aalmoes – ielmis, jelmis, biddeljefte, jûne byt

aamborstig – nearboarstich, dimpich, dampich; ~ zijn: smûge; zie ook aamborstigheid, longziekte

aamborstigheid – follens

aan – het is ~ jullie: it stiet oan jim

aanbieden – oanbiede, jaan, tabringe, taskikke, oerlangje, oerrikke, ta ha wolle

aanbod – ferskot, bod

aanbouw – hok, puoskeuken; kleine ~: keboef, kombof

aandacht – omtinken; met ~: mei stúdzje, mei sin; vol ~ luisteren: mei alle oandacht harkje, yn stive oandacht taharkje, opnimstich/diger harkje; de ~ vasthouden: yn ‘e besnijing hâlde/ha; geen ~ krijgen: net teld wurde

aandachtig – opnimstich, diger, mei stúdzje, mei sin

aandoen – iemand een proces ~: ien foar it rjocht bringe, ien ferkleie, ien proses meitsje, ien aksenearje

aandringen – oanstean, oantrune, oanpoene; sterk bij iemand ~: ien nei de ljirre/lever tingje, ien faksearje/oansitte; sterk ~ op: degenje om

aandurven – zie wagen

aangenaam – tréwes, floatich; zie ook prettig

aangeschoten – sikkerich (beetje dronken)

aangeven – oanbringe; een pasgeboren kind op het gemeentehuis ~ – it wiif ferkleie

aangroeisel – ~ aan boten: skrab

aanhalig – floatich

aanheffen – ophelje

aanklagen – ferkleie; zie ook proces

aanklampen – iemand op straat ˜: ien praaie

aankoeken – ~ van sneeuw onder schoeisel: balje

aankomen – erop laten ~: derop stean litte; het komt erop aan: it giet derom; als het erop aankomt: as de skrinkel by de/it flym komt, as it derop wierret

aankomend – yn hope > syn skoandochter yn hope

aankunnen – interje, baas/mânsk/treast wêze, stean; ik kan dat karweitje wel aan: ik kin dat putsje wol ginne/risse, ik bin dat putsje wol treast, ik stean foar myn wurk, ik haw it yn streken

aanlegsteiger – steiger, steger

aanleiding – oanlieding > se soenen der alteast reden út nimme kinne om …

aanloop – zonder ~: stilstâns

aanmanen – zie manen

aannemelijk – dat klinkt ~: dat komt op ‘e klink, dat hat eigenskip

aanpakken – tasette; moeten ~: poatoan moatte; iemand stevig ~: ien hoffenje, ien omstean leare; van ~ weten: op ‘en fjouweren beslein wêze

aanraken – oanreitsje, roere; de zijkanten ~: kantroeren

aanranden – tenei komme/wêze, oantaaste, oanpakke

aanrander – weer waarbij aanranders aktief zijn: oanpakkerswaar

aansnijden – oansprekke; het eten ~: it lyk oantaaste (humor.); een brood ~: in bôle opsnije

aansporen – oanfiterje, oantreastgje, oanpoene, oantrune, feugelje, fegelje; ~ tot werken: goarselje

aanspreken – iemand op straat ˜: ien praaie

aansteken – oanjeldzje (van vuur), yn ‘e lôge sette; een pijp ~: de brân deryn sette

aansteker – fjoeroanstekker

aanstellerij – babbelegûchjes, fifelegûchjes, fifelefûferijen, fifelefazen, fizefazen; bekakte ~: kommensok, komkak

aanstoten – oanstompe, in dúst jaan; met drank op iemand ~: (it) ien tabringe

aantal – tal, oantal; een ~: in mannich, in mennich, in stikmannich/mennich, in tal, guon, in diel, in part; een groot ~ …: in macht oan …; in ~ toenemen: oanwinne, oanrigelje; het ~ kieviten neemt toe: de ljippestân wint oan

aantasten – oantaaste, skeine; door vuur aangetast: fjurrich > fjurrich hout

aantrekkelijk – hibbich/hebbich; ~ voor kopers: keapsjoch

aantrekken – oanlûke, neinimme; ~ van kleding: oanstrûpe, oandwaan; ik trek me er niets van aan: ik feroarje my der net om, ik wurd der net oars fan, ik wurd der oars noch oars fan; hij trok het zich heel erg aan: hy hie der och sa mei te dwaan, dat leit him hiel heech, dat sit him hiel djip, dat is him yn ‘e wei.

aanvaardbaar – dat is niet ~: dat kin der net lâns, dat kin der net op troch, dat is derby troch

aanvegen – oanstrike > it bûthús oanstrike

aanwezigen – geachte ~: garren en harren, manlju en froulju, bêste minsken

aanzien – nu ben je weer wat om aan te zien: no bist wer wat hibbich/hebbich, no kinst wer wat besjen lije; het weer laat zich goed ~: it waar jout him goed oan

aap – nu komt de ~ uit de mouw: o, wie dat de kiksaus, no komme de keallen út it hok, no komme de pipen út de sek, no komt de aap út ‘e mouwe

aardappel – rjappel, jirpel, ierpel, earpel, ierdappel, eardappel; vergroeide: knoarhoanne; slappe verschrompelde ~: smûs

aardig – floatich; dat is niet ~ van je: dat stiet dy net sa moai; iemand niet ~ vinden: oan ien syn fuotstappen genôch ha, ien net lije kinne/meie, ien net snuven hearre kinne/meie, net mei ien kinne

aardigheid – voor de ~: om ‘e niget

aartsconservatief – ~ persoon: domper

aarzelen – wette, wifkje, jin ferhâlde > no’t dy safolle jild bean wurdt, moatst dy net ferhâlde

aborteren – fruchtnimme, fruchtôfnimme, de frucht ôfdriuwe, it weimeitsje/fuortmeitsje litte, de frucht weimasterje

abortus – fruchtnimming, fruchôfnimming, fruchtôfdriuwing

accijns – ymposten

accolade – strik

achteloos – sûnder eftertocht, sûnder erch

achter – ergens iets ~ zoeken: earne wat út tinke; er zit wat ~: der stiket wat efter

achterbaks – njirrich

achtergrond – tegen de ~ van: tsjin it wyt fan

achterklap – flabyt, zie ook roddel

achterlopen (van klok) – efterlik gean

achterneef – zie neef

achternicht – zie nicht

achterste – het ~ van je tong niet laten zien: it neiste sizze, mar it alderneiste foar jinsels hâlde; zie ook kont

achtertuin – mijn achtertuintje: myn efterlik blikje

achteruit – ~ gaan: fertiigje, efterútbuorkje; het gaat ~ (lichamelijk of financieel): it kin net lykhâlde

actief – warber, beuzich, drok

activiteit – ~ beloont zichzelf: de geande foet wint

actualiteit – de ~: it wâljen fan ‘e wrâld

adem – op ~ komen: op siken komme, jin ferhelje, útpûste; ~ tekort komend: dimpich

ademen – sykhelje, sykje, azemje, lucht ynhelje, de siken ophelje

administratie – admestraasje

adopteren – oanhelje

af – ik kom maar niet van die diarree ~: it liifrinnen wol my net belitte; hy kan het niet met de mond ~: hy kin it net mei de mûle ôflizze; ~!: ham!

afbeelding – ôfmieling

afbladderen – zie bladderen

afblijven – blijf af!: ham!

afbrokkelen – ôfbroazelje, (van een gletscher:) kealje

afdrijven – ~ (van een bui): ôfjeie

afdruipen (fig.) – ôfdrosse

afdruk – ~ van iets (bijv. kledingstuk) in het lichaam: dane, daan

afgrond – ûngrûn; aan de ~ brengen: yn it ûnleech stoarte/fiere

afhandig – ~ maken: ûntlúzje, ûntfytmanje; geld ~ maken: ponglúzje

afhangen – ervan ~: deroan stean

afhankelijk – ôfhinklik; ~ van: (al) neffens; ~ van wie/wat/ …: ûngelyk wa; ûngelyk wa’t it freget; ~ van: al nei’t … seit > al nei’t de lânsdouwe seit

afkerig – ôfwearzich, wearzich, skoftich, fij, skouderich, bekstallich

afkeuren – ôfkarre; ~ van geleverde goederen: bekatsje

afleiding – ôflieding; ~ bieden: feravensearje

aflevering – de tweede ~ van het tijdschrift: de twadde jefte fan it tydskrift

aflopen – verkeerd kunnen ~: raar komme/bekaaie kinne; dan kan het wel eens raar ~: dan kin der wolris raar wat efterwei komme; het is onzeker hoe het zal ~: it hat syn útfallen; het is slecht met hem afgelopen: hy is keal weikaam, hy is der raar foarwei kaam

afmaken – zie doden

afmatten – zie afpeigeren

afnemen – ~ (van de maan): fersitte

afpeigeren – ~ door rondjachten: ferjitterje, ferjetterje

afranselen – ôftichelje, omseamje, neisjen

afrastering – freding, ôffreding; ~ met schrikdraad: batterijfreding

afreageren – zich ~: jin útwierje

afslachten – ferslachtsje

afsnauwen – ôfsneuterje, ôfsnuterje

afspreken – ôfprate, opsprekke; een datum ˜: in datum stelle; iets afgesproken hebben: sa ôfpraat wêze

afstammen – skaaie > hy skaait fan prinsen

afstammingsleer – skaaileare

afstand – ôfstân, distânsje, ein; een lange ~: gâns/risnabel in ein

afstapje – delstap

aftroggelen – geld ~: ponglúzje

afvoer – ~ van water: kylgoate, kylgroppe, kylgreppel

afwachten – we moeten het ~: it stiet noch yn it hûs, it hat syn útfallen

afwezig – absint (ook in de betekenis van verstrooid)

afwijzen – warsje; afgewezen worden bij examen/sollicitatie etc.: kitse; afgewezen worden in de liefde: in blauwe skine rinne, blau krije, in ôfskriuwer krije

afzetten – rûpelje

afzwakken – ferhimmelje (van bewering)

agent – ~ van politie: blaumich, blauwe mich

akelig – zie naar

al – zo sprak hij, ~ harkende: seid er klaujendewei; wat zei hij ook ~ weer?: wat seid er hast wer?, wat seid er mar wer?; daar heb je het ~: dêr is it al sa; ~ dente: rutergear

alcohol – zie drank

alcoholist – ~ zijn: jin oan drank misgean

algemeen – over het ~ genomen: yn allen

allemansvriend (hond) – floatige hûn

alles – van ~ en nog wat: lykfol watte

altijd – altyd, altiten, jimmer, jimmeroan, al syn dagen

alvleesklier – de koarte lape, fetlape, minneflatte

amandelontsteking – brún, brune

ammenooitniet – foar gjin hynder, noait in kear, om ’t evel net, de groetnis

anders – het is ~: it leit op in oar moer

andersom – ~ doen: oarsomje

anker – voor ~: te’n anker

anti-luismiddel – jachtwetter

anti-roosmiddel – jachtwetter

antwoord – antwurd, andert; ~ geven: azem jaan, beskied jaan

apart – zie buitengewoon

apenstaartje – aapke

appelflauwte – swymslach

arbiter – zie scheidsrechter

argwaan – premoasje, premomsje, erchtinken

arm (bijv. nmw.) – earm, earmelytse

arm (zelfst. nmw.) – de ~ uit de kom: zie kom; met de ~en over elkaar: mei de earmkes op ‘e termkes

armoede – earmoed; tot ~ vervallen: earmelytse wurde

armslag – weer wat financiële ~ hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne

arresteren – oanhâlde, oantaaste

as – gloeiende ~: gleonte; onder ~ bedekte hete kolen: berutsen fjoer

assortiment – ferskot

asymmetrisch – wankant(ich)

at-teken – zie apenstaartje

auto – auto, wein; ~ voor personenvervoer: lúkse wein; ~ die geen brandstof nodig heeft: rin-allinne

averecht – krom, krang; zie ook recht

avondeten – jimmet

avondeten – jimmet, oarmet

avontuur – aventoer, eksploat

baardaap – burdman, burdaap, boskbear

baarkleed – pelle

baarmoeder – liifmoer, limoer, skûlliif, lêch

baas – zie meerdere

bacterie – bacteriën: libben guod

badjas – sjammeloek

baksteen – ~ waarvan een kwart is afgehakt: trijeklezoar; kapotte of misvormde ~: brik; vierkante ~: blokstien; stapel bakstenen: tas, task

baliekluiver – brêgetraper

band – leren of metalen ~ om klomp: leaf > it leaf oer de klomp

banen – zich een weg ~: zie weg

bang – bang, benaud, eangstich, yn jins skiterke; erg ~: spoekbenaud, deabenaud; bang zijn voor iets: earne spoek yn sjen; ik ben ~ dat …: ik ha soarch dat …; ~ zijn: eangje; niet snel ~: net foar in bytsje bang; ergens niet ~ voor zijn: earne sa bang fan wêze as in krie/as de âlde roeken fan in sjamme; ~ zijn voor dieven: de dief oan ’t gat ha; ~ worden: it jin oansjen

bankroet – rut, blut, blus, fallyt, bankerot; ~ gaan: bankerotsje, hoekedakke gean; iemand ~ verklaren: ien skjinmeitsje

baren – zie bevallen

barst – skuor; ~ langs het voegwerk van een muur: treding

beademen – beäzemje, beämje, lucht jaan; beademd worden: lucht krije; kunstmatig beademd worden: oan ‘e slangen lizze

bed – bêd; naar ~: op bêd, op ‘e koai, te koai; naar ~ gaan: út ‘e wei gean, frou Bedstra opsykje, efter it breiden broekje krûpe, nei de Bakkefeanster dunen gean

bedaard – zie rustig

bedaren – bedarje, betommelje

bedeling – zie bijstand

bedenken – zie verzinnen

bederven – ferdommenearje; het bedorven hebben: it raar ferspijd ha; het voor zichzelf bedorven hebben: jins eigen stâl ferbûke ha

bedisselen – benjeskje

bedlegerig – bêdridich

bedoeling – hij heeft er een geheime ~ mee: hy hat der in erchje by

bedonderen – ferevelje, oer de rêch strike (financieel)

bedorven – bedoarn, ferkeard, net mear goed

bedrag – dofke, plôk

bedreigen – feil jaan

bedreiging – een ~ vormen voor iets: in ding feil jaan

bedreven – betûft, yn it sâlt bebiten; ~ zijn in: slach ha fan

bedriegen – zie bedonderen

bedrijf – klein ~ dat weinig werk meebrengt: kluorkerij

bedrijvigheid – wâljen

bedstede – achterste slaapplaats in de ~: weach; achterwand van de ~: weach

bedwingen – zie beheersen

beeldig – bylderich

been – raar op zijn benen staan: raar op syn lewant stean; weer op de ~ zijn: wer by de wurken wêze, wer op it aljemint wêze; weer op de ~ zijn en wat licht werk aankunnen: wimelje

begeleiding – met gitaar~: ûnder de gitaar

begerig – graach > hy wie graach op/nei iten

begeven – hij begaf zich naar het kasteel: hy sette op it kastiel ta

beginnen – begjinne, úteinsette, oanfange, it stik oantaaste, losgean; er is geen ~ aan: der is gjin begjinnersein oan

begrafenismaal – leed

begrafenisstoet – in visioen voorziene ~: begangel

begrijpen – foar it begryp/oardiel krije; hij kan het niet ~: hy kin it net byinoar krije

behalve – behalven, as > it folk is omkaam, as de kaptein

behandelen – die dokter behandelt mij: dy dokter giet oer my, dy dokter masteret mei my; iemand langdurig medisch ~: ien masterje en plasterje

beheersen – bedimje, behearskje; zich ~: jin behearskje, jin betwinge, jin bedibberje, jin bedimje

behoefte – behoef, ferlet, bederf; geen ~ aan iemand hebben: oan ien syn fuotstappen genôch ha

behoren – naar ~: yn it folle

behoudend – zeer ~ persoon: domper

behuisd – klein ~ zijn: husearje

behulpzaam – tsjildich

bejaard – jeltich, jierrich > in pear moai jierrige minsken

bekendmaken: oer de streek bringe, buorkundich meitsje, op ‘e skille ha, omtromje, omkrantsje

bekeuring – iemand een ~ geven: ien preses meitsje

bekijken – bekijk het maar: louloene

bekneld – knyld, yn ‘e knipe

bekoelen – de verstandhouding is bekoeld: it is mei ús wol oergerze

bekomen – op siken komme, jin ferhelje

bekommeren – zich ~: ealgje

bekonkelen – bestekke

belangstelling – ~ voor: niget oan, sjenee foar

belasten – ergens mee belast zijn: ta wat stringenearre wêze

belasteren – iemand ~: ien de kroan op ‘e kop sette; ien by it gat ophelje

belasting – ymposten; ~ betalen: skotsjitte

belastingplichtig – skotsjittend

beleefd – hoflik, fetsoenlik, manierlik

beleefd – fetsoenlik, hoflik > ~ blijven: jins fetsoen/ferstân hâlde; ~ zijn: jin stalle

beleid – met ˜: mei ferdrach; iets met ˜ doen: mjitte yn wat raamje

belevenis – aventoer, eksploat

beloop – op z’n ~ laten: op ‘e rongen slepe litte

beloven – belove, belôvje, ûnthite, tasizze, goedsizze, hite > se sei goed foar in miel, at se it net dienen, dan hiet it net bêst

belust – ~ op: begien op, graach op/nei > hy wie graach op lekker iten

bemerken – ealgje; zie ook opmerken

benaderen – oankomme, oangean, interje, benjonke; iemand vriendelijk, behoedzaam ~: ien op ‘e lije side oankomme

benauwd – near, nearzich, benaud; ~ weer: luensk/ljuensk/brodzich/brodsk waar

beneden – kom naar ~!: kom ûnder!

benenwagen – billewein, skuonmakkersweintsje, arbeidershynder

bepaald – ~ iemand: zie iemand

bepalen – zo is het bepaald: dat stiet derta

beperken – beheine, bepealje, ynpealje

beperkt – beheind; verstandelijk ~: zie verstandelijk

bereikbaar – goed ~: handich > dat doarpke leit dêr handich, sa oan ‘e dyk

bereiken – gemakkelijk te ~: handich

berispen – zie vermanen

berisping – zie vermaning

beroep – berop, wurk, affearen

berucht – berucht, mâlferneamd, raar/skean/kwea/slim ferneamd

beschadigen – skansearje, taboeie; door vuur beschadigd: fjurrich

beschaven – feredelje, beskave, besnoeie

beschermen – ferdigenje; elk beschermt het eigene fel: de hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem

beschikbaar – feil; ~ voor seks: geil en feil

beschikking – ter ~: feil

beschuit – ~ met suiker: sûkerbak, poppebak

beschuldigen – beskuldigje, op ‘e rêch skriuwe

beslag – in ~ nemen: naderje, eigenje

besluiteloos – ~ zijn: net witte oft je skite of mige moatte

besmettelijk – ~ zijn (van kleding e.d.): smoargje, smoarkje; ~ zijn (van ziekten): oanhingje, oanslaan, útsprute, oeraardzje > gryp wol gauris oeraardzje

besmetten – oanhingje, oanslaan, útsprute, oeraardzje

best – zijn ~ doen: flyt dwaan: de beste in zijn soort: (weareld-)brekker; mij ~: om my kin ’t wol

bestaan – zij heeft dat ~: sy hat dat fertoand

bestaansminimum – bederf

besteden – besteegje, bestelle > dat is oan him net besteld

bestraffend – iemand ~ toespreken: op ien kibje

bestralen – bestraald moeten worden: foar de stralen moatte

bestrijdingsmiddel – ~ voor insecten: flit

betalen – betelje, útpûlkje, bosse; moeten ~:ta de bûse moatte; slecht ~: by de tomme heine, yn/op ‘e jister hâlde

betekenen – betsjutte; te ~ hebben: ynhawwe > dat hat net folle yn, wat soe dat spul ynhawwe?

beter – na ziekte weer ~ zijn: klear wêze, wer by de wurken wêze, wer op it aljemint wêze; hij wordt al een beetje ~: de sykte jaget ôf, hy komt al wat by

beteugelen – yn de stokken krije, bedimje, delsette

betreffen – wat betreft de visserij: (de fiskerij) oanbelangjende (de fiskerij), wat de fiskerij oanbelanget, wat de fiskerij oangiet, op it stik fan ‘e fiskerij; wat dat betreft: op dat stik (fan saken); betreft (boven een brief): ûnderwerp; wat dat betreft: fandat

betrekken (van de lucht): grymje, tichtsette, grûnje, berinne

betrouwbaar (van apparaten): grif

betweterig – wetich

beunhaas – sloaier

beurs – met gesloten ~: lyk op lyk

beurt – bar; een ~ geven: in wan jaan

beuzelen – fiterknotsje (zie ook verdoen)

bevallen (baren) – op it waarm bêd lizze, mei wêze/moatte, in wâldreis meitsje, bernje, yn ‘e kream lizze; moeten ~: jongwiivje, yn ‘e kream moatte

bevallen (aanstaan) – noaskje, foldwaan, oanstean, flije, wat talykje; dat bevalt Jan niet: dat binne boer Jan syn guozzen net

bevallig – kwier, kwikker (alleen vrouwen)

bevalling – kreamerij, kreambêd, waarm bêd; een zware ~ hebben: mei wêze; de ~ x dagen achter de rug hebben; x dagen âldkreams wêze

bevestigend – een bevestigende zin: in jahitende sin

bevestiging – ~ van een zeis aan de stok: ham

bevrediging – geen ˜ vinden: jins hantrekkens net krije, jins gerak net krije/ha

bevriend – ˜raken: aardichheid oaninoar krije

bewaarheiden – bewaarheid worden: neikomme, útkomme

bewaken – beweitsje, bekaadzje

bewaring – in verzekerde ~: yn bewar

bewegen – snel met de handen ~: tyskje; heen-en-weer ~ in de wind: tyskje; zich ~: ferwege; de bewegende delen (van een apparaat): it geande wurk/de geande wurken

beweging – beweging, beweech, ferweech (zie ook gebaar)

beweren – hij beweerde dat we het verkeerd deden: hy hold út/woe ha dat wy it ferkeard dienen, hy ornearre, wy dienen it ferkeard

bewerkstelligen – bewurkmasterje, beweare, bewarre, beoarderje, bewurkje > ús riedsleden ha safolle beward dat ús merke ôfskaft wurdt

bewolking – met verspreide ~: lappich > in lappige loft

bewusteloos – wei, út jins ferstân, bewusteleas, bûten westen, bûten wêzen

bewustzijn – bij zijn ~ blijven: by jins oardiel bliuwe; buiten ~: yn in swymslach

bezaaid (bedekt) – fluorre; it finsterbank is fluorre mei deade miggen

bezig – dwaande, slachs, teset, beuzich, yn ‘e skrep; druk ~: sa beuzich as in holder/lyts baaske

bezit – wisse; schamel ~: bederf; haar hele ~: har hiele bederf; uit eigen ~: út ‘e wisse

bezoek – ~ van vrijer aan zijn geliefde buiten de gestelde tijden: binnenbeurtsje

bezoeken – oangean by, delgean by, opsykje, besytsje

bezuinigen – soberearje

bezwaar – zonder ~: sachs, fergees

big – bigge, biggel; gecastreerde ~: bargebigge

bij – ~ Jan thuis: te Jannes, by Jannes; twee ~ twee: by twaen, linke twaen; goed ~ zijn: net ferrotte wêze

bijbaantje – foantsje, ynstruier

bijdehantje – snarre, pytsje-de-foarste

bijdragen – ~ aan: bydrage oan, sines dwaan ta, tabringe ta

bijeenzoeken – gearfandelje, gearswylje, telâne sykje

bijgebouw – klein ~: keboef, kombof

bijkomen – ik dacht dat ik niet meer bijkwam van het lachen: it ha my omtrint bedien, ik lake my slop, ik ha my de bûsen útskuord; zie ook bekomen

bijna – ~ alle mensen: amper alle minsken

bijstand – bystân, bedieling, omdieling, de jûne byt, it grut ieslok

bijster – niet ~ slim: net botte/bjustere tûk, neat te tûk

bijverdienste – foantsje, ynstruier

bijzonder – niet ~: sa sûnders net

bil – broadsje, stút, zie ook kont

binddraad – siseltried

binden – gebonden soep: lomich/limich sop

binnenweg – opdyk

bit – mûlstik (van halster)

blad – geen ~ voor de mond nemen: gjin flij foar de mûle nimme

bladderen – (van verf) felje, bledderje, blierje; (zodanig dat vlekken ontstaan) fleare, flearje

bladstil – blak, blakstil

blaken – ~ van gezondheid: ankje

blaten – bletsje, bletterje, bloarje, balte, blaaie

blesseren – geblesseerd: blêsd

bleu – blea, bleu, skruten, skrutel, ferlegen, skrikkel

blij – zie vrolijk

blik – loaits, eachweid(ing); iemand geen ~ waardig keuren: gjin each nei ien draaie

bliksem – wjerljocht; om de ~ niet: om ‘e wet net, om ’t evel net

blindelings – blynseach

blinken – blinkend: glier

bloedzuiger – ierkloarker

bloed – gemengd ~: griemmanke bloed

bloei – in de ~ van zijn leven: yn de klink/fleur fan syn libben

blok – het ~ huizen: de streek; kantig ~: klibbe; een blokje spek: in klibke spek

blokkeren – tichtsette; de weg ~: it paad damje

bloot – ~ geschoren huid: bloat, bleat

blootstellen – blootgesteld zijn aan: bleat stean foar

blozen – in kaam krije, in kleur sjitte/sette/krije

blut – blut, rut, blus

bocht – omkromte; zich in rare bochten wringen: jin ferhâlde

bodem – boom, boaiem; een bodempje in de maag leggen (voor drank): in flierke yn ‘e mage lizze; dubbele ~ (fig.): erchje > hy hat der in erchje by

