiksel, smyksel; ~ die in de huid doordringt: trochgeande salve

zaniken – zie zeuren

zat – appels zijn er ~: apels binne der planteit

zee – in ~ gaan met: ynsile mei

zeentje – zeentjes: hier

zeggen – de onderdirecteur heeft daar heel wat te ~: de ûnderdirekteur hat dêr gâns te kedizen; wat zouden de mensen er wel van ~: soe ’t ek in rare namme jaan; alles durven ~: nearne foar omhelje; zeg op/zeg het eens!: swear op!; niets meer te ~ hebben: gjin gagel mear ha, it praat út ha

zegje – zijn ~ doen: jins bakje byskowe

zeis – bevestiging van een ~ aan de stok: ham

zeker – het was ~ dat hij erdoor was: hy wie der foarfêst trochhinne: ~ zo groot als: tige sa grut as, ryklik sa grut as

zeldzaam – seldsum, inkeld > dat is in inkelde fûgel

zelfgemaakt – eigenoanret

zelfmoord – ~ plegen: jinsels tekoart dwaan

zet – iemand een zetje geven bij het klimmen: ien te bok stean

zeurderig – hibbelich; ~ gevoel hebben: singerje; een zeurderige spreektoon: team

zeuren – simperje, sjimperje, sjamperje, seamelje, eamelje, sanikje; pruilerig ~: lymstankje, sjankerje; steeds weer opnieuw beginnen met ~: gesigeseach

zicht – sicht, eachweiding, eachweidzjen, útsjoch

zichtbaar – (te) duidelijk zichtbaar voor anderen: gapsk

ziek – siik, min; een beetje ~: heal, net rjocht halich; ernstig ~: slim/raar siik; ~ zijn: it wei ha, min op ‘e lea wêze, wat ûnder de lea ha, wat skipe ha, mei in sykte oanhelle wêze; hij is ~: der sit in sykte yn him, hy hat in krupsje yn; ~ worden: ealje, it wei krije; ernstig ~ zijn: aardich ôfklaaid wêze, der raar/slim/min oan ta wêze; er ~ uitzien: tekenje; dodelijk ~ zijn: net wer better kinne > it komt net klear;  zie ook doodziek

ziekelijk – goarrich, net rjocht flot, net rjocht halich, lijerich; ~ persoon: spuonnen doaze

ziekenhuis – sikehûs, sikenhûs; het academisch ~ in Groningen (UMCG): it akademysk; kamer in ~: sikehûs; kamer op afdeling intensieve zorg in ~: slankje-en-skermkekeamer

ziekte – sykte, kwaal, krupsje; ~ aan de longen: zie longziekte; zie ook kwaal/ziek

ziektekiemen – libben guod, syktekimen, smetsied, basillen, baksillen

ziel – (bolling in bodem van fles:) eilân > it eilân yn in flesse

zielepoot – stumper, skroedsje

zien – iets verkeerd ~: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen; het wel gezien hebben: jins bestek makke ha; zo ver als men kan ~: in gesicht fier

zier – geen ~: zie moer

zijweg – opdyk

zin – ze zijn niet naar zijn ~: se binne him mei it sin/de mûtse (zie ook trek); geen ~ hebben in: gjin sin/nocht/niget ha oan, gjin flam ha op, de wet ha fan

zingen – een lied gaan ~: in liet ophelje

zoek – zie foetsie

zoeken – ergens iets achter ~: earne wat út tinke

zoet – swiet; te ~: mjitsk; ~e waar: minnisteguod

zolder – ~ boven koestal: hilde

zometeen – aanst, aansen, aansens, daalk, drekst, demmy, dêrmei, mei-ien,

zon – in de gloeiende ~ bij windstilte: yn de blakke sinne

zondebok – lidstôk; de ~ zijn: hosk wêze

zondvloed – stjalpfloed

zorg – zich zorgen maken: noed ha mei > dêr hienen se gjin noed mear mei; ~ dragen voor: zie bewerkstelligen

zorgelijk – noedlik, nuodlik; een ~ geval: in ferlegen gefal

zorgen – ~ voor: rêde foar > dêrom haw ik derfoar ret; ervoor ~ dat: meitsje dat

zover – het is ~: it sil heve

zucht – een ~ slaken: in sucht litte, in swiere sike lûke

zuchten – suchtsje, in sucht litte, stinne (fig.)

zuidwaarts – súdoan

zuiging – ~ van de lucht: swang

zuinig – ~ doen: soberearje; ˜ moeten leven: kloek by ’t wâltsje lâns moatte

zuiver – zeer ~: lotterklear; niet ~ op de graat: net skjin op ‘e ribben

zuur – ~ van karakter: brienich; ~ kijken: taai/prot sjen

zwaar – swier, hibbich; ~ (van grond): eken, izeren

zwaarmoedig – zie pessimistisch

zwak – swak, slop, (zonder ruggegraat) slopankelich; ~ kind: skroedsje

zwakkeling – intermich, spuonnen doaze, suertsje, weiten hin

zwang – in ~: yn ‘e swaai, yn ommenaasje; in ~ komen: trochtocht nimme

zwanger – swier; ~ maken: te ticht oankrûpe; ~ zijn: op kyp sitte, wat ûnder de mûtse ha, glêzen skonken ha, in wâldreis meitsje sille, yn ‘e kream moatte, in sûne sykte ha, wetter yn ‘e kelder ha, jongwiif wêze; ze is ~: it is kryk, der is wat op kommendeweis; ~ van (fig.): foal fan; niet ~: gust

zwangerschap – dracht, jongwiifwêzen, jongwivichheid

zwartgallig – zie pessimistisch

zweer – swolm, ~ aan de vingernagel: hûnemiezel

zweren – zie zweer

zwier – aan de ~: oan ‘e swaai

zwoegen – wrame, bodzje, poddebûkje, pochelje

zwolle – Swol(le)