boeiend – meinimmend

boeman – sjamme

boer – boer, húsman, lânssiet; ~ met landbouw: bouboer; ~ met runderen: komelker, greidboer

boerenkool – moes

boete – zie bekeuring

bok – ~ van een boerenwagen: foarkret; gecastreerde ~: wear

bol – in je ~ geslagen: yn ‘e plasse/sinnen slein

bolster – een ruwe ~ met een blanke pit: in hurd man op in weak tsiis

bombarie – zie vertoon

bont – kjirremjirre > in kjirremjirre kopke mei puntsjes en rútsjes

boom – een groepje bomen: in tropke beammen

boomstronk – beamsears, stobbe

boord – ~ van een overhemd: opsetsel

boos – lilk, lulk, kribbekeurich, prot, noartlich, noartsk, kiezzich, brûkel; ~ kijken: sjen as in âld kwartsje; ~ maken: op stoom jeie, it lân op jeie; ~ zijn op: it grou ha op, it smoar yn ha op

boosaardig – njirrich

bordeel – bordeel, stil/ferkeard hûs, knip, fûgelkouwe; geheim ~: hossebos

borg – ~ staan voor: noed stean foar; iemand die ~ staat: noeder

borgpen – ~ in een as: leaf > it leaf yn ‘e as keart it tsjel; in een schaar e.d.: nearring, njirring

borst – met platte ~en: ynpannich; aan de ~ drinken: ninne

borstvoeding – tate, ninnen; ~ drinken: ninne

bot – bonke, skrebonkel, skrinkel

boterham – ~ op namiddag: jimmet, oarmet

bouwen – huis ~: húzje

bouwsteiger – steiger, batterij

bouwvallig – brekfallich, wankelmoedich

bovenlip – vooruitstekende ~: brealippe

bovenstaand – niisneamd

braadkuiken – panpyk

braaksel – koarre, spui, biggels

brand – in ~ vliegen: flam slaan; in ~ staan: yn flammen stean; door ~ beschadigd: fjurrich; zelf aangestoken ~: eigen fjoer

brandstichting – eigen fjoer

branden – baarne, brâne, yn flammen stean; de kachel begint flink te branden: de kachel jout him ôf

brandhout – kuub ~: wisse

brandverzekering – brânkas, brânkast, brantkas, brantkast

breken – brekke, skuorre; ~ van een ei door een kuiken: hikje

brengen – het mooi kunnen ~: it moai (op syn fuotten) delsette kinne, it moai opsizze kinne

bres – voor iemand in de ~ springen: ien syn wâl ophâlde

breuk – breuk; iemand aan een ~ opereren: ien fan ‘e breuk snije

bril – lezen door een bril: brilje, brulje, brilkje, brulkje

brochure – blauboekje

broeierig – brodzich, soel, lumich

broekzak – (broeks)bûse, lotse

broer – ergens een broertje dood aan hebben: earne in broer oan ferlern ha

brommen – brimje, grânzgje, gnoarje

brooddronken – wyldseauwich

bruidstaart – hylkekoeke

brullen – brinzgje

brutale – de brutalen hebben de halve wereld: de ûnskeamele hat in tredde diel fan ‘e wrâld

bubbelen – brobbelje, kraalje

bui – soms heeft ze zo’n schoonmaakbui: dat húshimmeljen komt har soms samar oan, soms hat se lêst fan himmelderitis; erge regenbui: goate, goatte; er kwam een zware ~ opzetten: de see kaam oer it lân

buik – vlinders in de ~: wjirms yn ‘e mage

buiten – naar ~: derút, ta de hûs út; van ~ Friesland: om utens wei

buitengewoon – bûtengewoan, bûtenwenstich, ûnfoech; iets buitengewoons: wat oars/mear as kom-al-den-dei

buitenland – in het ˜: fier om utens; uit het ˜: om utens wei, út ‘e bûtenlannen

buitenlander – bûtenlanner, útlanner, frjemde, frjemdling

buitenlands – bûtenlânsk, útlânsk, frjemd; een ˜ uiterlijk: in útlânske skôging

buitenmuur – zie muur

buitenspel – beskied

buitensporig – ûnfoech

bukken – jin dûke; gebukt staan: te bok stean, te near stean

buurt – daar in de ~: yn dy streek (qua plaats en tijd), dêrbyom

capabel – geskikt, kompabel, fearich

carriereperspectief – met ~: mei tasizzing om fierder te kommen

castreren – lobje > dêr hie ik him de knopen fan ‘e jas; gecastreerde big: bargebigge; gecastreerde bok/ram: wear

cel – zie gevangenis

chagrijnig – kiezzich, brûkel, grammitich, sinnich, stikelich, tribel, yn ‘e wjerweide, mei in min sin, ûnpasjintich (van patiënt gezegd)

charmant – een charmante vrouw – in kein, kwier, kwikker frommes

chef – prinsepeal, baas, haad

chemie – skiedingskunde

chronisch – ~e kwaal: ferâldere krupsje

cliché – mandewurd, mandetaal

colporteren – sutelje; hij colporteert: hy giet/is by de streek

compenseren – oerhelje > dat helle syn grutte mage wat oer

compliment – opstekker, fear yn ’t gat, fear yn ‘e broek; een ~ geven: op it stuoltsje sette

compost – dwinge, dwingel, dwinger, dwingeguod, dwingerij

compromis – niet tot compromissen bereid: ûnferwrikber

conclusie – mijn ~ is: myn konklúzje/einsluten is

confectie – makkeklean

confectiezaak – makkekleanwinkel

conservatief – ~ persoon: domper

consternatie – zie opschudding

constipatie – ferstopping; een einde aan de ~ maken: iepen liif meitsje

contact – ~ leggen: kontakt knotsje, bannen knotsje; ~ hebben met: alliânsje ha mei, yn alliânsje wêze mei

contant – ~ geld: ree jild, jild op fingerseinen

contract – sater; zie ook overeenkomst

conversatie – geen stof van ~ meer hebben: gjin gagel mear ha, it praat út ha

corona – corona, koroana, de koroanasykte, it kocheljen

corset – oerliif, ûlf, ulf, riuwliif

couperen – sturtkoartsje

covid – zie corona

crime – kriensen

crisis – in een geestelijke ~ zitten: it mei jinsels te krijen ha

criticus – Jan krityk (humor.)

daad – die, died, stik

daag – ja ~!: tankje de hearlikheid!, lou loene!

daardoor – troch dy wei

daarom – omdoch (als ontwijkend antwoord op waarom-vraag); fandat (wat dat betreft) > fandat mei ik him net lije

daaromtrent – om dy streek

dag – morgen komt er weer een ~: zie morgen

dagelijks – daagliks, dageliks, deistich, deisk; ~ verschijnsel: kom-al-den-dei

dalen – delgean, omleech gean, ôfgean, yn it ôfgean wêze

dame – dames en heren: manlju en froulju, garren en harren, bêste minsken

damp – flam; ~ afgeven: stymje, sykje (van thee) > der kaam al wetter út de hantsjettel

dampen – zie damp

damsteen – houtsje

dandy – darkert

dapper – fiks, krigel; zie ook moedig

darm – blinde ~ (van koe): sekein

dat – ik wist niet ~ …: ik wist net dat/at …

dazen – zie draaien

debiteur – veel ~en hebben: jild by de streek ha

decadent – weelderich, wielderich

deftig – jentich, eptich

degelijk – streksum

dekken – (bij vogels) trêdzje, feilje; de kosten niet kunnen ~: de kosten net hoedzje kinne

delirium tremens – jeneverpan

den – din

denken – zie nadenken

dennestam – lange ~: juffer, jiffer

dente – al ~: rutergear

desda – aaa (as en allinnich as)

deugd – trêft > de trêften fan it Fryske folk

deugdzaam – ~ leven: jin ta deugd oanstelle

deugniet – dogeneat, dogeniet, strank, boef

deur – er is iemand aan de ~: de klink fan ‘e doar hat byt; dat doet de ~ dicht (fig.): dat is de hals, no ha wy de hichte

deurklink – klip

deurwaarder – bewarder, doarwarder, grypman, griper

diagonaal – oerhoeks, skrank, skriks

diarree – ~ hebben: oan/yn ‘e poeperaasje/poeperij/skiterij wêze, yn ‘e snerte wêze; ik kom maar niet van die ~ af: it liifrinnen wol my net belitte

dicht – (van weefsels) folhandich, ticht

dichtslaan – snel ~d (van grond): slimpich

dief – bang zijn voor dieven: de dief oan ’t gat ha

diefachtig – gnobbich

diefstal – stellerij, diefstal, tsjefte; bang zijn voor ~: de dief oan ’t gat ha

dienst – in militaire ~: ûnder tsjinst

dienstbetrekking – hier

dienstdoen – de dienstdoende scheidsrechter: de skiedsrjochter fan tsjinst

dienstklopper – blaumich, nustjesiker

dijk – weg tegen ~ op om wagens aan de andere kant te kunnen laten komen: apparel, labberel

dik – grou, groulivich, swier, te swier, stevich, een beetje ~: mûtel; ~ worden: spek sette

diner – zie avondeten

ding – dat is niet Jan zijn ~ (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net

dinges – mukkes, himkes, manje

diplomatiek – ~ optreden: ien heine en slaan, it wat muierje, it wat ploaie en skikke > wij moeten wat diplomatiek zijn: wy moatte net sa bot/raar/rûch

direct – zie zometeen

dode – rijke ~: wyndeade; arme ~: waaideade

doden – deadzje, deie; ~ van slachtbeest: kilemoarje

doedelzak – lillepiip, (lillepypkers)bonge

doel – in het ~: yn it hok

doelpunt – een ~ maken: in goal sette

doen – ergens iets te ~ hebben: earne oanslach/beuzichheid/besonje ha

dof – (van haar): rûpsk

dokken – bosse, ta de bûse

dol – dûm, mâl

dom – ~ persoon: sûch; niet ~: net ferrotte; ~ zijn: ien fan ‘e fiif misse

dominosteen – brik, houtsje

dommelen – dodzje, dollejoarje

donder – om de ~ niet: om ‘e wet net; met ~ en geweld: mei stoom en faasje

donker – in het ~ zetten: ferdonkerje; door het ~ overvallen worden: benachtsje, betsjusterje

dood – ~ zijn: yn de hokjes stean, wei wêze; hij is ~: it libben is derút, it is mei him dien, hy is út ‘e tiid, hy is hjirwei~ gaan: zie sterven

doodskist – fet, deafet

doodskleed – pelle

doodziek – ~ zijn: nei de lodde rûke; hij is ~: it siket mei him om ‘e ein / om it lêste, it giet mei him op it lêste / op ‘e ein ta

doofpot – in de ~ gestopt worden: ûnder ‘e domper komme

dooi – zacht of vochtig wordend door ~: ûntlitten, ûntlittich

dooien – dooiend: ûntlitten, ûntlittich

door – ~ en ~: troch-ende-wer-troch, op-en-út

doordat – trochdat, troch’t, troch de wei dat

doorgaans – trochgeans, trochstrings, meast, almeast, meastal, meastentiids, troch de bank, foar de hân wei op, trochinoar

doorgronden – grûnje

doorkoken – laten ~: de soad der efkes oer gean litte

doorschemeren – foarútkomme

doorschijnend – glier

doorsnee (adj.) – troch-de-banks > in troch-de-bankse boer

doorspekken – doorspekt: trochsingele

doorvertellen – trochkrantsje; snel ~: mei de waarme hân oerbringe

doorzagen (fig.) – gesigeseach

doorzeven – doorzeefd: trochsingele

doorzichtig – zie doorschijnend

dorpel – zie onderdorpel

dorst – toarst; ~ hebben: hetsich wêze

dorstig – zie dorst

dovemansoren – dat is tegen ~ gezegd: dat is praten tsjin ‘e wyn

draagkracht – it moet naar ~: it kin better fan ‘e skeaf as fan ‘e bân; ieder naar ~ laten betalen: de skiep snije neffens dat se smoar ha

draaien – het draait me voor de ogen: it wurdt my kjirremjirre foar de eagen; daar draait het om: dêr giet it by út

drachtig – foal (van paarden, schapen en varkens); niet ~: gust; na de paring ~ worden: bybliuwe

dralen – zie treuzelen

drank – drank, kidel/hippel/koeraazje/spraakwetter, kleare fet (humor.); de ~: it tinne guod; drankje: sûpke, kiperke; een lekker drankje: in lekker slokje; behoefte hebben aan ~: hetsich wêze; aan de ~ zijn: jin oan drank misgean; de ~ laten rondgaan: ombringe > der waard nochris ombrocht

draven – jotskje

dreumes – zie klein

dribbelen – fottelje

drie – ~ verschillende soorten: tredderlei soarten

drillen – goarselje

drinken – stevig ˜: in kûle yn it glês lûke; te veel ~: jins mage ferputskje; vrij ~ hebben: frij drinken/gelach ha; op iemand ~: (it) ien tabringe

drogen – droegje, druie; heel snel ~ van wasgoed in de wind, zodat het hard wordt: skrokdroegje

drommel – zie duivel

dronken – skeef, blau, kachel, mei in wiet seil; beetje ~: sikkerich, oansketten; ~ zijn: in stik lead op ‘e holle ha, byt ha

droog – skrok; wanneer het zometeen ~ is: aanst yn in droege buie

druk (zelfst. nmw.) – ~ uitoefenen: stringenearje; iemand onder ~ zetten: ien nei de ljirre/lever tingje, ien oansitte/faksearje;

druk (bijw.) – yn ‘e skrep; ze waren ~ aan het praten: se hienen (it) drok praten; hij heeft het ~: hy hat it drok/bannich, hy is bannich; een drukke dag: in bannige dei; iedereen ~ mee aan het werk: alle kikkerts op ‘e redens; zich ~ maken: jin beskaaie; een drukke boel: in grutte beswaaiing; erg ~ in beweging zijn: bauje

drukken – drukke, triuwe; zich ~ (in het werk): om ‘e stûke rinne/springe

drukkend – ~ weer: ljuensk waar

drukte – wâljen, ûnstalten; koude ~: fizefazen, kommensok, komkak > wat hat dy man in kommensok; ~ maken: kabaal útjaan

duel – kampslach

duidelijk – ~ te zien: beskielik, beskiedenlik

duimschroef – iemand de duimschroeven aandraaien: ien de tommeskroeven oanlizze, ien nei de ljirre tingje

duin – wit ~: blinker, blinkert

duister – zie donker

duisterling – domper

duisternis – zie donker

duits – hij is van Duitse afkomst: hy is fan poepe-aaien útbret (humor.)

duivel – wie voor de ~ ben jij?: wa duvel bisto?; om de ~ niet: om ‘e wet net

duizelig – een uitzicht om ~ van te worden: in gril gesicht

duren – duorje; het gaat zolang het duurt: it giet salang’t it fuotten hat

durven – alles ~ zeggen: nearne foar omhelje

dutje – knipperke; een ~ doen: knipperje, in knipperke dwaan, it fel oer de eagen lûke/ha, eefkes op ‘e rêch stean

duur – djoer, prizich, djoerabel, durabel, kossel, jildich; dat wordt een dure grap: dat rint gâns oan, dat is ponglúzjen, dat hat men net foar moaisjen; een nieuwe is te ~: der kin gjin nijen op stean; hij is ~: hy hat goeie swarte inket yn ‘e pin

duurzaam – duorsum, streksum; het is ~: it kin duorje

dwaallichtje – hippertsje, diggelfjoer

dwarsbomen – dwerse kneppels smite, kapsje meitsje

dwarsdrijven – iggewearje, tsjiniggewearje, yn it gat hingje, de hoarnen yn ‘e wâl stekke, tsjinkantsje

dweperig – dierber

echo – echo, wjerlûd

echt – ~ waar: feit-wier

echtgenoot – oarehelte, partelot, sydsulver (vrouw), sydswurd (man), brijsieder (vrouw), it (âld) parlemint (vrouw)

edel – de edele delen: de teare dielen

een – ~ en al: ien, al den wearlich > it wie dêr al den wearlich krusen

eenmaal – het is nou ~ zo: it jout neat

eens – het ~ zijn: op ien stalt stean; ze waren het lang niet altijd eens: it wetter wie lang net altyd ien wei rûn, it wie net ien lucht; daarover zijn we het ~: dêr bin ik jo partij net yn

eerlijk – earlik, risnabel; dat is een eerlijke strijd/verhouding: dat is partuer

eetlust – skroei; de ~ verging haar: it iten en drinken fergong har

egoïstisch – eigenikkich, eigennuttich, ~ persoon: eigennutsiker

ei – twintig eieren: snies

eigen – eigen, mûlriem (taal), húsriem (taal); elk beschermt het ~n het felst: de hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem

eigenwijs – eigenwiis, eigensinnich, noaswiis, snichelich, dwars; ~ zijn: iggewearje, yn it gat hingje

eikel – ikel, aker, kûgel

eikenschors – kif

eind – aan het kortste ~ trekken: yn ‘e weach sliepe, yn ‘e heinste keap wêze; aan het langste ~ trekken: yn hâldershân wêze

einde – het ~ van het liedje was: it einbeslút wie; ergens een ~ aan maken: eat ôfbreidzje/ôfliede

eindelijk – einlings (en te’n lêsten), lang om let, by einsluten, by eintsjebeslút, op ’t lêst, al syn dagen

einder – zie horizon

eisen – zie vergen

elders – oarsearne, oarewei

elk – elke dag: alle dagen; ~ moment: alle stuiten

elkaar – uit ~ groeien: keutelmaatsk wurde, oergerzje mei; het goed voor ~ hebben: it goed yn streken ha > No is it mei ús doch al sa tsjok oergerze

emancipatie – je moet de ~ niet te ver doordrijven: hja by de kij en hy by de brij, dat is ferkearde buorkerij

emeritaat – met ~: mjirkes

enerzijds – iensdiels

eng – aaklik, yslik

enig – ~ kind: ienlingssoan, ienlingsdochter

enorm – zie groot, zie ongelooflijk

enschede – Ynske(dee)

enzovoort – en al sawat, ensafuorthinne, en aldatsa, en al soks, en oars en sa

epidemie – goarre, jacht, gibe, pest, pleach; er heerst een griepepidemie: de gryp giet om, de gryp wreidet, de gryp docht in trochtocht

ere – in ~ hersteld worden: ta syn âld rjocht komme > yn oarlochstiid komt hynder-en-wein wer ta syn âld rjocht

erfdeel – útwizing; ~ uitkeren: útwizing dwaan

erfenis – erfenis, erfskip, oanstjerte, útwizing

erg – slim, ergerlik; dat is heel ~: dat is oer alles hinne; het ergste moet nog komen: it slimste is noch benefter > ergerlike sosjale tastannen

ergerlijk – ergerlik; ergerlijke muziek; muzyk fan Jan-kom-kidel-my > ergerlike stadich

ergernis – argewaasje, ergernissen: kribbekeurichheden

erkennen – tjilde; iets moeten ~: wat ynskikke moatte

ernstig – ~ zijn: earnje

ervandoor – ~ gaan: útnaaie, útpike, derop ôfgean

erwtensoep – (griene) earte

etcetera – zie enzovoort

eten (zelfst. naamwoord) – ~ laten liggen: earte, oarte; zie ook etenswaar

eten (werkwoord)- we ~ vandaag pannekoeken: it jout hjoed pankoeken

etenstijd – iterstiid, brijklok (alleen ’s avonds)

etenswaar – iterij, itersguod, ytbere waar

etter – otter

etteren – drage (lett.), narje (fig.); zie ook pesten

even – om het ~: likefolle, allikefolle, egaal, dierber; om het ~ wie: lykfolwa; dat is om het ~: dat makket/sjakt/nukt neat, dat is ientûtmem

evenaren – oankomme, hâld ha oan

evenwicht – in ~: yn lykwicht, op ‘e domp; in ~ zijn (van balans): lyk yn it húske stean

exact – zie precies

failliet – ~ gaan: fallyt slaan, hoekedakke gean, om ‘e klink gean; bijna ~ zijn: oan reapsein wêze, op skrabbersein wêze, oan legerwâl sitte

faillissement – dat draait op een ~ uit: dat kin gjin touwen hâlde

familie – folk; tak van de ~: staach; van goede ~ zijn: út in goed laach komme

fascineren – yn ‘e besnijing ha, ûnder beslach ha

fatje – darkert

fatsoen – je ~ houden: jins ferstân hâlde; met ~: mei skik

fatsoenlijk – fetsoenlik, kreas, kristlik (en minnistlik); dat is niet ~ van je: dat stiet dy net sa moai; zich ~ gedragen: jin stalle

feature – skaaimerk

feminisme – zie emancipatie

fier – jentich

fietsen – ~ met lossen handen: loshantsje fytse

figuur – stal, bestek > fan bestek wie se wat licht en oan de lange kant

fijn – het ~e ervan willen weten: sines derfan ha wolle; zie ook: prettig

filterbak – ~ aan regenpijp: klinzebak

finaal – zijn vinger was er ~ af: de finger wie der gnod ôf

financieel – weer wat financiële armslag hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne

flat – flet/flat (it)

flauw – loen

flauwte – swymslach

flauwvallen – fan jinsels falle

fles – een ˜ openen: in flesse oansprekke; een ˜ wijn openen: zie wijn

flesopener – kurketrekker: koarkelûker; ˜ voor kroonkurken: dopkewipper, wipperke

flexibel – het is goed om een beetje ˜ te zijn: men moat inoar wat skikken (kinne), wat ealer hout, wat bûchsumer twiich

flink – een flinke afstand: risnabel/gâns in ein; zie ook dapper

flonkeren – wimelje

foetsie – poater, wammes

fooi – foan, oefke, toefke, ferfal

foneem – útwizer

foppen – kulle, foar it lapke/soaltsje/de gek/de mâl hâlde, tefiter nimme

fopspeen – nûn, nun, nunne, sobber, styk, stykje

fors – gewûpst, gewant, foars, mânsk, hibbich; met ~ ontwikkelde ledematen (van dieren): skulich, skuilich; met ~ ontwikkelde ledematen waarmee men zwaaiende bewegingen maakt: longerich; zie ook dik

fout – een ~ maken: in flater meitsje, in bok sjitte

franco – frachtfrij

fratsen – kueren, fizefazen, babbelegûchjes

fut – fuort, fizekree, kriich, piid, kom-al; vrouw zonder ~: bretske(muoi)

futloos – zie sloom

gaan – hoe gaat het met jou?: hoe is it mei dy?, hoe hast it?; iemand liever zien ~ dan komen: oan ien syn fuotstappen genôch ha; ga je naar Kollum?: giest/drigest nei Kollum ta?

gaanderij – zie galerij

gaar – gear, nôch; bijna ~: rutergear

gaffel – klie, strampel

galerij – ~ in kerk: kreake, hinnematte (humor.)

gang – (hal) gong, hal, perteal; in volle ~: yn folle trein; je gang gaan: jins goai gean; je eigen ~ gaan: jinsels weidzje, jins eigen swee slaan; iemand zijn ~ laten gaan: ien betsjen litte

ganzenpas – poepemars

garant – noed; iemand die ~ staat: noeder

garde – de oude ~: de âlde hap

gareel – in het ~ houden: manearje

garnaal – grenaat, poarre

gat – ~ in stuk gereedschap waar de steel doorheen steekt: húsling; in de gaten hebben: yn ‘e gaten/rekken/kikert/lampe ha; zie ook kont

gave – jefte, gave; bovennatuurlijke gaven hebben: mear kinne as sljocht hin-en wer/sljochtweihinne

geaardheid – bestean

gebaar – gebeart, meneuvel; gebaren: gritsen, gratsen, gridzen, grytsen; onfatsoenlijke gebaren maken: piuwe

gebeente – biente

gebeuren – barre, bykomme, beslaan, syn beslach krije, beslachbûgje, omgean, him ferhâlde; het is nu wel gebeurd: it is no wol makke; het is gebeurd: it is dien/oer/beierd/foarby

gebeurtenis – stik, foarfal, ynterfal, eksploat; dagelijkse ~: kom-al-den-dei

gebit – byt

gebonden – zie binden

geboortedorp – mijn ~: myn âld doarp

geboortevlies – pôge

gebrek – mankemint, skawankje, gebrek, brekme; gebrekken: lekken en brekken; geen ~ hebben: gjin krimp ha

gebrekkig – een taal ~ sprekend: healbekken, healbekkich; ~ Fries: apefrysk

gebruik – brûkme, wizânsje, jestaal; volgens ~: model

gedachte – in gedachten verzonken: yn syn mimerij fertiisd, yn ‘e stúdzje wei, yn ‘e prakkesaasjes wei

gedienstig – zeer ~: lot en flot

gedijen – dije

gedoe – gedoch, gedoente, geduvel, gemiter, hinnekommen, spul

gedragen – zich: jin hâlde (en drage), jin brûke, jin manearje

gedurende – oer > dat hat oer in jier sa west

gedwee – hearrich, noatich, manearlik

geest – de ~ krijgen (opeens bezield raken): de guit krije

geestelijk – in een geestelijke crisis zitten: it mei jinsels te krijen ha

geestverschijning – sjamme

gehakt – gehak; bal ~: rôltsje

gehandicapt – ûngelokkich, gehandicapt, handikapt, gebrekkich, beheind, mishipt, mishypt; verstandelijk/geestelijk ~: zie verstandelijk

geheel – zie helemaal

geheelonthouder – ôfskaffer

geheim (zelfst. naamw.) – in het ~: efter it gerdyntsje

geheim (bijv. naamw.) – geheime bedoeling: erchje > hy hat der in erchje by

geheimzinnig – het is ~ stil in de natuur: it waar lústeret om

gehorig – hoar, lústerich

geil – glei, geil, gleon, hyt, hjit, hetsich, pystich, leidich; ~ en beschikbaar: geil en feil > in geile protter (van vrouwen)

gek – gek, mâl; hij is~: it is him yn ‘e plasse/sinnen slein; te ~ voor woorden: oer alles hinne; voor ~ staan: foar merakel stean; voor de ~ houden: de gek oanstekke, foar de kroade ride, yn ‘e govert ha/nimme, de eagen útstrike

gekarteld – keabeld, keabele

gelang – al naar ~: ûngelyk; al naar ~ de situatie: nei de tiid seit; al naar ~ hoe het landschap is: nei’t de lânsdouwe seit > hy komt oer in kertier of oer in oere, ûngelyk oft er de bus hellet

gelaten – lot

geld – jild, splint, stokmantsjes, skotspikers, tomkrûd (humor.), smoar (humor.); veel ~ komen te kosten: gâns oanrinne; geen ~ hebben: gjin sint op ‘e melis ha; veel ~ hebben: út ‘e romte/wisse tarre; je ~ of je leven!: ôflizze!; iemand om ~ vragen: ien op it festje klopje; nog ~ van klanten krijgen: jild by de streek ha; zeg eens hoeveel ~ je ervoor moet hebben: set him ris op jild; ~ in een portemonnee: prinsepeal; meer ~ zien dan er in werkelijkheid is: hûnseagen oer it jild ha; ~ in het laadje: stryk-yn-‘t-laadsje; weer wat ~ hebben: hjir en dêr wer ris in klink oplichte kinne; voor geen ~: foar gjin hynder; er geen ˜ voor hebben: der it smoar net nei hawwe

gelden – zich laten ~: jins bakje byskowe

geldgebrek – jildpine, jildkrapte, bûdelpest (humor.); ~ hebben: op it strân sitte

gelegen – er me wat aan ~: der is wat oan fêst

gelijkspel – ~ zijn: kamp stean

geloof – twee geloven op een kussen, daar ligt de duivel tussen: se binne net fan itselde houtsje; niet al te streng beleden ~: kop-en-pantsjegelove

geloven – hij geloofde het niet: it woe him net oan, it woe him net ealgje; hij kon het maar niet ~: it woe net yn him del, hy woe it net wier ha; dat zullen jullie wel willen ~: dat sille jim tastean; het wel ~: jins bestek makke ha; het is niet te ~ geloven: de ein is derfan wei

gemaakt – opdien (adj.), opdwaanderich (adv.)

gemak – met ~: mei fleur, sachts

gemakkelijk – zie makkelijk

gemaskerd – ferkaapmomme

gemeen – gemien, stildeunsk

gemeenschappelijk – ien en mien; ~ bezit: mandélichheden

gemeenschapsgeld – van ~: út pake’ pong, fan it grut ieslok

gemeenschapsruimte – treemter

gemelijk – zie nors

gemiddeld – trochhinne; een gemiddelde boer: in troch-de-bankse boer; ~ is dat 10%: trochinoar is dat 10%

gemis – zie missen

gemoed – op het ~ werken: oan ‘e lever komme

genaamd – by namme > in man by namme Dykstra

genealogie – sibbekunde, skaaileare

genezen – opkomme, opknappe, opklearje, betterje, opbetterje, oerbetterje, genêze, wer better wurde, wer sûn wurde, de sykte ferwinne; ~ zijn: klear wêze, wer by it spul wêze; van een ernstige ziekte ~: it krekt helje, it op ‘e dea ôf helje, it op it naadsje ôf helje, dertroch skuorre, it fier/krekt helje iemand ~: ien opmeitsje; ien de kwaal ôfnimme, ien heelje; iemand van een ernstige ziekte ~: ien foar de dea weihelje/weiskuorre; hij moet ~ worden: de kwaal moat derút; een poot ~: poatopmeitsje; zie ook beter (worden), behandelen

geneesmiddel – zie medicijn

geniepig – stildeunsk

genieten – ergens van ~: oan eat te gast gean; van de zon ~: jin yn ‘e sinne skoarskje

genoeg – ~ zijn: wol ta kinne, rekke, strekke; hij had ~ koffie gehad: hy wie sêd kofje; nu is het ~ geweest: dat is de hals

genoemd – zie noemen

geraamte – biente, bonkerak, skrinkelman

gerecht – voor het ~: foar de knobus, foar it stekje, foar it rjocht, foar de hearen; voor het ~ brengen: oanbringe, oansette by it rjocht

gerust – gerêst, rêstich, dryst > dat kinst dryst oannimme

geschikt – ~ voor: snijd foar

geschil – skeel; een ~ verzachten: muierje, heine en slaan; zie ook ruzie

geschreeuw – veel ~ weinig wol: it beart as in furt op in bonge

geselen – giselje, poenje

geslaagd – zie slagen

geslachtsdeel – de geslachtsdelen: de teare dielen; it spultsje (fan in man); zie ook penis

geslachtsgemeenschap – it lizzende wurk; ~ hebben: op-en-delderje, oer in frou te wurk wêze, fan ‘e sokken gean, in frou bekrûpe

geslachtsziekte – ferkearde sykte

gespierd – gewant, gewûpst, spiersterk

gesteld – ergens op ~ zijn: earne op set wêze

getergd – faksearre

geul – gludze

geur – lucht, rook; een lekkere ~ afgeven (van thee): sykje

geuren – lekker ~ (van thee): sykje

gevaar – in ~ brengen: feil jaan

gevangenis – it grut pakhús (humor.), pake pakhús (humor.); in de ~: ûnder de blauwe pannen (humor.); cel in de ~: betonkouwe (humor.)

gevel – pij, pei

gevolg – dat blijft niet zonder gevolgen: dêr sil in bear tommelje

gevorkt – gevorkte tak: strampel

gewaad – gewant, klaad

gewerveld – kernte; gewervelde dieren: wringedieren

geweten – gewisse, konsjinsje; met een knagend ~: mei in writend hert; zonder ~: fan ‘e konsjinsje snien

gewetenloos – fan ‘e konsjinsje snien

gewillig – maklik, manearlik

gewonnen – zie winnen

gewoon – ~ verschijnsel: kom-al-den-dei

gewoonlijk – oerskik, ornaris, dei en wei, geanswei

gezeglijk – manearlik

gezellig – smout, gesellich, smûk; ~ wat praten: klasjenearje

gezicht – gesicht, antlit, troanje, faasje

gezicht – antlit, sjoene, wêzen, wezen

gezichtsveld – hij heeft een beperkt ~: syn wrâld is sa grut as in protteraai

gezond – sûn, hebbich, hibbich, dogens; ~ eten: streksum iten; er ~ uitzien: ankje; angelje; niet helemaal ~: heal, net rjocht flot

gezondheid – stralen van ~: ankje, angelje; glans van ~: ang, angel

gids – ~ zijn: de foargong ha

gidsen – de foargong ha

gierig – skrok, deun, skrabeljeusk, gjirrich, fûl, earnich; hij is zeer ~: der giet him neat ôf as de reek

gierigaard – zie vrek

gietijzer – gettenizer > in gettenizeren panne

glans – ~ van nieuwheid/gezondheid/frisheid: erf, nerf

glas – zijn eigen ~ ingegooid hebben: jins eigen stâl ferbûke ha

glaslatje – ruodsje

glazenmaker – reizende ~: glêsdrager

glijden – glide, glydzje, skuile, glysterje

glimp – skimp > ik ha mar in skimp fan him sjoen

gloeien – gloeiende as: gleonte

gniffelen – giizje

goal – zie doel

godgans – godgânsk, godgânsklik, gânsgaar

goed – dat komt al weer ~: dat sakket al wer nei it gat; (als antwoord op vraag hoe het gaat:) heurich en fleurich

goedgeefs – zie gul

goedkoop – goedkeap, omskik; dat is ~: dat hast foar moaisjen

goedmaken – zie compenseren

gok – het is een ~ waard: besykjen is it neiste rjocht

golven – wâlje

gooien – zie smijten

goor – gore taal: ûnhuerich praat

goot – goate, goatte; wigvormige ~: kylgoate, kylgreppel, kylgroppe

goud – voor geen ~: foar gjin hynder

graag – jerne, graach, gra; het minst ~: leedst; niet ~: leaver net, leafst net, net leafst

graaien – skuorre, kreamje, tyskje, hoffenje, ramaaie

grabbelen – zie graaien

grap – voor de ~: foar de poerlegrap, út de grap, túlkjendewei

gras – polletje ~ dat na het maaien nog overeind staat: strop

graspol – na het maaien nog overeind staande ~: strop

gratis – fergees, om ‘e nocht; ~ drinken: frij gelach ha

grendel – skoattel; kleine ~: kikkert, (sturt)waarle, slingeraap, lokje

griep – gryp, de Russyske pip; tijd waarin de ~ heerst: goarrige tiid

griezelig – zie eng

grijpen – gripe, rame, wrame, beetkrije

grijpstuiver – grypstoer, grypstehealstoer, rattelsint > voor een ~: foar in sipel en in snipel

grimas – grimassen: minen

groeien – goed ~: dije, tiere, tierje; het wil goed ~: der sit helm yn; uit elkaar ~: keutelmaatsk wurde, oergerzje mei; ~ in aantal: oanwinne, oanrigelje; voorspoedig ~: dije > It is mei ús tsjok oergerze

groeikracht – helm, tier, piid

groeimogelijkheden – met ~: met tasizzing om fierder te kommen

groeipijnen – waaksdom > waaksdom yn ‘e knibbel ha

groenblijvend – jimmergrien

groepje – een ~ bomen: in tropke beammen

grof – hij was zeer ~ in de mond: yn ‘e mûle wied er sa rûch as tou; ~ taalgebruik: rûchkâlt

grond – weer vaste ~ onder je voeten krijgen: de grûn wer krije

gronde – ten ~ gaan: telider gean, nei beppe kelder gean, nei gychem gean, nei de barrebysjes gean

grondmist – grûnmist, krûpeltsjedauwe

groot – grut; zeer ~: ûnbidich, bombidich, ûnfoech; ~ ding/dier: aartsfader, jûkel, baas; ~ ding: poffel; een ~ ding dat versjouwd moet worden: it lyk fan Jentsje; de wereld is ~ zat: de wrâld is gjin protteraai

gul – gol, foldédich, foldiedich, rynsk, goederjousk

gulden (bijv. nmw.) – ~ snede: godlike fyk

gulden (zelfst. nmw.) – gûne, stokman(tsje)

gulp – gulp, gulft

gulzich – roppich, grúsaardich

guur – goarrich

haak – haken en ogen: heakken en oezen: haken en ogen hebben: stringenearje

haakje – kikkert, lokje

haantje – ~ de voorste: opperteur, pytsje-de-foarste

haar – onregelmatig geknipt ~: hier mei hakkels; het ~ rees hem te berge: it hier gong him (rjochtrazend) oerein stean; persoon met veel en ruig ~: boskbear

haardstel – hurdguod

haarkloven – zie muggenziften

haas – vrouwelijke ~: moer

haasten – zich ~: jin hastje, avensearje, oanmeitsje, tapakke, tasette, broek sette

haastig – fifelefoars; ~ persoon: sjit-yn-‘e-sûpe; haastige spoed is zelden: zie spoed

hagel – geluid dat neervallende ~ maakt: ratteljen

hak – de hakken in het zand zetten: de hoarnen yn ‘e wâl stekke

hakken – hout zo ~ dat het vierkant wordt: hout beslaan

halen – er valt iets te ~: der is heljen oan ‘e klink; er valt niets meer te ~: it hea is op en de ko is dea

half – drie en een half: fjirdel, etc.; ~ rijp: twiryp, twiripich

halfbloed – griemmanke bloed

halfrijp – twiryp, twiripich

hals – ~ over kop: hol oer bol, holderdebolder

hand – geen ~ uitsteken: gjin hannen teweechslaan; met de andere ~ schrijven: oarsomhandich wêze; van de ~ doen: fan ‘e hân slaan; beginnen bij wat het meest voor de ~ ligt: foar de hân wei op begjinne; de handen om de ogen vouwen: de hannen om ‘e eagen skulpje; met losse ~en: loshantsje

handelbaar – ~ maken/worden: behelterje

handelsreiziger – reizger

handicap – een vrouw met een ernstige ~: in slim ûngelokkich frommeske

handig – in ~ ding: in hânsum ding; zie ook vaardig

handpalm – hol

handwarm – gnobbe, gnobbich

hanetree – trêd(sel)

hangen – ergens blijven ~ (blijven praten): earne wâlhout krije/fine

harig – ~ persoon: boskbear

haring (van een tent) – hjerring, puonne

hark – klauwe, klauwer; deel van de ~ waaraan de tanden zitten: tinedrager

hartig – een ~ woordje met iemand spreken: zie toespreken

hartzeer – ergens ~ van hebben: earne oanstriid fan ha; hij heeft er echt ~ van: hy sjocht der earlik wier net fan ôf

hatelijk – njirrich

haten – haatsje, it mier ha oan, it smoar ha oan, it grou ha op, falsk wêze op

haverklap – om de ~: om in hapskear, allegeduerigen, aloan, alle klapsketen, hieltiid, slach op slach, om it hoartsje, om it hurtsje, hieltyd wer(oan)

hazepad – het ~ kiezen: hazzelieren gean, útnaaie, útpike

hearing – zie hoorzitting

hebben – daar heb je het al: dêr is ’t al sa; heb je het tegen mij (humor.): mienst my? dan mienst it úteintsje fan myn noas ek!

heel – zie zeer

heer – de ~ en mevrouw Jansma: Jansma en de frou, fam. Jansma; dames en heren: garren en harren

heersen – er heerst een griepepidemie: de gryp giet om; er heerst een rare stemming: der hinget in nuvere stimming

heet – hyt, gleon; zie ook geil

hefboom – hevelpeal

heimelijk – heimelijke bedoeling: erchje > hy hat der in erchje by

heimwee – ûnwennichheid, jank; ~ hebben naar: jankje nei

hekel – een ~ hebben aan: it mier ha oan, in broer ferlern ha oan, de pest ha oan, de mint ha oan, it grou ha op; zie ook haten

hekelen – hoffenje

hekkesluiter – efterkommer

hel (bijw.) – glier

helder – klear, gril; zeer ~: lotterklear, sa klear as in gril

helderziend – ~ zijn: it twadde gesicht ha, de foarloop ha

helemaal – hielendal, alhiel, gaar, risnabel, foargoed, tige; zijn vinger was er ~ af: de finger wie der gnod ôf

helling – skeante, falling

helpen – skewiele, hantrekken dwaan

hemd – het ~ is nader dan de rok: in ko slikket gjin frjemd keal, in hûs is nearne fûlder as op it eigen hiem

hemelschreiend – het is ~: it raast/skreaut/miicht oan ‘e protters

herfstkat – stoppelkat

herhalen – nochris sizze, efterhelje

herinneren – zich ~: jin heuge, jin te binnen bringe kinne, foar jin krije kinne, heugenisse ha fan

herkennen – weromkinne, teplak bringe kinne

herstellen – opmeitsje (overgankelijk); opkomme (onovergankelijk) > de pasjint kaam wer wat op

heten – hite/hjitte fan; officieel ~: yn it boek stean as, jin skriuwe; een man geheten Sake: in man fan namme Sake

heus – maar niet ~!: as oars wat!

heuvel – hichte, skeante, kling

hiel – open ~ van het schaatsenrijden: skythakke

hij – hij, hy, er, mukkes, himkes, omkoal, de man

hijgen – hymje; ~ van inspanning: oefje, stinne; ~ door longproblemen: smûge

hinder – ûnstee

hindernis – die ~ is overwonnen: dy pûkel is fan ’t liif

hitsig – leidich, zie ook geil

hobby – tiidkoarting, streling, leafhawwerij; als ~ hobby hebben: piele mei

hoer – hoer, ferdivedaasjefamke, papierblazer, ûlkje; ze is een ˜: se hat in winkeltsje ûnder de skelk/rok, zie ook prostituee; naar de ~en gaan: by de ûlkjes rinne

hoereren – huorkje, in winkeltsje ûnder de skelk ha, in bline nearing driuwe, skiere knibbels ha

hoerig – geil en feil

hoeveelheid – mannichte, hoemannichte, timpe, partij

hoewel – (al)hoewol’t > as/al woe se it net, it moast doch

hok – hok, keboef, kombof

hondepoep – hûnestront; pas op voor de ~: tink derom, allegear liuwen oan ’t keatling

honderd – niet meer ~ procent (bij ’t verstand): net mear alte-alte.

honderdtal – fiem

hondsdol – hûnsdûm, mâl

hongarije – Hongarije, it Ongerslân

honger – ˜ hebben: ophongere wêze

hongerig – skrok, ropsk, roppich, lardich, ophongere; ˜ als een paard: ophongere as in wolf

honingraat – wurk

honkvast – hoekfêst

hoofd – uit het ~ praten: ûntstride, ôfprate; ik heb een zeurderig gevoel in mijn ~: de holle singeret my; ~ van kind: poalle

hoofdluis – middel tegen ~: jachtwetter

hoofdsteun – ~ van een scheerstoel: beklingsbankje

hoofdzaak – prinsepeal

hooghartig – fjêrich; ~ lopen: snjitte

hoogte – op de ~ zijn van: op ‘e hichte wêze mei, akkoarte wêze mei

hoogtepunt – hichtepunt; ~ van het leven: middeishichte fan it libben; ~ tot besluit: útsetter; ~ als spektakel: klapstik

hooi – te veel ~ op je vork nemen: tefolle op ‘e hispel nimme

hooiberg – berch

hoorzitting – harksitting, hearpetear

horen – ik heb van Geart wel gehoord dat hij zou komen: ik ha oan Geart wol heard dat er komme soe; zoals het hoort: model; van ~ zeggen: van hearren en sizzen, neffens sizzen, neidat de weareld my ferteld hat; van hem wilde men ~: fan him woe men sizzen ha

horizon – kjim, eachein; tot aan de ~: in gesicht fier

horloge – haloazje, raap

hort – veel de ~ op zijn: it rinskoart oan hawwe

hossen – jotskje

houden – ze moeten zich aan het reglement ~: dat reglemint dêr moatte se bylâns; daar houd ik van: dat is myn flij

houding – in een rare ~ zitten: jin ferhâlde

hozen – eazje, eazgje, gjalpe, gjalpje

huid – geschoren ~: bloat, bleat; de ~ verkopen voor de beer geschoten is: foar Sint-Jan fan hjerring roppe

huidig – notiids

huilebalk – gappenbek

huilen – gûle, skrieme, janke, trienje, gûzje; nu niet ~: no net lyts wurde

huis – ~ bouwen: húzje; klein huisje: klintsje, krûpyntsje; naar ~ gaan: de klompen thúsbringe

huishouden – húshâlden, húshâlding; een ~ van jan steen hebben: der raar troch brûskje

huishoudtrap – lear

huisjesslak – dopkeslak

huisraad – hûsree (it)

huiswaarts – ~ gaan: de klompen thúsbringe, dy kant út gean

huizenblok – zie blok

hullen – gehuld: betrollemolle

humeur – een slecht humeur hebben: spuonsk wêze, net te brûken wêze, in mâl steed yn ‘e holle ha, yn ‘e wjerweide wêze

humeurig – zie chagrijnig

huppelen – hippe, trobbelje

hut – hutte, klinte (zie ook huis)

hutspot – moes

huur – hier, hiering; veel ~ betalen: op in hege hiering sitte

huurcontract – hiersater, hiersetter, hiersetel

huwelijksbootje – in het ~ stappen: tegearre ûnder seil gean

huwelijkscontract – makbrief

huwelijkskoek – hylkekoeke

hypotheek – een ~ nemen op: ferhypteekje, jild nimme op

hysterisch – zij is ~: sy hat de limoer

ideaal – dat is het ~: dat is de slach

idee – ynfal; dat is geen goed ~: dat moast mar net; geen ~ hebben van: gjin aan/premoasje/premomsje/begryp ha fan

identificatie – zie persoonsbewijs

iedereen – elkenien, eltsenien, elkien, elkmis, elk, alleman, iderien, gyld en wyld

iemand – een bepaald ~: in dy-en-dy; wat voor ~: hoe’n ien; zomaar ~; lykfolwa

iff – zie desda

ijs – laagje ~ dat ontstaat als na dooiweer het water dat op het ijs staat weer bevriest: heiter

ijsberen – skilderje, kruse

ijsheiligen – swartehagekjeld, swartehagewinter, hagedoarnwinter

ijveren – skreppe, wrotte, wrame, wrotte en wrame, war dwaan, tasette, degenje

ijverig – skrepsum, bitsich en hetsich; ~ zijn: op ‘en fjouweren beslein wêze

ijzer – nog een ~ in het vuur hebben: twa pannen oer it fjoer ha

ijzerdraad – kramtried; dun ~: siseltried

illusie – drôch(byld); illusies: fizefazen

immuun – ymmún; ~ maken: minymsterje

imposant – zie indrukwekkend

impotent – ~ zijn: gjin inket yn ‘e pin ha, neat kinne

in – alle ins en outs: alle innen en oanen

inbeelding – zie illusie

inbouwen – ingebouwd raken: in brul op ‘e noas krije

inbrengen – zie vertellen

inburgeren – ien en mei wurde, de Joaden in Joad wurde, de Griken in Gryk wurde

incident – ynterfal

indenken – dat kan ik me ~: dêr kin ‘k ynkomme

Indië – Nederlands ~: Jan east (humor.)

Indonesië – Jan east (humor.)

indruk – ~ maken: op ‘e lever taaste; dat heeft een diepe ~ op hem gemaakt: dat kin er noch tige skoan foar him krije; de eerste ~: it (earste) oankommen > hy is stoef yn it oankommen

indrukwekkend – een indrukwekkende gestalte: in man mei in gewûpst foarkommen, in baas keardel, in mânske keardel

inenten – intsje, ynintsje, faksinearje, in prip/prip/spuit(sje) jaan

informeren – fernimme, de hichte helje, pinfiskje

ingetogen – noatich (niet per se van aard), ynbannich (van aard)

inhalen – bykomme

inham – gloppe

inhoud – ~ van een portemonnee: prinsepeal

inkeer – yntinken > ta yntinken komme

inkijk – (te veel) ~ biedend: gapsk

inkoopsprijs – voor ~: op (it) sliten

inktvlek – mot

inlaten – zich ~ met: ynsile mei

inperken – bepealje, ynpealje

inschrijven – zich laten ~: zie opgeven

insect – kerfdier

insectenbestrijdingsmiddel – flit; spuit met ~: flitspuit; ~ gebruiken: flitte

inspannen – zich ~: jin warre, degenje

instabiel – rank

intelligent – zie slim

intensieve zorg – yntinsive soarch, IC, afdeling ~: IC, slankje-en-skermkeôfdieling; op de afdeling ~ liggen: oan ‘e slangen lizze

interesseren – dat interesseert me niet: dat nukt/sjakt my net, dat leit my flak/sljocht, dat is my (al)likefolle/ientûtmem, dat tel ik gjin bean

intiem – neiste, alderneiste

intimideren – ferkatse, ferkasse

intomen – die moet ingetoomd worden: dy moat in kaam op ‘e noas ha

intussen – zie ondertussen

inval – de zoete ~: de swiete fal-yn

inwonen – iemand die bij een ander inwoont: thúslizzer

inzakken – ~ van grond door ondermijning: ynpoalje

inzetten – iets ~ bij een weddenschap: der wat tusken sette; zich ~ voor …: degenje foar, jin foar … spanne, jin ynspanne foar …, war dwaan foar …, jin warre foar

irritant – zie ergerlijk

irriteren – de keel ~: heare

jakkeren – jetterje, wiskje, jeze

jan – ~ met de pet: Jan slingerkul

janhen – Jan sleef, Jan skûtelwasker, weiten hin, njuske fint, stik koekedaai

jantje van Leiden – zich er met een ~ van afmaken: it wurk in feech om ‘e snút jaan

jeep – syp

jegens – jins, njonken

jeneverfles – swarte man

jewelste – van ~: dat it sta seit, fan komsa, sa haste net

jicht – flearen

joekel – poffel, jûkel, aartsfader

jong – te ~: minjierrich; ~ geleerd, oud gedaan: wat der jong ynkaam is, ferleart sa gau net; ~ en oud: gyld en wyld

jumilage – stalkebûn

kaak – tsjeak, kevel; met de kaken malen: kevelje

kaart – doorgestoken ~: bestutsen/ûnderstutsen wurk

kaarten – gaan ~: mei de printebibel oan ‘e gong gean

kaas – je de ~ niet van het brood laten eten: jin net op ‘e kop skite litte

kaas – geen brood met ~ en boter eten: suvel op suvel, dat is wurk fan ‘e duvel

kabouter – eardske, ierdmantsje

kadegeld – wâljild

kalenderjaar – almenaksjier

kalm – zie rustig

kalven – ontijdig ~: kealferlizze/ferbringe/fersmite/ferdije

kam – tand van de ~ van een vogel: tak, takke, takkel

kamerbewoner – thúslizzer

kamerjas – sjammeloek, badjas

kandidaat – ~ zijn: yn ommenaasje wêze

kandij – stukje ~: grúske

kandijklontje – grúske

kanker – raar/ferkeard spul/guod, in rare sykte; hij heeft ~: it is ferkeard mei him

kannibaal – minskefretter, kannibaal, oeger

kans – kâns, aventoer; de ~ is groot dat … – It is folle dat …; de ~ bestaat dat …; it hat aventoer dat …

kant – aan de ene ~: iensdiels; de kantjes eraf lopen (lui zijn terwijl anderen werken): om ‘e stûke rinne/springe

kantelen – kinterje

kapitaal – wisse; van eigen ~: út ‘e wisse

kapot – stikken, rampoai, feravensearre; kapot slaan: rampoaie, telider slaan (wat sterker dan stikken slaan);

kapstokhaakje – kikkert

karakter – aard, bestean

karig – iemand ~ bedelen: ien by de tomme heine, ien op/yn ‘e jister hâlde

karwei – kerwei, putsje, oanslach, beuzichheid, besonje; kleine karweitjes doen: nifelje, piele, knúskje; karweitjes op een schip doen om het op te knappen: skiemanje; moeilijk ~: poepetoer, heksetoer

kast – kast, kas: grote eikenhouten ~: (grutte) keeft; provisiekast: spine

kater – boarre (mannelijke kat); kater (hoofdpijn na drankgebruik); een ~ hebben: pine yn ’t hier ha; lêst ha fan de man mei de hammer

katholiek – roomsk, fan it houtsje

katrol – over een ~ lopen (van touw): skiivje

kauwen – kôgje, kevelje; ~ van groente: fnaskje

keelontsteking – brún, brune

keer – per ~: skofts, miels

kerfstok – op zijn ~: op syn breaprikke

kerk – tsjerke; van tijd tot tijd een andere ~ bezoeken: sleatsjebaaie

kermis – merke, bil; van een koude ~ thuiskomen: raar op ‘e kofje komme

kerven – kerntsje

keukentrap – lear

keurig – ~ leven: jin ta deugd oanstelle

keurslijf – zie corset

keus – hij had geen andere ~ dan hem in de sloot te gooien: der wie oars gjin rie op, as dy moast yn de sleat; die jongen was haar ~: dy jonge wie har begryp

keuvelen – keuvelje, klasjenearje

keuze – een grote ~: in grut ferskot

kieskeurig – sinnich, tier, keken, pizerich, pizelich, pizich; niet ~: grúsaardich, maklik; kieskeurige periode: pizersrite; ~ persoon: pizeler

kijken – sjen, gûkje, gûkerje; scherp ~: de lekkense brul opsette; het wel bekeken hebben: jins bestek makke ha; zo ver als men kan ~: in gesicht fier; ~ zonder te kopen: gapstokken keapje

kijker – sjogger; ~ maar geen koper (op boelgoed e.d.): gapstôk

kikker – kikkert, froask, frosk, pei, jork

kilo – kilo, twipûn; tien ~: tweintich pûn

kind – ~ noch kraai: moer noch minske, kyn noch kúk; zonder kinderen: lask; een ~ krijgen: zie zwanger; zwak ~: skroedsje

kinderachtig – lytsbernich; ~ persoon: oaie

kinderloos – lask

kinderoppas – kak-en-piswyfke, hûswarder

kinderstoel – kaaie

kink – een ~ in de kabel: in krinkel yn it tou

kip – hin, pyk, kyp; gebraden ~: panpyk; met de kippen op stok gaan: mei de hinnen op ‘e beam gean

kippenpoep – hinnekjitte, hinneklameie

kippenren – loop, jister

kisten – yn ’t fet bringe/lizze (van een lijk)

klaar – klear, dien; het is nu wel ~: it is no wol makke

klaarspelen – oprêde, rêde mei, skiemanje

klagen – sjamperje, sjimperje, simperje, sjankerje

klandizie – nearring

klaplopen – derop libje

kleding – zie kleren

kleed – kleed, klaad; ~ over doodskist: pelle

klein – lyts, behindich, nederich; ~ mens: begrypke, poarre, lytse pyst, bûkemantsje, blaaswei, pjirk, kribelekrab > nederich fan postuer

kleinigheid – tataast, hapskear, wysjewasje

kleintje – niet voor een ~ vervaard: net foar in bytsje bang

kleinzerig – searkreunich, maltintich, tsjirmerich; ~ persoon: tsjirmer

klemmen – de deur klemt: de doar slimmet/twingt

klere – zie kolere

kleren – nette (doordeweekse) ~: ferklaaiersklean, -pakje, útrinnersklean; nette ~ aanhebben: yn ‘e stisel wêze, yn bras en das wêze; goed in de ~ zitten: goed yn ’t bewant sitte; afgedragen ~, geschikt voor weer en wind: swabber; met te weinig of te dunne ~: yn it lask

kleur – een ~ krijgen: zie blozen

kleuterjuffrouw – kak-en-piswyfke

kleuterschool – beukerskoalle, bewarskoalle, bewaarskoalle

kleven – klibje, slimje

kleverig – kliemsk, kliemerich, kliemend; ~ roggebrood: pikkebrea

kliekje – hotsje, stealtsje, krouske, kroske

klimmen – iemand helpen ~ door gebukt te staan of de handen te vouwen: ien te bok stean

klinknagel – nearring, njirring

klok – hij is een man van de ~: alles giet by him op ‘e klokslach

klokkijken – kloklêze

klomp – band om de ~: zie band

kluif – een flinke ~: in poepetoer/hekstetoer, heksewurk, in hiele klobbe

klus – zie karwei

kluwen – kleaune, knikkel, knekkel

knaagdier – kjifdier

knallen – ~ (van de kurk uit een fles): klokke

knap – tsjep, kreas, moai; een knappe vrouw: in kein frommes

knarsen – ~ met de tanden: knirkje

kneep – daar zit hem de ~: dêr sit him de knobus/oast

knekelhuis – bientsjekou

knie – knibbel, smoarskine

knijpkat – kikkert

knipoog – met een ~ (fig.): túlkjendewei

knippen – geknipt voor (fig.): snijd foar

knockout – yn in swymslach; slag waarmee iemand ~ gaat: swymslach

knoop – slecht gelegde ~: poep, poepeknoop

knotten – knoarje

knuffel – knuffeltje (meisje): trolpoeske

knuffelen – oankrûpe, krûpe, oanhelje, nodzje, knobje, trolje, trôlje

knuppel – kneppel, preuveleintsje (hum.)

koe – de ~ bij de horens vatten (fig.): it stik oantaaste

koek – gesneden ~ (fig.): snijd brea

koekoek – koekoek, koekút; dank je de ~: lou loene, tankje de hearlikheid

koel (onverschillig) – zie onverschillig

koel (van temperatuur) – koel, skrousk

koelbloedig – ~ zijn: kikkertsbloed ha

koestal – zolder boven ~: hilde

koesteren – zich ~: jin skoarskje

koffie – kopje ~: bakje kofje; opgewarmde ~: boumantsjebier, stille brommert; tussentijds kopje ~: binnenbeurtsje

koffiering – daan

koken – even laten ~: zie doorkoken; net niet laten ~: wâlje

kolere – krijg de ~: krij de kleare/koarts/pest/pleuris, skyt omheech, rin te skiten, waai yn in knoop

kolonel – kernel

kom – de arm uit de ~: de earm út de kom/it potsje

komen – hoe kom je daar nou bij: hoe kinst it derút stjitte, praatsto fan dingen?; kom maar op!: skrik!; daar komt niets van in: dêr sil neat fan yn stean; nog moeten ~: noch benefter wêze; kom maar op met: skrik fan

komma – skrapke

kommaneuker (fig.) – nustjesiker

konijn – vrouwelijk ~: moer

koninginnebij – moer

kont – kont, poepert, efterst, gat, ljirre/ljirstik (humor.), strampel, koer, batterij

kooltje – gloeiend ~ in stoof: gludze, gloeze, gluorker

koolzuur – ~ bevatten: kraalje, brobbelje; limonade met ~: zie limonade

koop – één ~: ien keapjen; te ~: feil > it hûs is feil

kooplustig – graach

koopman – reizend ~: pakkedrager

koord – ~ door zoom van een zeil: lyk

koorts – koarts, tsjinst

koortsuitslag – útrinner

koosjer – kouster

kop – ~ of munt: zie kruis; ~ koffie of thee: bakje

kop-van-jut: slach-jut-op-‘e-kop

kopen – keapje; tot ~ uitnodigend: keapsjoch; kijken zonder te ~: gapstokken keapje

korrel – op de ~ nemen: op it harspit nimme

korst – een ~ vormen op een wond: koarste sette

kort – te ~ doen: bekrinke; aan het kortste eind trekken: yn ‘e weach sliepe

kortom – koartsein, dat (sa), alsa, hawar

kostbaar – kossel, djoerabel

kosten (werkwoord) – kostje, jilde > veel ~: gâns oanrinne

kosten (zelfst.nmw.) – de ~ er wel uit hebben: derút rinne/drave; we halen de ~ er wel uit: it kin lykhâlde, wy rinne/drave der wol út; zie ook geld

kostganger – thúslizzer

koud – ~ laten: likefolle/dierber wêze > ik tocht dat it dy ek net likefolle wie; een koude wind: in knisterjende wyn/loft

kraai – kind noch ~ hebben: zie kind

kraambed – kreambêd, waarm bêd

krampachtig – iets ~ proberen: jin ferhâlde

kras – skras; een ~ in het ijs: skuor, skrab

krediet – ~ krijgen: it op ‘e kikkert krije

kreet – gjalp; een ~ slaken: in gjalp jaan/ophelje

kreupel – kwelts, bryk, krik (

kreupelhout – kreilguod

kribbig – zie humeur

krijgen – ik krijg wat van die jongen: dy jonge, men soe der apen mei fange; niets ~ tijdens het ronddelen: om ‘e stûke rinne/springe

krimp – geen ~ geven: gjin krimp jaan, gjin keap jaan

kringloop – rûngong

kritiek – de situatie is ~: it giet derom; de toets der ~ doorstaan: stringhâlde

kroeg – kroech; geheime ~: hossebos

krom – ~ lopen: mei in bocht yn ‘e rêch rinne

kruis – ~ of munt: letter of liuw; in het ~ grijpen (onzedelijk betasten): yn it krús taaste/sette

kubiek – ~e meter brandhout: wisse

kuchen – knigge

kunnen – dat zou wel eens zo ~ zijn: dat hat der wol wat fan; hij kan het slecht: it giet him ôf as in baarch it saffraaniten; hij kan het niet meer: it is him ûntkaam > it hurdste rinnen is him ûntkaam

kurk – knallen van een ~ in een fles: klokke

kus – tút, pat, pea, lytske. fûgel; iemand een ~ geven: ien de mûtse tasmite

kut – fod, fodze, fotse, klink, kut, preut, boekje mei twa blêden, flotgerzen

kuub – ~ brandhout: wisse

kwaad – het kan geen ~: it mocht gjin kwea

kwaal – kwaal, krupsje, sjocht, sjochte, sjochtme, krankens, pok, pôk, sykte; lijden aan een ~: oanhelle wêze mei in krupsje; een veelvoorkomende ~: in goarre, in jacht

kwalijk – ~ nemen: zie verwijten

kwetsen – op it sear komme

kwijnen – kwijnend: goarrich

kwijt – zie foetsie

kwispelen – wimpelsturtsje

kwitantie – kwitânsje, rispis, ûntfangstbewiis

laag (bijw.) – leech, nederich > in nederige doar

laag – laagje op water e.d.: hûd, flues

laat – het kan iets vroeger of later worden: it kin wolris gybje; hoe ~ is het: hoe âld is de sinne

lachen – hij lacht zich een bult: hy laket him in stiselbult, hy skuort him de bûsen út, hy fernielt him, by bedocht him omtrint, hy it slop/near fan it laitsjen; ginnegappend ~: giizje; vriendelijk ~: wyt laitsje; heel hard ~: jin kertiere

ladder (om te klimmen) – leider, ljedder, ljerre

ladder (in kous) – gaal

lakken – opgnisse

lang (van persoon) – útlein, langstallich; ~ en mager: skredich, mei in rêch as in pûn tabak; ~ en mager persoon: skraits

langzaam – ~ vorderen: sliersakje; het gaat zeer ~: it eint as de man yn ‘e moanne; it giet sa hurd as in mopshûn in hynder opfrette kin, it giet sa fluch as in fûgeltsje dat ko hyt

lantaarn – ~ met petroleum voor de verlichting van de stal: flearmûs

last – lêst, lijerij, hinder, ûnstee

lasterpraat – smelle praatsjes

lastigvallen – voortdurend lastiggevallen worden: op ‘e brânwacht stean

laxeermiddel – jalappe

leeftijd – âldens, jierren; een bepaalde ~ hebben: safolle jierren op ‘e rêch ha > at ik no ris 25 jier minder op ‘e rêch hie

leeg – bovenste deel van een reservoir dat nog ~ is: wan > de bak is net fol, der is noch in hânbree wan

leegloper – brêgetraper

leerling – een goede ~ zijn: goed fan oannimmen wêze

leesbaar – het is lekker ~: it lêst hurd fuort

leiden – de foargong ha

lekker – zich niet helemaal ~ voelen: jin net rjocht kouster fiele, net rjocht halich wêze, wat heal wêze; niet ~ in je vel zitten (fig.): it mei jinsels te krijen ha; dat vind ik ~: dat is myn flij

lekkernij – pree, oefte

lengterichting – in de ~: lâns, yn it lang

lenig – zeer ~: sa linich as in gjirde

leren – iemand iets ~: ien mei wat opfokje; jong geleerd, oud gedaan: wat der jong ynkaam is, ferleart sa gau net; goed kunnen ~: goed fan oannimmen wêze

lessen – ferslaan > jins toarst ferslaan

leugenbank – de mannen van de ~: de brêgerie

leunstoel – brieder, briedstoel, pakestoel, soarch

leven – libben, leven; zijn hele ~: al syn libben, al syn dagen; sa âld as er is; een teken van ~: in grant fan libben; in de bloei van zijn ~: yn de klink/fleur fan syn libben; op ~ en dood: libben om libben, om dea; ik leef voor jou: yn dy is al myn sin; een ~ leiden: in libben lizze, dertroch skaaie, derhinne skaaie, derlâns skaaie; een ~ als een prins: in heare(n)eintsje libben, in libben as smoarge beane > by dy lju skaait it der winterdei mar sober lâns

levensgezel – partelot

lezing – praatsje, lêzing

lichtpuntje – sinneskyn yn in reinbui (fig.)

liefdesverdriet – ~ hebben: yn ‘e kwynmoanne wêze

liefje – pop, skatsje, tutelboutsje

liesbreuk – iemand aan een ~ opereren: ien fan ‘e breuk snije

liggeld – wâljild

lijken – ~ op: lykje op, lynje oan (de kant fan), belykje; het lijkt mooi weer te worden: it waar jout him goed oan; dat begint er al meer op te ~: dat komt al wat by; dat lijkt nergens op: is dat no wurk?; dat lijkt zeer Fries: dat beart wakker Frysk; dat zou nergens op ~: wêr soe dat hinne

lijn – iemand aan het lijntje houden: ien op ‘e tok hâlde

lijst – ergens een ~ in een rechte hoek omheen zetten: knisse

lik-op-stuk – feech-op-fyt

limonade – priklimonade: frisdrinken, knikkertsjebier, brobbeltsjeguod, suertsjewetter (humor.) > in buske frisdrinken

linnenkast – grote eikenhouten ~: (grutte) keeft

lint – rozet van ~ op kleding: dof

lip – de ~ laten hangen: de lippe sette (zie ook bovenlip)

list – listen: raanjen

liter – mingel, halve ~: healmingel; bus/kan van dertig ~: tritiger bus/kanne; flesje van een halve ~: healmingels fleske

litteken – groede, wapen, gaal

logisch – het meest ~: foar de hân wei op > wy sille mar foar de hân wei op begjinne

lol – voor de ~: om ‘e niget

lommerd – jan Snotleppel (humor.)

lomp – ~ persoon: hispel op in brijpot

long – de longen: de longen, de pûster; ziekte aan de longen: krupsje/sykte oan de longen/pûster, trûs, trudze, goartigens

longziekte: trûs, trudze, goartigens; lijden aan een ~: goartich wêze, smûge; zie ook aamborstig

lont – ~ van een kaars: kous, piid, pit, lont, lonte; te lange ~ die een kaars doet druipen: dief > der is in dief oan ‘e kears

loodsen – prakkesearje > ien ta de doar út prakkesearje

loopgraaf – rinfuorge

looppad- > pad

loopplank – lângong, barte

lopen – sullig ~: kloatsekje; in gedachten ~: pesjantelje; waggelend ~: poddebûkje; moeizaam door de modder ~: peazgje, peatskje, mjukselje; nuffig ~: snjitte; met brede stappen: dauwestrike; over een katrol ~ (van een touw): skiivje > panderje, keutelje, sliersakje, skeanbilje, kloatsekje, sjompe, sokkebalje, sjoelfuottelje, fuottelje, stampe, stappe, trêdzje, skilderje, strampelje, jotskje, giuwe, kruse

lorry – rin-allinne

los (niet vast) – los, wippelich, wannich; met ~se handen: loshantsje

los (open) – los, iepen, op, oan

losbandig – ~ persoon: hikkespringer, wyldekat; ~ zijn: derop libje, der rûch trochgean, keatsje

losbol – een ~ zijn: keatsje

ls (lezer gegroet) – eala!

lucht (uitspansel) – loft, swurk; een zeer betrokken ~: in loft as in brijwein

lucht (gas) – lucht, wyn > foldwaande wyn yn ‘e bannen ha

luchtdruk – swang

lui – luie donder: loaie skevel; liever ~ dan moe: dy’t syn lea sparret, sparret gjin rottige apels; ~ liggen: mudzje; ~ toekijken terwijl een ander werkt: om ‘e stûke rinne/springe

luiden – klippe, liede, bingelje, bimbamje

luieren – mudzje

luim – aan iemands luimen toegeven: ien ljúnje

luis – lús, hippentrip; hoofdwater tegen luizen: jachtwetter

lukken – slagje, lokke, beslachbûgje, beslaan, tribelje, flije > it spande al even, mar doe besloech it doch; it woe mar net tribelje

lummel – smachel

lurven – bij de ~ pakken: by it skriel ha

lusten – iets ~ dat men vroeger niet bliefde: eart waard foer

maaivoeten – dauwestrike

maaltijd – kleine ~ op namiddag: jimmet, oarmet

maan – moanne, poepesinne (hum.); volle : ljochtmoanne; bij het licht van de volle ˜: yn ‘e ljochtmoanne

maat – hij kan geen ~ houden: hy wit fan gjin beroai; de ~ is vol: dit is de hals

maatregel – zware maatregelen treffen: in raam omraak dwaan, fanwegen komme

macht – beswaaiing, possenaasje; veel ~ hebben: gâns ha om by te setten, gâns yn ‘e possenaasje ha; geen ~ hebben: baas wêze dêr’t de biezemstôk stiet

machteloos – ~ zijn: mei de klok op ‘e rêch stean

machtsvertoon – boos ~: flearmûswjukken

mager – zeer ~ zijn: derút sjen oft men fan ‘e galge fallen is; lang en ~: mei in rêch as in pûn tabak (zie ook lang)

maken – te ~ hebben: te meitsjen/krijen/dwaan/lymjen en te kramjen/út te stean ha, fan dwaan ha, oan ‘e pet ha

makkelijk – maklik, manearlik (karakter); ~ met eten: grúsaardich

maling – in de ~ nemen: zie gek

man – graag aan de ~ willen: feintepine ha; er is geen ~ over boord: dêr is gjin ko mei om ‘e hals; de ~ moet het voor het zeggen hebben: mânshân boppe

manen – moanje, ribbeklopje, robbeklopje

manier – zijn ~ van praten: syn praat

mankement – zie gebrek

mankeren – zie schorten

mantel – iets met de ~ der liefde bedekken: eat yn ‘e jamkste fâlde slaan, eat mei goedlikens beflappe

marskramer – pakkedrager

masker – masker, momkape; met een ~ op: maskere, ferkaapmomme

massa – de grote ~: de grutte kliber

mat – op het matje moeten komen: foar de knobus moatte, mei it wetter foar de dokter moatte

matador – matador, matsjedoar

matig – ˜ zijn met iets: mjitte yn wat raamje > mjitte yn iten en drinken witte te raamjen

mechaniek – wurk, wurken, oerwurk

medelijden – begrutsjen, meilijen, meifielen, euvelmoed

medezeggenschap – ~ hebben: meikedize

medicijn – medisyn, doktersguod, mastersguod, medikaminten, genêsmiddels; ~ tegen ziekte X: guod foar sykte X; ~ tegen longklachten: trûspoeier

meedelen – fertsjutskje, meidiele, te witten dwaan, trochdwaan, fernije

meedingen – yn ommenaasje wêze

meeloper – slymgast

meer – er ~ van willen weten: sines derfan ha wolle/moatte

meerdere (bijv. naamwoord) – allegear, ferskate, ûnderskate, ferskillende, guon, in stikmannich/mennich, (in) mannich/mennich

meerdere (zelfst. naamwoord) – prinsepeal, baas; hij is in alle opzichten zijn ~: hy kin him wol om en oer

meerderjarig – jierrich, mearderjierrich, mûnich, folmûnich, boppe de jierren, folslein > zie ook volwassen

meerderjarigheid – jierrigens, mûnigens, folmûnigens, folsleinens; verklaring van ~: hantlichting > zie ook volwassenheid

meestal – zie doorgaans

meevaller – ynstruier, ynstruiing, stryk-yn-‘t-laadsje, ferfaltsje

meewerken – meiwurkje, sines dwaan, tabringe

meisje – ~ van plezier: ferdivedaasjefamke, famke mei skiere knibbels, famke mei in winkeltsje ûnder de skelk/rok

melk – wat in de ~ te brokkelen hebben: wat te kedizen hawwe, wat yn ‘e brij te brokkeljen hawwe, wat yn te bringen hawwe

mengelmoes – griemmank, kuozzemuos

mengen – zich in iets ~: jin yn wat jaan; zich ~ in een geschil tussen man en vrouw: tusken hammer en spit sitte

menigeen – party lju

mening – hij bracht zijn ~ naar voren: hy oppenearre him; naar mijn bescheiden ~: nei myn dom ferstân; daarin verschillen we niet van ~: dêr bin ik jo partij net yn; zie ook oordeel

menseneter – zie kannibaal

menstrueren – de boel ha, de buien ha, de bloeiïng ha, de regels ha, it foar ’t krús ha, fervje, de reade flage út ha; zie ook ongesteld

merkwaardig – nuver, nuveraardich, singelier, apart, snoad, bûtenwenstich; het gaat er ~ aan toe: it bruit der nuver hinne; buitengewoon ~: fermaarde bryk; vaak merkwaardige opmerkingen maken: der nuver bykomme kinne; ~ persoon: apartstra, frjemde matsjedoar, raar houtsje, nuvere piter, rare piereman, nuvere porsleinstamper, kwasteloarum

mes – mes, mês, hogge; slecht snijdend ~: pogge; zie ook zakmes

mest – mjuks, dong, hinnekjitte (van kippen), hinneklameie (van kippen)

meteen – zie zometeen

meten – afstand ~ door stappen te tellen: trêdzje; zich kunnen ~ met: stringhâlde kinne mei (zie ook onderdoen)

meter – trêd (ongeveer); vierkante ~: kante meter; kubieke ~ brandhout: wisse

meubilair – hûsree (it)

middel – remeedzje

middelbaar – op het ~ onderwijs zitten: te learen gean

middelpuntvliedend – midswykjend

mier – eamelder, mychhimmel, mychhammel, mjammel; rode bosmier: sprok(ke)

mierenneuker (fig.) – nustjesiker

mietje – janmeiske, weiten hin, suertsje, mem har pop, njuske fint, stik koekedaai; zie ook: verwijfd

mijden – een plaats ~: earne in hûn giseljen sjoen ha

millimeter – streek

minder – ik word er niet ~ van: it nimt my net ôf

minderen – ~ bij het breien: nearje

minne – zie schikken

minnekozen – ûnder de noas/amme komme; zie ook vrijen

mis – het is ~: it is kryk

misbruik – ~ maken van: jin misgean oan

misdragen – zich ~: jin misgean

miskend – hosk

miskraam – miskream, omflapper; een ~ krijgen (van dieren): kealferlizze/ferbringe/fersmite/fertije > ze heeft een ~ gekregen: se is it berntsje kwyt

mislukken – mislearje, mistribelje; steeds ~: net tribelje wolle

mismaakt – mishipt, mishypt, mismakke

missen – iets node ~: skeel hawwe oan; misgean ha; gaan ~: misgean krije

mist – mist, dize, damp; laag bij de grond hangende ˜: krûpeltsjedauwe, grûnmist

mistig – mistich, dizich, dizenich, dampich

modder – moeizaam door de ~ waden: peazgje, mjukselje

model – fetsoen > der in knap fetsoen yn knippe

moe – wurch; erg ~: (skjin) oanein, moardôf, deawurch, út ‘e liken; ik ben erg ~: ik ha ’t skjin wei; zeer ~ door inspanning: ferjittere, ferjettere; ~ van het feestfieren op een feest op kermis: fermerke, fermerkt

moederdier – moer

moederskindje – mem har pop

moedervlek – maal, deaplak, berteplak, spoeketaast; behaarde ~: mûs

moedig – boastich, net foar in bytsje bang

moeilijk – dreech, swier, lestich > in ~ karwei: in drege put, in taaie sneed, in poepetoer

moeilijk – dreech, swier, slim, hibbich, lestich, lêstich, stoer, fûstich; ~ karwei: kriensen > in stoere reis

moeite – ûnstalten; zonder ~: mei fleur, sachts(s); zoveel ~ had je niet hoeven doen: safolle tastel/drokte hiest net meitsje hoegd; ze heeft er geen ~ mee: se hat der gjin wurk fan; met ~: mei lijen; dat krijg je zonder veel ~: dat hast foar moaisjen

moer – geen ~: gjin rabantsje, gjin sprút, gjin skrevel, gjin miter, gjin sprusel, gjin krusel, gjin miter, gjin donder, gjin kloat, gjir sier

moerasland – dûkel, sompe

moetje – zie trouwen

mogelijk – best ~: dat koe wol

mokken – stildeunsk wêze, stúmje

mom – onder het ~ van: foar > dizze rjappels binne ús ferkocht foar bêst

moment – elk ~: alle stuiten; het kan elk ~ gebeuren: it kin alle stuiten barre; op dat moment: op dat stuit, op dat pas

mond – geen blad voor de ~ nemen: gjin flij foar de mûle nimme; niet op zijn mondje gevallen: mûlryp, bekjegau, mûltsjegau; persoon die niet op zijn mondje is gevallen: bekjegau, mûltsjegau

mondig – mûlryp, bekjegau, mûltsjegau; ~ persoon: mûltsjegau, bekjegau

montuur – brilleramt

mooi – moai, fraai, knap, tsjep, kreas, bylderich; ~ in de verte: fearskoan; op het mooiste punt: op ‘e klink; het mooiste moment: de útsetter; dat zou het mooiste zijn: dat is de slach; erg ˜: sa kreas as in krúsbei, sa moai as poes

mopperen – ôffervje, fûterje, lekskoaie

mores – ~ leren: hoffenje, omstean leare, neefhite

morgen – ~ komt er weer een dag: de loft is blau fan dagen

motorfiets – stoomfyts

motregen – storein, stower; aanhoudende ~: gnizer

motto – biedwurd; dat was zijn motto: dat hie er op syn buordsje

mouw – nu komt de aap uit de ~: zie aap

muf – moassich

mug – van een ~ een olifant maken: fan in skeet in tongerslach meitsje

muggenziften – kutkamme, eartetelle, splintersykje, strontsykje, stikelstekke

muggenzifter – nustjesiker, earteteller, splintersiker, strontsiker, stikelstekker

muilkorf – bekbân, bytbân, mûlbân

muilkorven – de bek bine

muis – ~ van de hand: mûs, kikkert

mummelen – prommelje, preuvelje, knoaskje

muur – buitenmuur: hússide

muurbloempje – stientsjeteller

na – x niet te ~ gesproken: sûnder x ûnderstek te dwaan

naakt – ~ geschoren huid: bloat, bleat

naam – achternaam: fan; als officiële ~ hebben: jin skriuwe, yn it boek stean as; een man met de ~ Sake: in man fan namme Sake; onfriese ~: poepenamme

naar – een zeer ~ gevoel: in danigen misgean; ~ aflopen: raar ôftriedzje, hûnje

naargeestig – njoer

naargelang – neigeraden (dat), dat, al neffens dat/hoe’t

naarmate – neigeraden (dat), dat > dat ek al oanwoeks, dat it neier kaam

nabij – de nabije toekomst: de heine takomst, skielk

nadenken – prakkesearje, knobbelje

nagel (gereedschap) – metalen ~ die ergens in wordt gestanst: nearring, njirring

nagel (lichaamsdeel) – neil, neiel

nageslacht – neiteam, neiskaai

nakomer – efterkommer

nauw – nauwer maken: ynstûkje; ~ wonen: husearje; nauwe kleding dragen: yn ‘e klean sitte as in mûdhûn yn it fel

nauwelijks – het zal ~ gaan: it hat derom/deroan; ik was nog maar ~ thuis, toen kwam hij al: pas wie ik thús, as der komt er al

nauwkeurig – zie precies

navelstreng – sim

navolger – navolgers: neiskaai

navragen – fernimme, de hichte helje

neef – volle ~: folle miich; verre ~: trutling; achterneef: eftersusling, âlde miich; kind van achterneef: eftertrutling

neerkijken – op iemand ~ (fig.): op ien delsjen, gjin each nei ien draaie

neerkomen – het komt op hetzelfde neer: it is ien moer

neerzetten – commando om iets neer te zetten: stryk!

negeren – net telle

nek – met de ~ gebogen: dûknekkich

nemen – dat hoef ik niet te ~: dat hoech ik net op te iten

nerveus – zie zenuwachtig

net – nette (doordeweekse) kleren: ferklaaiersklean; zeer ~ gekleed zijn: yn ‘e stisel wêze, yn ‘e pronk wêze, yn ‘e kreaze wêze, yn bras en das wêze

netjes – kibich, kreep

neus – ~ van schoen: stoat; in de ~ peuteren: spoekejeie; uit de ~ staan te eten (fig.): kikkertneuke, pûlfinkje; iemand iets aan de ~ hangen: ien wat oan it gat hingje; zijn ~ stoten (fig.): de noas stjitte, in lange noas krije

neusvuil – klompje ~: spoek

nicht – volle ~: folle miich; verre ~: trutling; achternicht: eftersusling; kind van achternicht: eftertrutling

nier – prôle, proalling, (van vee) lûntsje

niet – ~ no mooi: sa moai net

nietig – furterich, fotsen

nijver – skrepsum

nippen – nippe, priuwe, lipkje

nodig – ~ hebben: nedich/noadich/fanneden wêze/hawwe, brek wêze; ~ (naar het toilet) moeten: húskeneed ha, hurd út ‘e broek moatte, op it miel stean

noemen – de zojuist genoemde feiten: de niisneamde feiten; genaamd: by namme > in man by namme Dykstra

nog – ~ maar (als er voorheen meer waren): mar mear > ik ha mar twa mear

nonsens – poepelderij, koal

nood – need; in ~ zitten; yn ‘e myt sitte; uit de ~ helpen: út ‘e myt helpe

nooddruft – bederf

nooit – syn/jins libben net; je weet maar ~: men hat der gjin sizzen fan

noordwaarts – noardoan

normaal – ~ gesproken: zie gewoonlijk

normaliter – zie gewoonlijk

nors – noartsk, swart, brettich

notedop – nútsdop; in een ~ (fig.): yn in koart begryp/bestek, yn rûge halen

nu – tot ~ toe: ta noch ta; van ~ af aan: fan ‘e stûne ôf

nuffig – ~ lopen: snjitte

nummer – iemand op z’n ~ zetten: ien in brul op ‘e noas sette

o – zie oh

ochtenderectie – moarnsereksje, lemierstiger (met als vrouwelijke pendant: daudobbe)

ochtendgloren – lemieren, ljocht fan ‘e dei, ljochtwurden

ochtendurine – nochteren wetter

odol – zie ochtenderectie

oefenen – jin hoffenje > ik koe my nei hertelust hoffenje mei dy fioele

oen – oele, oelewapper, sokses, sûch, hispel op in brijpot, olfert

oh (tussenw.) – ooh: oong; oh (ja)?: al?; ˜ wee!: o wai mir!

oliespuit – oaljesnip

om – te veel ~ …: te folle as dat …> te folle as dat it troch de mesken koe

omgaan – onzorgvuldig ~ met: raar libje mei

omgekeerd – zie andersom

omgeving – omkrite, omkriten, krite, lânsdouwe, gea, omfjild, fermidden, weareld, streek

omheen – ergens ~ praten: earne omhinne helje

omkopen – omkeapje, mei presintsjes troaie

omloop – in ~: yn ‘e wandel, yn omwanneling

ommezien – in een ~: mei in snjit, yn in omsjoch

omtrent – ~ 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999

omweg – ompaad, omwei; een lange ~ maken: by Dokkum/feeljekant om gean, feeljekantsje

omzichtig – ~ te werk gaan: de lekkense brul opsette

onaanzienlijk – furterich

onbelangrijk – sintersk, furterich; ~ ding: hapskear

onbeschaamd – ûnskeamel, ûnbeskamsum, ûnbeskromme

onbeschrijflik – ûntsjutsk

onbeslist – ~ staan: kamp stean

onbetekenend – fotsen, sintersk, stoertsk; ~ ding: hapskear > in sinterske negoasje

onbetrouwbaar – ~ zijn: it op ‘e rêch (stean) hawwe

onbezonnen – ûnberiedich, sûnder eftertocht

onbruik – in ~ raken: efter de bank reitsje

onderbreken – het werk ~: út it wurk brekke

onderdak – hinnekommen; voedsel en ~: rak en dak

onderdanig – hearrich, noatich

onderdeurtje – zie klein

onderdoen – ~ voor: tebekstean by; niet ~ voor: meunsterje kinne tsjin, lykje oan, stringhâlde kinne mei, lykhâlde kinne mei, net ûnderdwaan foar, stean; ze deden niet voor elkaar onder: it wie stiif partij

onderdorpel – ~ van een raamkozijn: sille

ondergaan – (van zon/maan) toalje, tuolje

ondergeschikt – ûnderhearrich; ~ zijn aan: tebekstean moatte by

ondergoed – in zijn/haar ~: yn it lask

onderhoud – hantrekken(s)

onderkoeld – zie onverschillig

onderkomen – hinnekommen; iemand een ~ voor de nacht bieden: ien benachtsje litte

ondernemend – weinig ~ vrouwspersoon: brektske(muoi)

onderscheiden – goed te ~ zijn: beskielik/beskiedenlik te sjen wêze

ondertussen: wylst, wilens, ûnderwilens, by de tiid, yntiid, ûndertusken, ûndertiid

onderuit – ~ gaan: ûnder fuotten reitsje

onderwijs – op het voortgezet ~ zitten: te learen gean

ondeugend – ûndogens; ~ kind: zie deugniet

ondiep – skol

oneffen – hulterich, klink

oneffenheid – pjukkel

oneven – hosk

onfatsoenlijk – ûnskiklik; dat is ~: dat foeget dy net, dat stiet dy net ta

ongeboren – ûnbeneamd; trije ûnbeneamden betiigje (âldfrysk rjocht)

ongelooflijk – een ~ lawaai: in leven fan komsa, in leven sa ha je net, in leven dat it sta seit; het is ~: de ein is derfan wei

ongeluk – ûnk, ûngemak, ûngelok; een ~ krijgen: in ûnk hâlde, krije; een dodelijk ~ krijgen: ferhûneloartsje

ongelukkig – ~ zitten: jin ferhâlde

ongelukkige – stumper(t), lider

ongemak – zie ongerief

ongemakkelijk – ûnnoflik; een ongemakkelijke houding moeten aannemen: jin ferhâlde

ongeneeslijk – de ziekte is ~: der is gjin ferwin op, de sykte is ûnferwinklik, de pasjint kin net wer better

ongeregeld – ~ leven: der raar/nuver troch brûskje

ongerief – ûngeriif, misgean

ongesteld – ~ zijn: de boel/saken/regels/rite/floeiïng/bloeiïng ha, de reade flage út ha, de reade/Ingelske flage waaie litte, it yn ’t krús ha

ongeveer – likernôch, sawat, omtrint, oarnsje, om-ende-by; ~ zo lang/groot: fan dy-der langte/bridte; ~ in 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999

ongezond – zie ziekelijk

onhandelbaar – ~ zijn: in mâl steed yn ‘e holle ha

onhandig – ~ persoan: hispel op in brijpot, klongel, klongelder, knoffelder, knoffelhakke, kloat, sûch; hij is er erg ~ in: it giet him ôf as in baarch it saffraaniten

onherkenbaar – er door de gezichtsuitdrukking ~ uitzien: ûntmerke

onheus – iemand ~ bejegenen: ien omkromte bylizze

onkruid – vol ~: kjittich > in kjittige tún

onlosmakelijk – er ~ mee verbonden zijn: der as in aai yn it daai yn beslein sitte

onnadenkend – zie onbezonnen

onnozel – ûnnoazel, goedhinne, loen; ~ zijn: ien fan ‘e fiif misse

onok – zie ochtenderectie

onrechtvaardig – iemand ~ behandelen: ien omkromte bylizze

onrustig – ~ bewegen: (om)tyskje; ~ zijn: gjin duorjen ha

onsamenhangend – zie samenhang

onschuldig – op onschuldige toon: kwânskwiis

ontbranden – oanfange; doen ~: oanjeldzje

ontdekken – gewaarwurde

ontevreden – hij is er ~ over: it wie him min nei it sin/de mûtse

ontgaan – het is mij ~: it is my ûntmurken; it is by my lâns gongen

ontheffing – ûntheffing, hantlichting

ontkennen – ûntkenne, ûntstride, bestride, neehite

ontkennend – een ontkennende zin: in neehitende sin

ontkomen – ~ aan: weislagje foar

ontleden – útslachtsje; de zaak ~: de bûter útrane

ontslaag – zie ontslag

ontslaan – dien jaan; op vervelende manier ~: warsje

ontslag – ~ krijgen: dien krije; ~ nemen: maaie nimme; ~ aanzeggen: maaie jaan; voortijdig ~ nemen/aanzeggen: lytse maaie meitsje; tijdelijk ~ krijgen: opsje krije

ontstemd – ~ kijken: sjen as in âld kwartsje; zie ook boos

ontvangstbewijs – rispis, ûntfangstbewiis, kwitânsje

ontvlammen – zie ontbranden

ontwikkelen – zich voorspoedig ~: dije

ontwikkeling – ûntwikkeling, ûntjouwing; persoonlijke ~: minswurden, wêzensfoarming, karakterfoarming; algemene ~: beleardens

ontzet – kapot: feravensearre, ûntheistere; van de wijs: feralterearre, ferbjustere, derôf, fan ’t sintrum, fan ’t hynder, fan ‘e wize, ferheistere, ûntheistere

onvast – ~ op zijn benen: koaiïch op ‘e skonken

onvermurwbaar – ûnferwrikber

onverschillig – hertlau, kâldwei (adv.); het laat hem ~: it leit him flak/sljocht, it is him (al)likefolle, it is him egaal/dierber/ientûtmem, it nukt/sjakt him neat

onverwachts – oerskik

onvruchtbaar – staf, geld

onwelgevoeglijk – ûnskiklik

onwelgevormdheid – wankantens

onwelwillend – ûnskiklik

onzin – poepelderij, koal, wipwap; jij spreekt ~: do slachst bûten

onzindelijk – ~ vrouwspersoon: skiere têst

onzorgvuldig – ~ omgaan met: raar libje mei

oog – op die jongen had zij het ~ laten vallen: dy jonge wie har begryp; hij heeft een oogje op haar: hy smyt skieppe-eagen op har

oogklep – skrútlape, blynkape

ooglid – eachlid, eachslid

oogst – gemaak, rispinge

oogwenk – in een ~: yn in rep, yn in omsjoch

ooit – ea, al syn dagen

ook – ~ al: zie al; ~ wel: fergees > dan kinst dat fergees even foar ús meinimme

oor – zonder ~ (van potten e.d.): dôf

oordeel – een eigen ~ geven: in eigen beroai jaan

oorlelletje – earlapke, eartepûl (humor.)

oorlog – ~ voeren: oarlogje; door ~ te voeren verliezen: feroarlogje

oorsuizing – sinkelsûs > ik krige in sinkelsûs troch in earbân

oorveeg – maling, reis, trewinkel, earbân, watsjekou

oosten – uit het ~: fan easteradelen

oostwaarts – eastoan

op – alles is ~: it hea is op en de ko is dea; het eten was ~: iten wie der gjin koarelskrom mear

opborrelen – wâlje

opbrengst – ~ van het land: gewier, gemaak

opdat – dat > dat is nedich, sil it Frysk der net alhiel ûnderstrûpe

opdooien – opskuorre

opdraaien – iemand ergens voor laten ~: ien foar wat opstrûpe litte

opdracht – opdracht; ~ hebben tot: stringenearre wêze ta

opdrachtgever – lêstjouwer, prinsepeal

opdringen – ~ van eten: tapije

opdrogen – een opgedroogde pomp/put: in linze pomp/saad

open – iepen, op, oan, los; ~ hiel van het schaatsen: skythakke

openen – een fles ~: in flesse oansprekke

opeten – beplúzje, behimmelje; niet ~: earte, oarte

opfleuren – zijn gezicht fleurde op: syn antlit blierre op

opgeblazen – ~ in het gezicht: blastich, geizich yn it gesicht

opgetogen – (h)oera

opgewonden – een ~ standje: in hoattelstoat, in bolderblast, in ûnlijich minske, in stêd sûnder muorren; een ~ standje zijn: fuort op ien ein wêze, mei de swevelprikke oanstutsen wêze, samar de skuon út ha

opgeven – zich ~ voor een symposium: jin oanjaan foar in sympoasium; het ˜: it oerjaan, kamp jaan, (it) ferlern jaan

opgewassen – zie aankunnen

opgewonden – hij was ~ dat hij ging logeren: hy sil útfanhûs, dêr hat er sa’n fnit mei

ophef – zie vertoon

opheffen – dreigend ~: ûnderhelje

opheldering – daar hebben we de persoon die ~ kan geven: dêr ha wy de libbene by de deade

opjagen – te veel ~: kikkertjeie, kikkertsjejeie

opknappen – by jins sûp en stút komme, opweidzje; weer licht werk doen als men na ziekte was is opgeknapt: wimelje; hij knapt al weer wat op: de sykte jaget ôf; karweitjes op een schip doen om het op te knappen: skiemanje

opkomen – wâlje; ~ voor: degenje foar

opleveren – opsmite, ôffervje; de golf die dat opleverde: de weach dy’t dêr fan kaam

opleving – een laatste ~: in blinkje foar de dea

oplichten – zie bedonderen

oplossen – fertarre > de wolkens fertarre, sâlt fertart yn wetter

oplossing – útkomst, remeedzje

opmerken (zeggen) – bybringe, fernije, oanhelje, op it aljemint/kleed bringe, opmerke

opmerken (gewaarworden) – gewaarwurde, opmerke, merkbite, ealgje, fernimme

opmerking – een snedige ~: in aai mei sâlt

opnemen – het voor iemand ~: ien syn wâl ophâlde

opnieuw – weroan

oponthoud – opûnthâld, wâlhout; zie ook vertraing

oppasmoeder – kak-en-piswyfke

oppassen – de lekkense brul opsette; ~ bij iemand thuis: húswarje, hûswarje

oppeuzelen – beplúzje, behimmelje

opportunistisch – iedereen is ~: de keamersdoar giet by elkenien nei binnen ta iepen

oppositie – tsjinkearende macht

oppotten – bûskje

oprakelen – opikkerje

oprekken – ~ van een ring: útstûkje

opruien – oprikkelje, opstokelje

opruier – reboeljemakker, opperteur

opruimwoede – zie schoonmaakwoede

opschepen – hij scheept zijn vrouw met de kinderen op: hy lit it wiif mei de bern omtoppe

opscheppen – opsprekke, poffe en blaze, grutswee slaan, in steil wurd ha, biuwe, opdwaan, swetse

opschepperig – rombommich

opschudding – koaridon, alteraasje, reboelje, trewyn, opskuor

opspraak – in ~ komen: oer de streek komme/brocht wurde; in ~ brengen: oer de streek bringe

opstaan – oerein gean/komme, jin oerein jaan; altijd vroeg ~: skrander wêze; het is tijd om op te staan!: tiid op!

opstapelen – ~ van bakstenen: optaskje

opstapje – fuotskammel

opstoken – ~ van vuur: jeldzje

optocht – staasje

opvallen – each jaan, bylkje

opvliegend – fuort op ien ein, opljeppen; een ~ persoon: in stêd sûnder muorren, in hoattelstoat, in bolderblast; een ~ vrouwspersoon: in ûnlijich minske; erg ~ zijn: samar de skuon út ha, mei de swevelprikke oanstutsen wêze

opwachten – gean op

opwarmen – opgewarmde koffie: boumantsjebier

opwellen – wâlje; kraalje (van tranen)

opwelling – oprizing, opstiging

opwinden – jin drok meitsje; zich snel ~: samar de skuon út ha, mei de swevelprikke oanstutsen wêze, in stêd sûnder muorren wêze

opzeggen – de overeenkomst ~: út it akkoart stappe, meiinoar ophâlde; het lidmaatschap ~: jin as lid útskrasse litte

opzicht – in velerlei ~: yn follen

opzichtig – útwrydsk, wyldseauwich, bylkjend

opzoeken – je hoeft zo iemand niet steeds op te zoeken: hoechst sa’n ien net oan te rinnen

orde – op ~: yn streken, yn ‘e klinken; zijn zaakjes goed in ~ hebben: it goed yn streken ha; hardhandig ~ op zaken stellen: duveldei hâlde, regaad meitsje; de ~ verstoren: reboelje meitsje

ordeverstoorder – reboeljemakker, opperteur

organiseren – beskaaie; goed georganiseerd: yn streken > se hat de organisaasje allinne beskaaid

organisme – organismen: libben guod

oriënteren – zich ~: jins bestek meitsje > hy makke syn bestek op ‘e Aldehou

oud – ~ wijf: âld fel; zo en zo oud zijn: safolle jierren op ‘e rêch ha; heel ~: sa âld as de strjitwei; zie ook bejaard

out – zie in

overall – boksebaitsje, oerstrûper

overbluffen – ferkatse, ferkasse

overdwars – lâns, foardwers

overeenkomen – lyk stean, strike

overeenkomst – de ~ opzeggen: út it akkoart stappe, meiinoar ophâlde

overgaan – dat gaat al weer over: dat sakket al wer nei it gat

overgaan – ferklasse, ferklasje (op school)

overleg – eftertocht; met ~: besteklik, streksum, mei oardiel

overleven – oerkomme, it libben hâlde, it libben derôf rêde; hij was bang dat hij het niet zou ~: hy wie bang dat er dermei hinnegean soe

overlijdensadvertenties – hokjes; ~ in de Leeuwarder Courant: skûtelbank

overloop – perteal, portaal

overnachten – benachtsje

overreden – ik kon hem niet ~: ik koe him net beprate/ginne

overrijden – hij overreed een kat: hy ried in kat oer/ûnder

overschietend – skealik

overslaan – overgeslagen worden: foarby reitsje; tijdens het ronddelen overgeslagen worden: om ‘e stûke rinne/springe

overstuur – oeral

overtreffen – de kosten ~ de baten: it kin net lykhâlde; overtreffende trap: oertreffende trep/trime, measttrime

overtrek – teek

overtuigen – opstride

oververmoeid – wyldseauwich, moardôf, moardop

overvloedig – ~ leven: út ‘e wisse libje

overwegen – ûnder de eagen sjen, op berie hâlde

overwerken – zich ~: jin feravensearje, jin oer de kop skreppe, jin knoeie (lichamelijk), jin ferwrotte (lichamelijk)

paaien – troaie

paal – peal; lange ~ van den of spar: juffer, jiffer

paar – zie stel

paard – oud ~: brik

paardenstaart (bij mensen) – hynstesturt, kattesturt

paars – pears, sangen; donkerpaars: felet

pad – ~ in koestal: mielling/mjilling

pak – (pakket) pak, pakket; groot ~: pakkelaris, pakkelaazje

pakken – krije; iemand te pakken krijen: ien interje

palm (van hand) – hol

pancreas – zie alvleesklier

pandjesjas – zie slipjas

paraplu – paraplu, paraplots, plots, reinskerm, reinskaad

parasiteren – derop libje (klaplopen)

parasol – reinskaad

pardon – zonder ˜: sûnder willens

partner (levensgezel) – partelot

pas – het geeft geen ~: it hat gjin fal, it jout gjin fallichheid, it kin der net lâns; als het te ~ komt: at it mei de streek fan ‘e fioele útkomt; dat komt mooi van ~: dat falt moai yn ‘e fâlden, dat komt te stade

passen – niet goed bij elkaar ~: net pertoerje, net hierje; goed ~ (goed uitkomen): flije

passie – streling, leafhawwerij, pielen

passief-agressief – fits

patiënt – pasjint, lijer, sike, baksilledrager

pees – sine, pezen en peesvliezen: hier

peilen – grûnje

peilstok – gearde

peinzen – prakkesearje, neiprakkesearje, neitinke, moezje

penis – kul, fleartûkje (tsjin bern), de teare dielen

per – ~ keer: skofts, miels; ~ twee: de twa, linke twaen, by twaen; ~ persoon: de man; ~ dag: deis

perpetuum mobile – rin-allinne

personeel – folk

persoonsbewijs – ~ aanschaffen: itigje

pessimistisch – ~ zijn: troch in swarte/pijlekkense brul sjen

pesten – piere, narje

pet – er met de ~ naar gooien: der mei de mûtse nei smite

petroleumlamp – flearmûs

petto – in ˜ hebben: yn it fet hawwe, yn ‘e mûtse hawwe

peuteren – pûlkje

peuzelen – zie oppeuzelen

pijpekop – pyptsjettel

pikken – iets niet ~: zie nemen

pit – zie fut; zie ook lont

plaats – plak (it); in de eerste ~: tenearsten/ynearsten, op it foarste plak; van zijn ~ brengen: feravensearje

plaatsvervanger – ramplesant

plaatsvinden – syn beslach ha/krije, wêze

plaatsvinden – syn beslach krije, wêze, barre, foarfalle > it heamiel dat foel mar ien kear yn it jier foar

plak – onder de ~ zitten: altyd yn ‘e weach lizze, ûnder de plak/pantoffel sitte, mei in knip ûnder de fleugel farre, mei in skip yn ‘e fleugel farre

plakken – plakke, klibje, kleve; ergens blijven ~ (blijven praten): earne wâlhout krije/fine

plakker (persoon die lang blijft hangen) – soarch fan ‘e wâl, sjitoanich man/frommes

plakkerig – zie kleverig

plan – plan, hiting; van ~ zijn: fan doel wêze, op ‘e lea ha > sa hie ik it net op ‘e lea

plassen – zie urineren

plat – plat, flak, sljocht, ynpannich (van vrouw met platte boezem); ~ op de grond: plat-út

pleister – sear lapke

pleiten – ~ voor: degenje foar

plenty – planteit

plezier – met ~ in het leven kan men veel verzetten: sin en wille kinne folle tille

plintetrapje – knibbelsmoar, wettertichte gatsjepanne, krintegewear, eartegewear

ploegbaas – hûnebaas

ploot – bloat, bleat

plotseling – hommels, fifelefoars, hoopstoop, heapsteaps, hookstrooks, ynienen

pluim – zie compliment

pluis – het is niet ~: it is in raar ding; het is daar niet ~: it is dêr net kouster

plukken – teppe, plôkje, rûpelje (van gevogelte of figuurlijk)

plunjezak – plonderpûde

pochen – zie opscheppen

pochet – lefdoekje

poeder – tot ~ maken: motsje > do mottest dy bakken atst der sa rûch mei omslachst

poen – zie geld

poepen – skite, drite

poging – beyskjen, haal, writen, set, raam, wraam, smeet; een ~ doen: in skot/skoat weagje, besykje, der in grap fan ha, der in set fan ha, de batalje oangean, war dwaan, prikken yn ’t wurk sette/stelle, jins heil sykje, jins trekken waarnimme, jins gelok beproevje, in kâns/kânske weagje; een ~ om: tingje nei, stribje nei, wurkje oan, jin sette ta, wurk meitsje fan, teset gean oer, yn it aventoer sette; het is een ~ waard: besykjen is it neiste rjocht

politie – skiere iel (humor.), blauwe miggen (humor.)

politieman – zie agent

polsen – hifkje, pinfiskje

pooier – poaier, huorrebaas

pootstok – domper

portaal – portaal, porteal, pei

portofoon – rinprater

potjeslatijn – bargedútsk, apegryksk, bargelatyn

pottenkijker – pottenkijkers hebben: hantsjebekyk ha

pover – zie schamel

praatjes – ~ hebben: mantsjes meitsje

prak – prak, pei, krous, prûs; prakje ~: peike

prakken – peie, peikje, poazje

prakkezeren – prakkesearje, moezje

praten – uit het hoofd praten: ûntstride; zijn manier van ~: syn praat; een intelligente manier van ~: beslipe praat; erg vleierig ~: ljuentsje; babbelend ~: snakke; maar wat dom ~: derhinne snakke; goed kunnen ~: de bok melk prate; gezellig zitten te ~: petearje, keuvelje, klasjenearje; ergens blijven ~: earne wâlhout krije/fine

precies – sa is ‘t, net oars; het komt ~: it hipt nau; hij is heel ~: by him giet alles op ‘e klokslach

presenteren – nieuwe voorbeelden ~: nije foarbylden bybringe

pretje – dat is geen ~: dat is gjin tréwes

prettig – een zeer ~ leven: in heare-eintsje libben, in libben as smoarge beane

prijs – zeg eens hoe hoog de ~ is: set him ris op jild; een ~ vaststellen: prisearje; het ging voor een klein prijsje: it koe wat skikt wurde, it koe omskik; onder de ~ verkopen: de sloai deryn bringe

prijsstijging – ~ door tijdelijke sterke vraag: gieltsje, brúntsje > in brúntsje yn de rjappels

prik – zie koolzuur

prikje – (korte aanraking) pjuk, pripke, prikje; (injectie) prikje, pripke, spuitsje; (klein bedrach) sus; voor een ~: omskik

prikkelbaar – zie humeur

prikkelen – (pijnlik) ~: pimperje > de aftershave pimperet; (in de keel) ~: heare

prikken – prippe, prikke, pjukke; (in de keel)~: heare

priklimonade – zie limonade

prima – het is ~ dat je …: kinst fergees …

prins – prins; een leven als een ~: in heare(n)eintsje libben; op een toon alsof hij van de ~ geen kwaad wist: kwânskwiis

prinsjesdag – kofferketiisdei

proberen – je kunt het altijd ~: besykjen is it neiste rjocht

probleem – problemen: dûkelige dammen; niet over het ~ praten: nearne oer prate; in de ~ zitten: yn ‘e myt sitte; uit de ~ helpen: út de myt helpe, (glêd) út ‘e pikel helpe

procent – niet meer honderd ~: net mear alte-alte

proces – iemand een ~ aandoen: ien foar it rjocht bringe, ien ferkleie, ien proses meitsje, ien aksenearje

promoveren – promovearje; opgean ta doctor; zie ook overgaan

pronken – bylkje; man die graag met zijn kleren mag ~: darkert

proost – tsjoch, haboes, proast, sûnens

proosten – op iemand ~: (it) op ien tabringe

prostituee – frommes mei skiere knibbels, frommes mei in winkeltsje ûnder de rok/skelk, ferdivedaasjefamke; prostituees: skiere iel

provisiekast – spine

provoceren – úttrotsje (uitdagen)

pruilen – lipe: dwingen door te ~: lymstankje

psychisch – zie geestelijk

puberteit – de dagen fan ‘e optochte; jongen/meisje yn de ~: opslûpen jonge/famke

pui – pij, pei

puin – pún; ~ van baksteenresten: wrak; ~ van gele baksteen: giele wrak; ~ van dakpannen: panwrak

pul – pûle (kannetje), bierkanne (bierpul)

pummel – smachel

punt – op het ~ van de wetenschap – op it stik fan ‘e wittenskip; op het punt staan: op ‘e sprong stean; als puntje bij paaltje komt: as de skrinkel by it flym komt

pushen – faksearje, oansitte, nei de lever/ljirre tingje, degenje

put – de ~ dempen als het kalf verdronken is: it deade hynder fêstbine

putdeksel – kolkslid

puur – gol, kleare(bare)

raad – ze was ten einde ~: se wie har rie tenein, se wie telider slein; ergens geen ~ mee weten: neat mei in ding opjeie kinne

raadsel – riedsel, riedling; dat is me een groot ~: dat is my in libben riedsel

race – in de ~ zijn (fig.): yn ommenaasje wêze

racen – jeze

raken – reitsje, roere; diep ~: oan ‘e lever komme; het raakt hem niet: it komt him net oan it gefoel, it glydt him by de klean del > dêr is krekt dat fine snaarke rekke dat ús oan ‘e hertier komt; zonder de zijkanten te ~: sûnder kantroeren

ram – raam; gecastreerde ~: wear

rand – het was op het randje: it wie kilekile/wikkerdewik, it hie neat lit

realiseren – zie bewerkstelligen

recht – ~ en averecht: mesken en knopkes, rjocht en krom

rechterhand (steun en toeverlaat) – knoop yn ien syn ûnderbroek

rechtschapen – risnabel

reciteren – opsnije

reclame – ~ maken: oanpriizgje

reclamebord – reklameboerd; dubbel ~ om te dragen of rond een paal te bevestigen: zie sandwichbord

recreatieruimte – treemter

redacteur – samler

redden – iets wel ~: oprêde, skrewiele

reden – een ˜ hebben

redigeren – besoargje

reet (aarsspleet) – strampel (zie ook kont)

regel – in de ~: oerskik; zo zijn nu eenmaal de regels: dat stiet derta

regelen – beskaaie, regelje, stalle; goed geregeld: yn streken > se hat de organisaasje allinne beskaaid, hoe sil ik dat mei it wiif stalle?

regen – rein; er is ~ op komst: it wâlet; we krijgen vandaag ~: it jout hjoed reinwetter; de regen wordt minder: it reinen begjint wat te lichten; kleine vlaag ~: swink; zachte ~: miggelrein; motregen: storein, stower; aanhoudende motregen: gnizer; grond die door ~ snel dichtslaat: slimpich lân; door ~ verjagen: drinkelje

regenbui – erge ~: goate, goatte; door een ~ verdrijven: drinkelje

regenen – hard ~: eazje, eazgje, gjalpe, gjalpje; het houdt niet op met ~: der is gjin fersinding > de see komt oer it lân

regenwolk – pôk, joad

reinigen – himmelje, klinzgje

reisleider – ~ zijn: de foargong ha

rekening – hoge rekeningen schrijven: goeie swarte inket yn ‘e pin ha

relishoppen – sleatsjebaaie

relschopper – reboeljemakker, opperteur

ren – loop, jister > de hinnen sitte nachts yn it hok en deis yn ‘e loop

rennen – hurdrinne (lange afstand), drave, stowe, jeze, jotskje, giuwe, fleane, bauje

rente – uitstaan tegen ~: op rinte stean > it jild stiet op rinte; van de ~ leven: út ‘e wisse fan jins goed libje

rentenieren – út ‘e wisse (fan jins goed) libje

reserve – wat in ~ hebben: wat efterút ha

respectievelijk – foar de stôk op

resterend – skealik

resultaat – ~ hebben: úthelje, útwurkje, fertuten dwaan > doe’t dat neat útwurke

reu – rikel

richting – ~ Groningen: dat út nei Grins (ta), de Grinzer kant(en) út

riet – oud ~ (als dakbedekking): outer, olter > bladeren van ~: reidleaven

rijgen – beste, bestelje (bij naaien), riuwe

rijk – ~ zijn: moai stiif yn ‘e rêch wêze, gâns te ferstriken ha; wie ~ is, kan meer geven: it kin better fan de skeaf as fan de bân; je rijker rekenen dan je bent: hûnseagen oer it jild ha

rijke – nieuwe ~n hebben weinig gevoel voor decorum: as de hûn komt ta heare, wit er beskie noch eare

rijp – half ~: twiryp, twiripich

rijzig – útlein

ring – ~ van neergezet serviesgoed: daan; wijdermaken van een ~: útstûkje

risico – een ~ vormen voor iets: in ding feil jaan

rivaal – tsjinkanter

roddel – rabjen, rabberij, flabyt

roddelen – rabje; ~ over iemand: ien by it gat ophelje

roerloos – blak (wind/water)

roken – roke, smoke, blau jaan

rokkenjager – frouljusgek, (âld) pikenier > hij is een echte ~: der sit wol frouljusfleis oan him

rollebollen (van dieren): wâlterje

rommel (wanorde) – beierboel, tizeboel, bargeboel, jister

rommel (nutteloos spul) – túch fan guod, brol

rond – ~ 1999: om 1999 hinne, om ‘e streek fan 1999

rondbazuinen – omtromje

ronddwalen – omdwelmje, omdoarmje, omdwirmje

ronde – omgong, gong, loop, rûntsje; de agent doet zijn ~: de plysje docht de omgong

rondgaan – de drank laten ~: ombringe > der waard nochris ombrocht

rondkijken – de kamer ~: de keamer yn ’t rûn sjen

rondslingeren – laten ~: yn beswaaiing hâlde

rondvertellen – omtromje

rondwaren – reizgje, wimelje

rook – reek, riik, flam

rookkanaal – ~ van een schoorsteen: boazem

rozet – ~ van lint op kleding: dof

rubber – ilestyk > in ilestiken bal

rug – met de ~ tegen de muur staan: mei de klok op ‘e rêch stean

ruggengraat – rêchbonke, rêchstring; zonder ~ (fig.): slopankelich, sûnder piid/kriich

ruiken – lekker ~ (van thee): sykje

ruilen – ruilje, roalje, rosje, ruilebûts(j)e, roallebûts(j)e, rûlebûts(j)e; verwerven door te ~: jin oanruilje

ruimte – ~ tussen twee dicht op elkaar staande huizen: wan, krimpe

ruïneren – geruïneerd worden: telider gean, hoekedakke gean, derûnder strûpe, nei gychem gean, nei beppe kelder gean, nei de barrebysjes gean

rust – tot ~ komen: bedarje, betommelje; bij sport en spel: beskied, bekoar

rustig – rêstich, restich, lot, kalm, bedaard, tuike-tuike

ruw – rûch; ruwe taal: rûchkâlt

ruzie – spul, skeel, rúzje, rûzje, bargebiten, strideraasje, deillisskip; ~ hebben: deilis wêze; ~ hebben met iemand over iets: it mei ien te krijen ha oer wat, mei ien harsenskraabje/hottefylje/krewielje; zich mengen in een ~ tussen man en vrouw: tusken hammer en spit sitte

samenhang – er zit geen ~ in: der sit slot noch styl yn, it hat slot noch styl

samenstellen – gearstalle, stalle

samenvatten – dat was samengevat het verhaal: dat wie koart en lang it ferhaal, dat wie koartsein it ferhaal

samenwerken – op ien stalt stean; ~ met: oparbeidzje mei, gearwurkje mei

samenwonen – húzje, hokje, byinoar wenje, tegearre wenje, gearwenje, (tegearre) húsmanje

samenzweerder – gearstokeler

saneren – ~ van een huis op last van de gemeente: rakke

sandwich – kylstik bôle

sandwichbord – klapboerd

sarah – ~ zien (50 zijn): de liny foarby wêze

sarcasme – grymspot

sarcastisch – grymspotsk

schaamhaar – flotgerzen (vooral van vrouwen)

schaamteloos – zie onbeschaamd

schaap – roepwoord voor schapen: sjúp

schade – skea, hearing, ûnstee

schaduw – in de ~ zetten: ferdonkerje; ~ van een overdrijvende wolk: koweskaad

schamel – skeamel, earm; ~ bezit: bederf

schatting – naar ~: op ‘e rûs; een ~ maken van: bestek opmeitsje fan

schaven – geschaafd (van lichaamsdelen): blêsd > mei blêsde smoarskinen

schavuit – skoelje, boef, punthûn

scheet – een ~ laten: furte, furtsje, ôffervje, ôfblaze, ôfskite, ôfpoepe, ôfmuffe, ôffjurje; een geluidloze ~ laten: muffe; hij liet een ~: der giet him ien ôf

scheiden – gescheiden zijn: faninoar, fan ‘e man/frou ôf wêze

scheidsrechter – skiedsrjochter, goeman; op uitspraak van de ~: op goemanne sizzen

scheikunde – skiedingskunde

schelen – wat kan mij dat ~: wat sjakt/nukt my dat no; het kan een paar minuten ~: it kin wolris gybje; wat scheelt hem: wat beweecht er; niets kunnen ~: neat lije kinne > it hie neat lit of hy wie fersûpt

schelp – skulp, núnder

schelpengruis – skil

schelpenpad – skilpaad, núnderpaad

scheren – over het water ~: skimkje; geschoren schapenvacht: bloat, bleat

scherp – skerp, fjurrich (nagels); ~ ruiken: fianich rûke

schertsen – túlkje

scheut – snjit, goat

schichtig – skoftich, huiïch, skrikeftich, skrikkerich, tsjelreauwich, kjelreauwich, skruten, skrutel

schijnheilige – pilaarbiter

schikken – iets in der minne ~: eat mei goedlikens beflappe; goed ~ (goed uitkomen): flije

schikkingszaak – bylizzer

schilderachtig – bylderich

schilderen – fervje, opfervje, oerstrike; gebrekkig ~: malkje, dunnetjes ~: ealtsjes oerstrike

schimmelig – moassich

schoeisel – fuotark, fuotskoaiïng

schoen – de stoute schoenen aantrekken: it dryste span oanlûke, de ûnskeamele skuon oantsjen; wie de ~ past, die trekke hem aan: dy’t in noas hat, kin mar rûke

schoenlepel – hakkebiter

schommelen – touterje (op een schommel), ruoikje (van een wieg), haweve (een heen-en-weergaande beweging maken)

school – op een ~ voor voortgezet onderwijs zitten: te learen gean

schooltijd – skoal-yn, skoalle-yn

schoonmaak – gedwongen ~ van een woning uitvoeren op last van de gemeente: rakke

schoonmaakwoede – himmelderitis

schor – heas, skoar; een zeer schorre stem: in lûd as in ferkâlden kikkert dy’t kukelu sizze wol

schors – ~ van een eik: kif

schorspad – kifpaad

schorten – daar schort wat aan: dat sit op in kwea moer

schouder – afhangende schouders: slûke skouders; met afhangende schouders: slûkskouderich; de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen: it kin better fan ‘e skeaf as fan ‘e bân; op de ~: op ‘e skots

schrapen – de keel ~: brimje, strôtskraabje

schrede – op je schreden terugkeren: jin bekoarje

schreeuwen – raze, skreauwe, balte, âlje, oangean, ketterje, kettermintsje, gûzje; in gjalp jaan/ophelje/útjaan

schreeuwlelijk – razer, balter, baltbek

schrijffout – pinskamper, skriuwflater

schrijlings – strampeld, strampeltsje, strampeloer, strampeltsje-oer; ~ lopen: strampelje

schrijven – iemand leren ~: ien mei de pinne opfokje

schrikachtig – kjelreauwich, tsjelreauwich; zie ook schichtig

schrikdraad – skriktried; afrastering met ~: batterijfreding

schrikkeljaar – stokkejier

schrikken – kjel/kel wurde, it jin oansjen; laten ~: in skrik ôfjeie, kjel/kel meitsje; snel ~: kjelreauwich/tsjelreauwich wêze

schrobben – aardappels ~: rjappelgrobbelje

schrobbering – zie veeg (uit de pan)

schuim – lijn van ~ op het water: liming

schuin – ~ toelopen van land: gearje; ~ praat: skou praat

schuitje – een ~ van de kaas maken: yn de tsiis kylje

schuld – de ~ schuiven op: it goaie op; oude schulden: dûkelige dammen; oude schulden vereffenen: dûkelige dammen stopje; veel mensen hebben een ~ bij hem: hat hat jild by de streek

schuldbekentenis – rispis

schunnig – skou, ûnhuer(ich), raar

schurken – zich ~: jin skoarskje

schuur – zolder boven ~: hilde

schuw – skou, skoftich

sentimenteel – dierber

serieus – earnstich; ~ zijn: earnje; niet ~ behandelen: net telle

servies – setje ~ als cadeautje: deseneetsje

shag – hearebaai

sikkeneurig – zie humeur

sinterklaas – sinteklaas; voor ~ spelen: iemand die voor ~ speelt: kaaieman, kaaieboe

sintmaarten – sintemaarten; de vooravond van ~: brette-guozzejûn

sjoelschijf – brik

slaag – pak ~: wan bruien, waarme rêch, stryksum, huf; ~ met een pantoffel: toffelsmots; pak ~ geven: zie slaan

slaan – slaan, huffe, turvje, tichelje; verrot ~: telider slaan, rampoaie; hard ~: bûtse, touwe; ~ (van mensen): hoffenje, omseamje, ôftichelje, neisjen, neiride, op ‘e hûd spylje, huf jaan

slaap – hij kon de ~ niet meer vatten: hy wie de sliep bjuster; kun je de ~ weer wat vatten?: kinst de sliep wer wat krije?; ~ tekort komen: sliep brekke

slaapbeestje (restjes opgedroogd vocht in ooghoeken) – slieploarte

slachten – kilemoarje

slachtoffer – slachtoffer, lider

slag – van ~ zijn: fan ’t sintrum, hynder wêze; ergens ~ van hebben: de guit fan eat ha

slagen – beslachbûgje, fertuten dwaan

slak – iemand die op alle slakken zout legt: nustjesiker

slaken – een kreet ~: in gjalp jaan/ophelje

slap – slop; ~ van het lachen: slop/near fan it laitsjen

slapen – sliepe, koese (zie ook bed), op ‘e rêch stean; vroeg gaan ~: mei de hinnen op ‘e beam gean

slappeling (van karakter) – slymgast

slavenhandelaar – ˜s: keaplju yn minskeflesk

sleutelbeen – skouderbonke, joadebonke

sleutelgat – kaaisgat

slijmbal – slymgast

slim – tûk, pynter, goochem, net ferrotte; erg ~: sa snoad as roet

slip-of-the-pen – pinskamper

slipjas – hokseflapper, swellesturt, swellesturtjas

slippertje – glûperke

sloddervos – rûzebroek

sloffen – hij slofte naar de deur: hy kloatsekke op ‘e doar ta

slokdarm – slokterm, reade term, weaze

sloom – sleau; ~ vrouwspersoon: bretske(muoi)

sloot – sleat, kealledrinken (hum.)

slordig – sloarderich, rûzebroekerich; slordige vrouw: sloar

sluiten – slute, tichtdwaan, tichtsje

sluitingstijd – slutingstiid, sluterstiid

smaak – dat is mijn ~: dat is myn flij

smeersel – smiksem, smyksem, smarsel, salve

smijten – smite, soale, klinzgje, bruie

smikkelen – zie smullen

smoes – ferlechje, babbelegûchje, kachelachje, wynsels (zie ook uitvlucht)

smullen – smûze, meure

snede – gulden ~: godlike fyk

snedig – een ~ gezegde: in aai mei sâlt

snel – gau, hurd, hurd-hurd, rêd, handich, hânsum, mei faasje, mei stoom, rimpen (zie ook weldra) > it giet mei geande weinen

snert – (griene) earte

snibbig – fits

snijden – open ~: opsnije > in ko de bealch opsnije

snoeien – benuttigje

snoeven – zie opscheppen

snotballetje – spoek

snotneus – snotnoas, snotbongel (jong persoon), kyk-yn-‘e-wrâld (onervaren jong persoon met praatjes); hij heeft een ~: de noasdrip/noaster hinget him

snottebel – klok

snuiter – rare ~: rare matsjedoar (zie ook merkwaardig)

soeps – niet veel ~: net folle aaps, brets

sokkel – zie voetstuk

soldaat – ~ maken: ta in lyk meitsje

somber – mismoedich, tryst

soort – een ~ heranalyse: in foech weranalyze; ons ~ mensen: úslju

sop – iemand in zijn eigen ~ laten gaarkoken – ien yn syn eigen sop gearsuorrelje litte

sortiment – ferskot

sparrestam – lange ~: juffer, jiffer

spe – in ~: yn hope

speciaal – zie bijzonder

specifiek – ~ iemand: zie iemand

speen – fopspeen of ~ van zuigfles: nûn, nun, nunne, sobber, styk, stykje

spek – gerookt ~: baken; een blokje ~: in klibke spek

spel – op het ~ zetten: derby op sette; even niet met het ~ meedoen: bekoar; bij een ~ niet mee kunnen/mogen doen omdat er dan een oneven aantal personen is: hosk wêze

spelen – ~ voor: sabeareboartsje

sperma – neuksel, neuksop, sas

spijker – de ~ op de kop slaan: de woartel yn it lid reitsje

spijkeren – vast ~: beneilje, fêstspikerje

spijkertrekker – rongizer

spitsen – gespitst op: begien op, ôfjage op

splitpen – splis

spoed – aandrijven tot ~: opfurtelje; haastige ~ is zelden goed: in stadige rinner komt der ek

spoedig – zie weldra

spontaan – ~ persoon: bekjegau, mûltsjegau

sport – dat is niet Jan zijn tak van ~ (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net

sprake – ter ~ komen: fan ‘e hispel rôlje, op it aljemint komme, oan ‘e oarder komme, op it kleed komme; iets ongestructureerd ter ~ brengen: ombommelje op wat

spreker – bij is een begenadigd ~: hy kin it moai opsizze, hy is in tigen sprekker

springen – met twee benen ~: trobbelje

spuwen – flybje, flibere, speie, spuie, koarje

staart – er met de ~ tussen de poten vandoor gaan (fig.): ôfdrosse

stadswijk – zie wijk

staken – bolje, boljeie

stakingsbreker – ûnderkrûper

stal – bûthús; zolder boven ~: hilde

stalvee – sket

stam – lange ~ van den of spar: jiffer, juffer

stamboom – stambeam; mannelijk dier met indrukwekkende ~: faderdier; hengst met indrukwekkende ~: faderpaard

stammen – skaaie > hy skaait út in goed laach

stamppot – moes

stamvader – faderdier (van dieren), faderpaard (van paarden)

stand – tot ~ brengen: beävensearje

standje – een opgewonden ~: zie opgewonden

standvastig – zeer ~: ûnferwrikber

stang – op ~ jagen: op stoom jeie, it lân op jeie

stapel – ~ bakstenen: tas, task

stapelen – zie opstapelen

steeds – hieltiid, hieltyd, aloan, allegeduerigen, alle klapsketen, om in hapskear, slach op slach; ~ groter: grutteroan (zie ook haverklap)

steeg – steech, stege, gloppe; zeer smalle ~: wan, krimpe

steek – ~ onder water: spytbokken, striker, rûkappel

steel – gat in stuk gereedschap waar de ~ doorheen steekt: húsling

steen – ~ bij dammen: houtsje; ~ bij domino: brik, houtsje; ~ bij sjoelen: brik

steiger (aanlegsteiger) – steiger, steger

steiger (bouwsteiger) – steiger, batterij

steil – skoar

stekelbaarsje – toarnderke

steken – het steekt nauw: it hipt nau

stekken (van planten) – ôflizze

stel (twee geliefden) – pearke, steltsje, spantsje, de jongelju

stelen – stelle, ûntfytmanje, fertsjusteremoanje, dievje, bûskje, bokse; (met medeweten van de bestolene, als weddenschap) patykstelle

stelpen – stimpe > doe’t er it blieden fan ‘e wûnen stimpt hie

stemgerechtigd – skotsjittend > in skotsjittend hûs

stemrecht – met ~: skotsjittend > in skotsjittend hûs

steriel – zie onvruchtbaar

sterfbed – sterfbêd, stjerbêd

sterk – zeer ~: ferwoest

sterrebeeld – ~ leeuw: bitelige Lieuwe; ~ tweelingen: Houk en Ansk; ~ kreeft: stikelige Douwe

sterven – stjerre, fertiigje, oer ‘e klink springe, om in luchtsje gean, de klompen op it boerd sette, de teannen omheech stekke; op ~ liggen: yn it stjerren lizze; zie ook doodziek

steun – iemands ~ en toeverlaat: de knoop yn ien syn ûnderbroek

stevig – gewant, gewûpst, hecht, stiif; een stevige frou: in klos; een stevige kerel: in baas keardel

stiefkind – styfbern; stiefkindje zijn (bij het ronddelen): om ‘e stûke rinne/springe

stiekem – stildeunsk, stikem, teglûp, temûk

stijfkop – stiifkop, kopstik

stijl – dat is toch geen ~: dat is doch gjin dwaan gelyk

stil – stil, stikem, kalm, rêstich, noatich, nuet, njût; het is geheimzinnig ~ in de natuur: it waar lústeret om

stilstaan – ~ bij: sinne op

stilzitten – niet kunnen ~: it net stil hurde kinne

stoeipoes – trolpoeske

stoep – zie trottoir

stoet – staasje

stoethaspel – hispel op in brijpot; zie ook oen

stof – plukken ~: deade mannen; geen ~ van conversatie meer hebben: zie conversatie

stok – grote ~: preuveleintsje (hum.); een stokje steken voor: een boardsje skutte foar, in skoatteltsje strike foar; met de kippen op ~ gaan: mei de hinnen op ‘e beam gean

stollen – stjurje; van bloed ook: koarste sette

stormlantaarn – flearmûs

stortbui – goate, goatte

stout – ûndogens, stout; de stoute schoenen aantrekken: it dryste span oanlûke, de ûnskeamele skuon oantsjen

stoven – langdurig ~: meuke, smûze, snoarkje

straf – op straffe van: op poene fan

straffen – poenje

stralen – ~ van blijdschap: blierje, blierkje; ~ van gezondheid: ankje, angelje; ~ van sterren: wimelje

streek – streken: fizefazen, oanslaggen, kueren, raanjen; van ~: fan ‘e wize, fan ’t sintrum, fan ’t hynder, út it potsje, derôf

streep – ongelijke ~ (bijv. in haar): gaal

streepje – een ~ voor hebben: wat foarút ha

strekken – dije > ta eare dije

streng – strang; ~ zijn: stringenearje

strijken – ergens mee gaan ~: der mei wat op ôf strike

strijkstok – er blijft te veel aan de ~ hangen: der bliuwt tefolle oan ‘e pin hingjen

strohalm – zich aan een ~ vastklampen: jin oan ‘e flotgerzen fêsthâlde

strompelen – strampelje

strottehoofd – strôtbol, knoop

struikgewas – strewelleguod, kreilguod, beamkeguod, strûkjeboel, strûken

stuip – set, pau, pauk

stuiten – ~ op: stjitte op; toen stuitte ik op het woord x: doe hat my it wurd x foar de fuotten rûn

stuiver – stoer, sinteryksdaalder (humor.)

stuk – zie kapot

subjacent – oanswettend, oanbuorjend

sudderen – langdurig ~: meuke, smûze, snoarkje

suikerklontje – grúske

sukkel – zie oen

sukkelen – (om)goarje

summum – (weareld-)brekker

symmetrisch – niet ~: wankant(ich)

taak – het is jullie ~: it stiet oan jim

taal – gore ~: raar/ûnhuerich praat; rare ~ uitslaan: raar guod spuie

tabak – hearebaai

tak – tûke; klein takje: prikje; gevorkte ~: strampel; ~ van een familie: staach; ~ in een boomstructuur: útspranteling; dat is niet Jan zijn ~ van sport (fig.): dat binne boer Jan syn guozzen net

takkebos – takke

talmen – zie treuzelen

talud – falling

tand – overblijfsel van ~: stobbelein; geen tanden hebben: holmûlich wêze; ~ van een tandwiel of een vogelkam: tak, takke, takkel, tine; ~ van gereedschap: tine

tandenknarsen – knirkje, knarseltoskje

tandvlees – toskfleis, gagel

tandwiel – kamrêd, kroanrêd

tappen (van schroefdraad voorzien) – graadzje

tarten – úttrotsje

taxeren – prisearje

te – te … om: zie om

techniek – de ~ beheersen: de hantaasten beet ha > hy hat de hantaasten fan it autoriden al goed beet

teder – klien

tegenkomen – toen kwam ik x tegen: doe hat my x foar de fuotten rûn

tegenspreken – tsjinprate, tsjinabbelearje, (tsjin)iggewearje

tegenstand – ~ bieden: partij biede, tsjinkanting

tegenstander – tsjinkanter

tegenvallen – mistribelje

tegenvaller – mistribeling, tebeksetter, ôfdijer, ôffaller; een vervelende ~ meemaken: de noas stjitte, in lange noas krije

tekeer – ~ gaan: jin kertiere

teken – een ~ van leven: in grant fan libben

tekenen – gebrekkig ~: malkje

telkens – hieltyd, hieltiid, slach op slach, aloan

temmen – nuet meitsje, bedimje, delsette, yn ‘e stringen hâlde, yn ‘e stokken hâlde/krije, derûnder krije, mak krije

terecht – telâne, teplak, terjochte; ~ komen: bedarje; daar komt niets van ~: dêr komt neat fan terjochte/te flecht/op ‘e hispel, dat wurdt neat

terechtwijzen – in brul op ‘e noas sette

terechtwijzing – ynsizzing

tergen – faksearje

tering – de ~ naar de nering zetten: de bek nei de byt sette (zie ook tuberculose)

terneergeslagen – telider slein

terreinwagen – syp

terugdeinzen – tebekskrilje; voor een moord niet ˜: foar in moard net stean, foar in moarn net omlizzen gean

terughalen – jullie moeten het maar eens ~ (gezegd tegen gastheer na etentje): jim moatte it ris ferfetsje

terugkomen – ~ op een afspraak: út it akkoart stappe

terugnemen – een uitspraak gedeeltelijk ~: it wat ferhimmelje; zijn woorden ~: jins eigen wurden opite

terzijde – dat ~: dat wol ‘k rinne litte

testament – ~ maken: testamintsje; zijn ~ willen maken: om pinne en inket roppe

tetanus – klem, de klemsykte

tevreden – tierd; ~ zijn: jins tier hawwe

thee – ik heb zin in ~: de teelippe hinget my

theeleut – teelippe; ik ben een ~: de teelippe hinget my

therapeutisch – na ziekte weer op therapeutische basis licht werk doen: wimelje > hy hat gâns in skoft lizze moatten, mar begjint wer wat te wimeljen

thuis – ik voel me hier niet ~: it is hjir gjin tréwes foar my, myn hjerring bret hjir net, ik ha hjir gjin haal

tij – het ~ keert: it wetter kantelet

tijd – juist op ~: pas ier; mooi op ~: yntiids, omskik; in de loop van de ~: by de tiid lâns; dat brengt de ~ zo mee: dat seit de tiid sa: je ~ verdoen: fiterknotsje, flinterknippe, printsjeknippe, parlefinkje (zie ook verdoen); er is ~ zat: de loft is blau fan dagen; ~ om op te staan~: tiid op!; geen ~ hebben: it net bybringe kinne; komt ~ komt raad: dan skyt der wol wer in fûgeltsje dat no noch gjin kont hat; hij neemt geen ~ om te eten: hy docht him gjin iten oan tiid

tijdens – ûnder, ûnder … wei

tijdig – yntiids, omskik

titel – opskrift

toch – doch(s), lykwols; wat kan het dan ~ hard zijn: wat kin ’t dan al hurd wêze

tochtig – sigerich; op een onopvallende manier ~ (van koeien): stildeunsk

toedragen – zie gebeuren

toekijken – lui ~ hoe anderen werken: om ‘e stûke rinne/springe

toekomst – de nabije ~: de heine takomst; in de ~ kunnen kijken: de foarloop ha, mei de helm berne wêze, foartsjirmje, it twadde gesicht ha

toekomstig – takomstich, yn hope > syn skoandochter yn hope

toenemen – in aantal ~: oanwinne, oanrigelje; in kracht ~: oanboazje

toespreken – zeer boos ~: it mannewaar opsizze, ik leksum lêze/opsizze, de leviten lêze, op ‘e lea komme/falle, geweken nimme

toestand – tastân; het is een rare ~: it liket/wiist raar, it sit der raar foar/ta; toestanden: krewellen

toestemming – ik heb ~ om dat te doen > ik haw it frij om dat te dwaan

toetakelen – taboeie, omseamje, ôftichelje

toetasten – it lyk oantaaste; in raam dwaan

toeten – van ~ noch blazen weten: van oere noch pompstôk witte

toets – ~ van piano/orgel: toets, taast, brik; ~ aanslaan: poene; de ~ der kritiek doorstaan: stringhâlde

toevertrouwen – dat kun je hem wel toevertrouwen: leau dat him mar

toevoegen – tafoegje, byjaan, derop ta dwaan > in bytsje ljocht byjaan

toilet – húske, brilhûs. perteal; ze is even naar het ~: se is eefkes nei/op it húske; naar het ~ moeten: efterút moatte

topper – een ~ zijn: jins plak skjinmeitsje

tot – oant, ont, ta’t, tadat, salang’t, oantsalang’t > hy wachte salang’t se kaam

traag – ~ van begrip: staf

traan – trien; er blinkt een ~ in haar ogen; in trien kralet yn har eagen; tranen verbijten: triennen ferkropje

transparant – zie doorschijnend

trap – klein trapje voor huishoudelijk gebruik: learke; vergrotende ~: fergrutsjende trep/trime, meartrime; overtreffende ~: oertreffende trep/trime, measttrime

trede – tree (trap), treed (trap), trime/triem (ladder), treeft (rijtuig); breedte van een ~: oantree; hoogte van een ~: optree

tree – zie trede

treeplank – treeft

treffend – dat heb je ~ gezegd: dêr rekkest de woartel yn it lid

trek – geen ~ hebben in: gjin haal ha op

treuzelen – wette, njuskje, núskje, treuzelje, omseure, skytskoarje

trillen – ~ van handen: ridelje; ~ van de lucht op een warme dag: kattejeie

troebel – grûnich, tsjok; ~ zijn: grûnje

troep – zie rommel

trots – grutsk, fier, prot

trottoir – stoepe, trotwaar, gieltsjes, platsjes

trouwen – trouwe, boaskje; ze moeten ~: omke Marten sit derefter; zij zullen wel ~: it sil mei harren wol op in krijen gean; man die trouwt met vrouw die ongehuwd zwanger is: skandedekker

trouwens – sa net, dêrom net, oars

tuberculose – goartigens (bij vee); lijdend aan ~: goartich

tuinhuisje – stoepke

turven – de vijf streepjes die men tekent bij het ~: feantsje, fjentsje, faantsje

tussen – als er niets ~ komt, dan …: at der neat ûnder komt, dan …

tussendoortje – ~ op namiddag: jimmet oarmet

tussendoortje – flaubyt; binnenbeurtsje (tussentijds kopje koffie)

tussentijds – ~ kopje koffie: binnenbeurtsje; ~ bezoek van een vrijer aan zijn meisje: binnenbeurtsje

twee-onder-een-kap – dûbel hûs

tweedehands – twaddehânsk, healsliten, healbizich, brûkt

tweelingen – sterrenbeeld ~: Houk en Ansk

twijfelen – jin ferhâlde, wifkje, yn bestân stean, (van kompasnaald) wâlje

twijg – gjirde

twintigtal – snies

uit – de verkering is ~: de ferkearing is útskuord

uitblinker – útrinner, útljochter, matsjedoar, baas, baasman

uitbrander – zie veeg (uit de pan)

uitbundig – zie opgetogen

uitdagen – úttrotsje, skrik jaan; ~ tot: skrik jaan fan

uitdaging – de ~ aannemen: skrik wer(om)jaan

uiterlijk – yn it uterlike; ~ goed/vriendelijk: moai foar de hân

uitgaan (van een relatie) – útskuorre

uitgebreid – wiidweidich, omstannich, yn it brede

uitgeput – ferjettere, ferjittere

uithalen (resultaat hebben) – úthelje, útwurkje, fertuten dwaan

uithouden – fiterje, úthâlde, bankje, hise

uitkijk – op de ~ staan: op ‘e weau stean

uitkijken – goed ~: de lekkense brul opsette

uitknijpen – financieel ~: zie uitmelken

uitkomen – (van een ei) hikje; goed ~: flije; financieel komt dat wat beter uit: finansjeel komt dat wat better oan; wat ik heb gezegd, zal zeker ~: wat ik sein ha, dat sil grif neikomme; als het zo ~: at it mei de stryk fan ‘e fioele útkomt; doen ~ (van een geheim): útbringe

uitkotsen (van mensen) – útpiuwe, ferhûddûkje, ferspije

uitlaten – ergens niets over ~: fan eat neat útlitte

uitleven – zich ~: jin útwierje

uitmaken – zie schelen

uitmelken – financieel ~: strike

uitpraten – uitgepraat zijn: gjin gagel mear ha, it praat út ha

uitrekken – zich ~: jin de lea speakje, jin útinoar jaan

uitroeien – mei wortel en tak ~: mei izer en oer útroegje

uitschelden – útskelle, útsegenje, útheuvelje

uitschrijven – zich als lid laten ~: jin as lid útskrasse litte

uitslag – ~ rond de mond t.g.v. koorts: útrinner; de ~ is onzeker: it hat syn útfallen

uitspraak – een snedige ~: in aai mei sâlt

uitstaan – iemand niet kunnen ~: ien net sette kinne

uitsteeksel – nakke, nakje, kikkert

uitstekend – útstykjend > in útstykjende beamwoartel

uitstellen – opstelle, ferskowe > hy stelde it wurk oan ‘e moarn ta op

uitvaren – met een schip ~: ôfgean; ~ tegen iemand: raar guod, fjoer en flam spuie; jin kertiere

uitvlucht – uitvluchten: ferlechjes, babbelegûchjes, kachelachjes, wynsels; uitvluchten bedenken: kachelachje

uitzicht – útsjoch, eachweiding, eachweidzjen; iemand zijn ~ ontnemen door bouwactiviteiten: ien in brul op ‘e noas sette

uitzien – er goed ~: besjen lije kinne; er niet goed ~: gjin sprekken lije kinne; er heel mooi ~: gâns bylkje; morgen ziet alles er weer heel anders uit: moarn sjocht alles wer út oare eagen

uitzingen – het ~ (fig.): it útwaskje

uitzondering – met ~ van: útsein, as > it folk is omkaam, as de kaptein

urineren – pisje, mielje, struile (grof), mige (grof)

vaak – gauris, opgelegen, faak, faken, fakentiden, dikmels

vaardig – ~ zijn: op ‘e fjouweren beslein wêze

vaardigheid – hantrekken

vacht – geschoren ~: bloat, bleat

vaderdier – faar, faderdier

vaderlijk – faderlik

vagina – fodze, klink, kut; zie ook kut

val – fal, flap, klam, stap, strik, strûp, strûpe, ~ voor bunzingen: murdeflap, murdestap; vallen zetten: fallen (út)sette

vallen – slecht ~ (van eten): raar opdampe; zie ook onderuit gaan

vals – njirrich (van karakter)

vanaf – ~ het moment dat: fandat

vastberaden – krankyl, beret

vastspijkeren – beneilje, fêstspikerje

vat – klein vaatje voor boter of mosterd: klip

vatten – de slaap niet meer kunnen ~: de sliep bjuster wêze

vee – het ~ dat op stal staat: it sket; het ~ van een boer: it beslach

veeg – ~ uit de pan: lik út ‘e panne, fodskuorring, hyp oer de noas; ~ uit de pan geven: útheuvelje

veel – in soad/protte/bulte/hopen/heap, gâns, de romte fan; wie ~ heeft, kan beter wat geven dan wie weinig heeft: it kin better fan de skeaf as fan de bân; ~ pijn: gâns pine, braaf pine

veeleisend – hij is zeer ~: hy hat in soad oan te jaan

veelzijdig – alsidich, yngreven

vel – ~ op melk e.d.: flij, flues, beppe himd (hum.); niet lekker in je ~ zitten (fig.): it mei jinsels te krijen ha

veluwe – feeljekant, felekant, filekant, fyljekant

venijnig – fits, njirrich

vent – ’s avonds een ~, ’s morgens ook een ~: moarns liken, jûns liuwen

ver – zo ~ als men kan zien: in gesicht fier

veracht – hosk, ferspuid, ferspijd, ferhûddûke, útpiuwd

verachten – útpiuwe, haatsje, it grou ha op, falsk wêze op; zie ook haten

verantwoordelijke – noeder

verantwoorden – veel voor jezelf moeten ~: der in ilestiken gewisse op nei hâlde

verband – ferbân, wynsel, (sear) lapke

verbannen – ferbalje, kossebanne

verbijten – tranen ~: triennen ferkropje

verbreken – útskuorre (relaties, contracten)

verbruien – ferdommenearje; zie ook bederven

verdacht – lijst van verdachte personen: kealleboek

verdedigen – ferdigenje, bekaadzje; met woorden ~: ien syn wâl ophâlde

verdenking – ~ tegen: premoasje/premomsje op

verdergaan – ferfetsje, fierderfarre > far fierder mei jo ferhaal

verdienen – wel wat ~: derút rinne; er wordt daar veel verdiend: it is dêr allegear stryk yn ’t laadsje

verdoemen – ferwije

verdoen – tijd ~: kikkertneuke, flinterknippe, printsjeknippe, heaterskje, pûlfinkje, parlefinkje, fiterknotsje, de tiid ferdideldeintsje

verdragen – bankje, ferneare, hise kinne; dat eten kan ik niet ~: dat iten kin ik net úthâlde

verdriet – ik had ~: ik hie myn moed net

verdrietig – tryst, drôf, drôvich (zie ook verdriet)

verdrijven – door regen ~: drinkelje

verduidelijken – ferdútse, fertsjutskje (zie ook verklaren)

verdund (van drank) – lask; te sterk ~: ferpolske, ferpompt

verdunnen – fertinje, ferleskje, ferlaskje; te sterk ~: ferpolskje, ferpompe

vergelijk – dat is geen ~: it moat net lykje/skimerje

vergelijking – de ~ kunnen doorstaan: zie meten (zich ~ met)

vergen – fergje

vergeten – ik vergeet het gauw: it ûntleart my hurd; ik was het ~: it wie my fergetten

vergeven – het is er ~ van de mieren: it tilt der op fan eamelders, it libbet der fan ‘e eamelders, it wimelet/wrimelet/wimmeret/wimeret der fan ‘e eamelders

vergissen – fersinne, in bok sjitte; of vergis ik me?: of mist my dat?, of bin ik dêr mis mei?

vergissing – een ~ maken: in bok sjitte; zie ook vergissen

vergoeilijken – yn ‘e jamkste fâlde slaan

vergroten – vergrotende trap: fergrutsjende trep/trime, meartrime

verhaal – op ~ komen: jin ferhelje, op ‘e haal komme

verhemelte – ferwulft, gagel; ~ van paard: roaster

verhouden – zich ~ tot: stean ta > twa stiet ta fjouwer as ien ta twa

verjagen – door regen ~: drinkelje

verkeerd – iets ~ zien: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen

verkering – ~ hebben: ferkearing ha, wat by ’t hantsje ha, oanslach ha, in feint/faam ha, oan ‘e man/frou/feint/faam wêze, wat oan ‘e side ha; ~ hebben met: gean mei, ha mei, de loop ha by, feint/faam wêze fan; wil je ~ met mij?: kin ’t ek wat wurde, ju?

verklaren – degene die de situatie kan ~: de libbene by de deade

verkleumen – ferklomje, ferpikelje

verkneukelen – zich ˜: skeuke fan nocht

verkommeren – niemand hoeft er nog te ~: net ien hoecht der langer te fertutearzjen

verkondigen – ferkundigje, buorkundich meitsje, omtromje, te witten dwaan

verkopen – ferkeapje; onder de prijs ~: de sloai deryn bringe

verkwisten – ferpûstpelskje, feravensearje, dertroch bringe/jeie, fergrieme, ferdommenearje, trochbringe, dertroch jeie

verkwister – spâlder

verlangen – ~ naar: longerje op, fierkje nei (zie ook vergen); zijn ~ is gegroeid: de winsk is him in sin wurden

verlegen – skruten, skrutel, ferlegen, blea, bleu, skrikkel

verlegenheid – in ~ zitten: op it strân sitte, yn earmelytse sitte/wêze

verleiden – ferliede, fertokje

verlengde – in het ~: yn it fierderop

verlichting – tegenstander van de ~: domper

verliefd – fereale, grien, mûskoppich; ~ zijn: in griene rite ha; erg ~ zijn: ealje; ~ zijn op: niget sjen oan, in sin ha by

verliefderig – loen

verliezen – kwijtraken: weitôgje, weislepe, weibringe; van een spel: ferspylje; ik verlies er niet op: it nimt my net ôf > no ha ‘k it wer ferspile

vermanen – earnje, teplak sette; streng ~: útheuvelje

vermaning – ynsizzing, prekaasje, fodskuorring

vermijden – zie mijden

vermoeden (werkw.) – eanje, ealgje, betinke

vermoeden (zelfst. nmw.) – aan; een ˜ hebben van: betinken hawwe op; slecht ~: premomsje, premoasje

vermoeiend – moedsum

vermurwen – niet te ~: ûnferwrikber

vernissen – opgnisse

veronderstellen – achtsje

veronderstelling – premoasje, premomsje

verongelukken – zie ongeluk

veroordelen – tot de dood ~: ta de dea wize; veroordeeld zijn: doem hawwe

veroorzaken – feroarsaakje, bewurkmasterje, bewurkje, teweibringe

verpesten – zie bederven

verpulveren – motsje, ferpulverje, ferpolverje

verrassen – útstrike

verrekken – zie vertikken

verrot – ~ slaan: telider slaan

verschalken – betrekke

verscheidenheid – ferskot

verschieten – van plaats ~: skrikke

verschikken – ferskikke, ferskeuke, ferheuvelje

verschillend – drie verschillende soorten: tredderlei soarten

verschrijving – pinskamper

versieren – opgnisse

versiertoer – op de ~ zijn: ridzje

verslagen – ridderslein (fig.)

verslapen – ferdraaie

verslikken – zich ~ in: jin fersjitte yn

verslijten – slite, ferslite, fan jin ôfgean

versperren – de weg ~: it paad damje

verspillen – zie verkwisten

verspringen – skrikke

verstand – eftertocht; het ~ ergens door verliezen: it ferstân earne by opsette; hij heeft van veel zaken ~: hy wit fan in bytsje net; hij heeft veel ~ van auto’s: hy hat in soad doel oer auto’s, hy hat in soad autoferstân; met ~: besteklik, streksum

verstandelijk – mei it ferstân, mei minskeferstân; ~ beperkt/gehandicapt: simpel, ienfâldich, net alte-alte, net te tûk, krik, efterlik; ~ beperkt persoon: simpelsma, ûnnoazelsma, simpele siel

verstandhouding – een bekoelde ~ krijgen: oergerzje mei > It is mei ús wol tsjok oergerze

verstandig – besteklik, streksum

verstekbak – knisbak

verstekzaag – knisseage

verstijfd – hij stond als ~: it skeat him yn ‘e fuotten, hy wie yn ’t gat beneile, as fan ’t waar slein

verstoorder – ~ van de openbare orde: reboeljemakker, opperteur

verstoppertje – hem zijn bij ~: blinke > hy moat blinke

verstopping – zie constipatie

verstrooid (verdeeld) – fersille, ferspraat, fertoarke

verstrooid (afwezig) – ôfwêzich, yn ‘e memoarjes/stúdzje/prakkesaasje (wei), absint

vertakken – útsprantelje

verte – mooi in de ~: fearskoan

vertegenwoordiger (van een firma) – reizger

vertekend – een ~ beeld geven: ôfjaan

vertellen – opsnije (verhaal/vers), ferhelje, fertelle; al fantaserende een verhaal ~: stalle; niets te ~ hebben: neat te kedizen ha, baas wêze dêr’t de biezemstôk stiet

verteren – ferdouwe, fertarre

vertikken – ferpoffe, ferdije; dat ~ ik te enen male: dat ferpof ik sa wyt as wûpe; iets ronduit ~: eat planút wegerje

vertoon – veel ~ maken: de flagge heech opspikerje; met veel ~: rombommich, mei stoom en faasje

vertraging – opûnthâld, wâlhout; ˜oplopen: wâlhout fine/krije

vertrekken – fuortgean, ôfsette, ôfgean, fan/út ein gean/sette

vertrouwen (zelfst. nmw.) – er geen ~ in hebben: it in gat yn ‘e kop sjen

vertrouwen (werkw.) – niet te ~ zijn: it op ‘e rêch (stean) hawwe

vervaard – niet voor een kleintje ~: net foar in bytsje bang

vervangen – iemand ~: ramplesant foar ien stean

vervanger – ramplesant

vervelend – (van gedrag) hibbelich; ~ worden: hûnje > dat sil jûn foar jim hûnje

verwaarlozen – fertutearzje, fersloere litte, ferrokkelearje; verwaarloosde ziekte: ferâldere krupsje

verwachten – daar had ik meer van verwacht: dêr hie ik mear ferwachting fan hân

verwarmen – keer dat iets wordt verwarmd: hiting > yn trije hitingen moat it izer klear wêze

verwedden – ~ om: ferhâlde op, sette ûnder

verwelkt – wylkerich, wilich

verwend – bedoarn, poppich, memmich (overdreven van moeder afhankelijk); ~ en daardoor verwekelijkt persoon: mem har pop

verwerpen – fersmite, fier (wei) smite

verwijden – ~ van een ring: útstûkje

verwijfd – njusk, janmeiske-eftich, jangattich, jangateftich; ~e man: weiten hin, stik koekedaai, âldwiif, jufferke, janmeiske, jangat, memke, siden himdsje; (met nadruk op pronkzucht:) darkert; (met nadruk op het ontbreken van ondernemingslust:) húshin

verwijt – iemand iets verwijten: ien in brul op ‘e noas sette; iemand met onterechte verwijten bestoken: ien spytbokkens jaan

verwijten – te hâlden jaan, bylizze, in brul op ‘e noas sette > hoe doare jo my bylizze dat ik dat dien ha

verwilderd – een verwilderde tuin: in kjittige tún

verzachten – een geschil ~: muierje, heine en slaan

verzakken – door ondermijning ~ van grond: ynpoalje

verzamelen – sammelje, garje, gearje

verzameling – samling, gjirring

verzet – tsjinkanting

verzetten – de holle biede, tsjinkantsje, jin warre

verzinnen – optinke, betinke; verzonnen woord: makwurd

verzoek – met een ~ bij iemand komen: ien oanrinne

vestibule – portaal, perteal

vestigen – gevestigd: hûssittend

vet – iemand in zijn eigen ~ laten gaarkoken: ien yn syn eigen sop gearsuorrelje litte

via – fia, troch, troch de wei fan, oer, oer de skiif fan > út it Frânsk oer de skiif fan it Hollânsk

vieren – laten ~ (touw): sike jaan, bod jaan

vierendelen – kertiere, fearnje

vies – ~ zijn van: fij wêze fan; snel ~ worden: smoargje, smoarkje

vinden – ik vind het mooi: by my is it moai; wat vind jij ervan?: hoe stiest do derûnder?; hij vindt dat dat mooier klinkt: dat heart him moaier oan; dan vind ik ze het lekkerst: by my binne se dan op it lekkerst; het niet altijd goed hebben kunnen ~: it wetter wie lang net altyd ien wei rûn, it wie net ien lucht

vinger – door de vingers zien: oersljochtsje; iemand om de ~ winden: ien yn in fodsje beteare; iets in de vingers hebben: de hantaasten fan eat beet ha > hy hat de hantaasten fan it autoriden al goed beet

vingerafdruk – fingerprint; vieze vingerafdrukken: kliemen

vingervlug – hantsjegau

viool – keallebout (humor.)

virus – virussen en bacteriën: libben guod

vis – zich voelen als een ~ in het water: jin fiele as in mûdhûn yn ‘e reinwettersbak

visie – een verkeerde ~ hebben: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen

visioen – fizioen, drôchbyld, gesicht; ~ van een begrafenis: begangel; ~ van iemands dood: foargespins (zie ook: voorgevoel); vaak visioenen hebben: it twadde gesicht ha

vitaliteit – helm, tier

vlaag (opwelling) – oprizing

vleermuis – flearmûs, flearemûs

vleierig – fluensk, glaaierich, strikerich; ~ toespreken: fljuentsje

vlek – plak; inktvlek: mot; ronde ~ van neergezet serviesgoed: daan; hond met ~ om het oog: spoekkiker

vlieg – twee vliegen in een klap slaan: twa rêgen út ien baarch snije

vlieger – de ~ is verloren gegaan: de draak is priis

vlies – vliesje op water e.d.: hûd, flues; zie ook vel

vlijtig – zie ijverig

vlinder – vlinders in de buik: wjirms yn ‘e mage

vloedgolf – floedweach, stoarmfloed, sturtsee

vloeken – stevig ~: in pear grouwe knopen lizze; hy vloekte een paar keer stevig: der foelen him in pear grouwe knopen fan ‘e jas; ~ (van kleuren): skrikke

vlot – floatich > it wurdt dêr allegear floatich yn ferteld

vluchten – flechtsje, útnaaie, útpike, derút strike, hazzelieren gean, de wyk spylje, fan ruten spylje

vluggertje – (vrijpartijtje overdag): binnenbeurtsje

vlugschrift – blauboekje

vochtig – damp, dampich, klitsich, fochtich; ~ van ontdooiende grond: ûntlitten, ûntlittich

vochtinbrengend – ~e zalf: trochgeande salve

voeding – zie voedsel

voedsel – iterij, itersguod, ytbere waar; ~ laten liggen/niet opeten: earte, oarte

voedster (vrouwtjeskonijn) – moer, ei, mot

voedzaam – streksum

voelen – zich niet helemaal lekker ~: jin net rjocht kouster fiele

voeren – met enige dwang ~: tapije

voet – op de ~ volgen: op hakken en teannen folgje

voetenbankje – fuotskammel

voetspoor – in het ~ van het Nederlands: yn ‘e fuotleasten fan it Hollânsk, yn it sok fan it Hollânsk, it Hollânsk soal befarrend

voetstuk – gemetseld ~: klippe

vogelbekdier – fûgelbekbist

vogelverschrikker – sjamme, tsjamme

vol – ~ met: trochsingele fan; de bodem is ~ van mest: de boaiem is foal fan dong

voldoen – fernoegje; zie ook genoeg

voldoende – zie genoeg

volgens – ~ mij: neffens my, nei myn bestek; nei myn dom ferstân (humor.)

volhouden – úthâlde, folhâlde, ferhâlde, útwaskje, fiterje, hise

volkomen – zie volledig

volledig – folslein, kompleet; zie ook helemaal

volmachtgever – prinsepeal

volwassen – folwoeksen, grut, jierrich; een man die zich ~ gedraagt: in jierrich man; half ~: handich > zie ook meerderjarig

volwassene – folwoeksene, grutte(n) > zie ook meerderjarig, meerderjarigheid

vonk – geinster

vonken – oanfange

vooral – fral, benammen, prinsepeal

voorbaat – bij ~: by foarried

voorbarig – ~ zijn: foar Sint-Jan fan hjerring roppe

voorbeeld – jestaal

voorbereidingen – tastel

voorbijgaan – ~ in het ronddelen: om ‘e stûke rinne/springe

voordeel – zijn ~ doen: foardiel/jern bespinne

voordeelpositie – een ~ hebben: yn hâldershân wêze

voordelig – streksum

voordragen – opsnije

voorgevoel – sommige mensen hebben daar vaak een ~ van: guon minsken leit soks op ‘e lea; ~ van iemands dood: foargespins; vaak voorgevoelens hebben: it twadde gesicht ha

voorhoofd – poatte (vooral onderste deel van ~)

voorhuid – ~ van een hengst: puls

voorlichter – tolk, sprekbuis

voorlopig – foarearst, ynearsten, tenearsten; er is ~ niet te weinig: der is fuort net te min

voornemen – zich niet van zijn ~ laten afbrengen: gjin reden ferstean wolle

voorover – ~ staan: te bok/near stean

voorpret – ~ hebben: der fnit mei hawwe

voorraad – in ~: yn ’t foar

voorschot – werk dat men doet om een ~ op het salaris terug te betalen: poene, puonne

voorschrift – volgens de voorschriften: model

voorspellen – wytgje, foarsizze, foarút sizze > hy sei it al foarút, hja koe de takomst wytgje

voorspoedig – zich ~ ontwikkelen: dije

voorstellen – dat kan ik me ~: dêr kin ‘k ynkomme

voortaan – tenei, fierdersoan, fan ‘e stûne ôf

voortand – bûtertosk

voortdurend – zie steeds

voortgang – een trage ~ hebben: stringenearje

voortplanten – zich ~: jin fuortplantje; van vissern: meare, mearje

voortvluchtig – flechtfuottich

voortzetten – op het voortgezet onderwijs zitten: te learen gean

vooruit – nou, ~: no, fuort

vooruitgaan – > vooruitgang

vooruitgang – ~ boeken: foarútbuorkje, paden meitsje, oanwinne

voorval – foarfal, ynterfal, stik, eksploat; dagelijks ~: kom-al-den-dei

voorwendsel – ynbringsel, ferlechje, babbelegûchjes

voorzichtig – ~ zijn: by de flotgerzen lâns farkje

voorzien – op die jongen had ze het ~: dy jonge wie har begryp

vorderen – langzaam ~: sliersakje; (in beslag nemen) naderje, eigenje

vouwstoeltje – skammeltsje

vragen – iemand om geld ~: ien op it festje klopje; iemand dringend iets ~: ien op wat fergje

vrede – hij heeft er geen ~ mee: it leit him net flak

vreemd – zie merkwaardig

vrek – nepert, fûlkater

vrezen – zie bang

vriend – freon, maat, kammeraat, kornút, stalke; ˜en worden: aardichheid oaninoar krije

vriendelijk – freonlik, aardich, tsjildich; dan zal ik minder ~ zijn: dan sil ik it oars mei dy oanpasse; ~ lachen: wyt laitsje; vleiend ~: lot en flot

vriendenprijs – het ging voor een ~: it koe wat skikt wurde, it koe omskik

vriendjespolitiek – kornútsjepolityk

vriendschapsverdrag – stalkebûn

vriezen – hard gaan ~: tasette, taknipe, tafrieze

vrijen – ûnder de noas/amme komme, koartegaarje

vrijetijdskleding – útrinnersklean

vrijgezellenfeest – gearjefte, feintebrulloft (voor de mannen), fammebrulloft (voor de vrouwen)

vrijstelling – frijstelling, hantlichting

vrijzinnig – ~e geloof: kop-en-pantsjegelove

vroeg – betiid, ier, skrap, omskik; zeer ~: ier en betiid; het kan iets vroeger of later worden: it kin wolris gybje; altijd ~ opstaan: skrander wêze; ~ gaan slapen: mei de hinnen op ‘e beam gean

vroeger – earder, eartiids, ynearsten, tenearsten, yn ’t foarige, foarhinne

vrolijk – fleurich, blier, bliid; ~ zijn: it sin op ‘e kroade ha, in goed sin ha, op ’t skik wêze

vroom – from, dierber; persoon die ~ wil lijken: pilaarbiter

vrouw – een stevige ~: in klos; slordige ~: sloar

vrouwengek – zie rokkenjager

vruchtbegin – ~ in een ei: trêd(sel)

vuil – zie vies, zie vuilnis

vuilnis – ôffal, ôfeart, smoargens, túch, dwingelguod, fûlnis

vuilnisman – jiskeman, jiskekroader, jiskefarder, jiskerider, dwingelfarder, dwingelrider; vuilnismannen: jiskelju

vullen – foldwaan, folje, ferneare

vuur – ~ aan de schenen leggen: zie duimschroeven; door ~ beschadigd: fjurrich; vliegend ~: fjoerspatten

vuurwater – zie drank

waagschaal – in de ~ stellen: yn ’t aventoer sette/smite

waarde – geen ~ hebben: furterich wêze; klinke as in skeet yn in moalsek

waardeloos – ~ zijn: klinke as in skeet yn in moalsek

waardig – iemand geen blik ~ keuren: gjin each nei ien draaie

waarheid – iemand de ~ zeggen: ien in brul op ‘e noas sette

waarschijnlijk – prinsepeal, nei alle gedachten, foar ’t neist, nei alle wierskyn; ~ wel: lichtal; zeer ~: yn ‘e midlike wei > yn ‘e midlike wei wurdt er net wer better; ik leau al syn dagen dat er it dien hat

waarschuwen – ik waarschuw je!: ik haw it dy te sizzen!

waarschuwing – ynsizzing

wachten – gaan staan ~ tot iemand komt: op ien gean

wafelbord – zie sandwichbord

wagen – weagje, bestean, aventoerje; het ~: it stik oantaaste; die niet waagt, die niet wint: besykjen is it neiste rjocht

wageningen – Weinum, Weins

wagenwijd – yn it wiidst

waggelen – ~ als een pad: poddebûkje

wal – wallen onder de ogen hebben: pûden/kwabben ûnder de eagen ha, kwabbich ûnder de eagen wêze; van de ~ in de sloot: fan ‘e finne yn ‘e jister

wand – lewant, weach; achterwand van bedstede: weach, waach

wandelen – kuierje, gongelje, traapje, jin fertraapje, pizewantsje

wandeling – kuier, eintsje traapjen, slach om, tippeltsje, loopke

wandelgangen – in de ~: dei en wei

wanorde – disoarder, dusoarder; in ~ brengen: feravensearje

wantrouwend – erchtinkend; erg ~ zijn door mensen snel als mogelijke dieven te beschouwen: de dief oan ’t gat ha

war – in de ~: yn ‘e tiis; in de ~ sturen: yn ‘e bulten jeie; de boel in de ~ sturen: de wein yn ‘e weach menne

warboel – tizeboel, wilewaai

waren – reizgje

warmtevermogen – hiting

wasem – zie damp

wasemen – zie dampen

washok – puoskeuken, hok

wat – er liepen ~ kippen van de buurman op het erf: der rûnen fan buorman syn hinnen op it hiem om; zo sloom als ~: sa slûch dat, sa slûch as gjin byt

water – onder ~ staan: splis stean; onder ~ lopen: grosje; net onder ~ staan: sûp-en-de-byt stean, te sûp en te byt stean; steek onder ~: zie steek

waterafvoer – zie afvoer

waterdamp – flam > der kaam al flam út de hantsjettel

waterig – ~ kijken: sipelich sjen; waterige ogen: sipelige eagen

waterplanten – flaach; aangespoelde ~: kriik, kreek, kreak, jolm, jolling

watje – suertsje

wc – zie toilet

wedden – wedzje, ferhâlde, dertusken sette (zie ook verwedden)

wee – o ˜: o wai mir

weegschaal – baskúl, skealing, skealjes

week – zie zacht

weelde – in ~ leven: yn it folop libje

weer (adv.) – weroan

weer (nom.) – waar, gewier; er komt slecht ~ aan: de loft stiet op skiten en spuien, de loft jout him min oan, der komt in skip mei soere appels oan; mooi ~: sierlik waar, waar as side/spek; een lucht die zeer slecht ~ voorspelt: in loft as in brijwein; slecht ~ waarbij aanranders aktief worden: oanpakkerswaar

weg (adv.) – niet ~ kunnen: opbûn sitte; ergens al aardig ~ mee weten: mei in ding al aardich op ‘e stap wêze; zich een ~ banen: jin in paad sljochtsje; de ~ versperren: it paad damje; zie ook foetsie

weg (nom.) – dyk, wei; ~ tegen dijk of brug op om wagens aan de andere kant te kunnen laten komen: apparel, labberel; in de ~: yn it paad; een plaats uit de ~ gaan: earne in hûs giseljen sjoen ha

weggeven – fuortjaan; hij geeft iets weg: der giet him wat ôf

weggooien – neefhite

wegkwijnen – fertiigje

wegnemen – dat neemt niet weg dat …: der giet neat (fan) ôf dat …

weifelen – wifkje, wifelje, wette

weigeren – afkeuren en ~ van afgeleverde goederen: bekatsje; zie ook vertikken

weinig – hij is er ~ bekend: hy is der lyts bekend; ~ te betekenen: lyts te betsjutten

wel – ~ en wee: lok en lijen; ook ~: fergees > dan kinst dat fergees even foar ús meinimme

weldra – ringen, tel, gau

welgemanierd – manierlik, manearlik, fetsoenlik

welk – ~ mens/welke Fries laat zijn taal nu varen?: wa minske/Fries lit syn taal farre? (in verwijtende zin)

wellen – wâlje

wellicht – faaks, licht

wellusteling – punthoarn, punthûn

wellustig – zie geil

wemelen – wimelje (zie verder: vergeven)

wens – winsk, begearte > hy hie trije begearten

wentelteefjes – gau-en-swiet

wereldoorlog – de eerste ~: de earste oarloch

werk – iedereen mee aan het ~: alle kikkerts op ‘e redens; het ~ onderbreken: út it wurk brekke; na ziekte weer licht ~ doen: wimelje

werktuiglijk – by de sleur, út de sleur wei, yn de sleur wei

wervel – wringe; werveltje (grendeltje): lokje

westwaarts – westoan

weten – je weet maar nooit: men hat der gjin sizzen fan; ik wil er meer van ~: ik moat mines derfan ha; ik wil er niets van ~: ik moat der wat fan; hij weet veel: hy wit fan in bytsje net

wethouder – bysitter; vrouwelijke ~: bysitterske

wie – ~ doet er nu zoiets: wa minske docht soks no (in verwijtende zin)

wiebelig – rank > de boat wie rank

wiegelen – soeie

wiegen – widzje, ruoikje

wijd – wijder maken van een ring: útstûkje

wijdbeens – strampeld; ~ staan/zitten: skaaie

wijk – ~ in een stad: espel

wijn – een fles ˜ openen: in Frânsman de mûtse ôfslaan

wijnsteen – gezuiverde ~: krimmetaart, krimmetaat

wijs – niet goed ~ zijn: net goed wiis wêze, ien fan ‘e fiif misse

wijsneuzig – noaswiis, snichelich

wil – wil; Gods ~: Gods beskied

willen – wil het: sil it > dat is nedich, sil it Frysk der net alhiel ûnderstrûpe; iets wel ˜ doen: der gjin hûn fan wêze

wind – mûndersfeint (hum.); op de ~: op ‘e glûpe; zie ook scheet

windeieren – geen ~ leggen: gjin dôve nuten lizze, gjin deade miten lizze

windstil – blak

winnen – hij gaf zich gewonnen tegenover haar: hy joech it har wûn

winst – ~ op oogst: gemaak; ~ maken: derút rinne/drave; er wordt daar veel ~ gemaakt: it is dêr allegear stryk yn ’t laadsje

winstgevend – jildich

wintervoorraad – ~ voer voor één koe: koositen

wip – wip, wippe; in een ~: mei in wip/snjit, yn in omsjoch

wispelturig – ritich, twirrich, twirderich, hin(ne)-en-wer (as it waar), wispelsinnich, kwispelsturtich, wilewaarlich, ûnstadich, ûnbestindich, wif, wifsinnich, lichtsinnich, yn ‘e wjerweide; ˜ persoon: kwispelder, kwispelsturt, seeskip

wisselkind – pizich bern

wittebroodsweken – knyntsjedagen, wiggemoannen

woekeren (van ziekte) – fierder sette

woelen – omwine; het ~ der wereld: it wâljen fan ‘e wrâld

woestijn – westine, wyldlân

wolk – wolk; regenwolk: pôk; onweerswolk: tongerwolk; met verspreide wolken: lappich

wonderbaarlijk – zie merkwaardig

wonen – benauwd ~: husearje; op het mooiste punt ~: op ‘e klink wenje

woonhuis – stil hûs, ticht hûs

woord – verzonnen ~: makwurd; een hartig woordje met iemand spreken: zie toespreken; iemand die een ander op diens ~ probeert te vangen: wurdesifter

woordvoerder – tolk, sprekbuis

worp – smeet

wortel – met ~ en tak uitroeiien: mei ierde en oer útroegje

wrat – donkere en behaarde ~: maal

wreken – dat wreekt zich: dat besnijt him

wrevelig – stildeunsk

wurgcontract – kûgel-en-stropkontrakt

zaad – op zwart ~ zitten: oan reapsein wêze, op skrabbersein wêze

zaaks – niet veel ~: net folle aaps/brets

zacht – bol

zacht – ~ door dooi: ûntlittich, ûntlitten

zachtgekookt – salvich

zak – sek, pûde, kladde; zie ook broekzak

zakenlieden – kleine ~: affearenslju

zakken – zie dalen

zakmes – bûsmes, knyft, hogge, Koartjan (humor.), ek faak: de herder (naar het merk)

zalf – smiksem, smyksem, smiksel, smyksel; ~ die in de huid doordringt: trochgeande salve

zaniken – zie zeuren

zat – appels zijn er ~: apels binne der planteit

zee – in ~ gaan met: ynsile mei

zeer – tige, o sa, oe sa, hiel, heel, heul; ~ handig; handich, de ein is derfan wei / dat hat gjin roai

zeentje – zeentjes: hier

zeggen – de onderdirecteur heeft daar heel wat te ~: de ûnderdirekteur hat dêr gâns te kedizen; wat zouden de mensen er wel van ~: soe ’t ek in rare namme jaan; alles durven ~: nearne foar omhelje; zeg op/zeg het eens!: swear op!; niets meer te ~ hebben: gjin gagel mear ha, it praat út ha

zegje – zijn ~ doen: jins bakje byskowe

zeis – bevestiging van een ~ aan de stok: ham

zeker – het was ~ dat hij erdoor was: hy wie der foarfêst trochhinne: ~ zo groot als: tige sa grut as, ryklik sa grut as

zeldzaam – seldsum, inkeld > dat is in inkelde fûgel

zelfgemaakt – eigenoanret

zelfmoord – ~ plegen: jinsels tekoart dwaan

zenuw – simmel; het op de zenuwen werken: it op ‘e simmels krije

zenuwachtig – ~ worden: it op ‘e simmels krije

zet – iemand een zetje geven bij het klimmen: ien te bok stean

zeurderig – hibbelich; ~ gevoel hebben: singerje; een zeurderige spreektoon: team

zeuren – simperje, sjimperje, sjamperje, seamelje, eamelje, sanikje; pruilerig ~: lymstankje, sjankerje; steeds weer opnieuw beginnen met ~: gesigeseach

zicht – sicht, eachweiding, eachweidzjen, útsjoch

zichtbaar – (te) duidelijk zichtbaar voor anderen: gapsk

ziek – siik, min; een beetje ~: heal, net rjocht halich; ernstig ~: slim/raar siik; ~ zijn: it wei ha, min op ‘e lea wêze, wat ûnder de lea ha, wat skipe ha, mei in sykte oanhelle wêze; hij is ~: der sit in sykte yn him, hy hat in krupsje yn; ~ worden: ealje, it wei krije; ernstig ~ zijn: aardich ôfklaaid wêze, der raar/slim/min oan ta wêze; er ~ uitzien: tekenje; dodelijk ~ zijn: net wer better kinne > it komt net klear;  zie ook doodziek

ziekelijk – goarrich, net rjocht flot, net rjocht halich, lijerich; ~ persoon: spuonnen doaze

ziekenhuis – sikehûs, sikenhûs; het academisch ~ in Groningen (UMCG): it akademysk; kamer in ~: sikehûs; kamer op afdeling intensieve zorg in ~: slankje-en-skermkekeamer

ziekte – sykte, kwaal, krupsje; ~ aan de longen: zie longziekte; verwaarloosde ~; ferâldere krupsje; zie ook kwaal/ziek

ziektekiemen – libben guod, syktekimen, smetsied, basillen, baksillen

ziel – (bolling in bodem van fles:) eilân > it eilân yn in flesse

zielepoot – stumper, skroedsje

zien – iets verkeerd ~: troch in ferkearde/pijlekkense brul sjen; het wel gezien hebben: jins bestek makke ha; zo ver als men kan ~: in gesicht fier

zier – geen ~: zie moer

zijkant – side; zonder de ~en te raken: sûnder kantroeren

zijweg – opdyk

zin – ze zijn niet naar zijn ~: se binne him mei it sin/de mûtse (zie ook trek); geen ~ hebben in: gjin sin/nocht/niget ha oan, gjin flam ha op, de wet ha fan

zingen – een lied gaan ~: in liet ophelje

zinloos – ~ zijn: klinke as in skeet yn in moalsek

zoek – zie foetsie

zoeken – ergens iets achter ~: earne wat út tinke

zoet – swiet; te ~: mjitsk; ~e waar: minnisteguod

zolder – ~ boven koestal: hilde

zometeen – aanst, aansen, aansens, daalk, drekst, demmy, dêrmei, mei-ien,

zon – in de gloeiende ~ bij windstilte: yn de blakke sinne

zondebok – lidstôk; de ~ zijn: hosk wêze

zondvloed – stjalpfloed

zorg – zich zorgen maken: noed ha mei > dêr hienen se gjin noed mear mei; ~ dragen voor: zie bewerkstelligen

zorgelijk – noedlik, nuodlik; een ~ geval: in ferlegen gefal

zorgen – ~ voor: rêde foar > dêrom haw ik derfoar ret; ervoor ~ dat: meitsje dat

zover – het is ~: it sil heve

zucht – een ~ slaken: in sucht litte, in swiere sike lûke, in sucht ophelje

zuchten – suchtsje, in sucht litte, stinne (fig.); zie ook zucht

zuidwaarts – súdoan

zuiging – ~ van de lucht: swang

zuinig – ~ doen: soberearje; ˜ moeten leven: kloek by ’t wâltsje lâns moatte

zuiver – zeer ~: lotterklear; niet ~ op de graat: net skjin op ‘e ribben

zuur – ~ van karakter: brienich; ~ kijken: taai/prot sjen

zwaar – swier, hibbich; ~ (van grond): eken, izeren

zwaarmoedig – zie pessimistisch

zwak – swak, slop, (zonder ruggegraat) slopankelich; ~ kind: skroedsje

zwakkeling – intermich, spuonnen doaze, suertsje, weiten hin

zwang – in ~: yn ‘e swaai, yn ommenaasje; in ~ komen: trochtocht nimme

zwanger – swier; ~ maken: te ticht oankrûpe; ~ zijn: op kyp sitte, wat ûnder de mûtse ha, glêzen skonken ha, in wâldreis meitsje sille, yn ‘e kream moatte, in sûne sykte ha, wetter yn ‘e kelder ha, jongwiif wêze, in bout yn it gat ha; ze is ~: it is kryk, der is wat op kommendeweis; ~ van (fig.): foal fan; niet ~: gust; hij heeft haar ~ gemaakt: hy hat der in pyk yn draaid; man die trouwt met vrouw die ongehuwd ~ is: skandedekker

zwangerschap – dracht, jongwiifwêzen, jongwivichheid

zwartgallig – zie pessimistisch

zweer – swolm, ~ aan de vingernagel: hûnemiezel

zweren – zie zweer

zwier – aan de ~: oan ‘e swaai

zwoegen – wrame, bodzje, poddebûkje, pochelje

zwolle – Swol(le)